Basic Hand Weapons

Basic Hand Weapons

Chi Gung Class

surya narayana dandakam

"ಅಮರಸಿಂಹನ ನಾಮಲಿಂಗಾನುಶಾಸನ ಅಥವಾ ಅಮರಕೋಶ"

ಪ್ರಸ್ತಾವನೆ 
ಶಬ್ದಾರ್ಥಕೋಶಕ್ಕೆ ನಿಘಂಟು ಎಂಬ ಹೆಸರಿದೆ. ಸಂಸ್ಕೃತದಲ್ಲಿ ಈ ಬಗೆಯ ಕೋಶಗಳ 
ಮೂಲವೈದಿಕ ನಿಘಂಟು. ಇಲ್ಲಿರುವ ಶಬ್ದಗಳಿಗೆ ನಿರ್ವಚನ ಪೂರ್ವಕವಾಗಿ ಅರ್ಥವನ್ನು 
ವಿವರಿಸಿರುವ ಯಾಸ್ಕರ ನಿರುಕ್ತ ಪ್ರಸಿದ್ಧವಾದುದು. ಮುಖ್ಯವಾಗಿ ಇದು ವೈದಿಕಶಬ್ದಗಳ 
ಕೋಶವಾದರೂ ಲೋಕದಲ್ಲಿಯೂ ಪ್ರಸಿದ್ಧವಾದ ಕರ್ಣ , ಕವಚ, ಗೋ , ಭೂಮಿ ಮುಂತಾದ 
ಶಬ್ದಗಳ ಸಂಗ್ರಹ ಇದರಲ್ಲಿದೆ. ಪಾಣಿನಿಯ ಅಷ್ಟಾಧ್ಯಾಯಿಗೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದ ಗಣಪಾಠ, 
ಲಿಂಗಾನುಸಾಸನಗಳೂ ಒಂದು ಬಗೆಯಲ್ಲಿ ಶಬ್ದಕೋಶಗಳಾಗಿವೆ. ಪಾಣಿನೀಯ ಧಾತುಪಾಠ 
ವನ್ನು ಧಾತುಕೋಶವೆನ್ನಬಹುದು. 

ಅಮರಕೋಶಎಂದು ಪ್ರಸಿದ್ದವಾಗಿರುವ ಅಮರಸಿಂಹನ ನಾಮಲಿಂಗಾನುಶಾಸನ ಲೌಕಿಕ 
ಶಬ್ದಕೋಶಗಳಲ್ಲಿ ಪ್ರಮುಖವಾಗಿದೆ. ಅಮರಸಿಂಹನಿಗೂ ಹಿಂದೆ ಹಲವುಕೋಶಕರರಿದ್ದಿರ 
ಬೇಕು. ಕೇಶವನು ತನ್ನ ಕಲ್ಪದ್ರುಮದಲ್ಲಿ 

ಕಾತ್ಯವಾಚಸ್ಪತಿವ್ಯಾಡಿ ಭಾಗುರ್ಯಮರ ಮಂಗಲಾ ( ಮಂಖಕಾ: ?) 

ಸಾಹಸಾಂಕಮಹೇಶಾದ್ಯಾ ವಿಜಯಂತೇ ಜಿನಾಂತಿಮಾ: | 
ಎಂದು ಹೇಳಿದ್ದಾನೆ. ಜೀವಿತಕಾಲಾನುಗುಣವಾಗಿ ಇವರ ಹೆಸರನ್ನು ಹೇಳಿದ್ದಾನೆಂದಾದರೆ, 
ಕಾತ್ಯ ವಾಚಸ್ಪತಿ ವ್ಯಾಡಿ ಭಾಗುರಿಗಳು ಅಮರ ಸಿಂಹನಿಗಿಂತ ಪ್ರಾಚೀನರಾಗಿರಬೇಕು. ಇವರಲ್ಲಿ 
ಕಾತ್ಯ , ವಾಚಸ್ಪತಿ, ವ್ಯಾಡಿಗಳ ಗ್ರಂಥಗಳು ಕ್ರಮವಾಗಿ ನಾಮಮಾಲಾ, ಶಬ್ದಾರ್ಣವ, 
ಉತ್ಪಲಿನೀ , ಭಾಗುರಿಯ ಗ್ರಂಥದ ಹೆಸರು ತಿಳಿಯದು. 
- ಅಮರಸಿಂಹನ ಕಾಲ -ಶ್ರೀಭಂಡಾರಕರ್ ಅವರ ಅಭಿಪ್ರಾಯದಲ್ಲಿ ಅಮರಸಿಂಹನ 
ಕಾಲ ಕ್ರಿ . ಶ. ೬ನೇ ಶತಮಾನ. ವಿಂಟರ್‌ನಿಟ್ಸ್ ಅವರು ಕ್ರಿ . ಶ. ೬ - ೮ರ ಕಾಲಾವಧಿಯನ್ನು 
ಸೂಚಿಸುತ್ತಾರೆ. ಕ್ರಿ . ಶ. ೬ನೆಯ ಶತಕದಲ್ಲಿ ಅಮರಕೋಶವು ಚೀನೀಭಾಷೆಗೆ ಪರಿವರ್ತಿತ 
ವಾಗಿರುವುದರಿಂದಲೂ ಅನುಗುಣವಾದ ಇತರ ಆಧಾರಗಳಿಂದಲೂ ಅಮರಸಿಂಹನು ಕ್ರಿ . ಶ. 
೪ನೆಯ ಶತಮಾನದಲ್ಲಿದ್ದಿರಬೇಕೆಂದು ಇತರ ಇತಿಹಾಸಜ್ಞರು ನಿರ್ಣಯಿಸಿದ್ದಾರೆ. 

ಮತ - ಅಮರಸಿಂಹನು ಮಹಾಯಾನ ಬೌದ್ಧಮತಕ್ಕೆ ಸೇರಿದವನೆಂದು ಶ್ರೀ 
ಭಂಡಾರಕರು ಹೇಳಿದ್ದಾರೆ. ಅವರ ಅಭಿಪ್ರಾಯವೇ ಇತಿಹಾಸಜ್ಞರಿಗೆ ಸಂಮತವಾಗಿ ಕಂಡಿದೆ. 
ಅಮರಕೋಶದ ಆದಿಯಲ್ಲಿರುವ ಯಸ್ಯ ಜ್ಞಾನ ದಯಾಸಿಂಧೋ ... ಎಂಬ ಮಂಗಳ 
ಶ್ಲೋಕಕ್ಕೆ ಕ್ಷೀರಸ್ವಾಮಿಯು ಬುದ್ಧನ ಪರವಾಗಿ ಅರ್ಥವನ್ನು ಬರೆದಿರುವುದೊಂದು ಇದಕ್ಕೆ 


ಅಮರಕೋಶಃ 


ಆಧಾರ. ಅಲ್ಲದೆ ವೈದಿಕ ದೇವತೆಗಳಾದ ಬ್ರಹ್ಮ , ವಿಷ್ಣು ಮುಂತಾದವರಿಗೂ ಮೊದಲು 
ಸರ್ವಜ್ಞ… ಸುಗತೋ ಬುದ್ಧ :... ಎಂದು ಬುದ್ಧನ ಪರ್ಯಾಯ ನಾಮಗಳನ್ನು ಹೇಳಿರು 
ವುದು ಈ ಅಭಿಪ್ರಾಯಕ್ಕೆ ಪುಷ್ಟಿಯನ್ನೀಯುತ್ತದೆ. ಆದರೆ ಇವನು ಬುದ್ದನಲ್ಲವೆಂಬುದಕ್ಕೆ 
ಈ ವಾದಗಳನ್ನು ಮುಂದಿಡಬಹುದು. 

೧. ಮಂಗಳಶ್ಲೋಕದಲ್ಲಿ ಯಾವ ವಿಶಿಷ್ಟ ದೇವತೆಯ ಹೆಸರೂ ಇಲ್ಲ . ಈ ಶ್ಲೋಕಕ್ಕೆ 
ತನ್ನ ಗುರುವಿನ ಪರವಾಗಿಯೋ ಅಥವಾ ಯಾವುದಾದರೊಂದು ಇಷ್ಟದೇವತೆಯ 
ಪರವಾಗಿಯೋ ಸರಳವಾದ ಅರ್ಥವನ್ನು ಹೇಳಬಹುದು. 

೨. ಕ್ಷೀರಸ್ವಾಮಿಯು ಜಿನಮನುಸ್ಮತ್ಯ ಎಂದು ಬರೆದು, ಶ್ಲೋಕವು ಜಿನಪರ ಎಂದು 
ಹೇಳಿದ್ದಾನೆ. ಜಿನ ಎಂದರೆ ಜೈನರ ತೀರ್ಥಂಕರನೊ ಬುದ್ದನೋ ? ಅಮರಕೋಶದಲ್ಲಿಯೇ 
ಜಿನ ಶಬ್ದವನ್ನು ಬುದ್ದಪರ್ಯಾಯಗಳಲ್ಲಿ ಹೇಳಿದ್ದರೂ , ಅವೆಲ್ಲವನ್ನೂ ತೀರ್ಥಂಕರನ 
ಪರವಾಗಿಯೂ ಅನ್ವಯಿಸಬಹುದು. ಅವೂ ಜೈನರಲ್ಲಿ ಪ್ರಸಿದ್ದ ಶಬ್ದಗಳೇ . 

೩. ಭಾನುಜೀದೀಕ್ಷಿತನು ಅಮರಸುಧಾವ್ಯಾಖ್ಯಾನದಲ್ಲಿ ಕ್ಷೀರಸ್ವಾಮಿಯ ಹೇಳಿಕೆಯನ್ನು 
ಒಪ್ಪದೆ, ಅಮರಕರ್ತುರ್ಜೈನ ಪ್ರಮಾಣಾಭಾವಾತ್ ಅಮರಕಾರನು ಜೈನನೆಂಬುದಕ್ಕೆ 
ಪ್ರಮಾಣವಿಲ್ಲ ಎಂದು ಬರೆದಿದ್ದಾನೆ. 

೪ ಬ್ರಹ್ಮಾದಿದೇವತಾಪರ್ಯಾಯಗಳಿಗೂ ಮೊದಲು ಬುದ್ಧನ ಹೆಸರನ್ನು ಹೇಳಿರು 
ವುದು, ಗ್ರಂಥಕಾರನು ಬೌದ್ದನೆಂಬುದಕ್ಕೆ ಸರಿಯಾದ ಪ್ರಮಾಣವಲ್ಲ . ಬುದ್ಧನಿಗೆ ಪ್ರಾಶಸ್ತ್ರ 
ವನ್ನಿತ್ತಿರುವುದರಿಂದ ಬೌದ್ಧನಾಗಿರಬೇಕೆಂದು ಬೌದ್ಧವಾದಿಗಳ ಆಶಯ . ದೈತ್ಯರ ಹೆಸರಾದ 
ಮೇಲೆ ಬುದ್ದನ ಪರ್ಯಾಯ ಬಂದಿದೆ. ವೇದವಿರೋಧಿಗಳಾದ ದೈತ್ಯರ ಗುಂಪಿನಲ್ಲಿ 
ಬುದ್ಧನನ್ನು ಸೇರಿಸಬಹುದೆಂದು ನಿಷ್ಟುರವಾದಿಗಳು ಉತ್ತರ ಹೇಳಬಹುದು. 

೫ . ಬೌದ್ಧಮತಸ್ಥಾಪಕನನ್ನು ಅಮರಸಿಂಹನು ಶಾಕ್ಯಮುನಿ, ಶೌದ್ಧೋದನಿ ಎಂದು 
ಕರೆದು ಸರ್ವಜ್ಞನಾದ ಬುದ್ಧನಿಗಿಂತ ಬೇರೆಯವನೆಂದು ಗಣಿಸಿದ್ದಾನೆ. ಬೌದ್ಧಮತೀಯನು 
ಹೀಗೆ ಮಾಡುವುದು ಸಂಭವವಲ್ಲ . ಶಾಕ್ಯಮುನಿಯು ಬುದ್ದನ ಅವತಾರವೆಂದೂ ವ್ಯಕ್ತಿಭೇದ 
ವಾದ್ದರಿಂದ ಅಮರ ಸಿಂಹನು ಅವನನ್ನು ಬೇರೆಯಾಗಿ ಗಣಿಸಿದ್ದಾನೆಂದೂ ಹೇಳುವುದು 
ಸಮಂಜಸವಾಗದು. ಆತನೇ ವಿಷ್ಣು ಪರ್ಯಾಯದಲ್ಲಿ ವಿಷ್ಣುವಿನ ಅವತಾರವಾದ ಕೃಷ್ಣನ 
ದೇವಕೀನಂದನ, ಶೌರಿ, ವನಮಾಲಿ , ಕಂಸಾರಾತಿ ಎಂಬ ಶಬ್ದಗಳನ್ನು ಸೇರಿಸಿದ್ದಾನೆ. 

೬ . ಅಮರಕೋಶದಲ್ಲಿ ವೈದಿಕಮತಾನುಸಾರವಾಗಿ ಬ್ರಹ್ಮ , ಕ್ಷತ್ರಿಯ, ವೈಶ್ಯ, ಶೂದ್ರ 
ವರ್ಗಗಗಳನ್ನು ವಿಂಗಡಿಸಿ ಜಾತ್ಯನುಗುಣವಾದ ವೃತ್ತಿಗಳನ್ನೂ ಆಯಾವೃತ್ತಿಗೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದ 


ಪ್ರಸ್ತಾವನೆ 


vii 


ಪದಾರ್ಥಗಳನ್ನೂ ವಿವರಿಸಲಾಗಿದೆ. ಯಜ್ಞಕ್ಕೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದ ವಸ್ತುಗಳನ್ನು ವಿಸ್ತರವಾಗಿ 
ತಿಳಿಸಿದೆ. ಆದರೆ ಬೌದ್ಧಮತದಲ್ಲಿ ಪ್ರಸಿದ್ಧವಾದ ಶಬ್ದಗಳೆಲ್ಲವನ್ನೂ ಕೈಬಿಡಲಾಗಿದೆ. ಸ್ಕಂಧ, 
ಶೂನ್ಯ, ಆಲಯ ಮುಂತಾದ ಕೆಲವು ಶಬ್ದಗಳನ್ನು ಹೇಳಿದ್ದರೂ ಬೌದ್ಧಮತ ಪ್ರಸಿದ್ಧವಾದ 
ಅರ್ಥವನ್ನು ಅವುಗಳಿಗೆ ಹೇಳದಿರುವುದು ಗಮನಾರ್ಹ. 

ಅನ್ಯನಿಘಂಟುಗಳು - ಅಮರಕೋಶಕ್ಕೆ ಪೂರ್ವದಲ್ಲಿ ಮತ್ತು ಅನಂತರದಲ್ಲಿ ಅನೇಕ 
ನಿಘಂಟುಗಳು ರಚಿತವಾಗಿವೆ. ಕಾತ್ಯ , ವಾಚಸ್ಪತಿ, ವ್ಯಾಡಿ, ಭಾಗುರಿಗಳೆಂಬುವರು 
ಅಮರಸಿಂಹನಿಗಿಂತ ಪ್ರಾಚೀನರಾಗಿರಬೇಕು. ಅವನ ಅನಂತರ ರಚಿತವಾದ ನಿಘಂಟುಗಳಲ್ಲಿ 
ಪ್ರಧಾನವಾಗಿ ಮುಂದಿನವುಗಳನ್ನು ಉದಾಹರಿಸಬಹುದು. 

೧ . ಶಾಶ್ವತನ ಅನೇಕಾರ್ಥಸಮುಚ್ಚಯ (ಕ್ರಿ . ಶ . ೬ನೆಯ ಶತಮಾನ) : 
೨. ಹಲಾಯುಧನ ಅಭಿಧಾನರತ್ನ ಮಾಲಾ (ಕ್ರಿ . ಶ. ೧೦ ನೆಯ ಶತಮಾನ) 
೩ . ಯಾದವಪ್ರಕಾಶನ ವೈಜಯಂತೀ ( ಕ್ರಿ . ಶ . ೧೧ ನೆಯ ಶತಮಾನ) 
೪. ಧನಂಜಯನ ನಾಮಮಾಲಾ ( ಕ್ರಿ . ಶ. ೧೨ನೆಯ ಶತಮಾನ) 

ಮಹೇಶ್ವರನ ವಿಶ್ವಪ್ರಕಾಶ ( ಕ್ರಿ . ಶ. ೧೨ನೆಯ ಶತಮಾನ) 
೬ . ಮಂಖನ ಅನೇಕಾರ್ಥಕೋಶ-ಸ್ಕೋಪಜ್ಞವ್ಯಾಖ್ಯಾಸಹಿತ (ಕ್ರಿ . ಶ . ೧೨ನೆಯ 

ಶತಮಾನ) 
೭ . ಹೇಮಚಂದ್ರನ ಅಭಿಧಾನಚಿಂತಾಮಣಿ ) 

ii ನಿಘಂಟುಶೇಷ } ( ಕ್ರಿ . ಶ. ೧೨ನೆಯ ಶತಮಾನ) 

iii ಅನೇಕಾರ್ಥಸಂಗ್ರಹ 
೮. ಮೇದಿನೀ ( ನಾನಾರ್ಥಶಬ್ದಕೋಶ) ( ಕ್ರಿ . ಶ . ೧೪ನೆಯ ಶತಮಾನ) 
ಶ್ರೀಹರ್ಷ, ದುರ್ಗ , ಭೋಜ, ರುದ್ರ , ವಿಕ್ರಮಾದಿತ್ಯ ಎಂಬವರೂ ನಿಘಂಟುಗಳನ್ನು 
ರಚಿಸಿದ್ದಾರೆ. ಅಮರಕೋಶಕ್ಕಿಂತ ಪೂರ್ವದಲ್ಲಿ ಅಮರಮಾಲಾ ಎಂಬ ಇನ್ನೊಂದು ಗ್ರಂಥವು 
ಇದ್ದಿತೆಂದು ತಿಳಿದುಬಂದಿದೆ. 
* ಈ ಎಲ್ಲ ಕೋಶಗಳೂ ಶ್ಲೋಕರೂಪದಲ್ಲಿವೆ. ಕಂಠಪಾಠ ಮಾಡಿ ನೆನಪಿನಲ್ಲಿಟ್ಟು 
ಕೊಳ್ಳಲುಶ್ಲೋಕಗಳು ಉಪಯುಕ್ತವಾಗುತ್ತವೆ. ಈ ಗ್ರಂಥಗಳಲ್ಲಿ ಶಬ್ದ ಸಂಯೋಜನೆ ಕೆಲವು 
ವೇಳೆ ವಿಷಯಾನುಗುಣವಾಗಿಯೂ ಆದಿವ್ಯಂಜನಗಳಿಗೆ ಅನುಸಾರವಾಗಿಯೂ ಇರುತ್ತದೆ. 
ಶಬ್ದಗಳ ವರ್ಣಸಂಖ್ಯೆ ಮತ್ತು ಲಿಂಗಗಳನ್ನನುಸರಿಸಿಯೂ ಇರುವುದುಂಟು. ವರ್ಣಮಾಲಾ 
ಕ್ರಮದಿಂದ ಶಬ್ದಗಳನ್ನು ಯೋಜಿಸುವುದು ಆಧುನಿಕಪದ್ದತಿ. ಈ ಪದ್ಧತಿಯಿಂದ ರಚಿತ 


viii 


ಅಮರಕೋಶಃ 


ವಾದವುಗಳಲ್ಲಿ ಶಬ್ದಕಲ್ಪದ್ರುಮ ಮತ್ತು ವಾಚಸ್ಪತ್ಯಗಳು ಮುಖ್ಯವಾದವು. ಶ್ರೀ ವಿ. ಎಸ್. 
ಆಪ್ಟೆ ಮತ್ತು ಮಾನಿಯರ್ ವಿಲಿಯಮ್ಸ್‌ರವರ ಸಂಸ್ಕೃತ ಇಂಗ್ಲಿಷ್ ನಿಘಂಟುಗಳು ಪ್ರಸಿದ್ದ 
ವಾಗಿವೆ. ಕನ್ನಡದಲ್ಲಿ ಅರ್ಥವನ್ನು ವಿವರಿಸಿರುವ ಪಂ . ಚಕ್ರವರ್ತಿ ಶ್ರೀನಿವಾಸ 
ಗೋಪಾಲಾಚಾರ್ಯರ ಶಬ್ದಾರ್ಥಕೌಸ್ತುಭ ಒಂದು ಬೃಹದ್ಗಂಥ ( ಅ-ನ ವರೆಗೆಮೂರು 
ಸಂಪುಟಗಳು ಮಾತ್ರ ಈಗ ಪ್ರಕಟವಾಗಿವೆ) 

ಅಮರಕೋಶ 
ಇದರಲ್ಲಿ ಮೂರು ಕಾಂಡ ಗಳಿದ್ದು ಒಂದೊಂದು ಕಾಂಡವೂ ಅನೇಕ ವರ್ಗಗಳಾಗಿ 
ವಿಭಜಿಸಲ್ಪಟ್ಟಿದೆ. ವಿಷಯಾನುಗುಣವಾಗಿ ಶಬ್ದಗಳನ್ನು ವರ್ಗೀಕರಿಸಲಾಗಿದೆ. ನಾನಾರ್ಥವರ್ಗ 
ದಲ್ಲಿ ವಿಷಯ ವಿಭಾಗವು ಅವಶ್ಯವಾದ್ದರಿಂದ ಅಂತ್ಯವ್ಯಂಜನಾನುಗುಣವಾಗಿ ಶಬ್ದ 
ಸಂಯೋಜನೆಯನ್ನು ಮಾಡಲಾಗಿದೆ. ಅರ್ಥದ ಜೊತೆಗೆ ಆಯಾ ಶಬ್ದದ ಲಿಂಗವನ್ನು ಅಮರ 
ಸಿಂಹನು ತಿಳಿಸಿರುವುದರಿಂದ ಈ ಗ್ರಂಥವು ಅತ್ಯಂತ ಉಪಯುಕ್ತವಾದದ್ದು . ಲಿಂಗಜ್ಞಾನವು 
ಸಂಸ್ಕೃತದಲ್ಲಿ ಅತ್ಯಾವಶ್ಯಕ. 
- ಅಮರಸಿಂಹನು ತನ್ನ ಕಾಲದಲ್ಲಿ ಪ್ರಚಲಿತವಾಗಿದ್ದ ಇತರ ನಿಘಂಟುಗಳನ್ನೂ 
ಶಾಸ್ತ್ರಾಂತರಗಳನ್ನೂ ಪರಿಶೀಲಿಸಿ ಈ ಗ್ರಂಥವನ್ನು ರಚಿಸಿದ್ದಾನೆ - ಸಮಾಹೃತ್ಯಾನ್ಯತಂತ್ರಾಣಿ. 
ವ್ಯಾಕರಣ ಶಾಸ್ತ್ರದಲ್ಲಿ ಈತನಿಗೆ ವಿಶೇಷವಾದ ಪಾಂಡಿತ್ಯ ಉಂಟು. ಈತನು ಅನುಸರಿಸಿರು 
ವುದು ಪಾಣಿನಿಯ ಅಷ್ಟಾಧ್ಯಾಯಿಯನ್ನು, ಸೂತ್ರ, ವಾರ್ತಿಕ, ಭಾಷ್ಯಗಳನ್ನು ಚೆನ್ನಾಗಿ 
ಪರಿಶೀಲಿಸಿ ಶಬ್ದಗಳನ್ನು ತನ್ನ ಕೋಶದಲ್ಲಿ ಅಳವಡಿಸಿದ್ದಾನೆ. ಆದ್ದರಿಂದಲೇ ಪಂಡಿತ 
ಗೋಷ್ಠಿಯಲ್ಲಿ ಈ ವ್ಯಾಜಸ್ತುತಿ ಪ್ರಚಲಿತವಾಗಿದೆ : 

ಅಮರಸಿಂಹೋ ಹಿ ಪಾಪೀಯಾನ್ ಸರ್ವಂ ಭಾಷ್ಯಮಚಚುರತ್ || 
ಅಮರಸಿಂಹನು ಪಾಪಿ, ಅವನು ( ವ್ಯಾಕರಣ) ಭಾಷ್ಯವೆಲ್ಲವನ್ನು ಕದ್ದು ಬಿಟ್ಟಿದ್ದಾನೆ !? 

ಸಂಸ್ಕೃತಭಾಷೆಯ ಸಾಂಪ್ರದಾಯಿಕವಾದ ಅಧ್ಯಯನಕ್ರಮದಲ್ಲಿ ಅಮರಕೋಶದ 
ಕಂಠಪಾಠವು ಕಡ್ಡಾಯವಾಗಿ ಬಂದಿದೆ. ಭಾಷೆಯ ಮೇಲೆ ಪ್ರಭುತ್ವ ಬರಬೇಕಾದರೆ 
ವ್ಯಾಕರಣಶಾಸ್ತ್ರ ಮತ್ತು ಅಮರಕೋಶಗಳ ಅಧ್ಯಯನ ಅನಿವಾರ್ಯ. 

ಅಷ್ಟಾಧ್ಯಾಯೀ ಜಗನ್ಮಾತಾಮರಕೋಶೋ ಜಗತಾ - 
ಎನ್ನುವುದು ಸತ್ಯ . ಅಮರಸಿಂಹನು ಎಂದಿಗೂ ಅಮರನೇ . 


ಪ್ರಸ್ತಾವನೆ 


ix 


ಅಮರಕೋಶಕ್ಕೆ ೫೦ ವ್ಯಾಖ್ಯಾನಗಳಿರುವುದು ಇದುವರೆಗೆ ತಿಳಿದುಬಂದಿದೆ. ಇದರಿಂದ 
ಈ ಗ್ರಂಥದ ಉಪಯುಕ್ತತೆಯೂ ಜನಪ್ರಿಯತೆಯೂ ಸ್ಪಷ್ಟವಾಗುತ್ತದೆ. ಇವುಗಳಲ್ಲಿ 
ಕ್ಷೀರಸ್ವಾಮಿಯ ಅಮರಕೋಶೋದ್ಘಾಟನೆ ಮತ್ತು ಭಾನುಜಿದೀಕ್ಷಿತನ ವ್ಯಾಖ್ಯಾಸುಧಾ 
ಎಂಬವು ವಿಶೇಷವಾಗಿ ಪ್ರಚಲಿತವಾಗಿವೆ. ಈಗ ದೊರಕಿರುವ ವ್ಯಾಖ್ಯಾನಗಳಲ್ಲಿ ಕ್ಷೀರಸ್ವಾಮಿ 
ಯದೇ ಪ್ರಾಚೀನವಾದದ್ದು . ಆತನು ಉಪಾಧ್ಯಾಯ, ಗೌಡ,ಭೋಜಎಂಬ ವ್ಯಾಖ್ಯಾಕಾರ 
ರನ್ನು ಹೆಸರಿಸಿದ್ದಾನೆ. ಭೋಜನ ಹೆಸರನಉ ಹೇಳಿರುವುದರಿಂದ ಕ್ಷೀರಸ್ವಾಮಿಯ ಕಾಲ 
ಕ್ರಿ . ಶ. ಸುಮಾರು ೧೧ನೆಯ ಶತಕವಿರಬಹುದೆಂದು ಇತಿಹಾಸಜ್ಞರಊಹೆ. ಈತನು ದೊಡ್ಡ 
ವಿದ್ವಾಂಸನೆಂಬುದು ನಿಶ್ಚಿತ. ಕ್ಷೀರಸ್ವಾಮಿಯ ಟೀಕೆಯಲ್ಲಿರುವ ಕುತೂಹಲಕರವಾದ ಕೆಲವು 
ಅಂಶಗಳನ್ನು ಇಲ್ಲಿ ಉಲ್ಲೇಖಿಸಬಹುದು 

`ಬೃಹತೀ ತು ನಿದಿಗ್ಗಿ ಕಾ ಇತಿ ಭಾಗುರಿವಾಕ್ಯಾತ್ ಗ್ರಂಥಕೃತ್‌ ಭ್ರಾಂತ 

ಯತೋsನಯೋರ್ಮಹಾನ್ ಭೇದಃ ( ಶ್ಲೋ , ೪೪೮ರ ವ್ಯಾಖ್ಯಾನ) 
ಬೃಹತೀ ನಿದಿಗ್ಗಿಕೆಗಳು ಪರ್ಯಾಯವೆಂದಿರುವುದು ತಪ್ಪು , ಇವುಗಳಿಗೆ ಭೇದವಿದೆ, 
ಧನ್ವಂತರಿ ನಿಘಂಟುವಿಗೆ ವಿರೋಧವಾಗಿರುವುದರಿಂದ. 


೨. ಬಾಲಪತ್ರೋ ಯವಾಸ: ಖದಿರ ಶ್ವೇತಿದೈರ್ಥಿಷು ಧನ್ವಂತರಿಪಾಠದ ಮದೃಷ್ಟಾ 
- ಬಾಲಪುತ್ರಭ್ರಾಂತ್ಯಾ ಗ್ರಂಥಕೃತ್ ಬಾಲತನಯಮಾಹ ( ಶ್ಲೋ , ೪೦೪ ) 

ಕಗ್ಗಲಿಮರಕ್ಕೆ ಬಾಲಪತ್ರ ಎಂದು ಹೆಸರು. ಧನ್ವಂತರಿಕೋಶದಲ್ಲಿ ಹಾಗೆಯೇ ಇದೆ. 
ಅಮರಸಿಂಹನು ಬಾಲಪುತ್ರ ಎಂಬ ಅಪಪಾಠವನ್ನು ಸರಿಯೆಂದು ಭ್ರಮಿಸಿ, “ ಪುತ್ರ 
ಎಂಬುದರ ಪರ್ಯಾಯವು ತನಯ ವಾದ್ದರಿಂದ ಬಾಲತನಯ ಎಂಬ ಶಬ್ದವನ್ನು 
ಕಲ್ಪಿಸಿದ್ದಾನೆ. 


೩ . “ ಏತಚ್ಚ ದ್ರಪ್ಪಂ ಶರಮಿತಿ ಭಾಗುರಿಪಾಠ ಸರಮಿತಿ ಬುದ್ದಾ ಮಾಲಾಕಾರೋ 

ಭ್ರಾಂತ: _| ... ಇತ್ಥಂ ತು ಸಮರ್ಥಂ, ತರತ್ ಉಪರಿಸ್ಥವಮಾನಂ ಘನಂ ದಧಿ 

ದ್ರಪ್ಪಮ್ ( ಶ್ಲೋ , ೯೩೭) 
“ದ್ರಪ್ಪ = ಗಟ್ಟಿಯಲ್ಲದ ಮೊಸರು- ಎಂದು ಅಮರಸಿಂಹನು ಹೇಳಿದ್ದಾನೆ. ಭ್ರಾಂತನಾದ 
ಮಾಲಾಕಾರನ ಮಾತನ್ನು ನಂಬಿ ಇವನೂ ಭ್ರಮಿಸಿದ್ದಾನೆ. ದಪ್ಪವೆಂದರೆ ಕೆನೆಮೊಸರು. 
ಅಮರಸಿಂಹನ ನುಡಿಯನ್ನು ಸಮರ್ಥಿಸುವುದಾದರೆ ತರತ್ = ಮೇಲೆ ತೇಲುವ, ಘನಂ 
ದಧಿ = ಗಟ್ಟಿಯಾದ ಮೊಸರು ಎಂದು ವ್ಯಾಖ್ಯಾನಮಾಡಬೇಕು ಇಲ್ಲಿ ತರತ್ ಘನೇ ದಗ್ನಿ 


ಅಮರಕೋಶ: 


ದ್ರಪ್ಪಂ ಎಂದು ಕ್ಷೀರಸ್ವಾಮಿಯು ವ್ಯಾಖ್ಯಾನ ಮಾಡುವಂತೆ ಕಾಣುತ್ತದೆ. 
೪. ಧ್ವರ್ಥ -ಉಪಚಿತ್ರಾ ದಂತಿ ಪ್ರಶ್ನಿಪರ್ಣಿ ಚೇತಿ, ದಂತ್ಯಾಂ ದ್ರವಂತೀ ಭ್ರಾಂತ್ಯಾ 

ಗ್ರಂಥಕ್ಕದುಪಚಿತ್ರಾಮಾಹ ( ಶ್ಲೋ , ೨೪೪) 
ಉಪಚಿತ್ರಾಶಬ್ದಕ್ಕೆ ದಂತೀ ( ಕರಿಯ ಉಮ್ಮತಿ, ಶ್ಲೋ , ೪೯೯ ), ಪ್ರಶ್ನಿಪರ್ಣಿ (ನರಿ 
ಹೊನ್ನೆಗಿಡ, ಶ್ಲೋ , ೪೪೭ ) ಎಂದು ಎರಡು ಅರ್ಥಗಳಿವೆ. ದಂತೀ ಶಬ್ದವು ದ್ರವಂತೀ 
ಎಂದು ಭ್ರಮಿಸಿ ಗ್ರಂಥಕಾರನು ಉಪಚಿತ್ರಾಶಬ್ದಕ್ಕೆ ದ್ರವಂತೀ ( ಎಲಿಯಾಲ) ಎಂದು ಅರ್ಥ 
ಹೇಳಿದ್ದಾನೆ. 

ಹೀಗೆಯೇ ಪದ್ಮಪತ್ರವು( ಶೂ . ೫೦೧ ) ಪದ್ಮವರ್ಣ ಎಂದಿರಬೇಕು. ಶೀತಲ, ವಾತಕ 
( ಶ್ಲೋ , ೫೦೪) ಎಂದು ಆಮರನು ವಿಭಿನ್ನ ಶಬ್ದಗಳನ್ನು ಹೇಳಿದ್ದರೂ , ಶೀತಲವಾತಕ 
ಎಂಬುದು ಒಂದೇ ಶಬ್ದ ಇತ್ಯಾದಿ. 

- ಪ್ರಕೃತ ಗ್ರಂಥ 
ಅಮರಕೋಶದ ಹಲವಾರು ಟೀಕೆಗಳನ್ನು ಪರಿಶೀಲಿಸಿದಾಗ ಮೂಲದಲ್ಲಿ ಕೆಲವುಶ್ಲೋಕ 
ಗಳು ಪ್ರಕ್ಷಿಪ್ತವಾಗಿವೆಯೆಂದು ಗೊತ್ತಾಗುತ್ತದೆ. ವಿಭಿನ್ನ ಪಾಠಗಳು ದೊರೆಯುವುದರಿಂದ 
ಪ್ರಕ್ಷಿಪ್ತವಾದ್ದನ್ನು ನಿರ್ಧರಿಸುವುದು ಸುಲಭವಲ್ಲ . ಈ ದಿಶೆಯಲ್ಲಿ ಇದುಶೋಧಿತ ಆವೃತ್ತಿ 
ಯಲ್ಲ . ಶಬ್ದ ಪರಿಚಯವೇ ಮುಖ್ಯ ಉದ್ದೇಶವಾದ್ದರಿಂದ, ಯಾವುದು ಪ್ರಕ್ಷಿಪ್ತವೆಂದು 
ನಿರ್ದೆಶಿಸದೆ, ಅಮರಕೋಶಸ್ತವೆಂದು ಮುದ್ರಿತವಾದವನ್ನು ಇದರಲ್ಲಿ ಸೇರಿಸಲಾಗಿದೆ. 

ಅಮರಸಿಂಹನುಕೋಶರಚನೆಯಲ್ಲಿ ತಾನು ಅನುಸರಿಸಿದ ನಿಯಮಗಳನ್ನು ಆದಿಯಲ್ಲಿ 
ತಿಳಿಸಿದ್ದರೂ ಅವನ್ನು ಅನ್ವಯಿಸಿ ಅರ್ಥಮಾಡಿಕೊಳ್ಳುವುದು ಎಲ್ಲೆಡೆಯೂ ಸುಲಭವಲ್ಲ . 
ಅಲ್ಲದೆ ಪ್ರಾತಿಪದಿಕದ ಸ್ವರೂಪವನ್ನರಿಯಲು ಇದರಿಂದಾಗದು. ಸುಬಂತರೂಪಗಳನ್ನೂ 
ತತ್ಸಮವಾದ ಕನ್ನಡಶಬ್ದಗಳನ್ನೂ ಉಪಯೋಗಿಸಲು ಪ್ರಾತಿಪದಿಕಸ್ವರೂಪದ ಜ್ಞಾನ 
ಆವಶ್ಯಕ. ಶ್ಲೋಕಗಳಲ್ಲಿ ಪದವಿಭಾಗವೂ ಅಭ್ಯಾಸಿಗಳಿಗೆ ಕಠಿಣವೇ . ಈ ಸಂದರ್ಭದಲ್ಲಿ 
ತೆಲುಗಿನ ಒಂದು ಚಾಟುಪದ್ಯವುಸ್ಮರಣೆಗೆ ಬರುತ್ತದೆ. ಸ್ವತಃ ಪದವಿಭಾಗದಿಂದ ಶಬ್ದಸಂಗ್ರಹ 
ಮಾಡಿಕೊಂಡವನೊಬ್ಬನು ಈ ಪದ್ಯವನ್ನು ರಚಿಸಿದನಂತೆ ! 

ಕೋನಂಗಡೇಯಂಗ 
ಇತ್ಯಪುಡು ಕೂಯಂಗ 
ಅಷ್ಟೇಕದಂತುಡು ನಾಟ್ಯಮುನಾಡೆನ್ || 


ಪ್ರಸ್ತಾವನೆ 

xi 
ಕೋನಂಗ = ಮನ್ಮಥ, ಕಂದರ್ಪೊ ದರ್ಪಕೋನಂಗಃ ಎಂದು ಅಮರಕೋಶದಲ್ಲಿದೆ 
ಯಲ್ಲ ! 
ಇತ್ಯಪಿ = ಕೋಗಿಲೆ, ಕೋಕಿಲ: ಪಿಕ ಇತ್ಯಪಿ 
ಅಪೇಕದಂತ = ಗಣೇಶ, ಅಪೇಕದಂತ ಹೇರಂಬಲಂಬೋದರ ಗಜಾನನಾ?” 

ಈ ಗ್ರಂಥದಲ್ಲಿ ಪ್ರಾತಿಪದಿಕಸ್ವರೂಪವನ್ನು ಸ್ಪಷ್ಟವಾಗಿ ತೋರಿಸಿ ಅವುಗಳ ಲಿಂಗವನ್ನು 
ಕಂಸದಲ್ಲಿ ಬರೆದಿದೆ. ಲಿಂಗವು ಹಿಂದಿನ ಎಲ್ಲ ಶಬ್ದಗಳಿಗೆ ಅನ್ವಯಿಸುತ್ತದೆ. ಪುಲ್ಲಿಂಗ 
ನಪುಂಸಕಲಿಂಗಗಳಲ್ಲಿ ಪ್ರಾತಿಪದಿಕದ ರೂಪ ಒಂದೇ . ಸ್ತ್ರೀಲಿಂಗದಲ್ಲಿ ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಭೇದ 
ಉಂಟು. ಅದನ್ನು ಅಮರಸಿಂಹನು ತೋರಿಸಿಲ್ಲ . ರೂಪಭೇದವಿರುವುದನ್ನು ಇಲ್ಲಿ 
ತೋರಿಸಲಾಗಿದೆ. ಸಂಸ್ಕೃತದಲ್ಲಿ ಯಾವ ಶಬ್ದವೂ ಪ್ರಸ್ವ ಅ ಕಾರಾಂತವಾಗಿ ಸ್ತ್ರೀಲಿಂಗದಲ್ಲಿ 
ಇರುವುದಿಲ್ಲ . ಎಲ್ಲಿ ರೂಪಭೇದವನ್ನು ಬರೆದಿಲ್ಲವೋ ಅಲ್ಲಿ ಅಕಾರಾಂತವೆಲ್ಲವೂ ಸ್ತ್ರೀಲಿಂಗ 
ದಲ್ಲಿ ಆ ಕಾರಾಂತವೆಂದು ತಿಳಿಯಬೇಕು. ಹಾಗಲ್ಲದೆ ರೂಪಾಂತರವಿದ್ದಲ್ಲಿ ತಿಳಿಸಿದೆ. - 

ವ್ಯಂಜನಾಂತಶಬ್ದವು ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಸ್ತ್ರೀಲಿಂಗದಲ್ಲಿ ರೂಪಭೇದವನ್ನು ಪಡೆಯುವು 
ದಿಲ್ಲ. ರೂಪಭೇದವಿದ್ದಲ್ಲಿ ಅದನ್ನು ಬರೆದಿದೆ. ಮುಂದೆ ಶಬ್ದಾನುಕ್ರಮಣಿಕೆಯಲ್ಲಿ ಎಲ್ಲ 
ಶಬ್ದಗಳನ್ನೂ ಪ್ರಥಮಾ ವಿಭಕ್ತಂತವಾಗಿ ಬರೆದಿದೆ. ಇದರಿಂದ ಸುಬಂತರೂಪಗಳನ್ನೂ 
ಲಿಂಗವನ್ನೂ ತಿಳಿಯಲು ನೆರವಾಗುವುದೆಂದು ನಂಬಿದ್ದೇನೆ. 

ಕೆಲವೆಡೆ ಶಬ್ದ ಸ್ವರೂಪವನ್ನು ನಿರ್ಣಯಿಸಲು ಸಾಧ್ಯವಾಗಿಲ್ಲ . ವ್ಯಾಖ್ಯಾನಕಾರರಿಗೂ 
ಸಂದೇಹವೇ . ಉದಾಹರಣೆಗೆ, ಧತ್ತೂರ: ಕನಕಾಹ್ವಯಃ( ೫೩೨), ಚಿತ್ರಕೋವ ಸಂಜ್ಞಕಃ 
( ೪೩೫), ರಥಾಂಗಾಹ್ವಯನಾಮಕಃ(೫೪೮). ಇಲ್ಲಿ ಕನಕ, ವ ಎಂಬಿವುಪರ್ಯಾಯಗಳೆ ? 
ಅಥವಾ ಕನಕಾಹ್ವಯ, ವಸಂಜ್ಞಕ ಮುಂತಾದವೆ ? *...ಕೇಶಾಂಬುನಾಮ ಚ ( ೪೭೭ ) 
ಎಂದರೇನು ? ಇದು ಮುಡಿವಾಳದ ಹೆಸರು. ಕೇಶಾಂಬು ಎಂಬುದು ಶಬ್ದರೂಪವೆ ? ಕೇಶ 
ಮತ್ತು ಜಲದ ಪರ್ಯಾಯಗಳೆ ? ಶುಕ್ಲಾ ಹೈಮವತೀ ( ೪೫೮) ಎಂಬಲ್ಲಿ ಶುಕ್ಲಾ ಎಂಬುದು 
ಪರ್ಯಾಯ ಶಬ್ದವೆ ? ಅಥವಾ ಬರಿಯ ವಿಶೇಷಣವೆ ? ನಿರ್ಣಯಿಸುವುದು ಕಷ್ಟ . 

ವನೌಷಧಿವರ್ಗದಲ್ಲಿ ಅಪರಿಚಿತವಾದ ಗಿಡಮೂಲಿಕೆಗಳ ಕನ್ನಡದ ಹೆಸರು ಹೇಳುವುದು 
ಕಠಿಣ. ಸಾಧ್ಯವಾದಷ್ಟು ಶ್ರಮಿಸಿ ಅರ್ಥವನ್ನು ಹುಡುಕಿ ಬರೆದಿದ್ದೇನೆ. ಈ ವಿಷಯದಲ್ಲಿ 
ನನಗೆ ಇನ್ನೂ ಸಂದೇಹ ಉಂಟು. ಈ ನ್ಯೂನತೆಗಳನ್ನು ವಿದ್ವಾಂಸರು ಮನ್ನಿಸಬೇಕೆಂದು 
ಪ್ರಾರ್ಥನೆ. 

ನಾನು ಬರೆದಿದ್ದ ಉಣಾದಿಕೋಶ, ಗಣರತ್ನ ಸಂಗ್ರಹವೆಂಬಿವೆರಡು ಮುದ್ರಣವನ್ನು 


xii 


ಅಮರಕೋಶಃ 


ಕಾಣದೆ ಉಳಿದಿದ್ದವು. ಈಗ ಅಮರಕೋಶದಲ್ಲಿ ಬಂದಿರುವ ಶಬ್ದಗಳನ್ನು ಬಿಟ್ಟು ಉಳಿದ 
ಗ್ರಂಥಭಾಗವನ್ನು ಪರಿಶಿಷ್ಟಗಳಲ್ಲಿ ಸೇರಿಸಲಾಗಿದೆ. 
- ಈ ಗ್ರಂಥದ ರಚನೆಗೆಉಯೋಗಿಸಿಕೊಂಡಿರುವ ಗ್ರಂಥಗಳನ್ನು ಮುಂದೆಕೊಡಲಾಗಿದೆ. 
ಈ ಗ್ರಂಥಗಳ ಕರ್ತೃಗಳೆಲ್ಲರಿಗೂ ನಾನು ಕೃತಜ್ಞನಾಗಿದ್ದೇನೆ. 

ಈ ಬಗೆಯಲ್ಲಿ ಅಮರಕೋಶವನ್ನು ಕನ್ನಡಿಸಬೇಕೆಂದು ನನ್ನನ್ನು ಪ್ರೋತ್ಸಾಹಿಸಿ 
ಆಶೀರ್ವದಿಸಿದವರು ಶ್ರೀ ಡಾ . ಡಿ. ವಿ. ಗುಂಡಪ್ಪನವರು. ಈ ಸಂದರ್ಭದಲ್ಲಿ ಅವರನ್ನು 
ಆದರದಿಂದ ಸ್ಮರಿಸಿಕೊಳ್ಳುತ್ತಿದ್ದೇನೆ. 

ಗ್ರಂಥಪ್ರಕಾಶನವೇ ಒಂದು ಸಾಹಸವಾಗಿರುವ ಈ ಕಷ್ಟ ಕಾಲದಲ್ಲಿಯೂ ಶ್ರೀ ಕೊಡಲಿ 
ಚಿದಂಬರಂ ಅವರು ಅಭಿಮಾನವಿಟ್ಟು ಇದನ್ನು ಪ್ರಕಾಶಿಸಲು ಮುಂದೆ ಬಂದಿದ್ದಾರೆ. 
ಅವರಿಗೂ ಶ್ರಮವಹಿಸಿ ಮುದ್ರಿಸಿಕೊಟ್ಟಿರುವ ವೆಸ್ಲಿಪ್ರೆಸ್ ಮಾಲಿಕರಿಗೂ ನನ್ನ ಕೃತಜ್ಞತೆ 
ಸಲ್ಲುತ್ತದೆ. 

ಸಂಸ್ಕೃತಭಾಷೆಯ ಅಭ್ಯಾಸಿಗಳಿಗೂ ತತ್ಸಮರೂಪಗಳನ್ನು ಕನ್ನಡದಲ್ಲಿ ಬಳಸತಕ್ಕವರಿಗೂ 
ಈ ಪುಸ್ತಕದಿಂದ ಉಪಯೋಗವಾಗುತ್ತದೆಯೆಂದು ನನ್ನ ನಂಬಿಕೆ. 


ಬೆಂಗಳೂರು 
ತಾ . ೧- ೬ - ೭೫ 


- ಎನ್ . ರಂಗನಾಥಶರ್ಮಾ 


ಪ್ರಕಾಶಕರ ಮಾತು | 


- ಶ್ರೀ ವಿದ್ವಾನ್ ಎನ್ . ರಂಗನಾಥ ಶರ್ಮ ಅವರು ಅನೇಕ ಉತ್ತಮ ಗ್ರಂಥಗಳನ್ನು 
ಬರೆದು ಅಪಾರ ಜನಪ್ರಿಯತೆ ಗಳಿಸಿದ್ದಾರೆ. ಅವರು ಸಂಸ್ಕೃತ ಪಂಡಿತರು ವಿದ್ವಾಂಸರು. 
ಈ ಪುಸ್ತಕವು ಜನರ ಮನಸ್ಸನ್ನು ಗೆದ್ದು ಬಹಳ ಜನಪ್ರಿಯತೆ ಗಳಿಸಿದೆ. ಜನರ ಅಪಾರ 
ಬೇಡಿಕೆಯಿಂದ ಈಗ ನಾಲ್ಕನೆಯ ಮುದ್ರಣವನ್ನು ಪ್ರಕಟಿಸಿದ್ದೇನೆ. ಈ ಪುಸ್ತಕವನ್ನು 
ಎಂದಿನಂತೆ ವಿಶ್ವಾಸವಿಟ್ಟು ಶ್ರೀ ವಿದ್ವಾನ್ ಎನ್ . ರಂಗನಾಥಶರ್ಮ ಅವರು ನಮ್ಮ ಕನ್ನಡ 
ಕಾವ್ಯಮಾಲೆಯಲ್ಲಿ ಕಾವ್ಯಾಲಯದಿಂದ ಪ್ರಕಟಿಸಲು ಅನುಮತಿ ಕೊಟ್ಟಿದ್ದಕ್ಕೆ ಅವರಿಗೆ ನಾನು 
ಕೃತಜ್ಞನಾಗಿದ್ದೇನೆ. 

ಅನೇಕ ತೊಂದರೆ ತೊಂದರೆಗಳನ್ನು ಕೊಟ್ಟರು ತಾಳ್ಮೆಯಿಂದ ಸಹಕರಿಸಿದ 
ಹರ್ಷ ಪ್ರಿಂಟರ್‌ನ ಶ್ರೀ ಚಿನ್ನಸ್ವಾಮಿ ಅವರಿಗೂ ನನ್ನ ಅನಂತ ವಂದನೆಗಳು. 

ಮುಖಪುಟದ ಹೊದಿಕೆಯನ್ನು ಅಂದವಾಗಿ ಮುದ್ರಿಸಿಕೊಟ್ಟ ಶ್ರೀ ರಮೇಶ್, ವೈಭವಿ 
ಗ್ರಾಫಿಕ್ಸ್ , ಬೆಂಗಳೂರು ಇವರಿಗೂ ಅನೇಕ ಕೃತಜ್ಞತೆಗಳು. 


1- 9 - 2000 


ಕೂಡಲಿ ಚಿದಂಬರಂ ಕೃಷ್ಣಮೂರ್ತಿ 


ಆಧಾರ ಗ್ರಂಥಗಳು 
೧. ಕ್ಷೀರಸ್ವಾಮಿಯ ಅಮರಕೋಶದ ಟೀಕೆ ( ಡಾ || ಹರದತ್ತಶರ್ಮ ಮತ್ತು 

ಡಾ|| ಎನ್ . ಜಿ. ಸರದೇಸಾಯಿಯವರ ಉಪೋದ್ಘಾತಸಹಿತ). 
೨. ಭಾನುಜಿದೀಕ್ಷಿತನ ಅಮರಸುಧಾ ( ಪಂ|| ಶಿವದತ್ತಶರ್ಮರ ಟಿಪ್ಪಣಿ ಸಹಿತ). 
೩ . ಗುರುಬಾಲಪ್ರಬೋಧಿಕೆ. 
೪. ಶ್ರೀ ವಿ. ಎಸ್ . ಅಪ್ಟೆಯವರ ಸಂಸ್ಕೃತ- ಇಂಗ್ಲಿಷ್ ಡಿಕ್ಕನರಿ. 
೫ . ಶ್ರೀ ಮುಮ್ಮಡಿಕೃಷ್ಣರಾಜಒಡೆಯರಶ್ರೀಚಾಮುಂಡಾಲಘು ನಿಘಂಟು 
೬ . ಪಂ|| ಚಕ್ರವರ್ತಿ ಶ್ರೀನಿವಾಸ ಗೋಪಾಲಾಚಾರ್ಯರ ಶಬ್ದಾರ್ಥ ಕೌಸ್ತುಭ 
೭. ಲೂಯಿರೈಸ್ ಅವರು ಟೀಕಾ ಸಹಿತವಾಗಿ ಪ್ರಕಟಿಸಿದ ಅಮರಕೋಶ. 


ವಿಷಯಸೂಚಿಕೆ 


ಪುಟ 


ಪ್ರಸ್ತಾವನೆ 


ಪ್ರಥಮ ಕಾಂಡಮ್ 

ಪೀಠಿಕಾಶ್ಲೋಕಗಳು 
೧. ಸ್ವರ್ಗವರ್ಗ: 
೨ . ವೊಮವರ್ಗ: 
೩ . ದಿಗ್ವರ್ಗ 
೪. ಕಾಲವರ್ಗ: 
೫. ಧೀವರ್ಗ: 
೬ . ವಾಗ್ಧರ್ಗ: 
೭ . ಶಬ್ದಾದಿವರ್ಗ 
೮. ನಾಟ್ಯವರ್ಗ : 
೯ . ಪಾತಾಳ ಭೋಗಿವರ್ಗ: 
೧೦. ನರಕವರ್ಗ; 
೧೧ . ವಾರಿವರ್ಗ : 

ದ್ವಿತೀಯ ಕಾಂಡಮ್ 
೧. ಭೂಮಿವರ್ಗ : 
೨. ಪುರವರ್ಗ: 
೩ . ಶೈಲವರ್ಗ : 
೪. ವನೌಷಧಿವರ್ಗ : 
೫ . ಸಿಂಹಾದಿವರ್ಗ : 
೬ . ಮನುಷ್ಯವರ್ಗ: 
೭ . ಬ್ರಹ್ಮವರ್ಗ ; 
೮. ಕ್ಷತ್ರಿಯವರ್ಗ: 

೯. ವೈಶ್ಯವರ್ಗ : 
೧೦. ಶೂದ್ರವರ್ಗ : 
ತೃತೀಯ ಕಾಂಡಮ್ 
೧. ವಿಶೇಷ್ಯ ನಿಮ್ಮವರ್ಗ: 
೨. ಸಂಕೀರ್ಣವರ್ಗ : 

ನಾನಾರ್ಥವರ್ಗ 
೪. ನಾನಾರ್ಥಾವ್ಯಯವರ್ಗ: 
೫. ಅವಯವರ್ಗ: 
೬ . ಲಿಂಗಾದಿ ಸಂಗ್ರಹವರ್ಗ : 

ಶಬ್ದಾನುಕ್ರಮಣಿಕೆ 
ಪರಿಶಿಷ್ಟ - I : ಉಣಾದಿ ಸಂಗ್ರಹ 
ಪರಿಶಿಷ್ಟ - II : ಗಣರತ್ನ ಸಂಗ್ರಹ 
ಪರಿಶಿಷ್ಟ - III : ಕಾಲಸಂಬಂಧಿಯಾದ ವಿವರ 
ಪರಿಶಿಷ್ಟ IV 

ಅಮರಕೋಶಃ 
ಪ್ರಥಮಕಾಂಡಮ್ 


` ಪೀಠಿಕಾಶ್ಲೋಕಾಃ 

ಯಸ್ಯ ಜ್ಞಾನದಯಾಸಿಂಧೋರಗಾಧಸ್ಯಾನಘಾ ಗುಣಾಃ | 
ಸೇವ್ಯತಾಮಕ್ಷಯೋ ಧೀರಾಸ್ಸ ಶ್ರೀ ಚಾಮೃತಾಯ ಚ ! 
ಸಮಾಹೃತ್ಯಾನ್ಯತಂತ್ರಾಣಿ ಸಂಕ್ಷಿಪೈ: ಪ್ರತಿಸಂಸ್ಕೃತೈಃ| 
ಸಂಪೂರ್ಣಮುಚ್ಯತೇ ವರ್ಗೈನರ್ಾಮಲಿಂಗಾನುಶಾಸನಮ್ || 
ಪ್ರಾಯಶೋ ರೂಪಭೇದೇನ ಸಾಹಚರ್ಯಾಚ್ಚ ಕುತ್ರಚಿತ್ | 
ಸ್ತ್ರೀಪುಂನಪುಂಸಕಂ ಜೇಯಂ ತದ್ವಿಶೇಷವಿಧೇಃಕ್ವಚಿತ್ || 

೧ 


ಕ 


- ೧. ಎಲೈ ಧೀರರೆ , ಜ್ಞಾನ ಮತ್ತು ದಯೆಗಳಿಗೆ ಸಮುದ್ರದಂತೆ ಆಕರನಾದ ಯಾರ 
ಸರ್ವಶಕ್ತತ್ಯಾದಿ ಗುಣಗಳು ಪಾಪನಿವರ್ತಕವಾಗಿ ಮಂಗಳಕರವಾಗಿವೆಯೋ , ಅಂಥ ಶಾಶ್ವತ 
ನಾದ ಭಗವಂತನು ಧರ್ಮಾರ್ಥಕಾಮಗಳ ಸಮೃದ್ಧಿಗಾಗಿಯೂ ಮೋಕ್ಷಕ್ಕಾಗಿಯೂ 
ಸೇವಿಸಲ್ಪಡಲಿ . 

೨. ನಾಮಲಿಂಗಾನುಶಾಸನವೆಂಬ ಶಬ್ದಕೋಶವನ್ನು ನಾನು ರಚಿಸುತ್ತಿದ್ದೇನೆ. ಇದರಲ್ಲಿ 
ಶಾಸ್ತ್ರಾಂತರಗಳನ್ನು ಪರ್ಯಾಲೋಚಿಸಿ ಸಂಗ್ರಹಿಸಿರುವ ಶಬ್ದರಾಶಿಗಳನ್ನು ವರ್ಗಗಳಾಗಿ 
ವಿಂಗಡಿಸಲಾಗಿದೆ. ಇವು ವ್ಯಾಕರಣ ಸಂಸ್ಕಾರವನ್ನು ಪಡೆದಿರುವ ಪರಿಶುದ್ಧವಾದ ಶಬ್ದಗಳು . 

೩. ಈ ಗ್ರಂಥದಲ್ಲಿ ವಿಶೇಷವಾಗಿ ಸ್ತ್ರೀಲಿಂಗ, ಪುಲ್ಲಿಂಗ, ನಪುಂಸಕಲಿಂಗಗಳನ್ನು ಶಬ್ದಗಳ 
ರೂಪಭೇದದಿಂದಲೇ ತಿಳಿಯಬಹುದಾಗಿದೆ. (ಉದಾ: ಸಂವತ್ಸರೋವತ್ಸರೋಬ್ಬ= ಇಲ್ಲಿ 
ಸಂವತ್ಸರಾದಿ ಶಬ್ದಗಳು ಪುಲ್ಲಿಂಗಗಳೆಂದು ಪ್ರಥಮಾವಿಭಕ್ತಿಯ ರೂಪಗಳಿಂದ ತಿಳಿಯುತ್ತದೆ. 
ಕಾದಂಬಿನೀ , ಮೇಘಮಾಲಾ = ಇವುಸ್ತ್ರೀಲಿಂಗಗಳೆಂದು ಊಹಿಸಬಹುದು. ಗಗನಮನಂತಂ 
ಸುರವರ್ತ್ಮಖಮ್ = ಇವು ನಪುಂಸಕಲಿಂಗಗಳೆಂದು ತಿಳಿಯಬಹುದಾಗಿದೆ). ಕೆಲವೆಡೆ 
ಶಬ್ದಾಂತರಗಳ ಸಾಹಚರ್ಯದಿಂದ ಲಿಂಗಗಳನ್ನು ಗೊತ್ತುಮಾಡಬಹುದು (ಉದಾ: 
ಭಾನುಃಕರಃ= ಕರಶಬ್ದವು ಪುಲ್ಲಿಂಗವಾದ್ದರಿಂದ ಅದರೊಡನಿರುವ ಭಾನುಶಬ್ದವೂ ಪುಲ್ಲಿಂಗ. 


ಅಮರಕೋಶಃ- ೧ 


ಭೇದಾಖ್ಯಾನಾಯ ನ ದ್ವಂದ್ರೂ ನೈಕಶೇಷೋ ನ ಸಂಕರಃ | 
ಕೃತೋsತ್ರ ಭಿನ್ನಲಿಂಗಾನಾಮನುಕ್ತಾನಾಂಕ್ರಮಾದೃತೆ || 
ತ್ರಿಲಿಂಗ್ಯಾಂ ತ್ರಿಷ್ಟಿತಿ ಪದಂ ಮಿಥುನೇ ತು ದ್ವಿ ರಿತಿ | 
ನಿಷಿದ್ಧಲಿಂಗಂ ಶೇಷಾರ್ಥಂ ತ್ವಂತಾಥಾದಿ ನ ಪೂರ್ವಭಾಕ್ |1 | 


ಅಶ್ವಯುಗಶ್ವಿನೀ = ಅಶ್ವಯುಕ್ ಸ್ತ್ರೀಲಿಂಗ, ವಿಯದ್ವಿಷ್ಣುಪದಂ = ವಿಯತ್ ನಪುಂಸಕಲಿಂಗ). 
ಕೆಲವೆಡೆಸ್ಪಷ್ಟವಾಗಿ ಲಿಂಗನಿರ್ದೆಶವನ್ನು ಮಾಡಿದ್ದರಿಂದ ಲಿಂಗವನ್ನು ತಿಳಿಯಬೇಕು(ಉದಾ: 
ದುಂದುಭಿಃ ಪುಮಾನ್ ; ದೀಧಿತಿ: ಸ್ತ್ರೀಯಾಮ್ ; ರೋಚಿಃಶೋಚಿರುಭೇ ಕ್ಲೀಬೇ). 

೪. ವಿಭಿನ್ನಲಿಂಗದ ಶಬ್ದಗಳಿಗೆ ಲಿಂಗಭೇದವು ಸರಿಯಾಗಿ ಗೊತ್ತಾಗಲೆಂಬ ಉದ್ದೇಶ 
ದಿಂದ, ಅವುಗಳಿಗೆ ದ್ವಂದ್ವ ಸಮಾಸವನ್ನಾಗಲಿ- ಏಕಶೇಷವನ್ನಾಗಲಿ- ಸಂಕರವನ್ನಾಗಲಿ ಮಾಡಿಲ್ಲ 
(ಉದಾ: ದೇವತಾ, ದೈವತ, ಅಮರ= ಇವು ವಿಭಿನ್ನಲಿಂಗಗಳು. ಇಲ್ಲಿ ದೇವತಾ ದೈವತಾಮರಾಃ 
ಎಂದು ದ್ವಂದ್ವ ಸಮಾಸವನ್ನು ಮಾಡಿಲ್ಲ . ಮಾಡಿದ್ದರೆ ಎಲ್ಲವೂ ಒಂದೇ ಲಿಂಗದವುಗಳೆಂದು 
ಭ್ರಮೆಯಾಗುತ್ತಿತ್ತು . ಖಂ ನಭಃ ಶ್ರಾವಣೋ ನಭಾಃ= ಇಲ್ಲಿ ಖಶ್ರಾವಣ ತು ನಭಸೀ ಎಂದು 
ಏಕಶೇಷ ಮಾಡಿಲ್ಲ . ಮಾಡಿದ್ದರೆ, ನಭಃ ಶಬ್ದವು ಪುಲ್ಲಿಂಗದಲ್ಲಿಯೂ ಇದೆಯೆಂದು 
ತಿಳಿಯುತ್ತಿರಲಿಲ್ಲ . ಸ್ತವಃಸ್ತೋತ್ರಂಸ್ತುತಿರ್ನುತಿಃ= ಇಲ್ಲಿ ಸ್ತುತಿಃಸ್ತೋತ್ರಂಸ್ತವೋ ನುತಿ 
ಎಂದು ಸಾಂಕರ್ಯವನ್ನು ಮಾಡಿಲ್ಲ . ಮಾಡಿದ್ದರೆ, ಸ್ತುತಿಶಬ್ದದ ಲಿಂಗವು ತಿಳಿಯುತ್ತಿರಲಿಲ್ಲ . 
ಮತ್ತು ನುತಿಶಬ್ದವು ಪುಲ್ಲಿಂಗವೆಂದು ಭ್ರಮೆಯುಂಟಾಗುತ್ತಿತ್ತು . ಆದರೆ, ಕ್ರಮ ಎಂದರೆ 
ವ್ಯವಸ್ಥೆಯಿಲ್ಲದೆ ಸಾಂಕರ್ಯವನ್ನು ಮಾಡಿಲ್ಲ . ಒಂದು ವ್ಯವಸ್ಥೆ ಇದ್ದಾಗ ಸಾಂಕರ್ಯವಿರ 
ಬಹುದು. ಹೇಗೆಂದರೆ , ಸ್ತವಃಸ್ತೋತ್ರಂ ಸ್ತುತಿರ್ನುತಿಃ= ಇಲ್ಲಿ ಸಾಂಕರ್ಯ ಉಂಟು. . 
ಲಿಂಗಜ್ಞಾನಕ್ಕೆ ಇಲ್ಲಿ ಒಂದು ವ್ಯವಸ್ಥೆ ಇದೆ. ಸವ, ಸ್ತೋತ್ರಗಳ ಲಿಂಗವುರೂಪಭೇದದಿಂದ 
ತಿಳಿಯುತ್ತದೆ. ಸ್ತುತಿನುತಿಗಳು ನಪುಂಸಕವಲ್ಲವೆಂದು ರೂಪದಿಂದಲೇ ತಿಳಿಯುತ್ತದೆ. ಪುಲ್ಲಿಂಗ 
ವಾಗಿದ್ದರೆ ಸವಶಬ್ದದೊಡನೆ ಸೇರಿಸಬೇಕಾಗಿತ್ತು . ಆದ್ದರಿಂದ ಅವು ಸ್ತ್ರೀಲಿಂಗಗಳೆಂದು 
ಊಹಿಸಬಹುದು). 

೫ . ಮೂರು ಲಿಂಗಗಳೂ ಇವೆಯೆಂದು ಸೂಚಿಸಲು ತ್ರಿಷು ಎಂಬ ಪದವನ್ನೂ ಸ್ತ್ರೀಲಿಂಗ 
ಪುಲ್ಲಿಂಗಗಳೆರಡೂ ಇವೆಯೆನ್ನಲು ದ್ವಯೋಃ ಎಂಬ ಪದವನ್ನೂ ಬಳಸಲಾಗಿದೆ. 
(ಉದಾ: ತ್ರಿಷು ಸುಲಿಂಗೋsಗ್ನಿಕಣಃ= ಇಲ್ಲಿ ಸುಲಿಂಗ ಶಬ್ದವುಮೂರು ಲಿಂಗಗಳಲ್ಲಿಯೂ 
ಇದೆಯೆಂದು ತಿಳಿಯಬೇಕು. ರ್ವ ಯೋರ್ಜ್ಜಾಲಕೀಲೆ = ಇಲ್ಲಿ ಜ್ವಾಲ ಕೀಲ ಶಬ್ದಗಳು 


ಪೀಠಿಕಾ 
ಸ್ತ್ರೀಲಿಂಗ ಮತ್ತು ಪುಲ್ಲಿಂಗಗಳಿವೆಯೆಂದು ಅರ್ಥ ). ಹಾಗೆಯೇ ಒಂದು ಲಿಂಗವನ್ನು 
ನಿಷೇಧಿಸಿದರೆ ಉಳಿದ ಲಿಂಗಗಳಿವೆಯೆಂದು ತಿಳಿಯಬೇಕು. (ಉದಾ: ವೊಮಯಾನಂ 
ವಿಮಾನೋsಸ್ಮಿ =ಸ್ತ್ರೀಲಿಂಗವಿಲ್ಲ ಎಂದು ನಿಷೇಧಿಸಿದ್ದರಿಂದ ವಿಮಾನಶಬ್ದಕ್ಕೆ ಪುಲ್ಲಿಂಗ 
ನಪುಂಸಕಲಿಂಗಗಳಿವೆಯೆಂದು ತಿಳಿಯಬೇಕು) ಯಾವ ಶಬ್ದದ ಮುಂದೆ ತು ಎಂಬ ಪದ 
ವಿದೆಯೋ ಆ ಶಬ್ದವುಹಿಂದಿನ ಪದಗಳೊಡನೆ ಅನ್ವಿತವಾಗುವುದಿಲ್ಲ ( ಉದಾ: ಪುಲೋಮಜಾ 
ಶಚೀಂದ್ರಾಣೀ ನಗರೀತ್ವಮರಾವತೀ = ಇಲ್ಲಿ ನಗರೀ ಶಬ್ದವು ಹಿಂದಿನ ಇಂದ್ರಾಣಿಯೊಡನೆ 
ಅನ್ವಿತವಲ್ಲ . ಅದು ಅಮರಾವತಿಯೊಡನೆ ಅನ್ವಿತ). ಯಾವ ಶಬ್ದದ ಹಿಂದೆ ಅಥ ಎಂಬ 
ಪದವಿದೆಯೋ ಆ ಶಬ್ದವೂ ಹಿಂದಿನ ಪದಗಳೊಡನೆ ಅನ್ವಿತವಾಗುವುದಿಲ್ಲ (ಉದಾ : 
ವಿಸ್ಮಯೋsದ್ಭುತಮಾಶ್ಚರ್ಯಂ ಚಿತ್ರಮಷ್ಯಥ ಭೈರವಮ್= ಇಲ್ಲಿ ಭೈರವಶಬ್ದವುಹಿಂದಿನ 
ಚಿತ್ರಶಬ್ದದೊಡನೆ ಅನ್ವಿತವಲ್ಲ . ದಾರುಣಂ ಭೀಷಣಂ ಭೀಷ್ಮಂ ಎಂಬುದರೊಡನೆ ಅನ್ವಿತ). 
- ಟಿಪ್ಪಣಿ : ದ್ವಿಹೀನ, ದ್ವಯಹೀನ ಎಂದರೆ ಸ್ತ್ರೀ ಪುಂಸಗಳೆರಡೂ ಇಲ್ಲ ನಪುಂಸಕಲಿಂಗ 
ಎಂದು ತಿಳಿಯತಕ್ಕದ್ದು. ನಾ ಎಂದರೆ ಪುಲ್ಲಿಂಗ , ಕೀಬ ಎಂದರೆ ನಪುಂಸಕ, ಅಥ ಶಬ್ದ 
ದಂತೆಯೇ ಅಥ ಶಬ್ದವನ್ನು ಉಪಯೋಗಿಸಿದರೂ ಪೂರ್ವಾನ್ವಯವಿಲ್ಲ. ಶಬ್ದದ 
ಕಡೆಯಲ್ಲಿ ತಿ ಎಂಬ ಪ್ರತ್ಯಯವಿದ್ದು ಭಾವನಾಮವಾಗಿದ್ದರೆ, ಅದುಸ್ತ್ರೀಲಿಂಗ, ಉದಾ: 
ಮತಿ, ರತಿ, ನತಿ ಇತ್ಯಾದಿ. 


೧. ಸ್ವರ್ಗವರ್ಗ: 
ಸ್ವರವ್ಯಂ ಸ್ವರ್ಗನಾಕತ್ರಿದಿವತ್ರಿದಶಾಲಯಾಃ| 
ಸುರಲೋಕೋ ದ್ಯೋದಿನೌ ದ್ವೇ ಪ್ರಿಯಾಂಕೀಬೇ ತ್ರಿವಿಷ್ಟಪಮ್ || ೬ 
ಅಮರಾ ನಿರ್ಜರಾ ದೇವಾದಶಾ ವಿಬುಧಾಸ್ಸುರಾಃ| 
ಸುಪರ್ವಾಣಸ್ಸುಮನಸದಿವೇಶಾ ದಿವೌಕಸಃ || 
ಆದಿತ್ಯಾ ದಿವಿಷದೊ ಲೇಖಾ ಅದಿತಿನಂದನಾಃ| 
ಆದಿತ್ಯಾ ಋಭವೋsಸ್ವಪ್ಪಾ ಅಮರ್ತ್ಯಾ ಅಮೃತಾಂಧಸಃ || 
ಬರ್ಹಿಮರ್ುಖಾಃಕ್ರತುಭುಜೋ ಗೀರ್ವಾಣಾ ದಾನವಾರಯಃ| 
ವೃಂದಾರಕಾ ದೃವತಾನಿ ಪುಂಸಿ ವಾ ದೇವತಾಃ ಸ್ತ್ರೀಯಾಮ್ || 
ಆದಿತ್ಯವಿಶ್ವವಸವಸ್ತುಷಿತಾಭಾಸ್ವರಾನಿಲಾ: | 
ಮಹಾರಾಜಿಕಸಾಧ್ಯಾಶ್ಚ ರುದ್ರಾಶ್ಯ ಗಣದೇವತಾಃ || 


b 


ಸ್ವರ್ಗವರ್ಗ 
೬ . ಸ್ವರ್‌ ( ಅವ್ಯಯ ), ಸ್ವರ್ಗ, ನಾಕ, ತ್ರಿದಿವ, ತ್ರಿದಶಾಲಯ , ಸುರಲೋಕ ( ಪು), 
ದೊ , ದಿವ್ ( ಸ್ತ್ರೀ ), ತ್ರಿವಿಷ್ಟಪ ( ನ) = ಸ್ವರ್ಗ, ೭-೯ . ಅಮರ, ನಿರ್ಜರ, ದೇವ, ತ್ರಿದಶ, 
ವಿಬುಧ, ಸುರ, ಸುಪರ್ವನ್, ಸುಮನಸ್ , ತ್ರಿದಿವೇಶ, ದಿವೊಕಸ್ , ಆದಿತೇಯ , ದಿವಿಷದ್ , 
ಲೇಖ, ಅದಿತಿನಂದನ, ಆದಿತ್ಯ , ಋಭು, ಅಸ್ವಪ್ನ, ಅಮರ್ತ್ಯ, ಅಮೃತಾಂಧಸ್ , 
ಬರ್ಹಿಮರ್ುಖ, ಕ್ರತುಭುಜ್ , ಗೀರ್ವಾಣ, ದಾನವಾರಿ , ವೃಂದಾರಕ ( ಪು), ದೈವತ ( ಪು. 
ನ), ದೇವತಾ ( = ದೇವತೆಗಳು . 

೧೦. ಆದಿತ್ಯ , ವಿಶ್ವ , ವಸು, ತುಷಿತ, ಆಭಾಸ್ವರ, ಅನಿಲ , ಮಹಾರಾಜಿಕ, ಸಾಧ್ಯ , 
ರುದ್ರ ( ಪು )= ಗಣದೇವತೆಗಳು. 


ದಿವೋಕಸ್ ಎಂಬ ರೂಪಭೇದ ಉಂಟು. 2 ಆದಿತ್ಯರು : ೧೨ ಮಂದಿ, ವಿಶ್ವ ( ಈ 
ಶಬ್ದವು ಸರ್ವನಾಮ ) : ೧೦, ವಸು : ೮, ತುಷಿತ : ೩೬, ಆಭಾಸ್ವರ : ೬೪, ಅನಿಲ ( ವಾಯು) : 
ರ್೪ , ಮಹಾರಾಜಿಕ : ೨೨೦ , ಸಾಧ್ಯ : ೧೨, ರುದ್ರ : ೧೧ . 


೧. ಸ್ವರ್ಗವರ್ಗ 
ವಿದ್ಯಾಧರೋsಪ್ಪರೋ ಯಕ್ಷರಕ್ಷೇಗಂಧರ್ವಕಿನ್ನರಾಃ | 
- ಪಿಶಾಚೊ ಗುಹ್ಯಕಸ್ಸಿದೊ ಭೂತೋsಮೀ ದೇವಯೋನಯಃ|| 
ಅಸುರಾ ದೈತ್ಯದೈತೇಯದನುಜೇಂದ್ರಾರಿದಾನವಾಃ | | 
ಶುಕ್ರಶಿಷ್ಯಾ ದಿತಿಸುತಾಃ ಪೂರ್ವದೇವಾಸ್ತುರದ್ವಿಷ: || 
ಸರ್ವಜ್ಞಸ್ಸುಗತೋ ಬುದೂ ಧರ್ಮರಾಜಸ್ತಥಾಗತಃ | 
ಸಮಂತಭದ್ರೋ ಭಗವಾನ್ಮಾರಜಿಲ್ಲೋಕಜಿಜ್ಜಿನಃ|| 
ಷಡಭಿಜ್ಜೆ ದಶಬಲೋsದ್ವಯವಾದೀ ವಿನಾಯಕಃ| 
ಮುನೀಂದ್ರ :ಶ್ರೀಘನಶ್ಯಾಸ್ತಾ ಮುನಿಶ್ಯಾಕ್ಯಮುನಿಸ್ತು ಯಃ || 
ಸ ಶಾಕ್ಯಸಿಂಹಸ್ಸಾರ್ಥಸಿದ್ಧಶೌದ್ಧೋದನಿಶ್ಚ ಸಃ | | 
ಗೌತಮಶ್ಯಾರ್ಕಬಂಧುಶ್ಚ ಮಾಯಾದೇವೀಸುತಶ್ಚ ಸಃ || 
ಬ್ರಹ್ಮಾತ್ಮಭೂಷ್ಟುರಷ್ಟ: ಪರಮೇಷ್ಠಿ ಪಿತಾಮಹಃ| 
ಹಿರಣ್ಯಗರ್ಭೋ ಲೋಕೇಶಃಸ್ವಯಂಭೂಶ್ಚತುರಾನನ: || 

೧೧. ವಿದ್ಯಾಧರ, ಅಪ್ಪರಸ್, ಯಕ್ಷ , ರಕ್ಷಸ್, ಗಂಧರ್ವ , ಕಿನ್ನರ, ಪಿಶಾಚ, ಗುಹ್ಯಕ, 
ಸಿದ್ದ , ಭೂತ =ದೇವಯೋನಿಗಳು-ದೇವಾಂಶದವರು. ೧೨. ಅಸುರ, ದೈತ್ಯ , ದೃತೇಯ, 
ದನುಜ , ಇಂದ್ರಾರಿ, ದಾನವ, ಶುಕ್ರಶಿಷ್ಯ , ದಿತಿಸುತ , ಪೂರ್ವದೇವ, ಸುರದ್ವಿಷ್ 
( ಪು) = ದೈತ್ಯರು, ರಾಕ್ಷಸರು. ೧೩ -೧೫. ಸರ್ವಜ್ಞ ಸುಗತ, ಬುದ್ಧ , ಧರ್ಮರಾಜ, ತಥಾಗತ, 
ಸಮಂತಭದ್ರ , ಭಗವತ್ , ಮಾರಜಿತ್ , ಲೋಕಜಿತ್ , ಜಿನ, ಷಡಭಿಜ್ಯ, ದಶಬಲ, 
ಅದ್ವಯವಾದಿನ್ , ವಿನಾಯಕ, ಮುನೀಂದ್ರ ,ಶ್ರೀಘನ, ಶಾಸ್ತ್ರ , ಮುನಿ ( ಪು)= ಬುದ್ಧ , ಶಾಕ್ಯ 
ಮುನಿ, ಶಾಕ್ಯಸಿಂಹ , ಸರ್ವಾರ್ಥಸಿದ್ದ , ಶೌದ್ರೋದನಿ, ಗೌತಮ , ಅರ್ಕಬಂಧು , 
ಮಾಯಾದೇವೀಸುತ ( ಪು) = ಶುದ್ಧೋದನನ ಮಗನಾಗಿ ಅವತರಿಸಿದ ಬುದ್ದ , ೧೬- ೧೮ . 
ಬ್ರಹ್ಮನ್, ಆತ್ಮಭೂ , ಸುರತ್ಯೇಷ್ಟ, ಪರಮೇಷ್ಠಿನ್, ಪಿತಾಮಹ, ಹಿರಣ್ಯಗರ್ಭ, 
ಲೋಕೇಶ, ಸ್ವಯಂಭೂ , ಚತುರಾನನ, ಧಾತೃ , ಅಬ್ಬಯೋನಿ, ದ್ರುಹಿಣ, ವಿರಿಂಚಿ, 
ಕಮಲಾಸನ, ಸ್ಪಷ್ಟ , ಪ್ರಜಾಪತಿ, ವೇಧಸ್ , ವಿಧಾತೃ , ವಿಶ್ವಸೃಜ್ , ವಿಧಿ ( ಪು), ಶತಾನಂದ, 


ಈ ಶಬ್ದಗಳಲ್ಲಿ ಅಪ್ಪರಸ್ ( ೩ ), ರಕ್ಷಸ್ ( ನ), ಭೂತ( ಪು. ನ). ಉಳಿದವು ಪುಲ್ಲಿಂಗಗಳು. 
ಇವರಸ್ತ್ರೀಯರನ್ನು ಹೇಳುವಾಗ ವಿದ್ಯಾಧರೀ , ಯಕ್ಷಿ ಮುಂತಾದ ಸ್ತ್ರೀಲಿಂಗದ ರೂಪಗಳೂ ಉಂಟು. 
ರಕ್ಷಸ್ ಶಬ್ದಕ್ಕೆ ರಾಕ್ಷಸ ಎಂಬ ಪುಲ್ಲಿಂಗದ ರೂಪವಿದೆ. ಒಂದೇ ಸ್ವಭಾವದವರಾದ್ದರಿಂದ ದೈತ್ಯರನ್ನು 
ರಾಕ್ಷಸರೆಂದು ವ್ಯವಹರಿಸುತ್ತಾರೆ. 


ಅಮರಕೋಶಃ- ೧ 


ಧಾತಾಬ್ದಯೋನಿರ್ದುಹಿಸೋ ವಿರಿಂಚಿ: ಕಮಲಾಸನಃ | 
ಪ್ರಷ್ಯಾ ಪ್ರಜಾಪತಿರೇಧಾ ವಿಧಾತಾ ವಿಶ್ವಸೃಷ್ಟಿಧಿ:|| 
ಶತಾನಂದಶ್ಯತಧೃತಿರ್ವಿರಿಂಚೋsಜೋ ವಿರಿಂಚನ: | 
ವಿಷ್ಣುರ್ನಾರಾಯಣಃಕೃಷ್ಟೊ ವೈಕುಂಠ ವಿಷ್ಟರಶ್ರವಾಃ|| 
ದಾಮೋದರೋ ಹೃಷೀಕೇಶಃಕೇಶವೋ ಮಾಧವಃ ಸ್ವಭೂಃ| 
ದೈತ್ಯಾರಿ: ಪುಂಡರೀಕಾಕೋ ಗೋವಿಂದೋ ಗರುಡಧ್ವಜಃ|| | 
ಪೀತಾಂಬರೋಚ್ಯುತಶ್ಯಾರ್ಜ್ ವಿಷ್ಟನೋ ಜನಾರ್ದನಃ | 
ಉಪೇಂದ್ರ ಇಂದ್ರಾವರಜಶ್ಚಕ್ರಪಾಣಿಶ್ಚತುರ್ಭುಜಃ|| 
ಪದ್ಮನಾಭೋ ಮಧುರಿಪುರ್ವಾಸುದೇವನ್ರಿವಿಕ್ರಮಃ| 
ದೇವಕೀನಂದನಶೌರಿ: ಶ್ರೀಪತಿಃ ಪುರುಷೋತ್ತಮಃ|| 
ವನಮಾಲೀ ಬಲಿಧ್ವಂಸೀ ಕಂಸಾರಾತಿಂಧೋಕ್ಷಜಃ| 
ವಿಶ್ವಂಭರ: ಕೈಟಭಜಿದ್ವಿಧುಃಶ್ರೀವತ್ಸಲಾಂಛನಃ || 
ಗದಾಗ್ರಜೋ ಮುಂಜಿಕೇಶೋ ದಾಶಾರ್ಹೊ ದಶರೂಪವೃತ್ | 
ವಸುದೇವೋsಸ್ಯ ಜನಕಸ್ಸ ಏವಾನಕದುಂದುಭಿಃ || 
ಶತದೃತಿ, ವಿರಿಂಚ, ಅಜ, ವಿರಿಂಚನ ( ಪು) = ಬ್ರಹ್ಮ , ೧೮-೨೩, ವಿಷ್ಣು , ನಾರಾಯಣ, 
ಕೃಷ್ಣ , ವೈಕುಂಠ, ವಿಷ್ಟರಶ್ರವಸ್ , ದಾಮೋದರ, ಹೃಷಿಕೇಶ, ಕೇಶವ, ಮಾಧವ, ಸ್ವಭೂ , 
ದೈತ್ಯಾರಿ, ಪುಂಡರೀಕಾಕ್ಷ , ಗೋವಿಂದ, ಗರುಡಧ್ವಜ, ಪೀತಾಂಬರ, ಅಚ್ಯುತ, ಶಾರ್ಟ್ಲಿನ್ , 
ವಿಷ್ಟನ, ಜನಾರ್ದನ, ಉಪೇಂದ್ರ , ಇಂದ್ರಾವರಜ , ಚಕ್ರಪಾಣಿ, ಚತುರ್ಭುಜ, ಪದ್ಮನಾಭ, 
ಮಧುರಿಪು, ವಾಸುದೇವ, ತ್ರಿವಿಕ್ರಮ , ದೇವಕೀನಂದನ, ಶೌರಿ, ಶ್ರೀಪತಿ, ಪುರುಷೋತ್ತಮ, 
ವನಮಾಲಿನ್, ಬಲಿಧ್ವಂಸಿನ್, ಕಂಸಾರಾತಿ, ಅಧೋಕ್ಷಜ, ವಿಶ್ವಂಭರ , ಕೈಟಭಜಿತ್ , ವಿಧು, 
ಶ್ರೀವತ್ಸಲಾಂಛನ, ಗದಾಗ್ರಜ, ಮುಂಜಿಕೇಶ, ದಾಶಾರ್ಹ, ದಶರೂಪಭ್ರತ್ ( ಪು)= ವಿಷ್ಣು. 

ವಸುದೇವ, ಆನಕದುಂದುಭಿ =ಶ್ರೀಕೃಷ್ಣನ ತಂದೆ. 


1 ವಿರಂಚಿ, ವಿರಂಚ ಎಂಬ ರೂಪಾಂತರಗಳೂ ಉಂಟು. 


೨೪ 


೧. ಸ್ವರ್ಗವರ್ಗ 
ಬಲಭದ್ರ : ಪ್ರಲಂಬಘೋ ಬಲದೇವೋಚ್ಯುತಾಗ್ರಜಃ| 
ರೇವತೀರಮಣೋ ರಾಮಃಕಾಮಪಾಲೋ ಹಲಾಯುಧಃ || 
ನೀಲಾಂಬರೋ ರೌಹಿಣೇಯಸ್ಕಾಲಾಂಕೋ ಮುಸಲೀ ಹಲೀ || 
ಸಂಕರ್ಷಣಸ್ಥಿರಪಾಣಿಃಕಾಲಿಂದೀಭೇದನೋ ಬಲಃ || 
ಮದನೋ ಮನ್ಮಥ ಮಾರಃ ಪ್ರದ್ಯುಮ್ಮೊ ಮೀನಕೇತನಃ | 
ಕಂದರ್ಪೊ ದರ್ಪಕೋsನಂಗ: ಕಾಮಃ ಪಂಚಶರಸ್ಪರಃ||... 
ಶಂಬರಾರಿರ್ಮನಸಿಜಃ ಕುಸುಮೇಷುರನನ್ಯಜಃ | 
ಪುಷ್ಪಧನ್ಯಾ ರತಿಪತಿರ್ಮಕರಧ್ವಜ ಆತ್ಮಭೂಃ|| 
ಶೃಂಗಾರಯೋನಿಃಶ್ರೀಪುತ್ರ ಶೂನ್ಸಕಾರಾತಿರಿತ್ಯಪಿ | 
ಅರವಿಂದಮಶೋಕಂ ಚ ಚೂತಂ ಚ ನವಮಲ್ಲಿಕಾ || 
ನೀಲೋತ್ಪಲಂ ಚ ಪಂಚೈತೇ ಪಂಚಬಾಣಸ್ಯ ಸಾಯಕಾಃ |.. 
ಬ್ರಹ್ಮಸೂರ್ವಿಶ್ವಕೇತುಸ್ಸಾದನಿರುದ್ದ ಉಷಾಪತಿ: || 
ಲಕ್ಷ್ಮೀ ಪದ್ಮಾಲಯಾ ಪದ್ಮಾ ಕಮಲಾಶ್ರೀರ್ಹರಿಪ್ರಿಯಾ | 
ಇಂದಿರಾ ಲೋಕಮಾತಾ ಮಾ ರಮಾ ಮಂಗಲದೇವತಾ || 


೨೭ 


೨೮ 


೩೦ 


- ೨೪- ೨೫ . ಬಲಭದ್ರ , ಪ್ರಲಂಬಮ್ಮ , ಬಲದೇವ, ಅಚ್ಯುತಾಗ್ರಜ, ರೇವತೀರಮಣ, 
ರಾಮ, ಕಾಮಪಾಲ, ಹಲಾಯುಧ ನೀಲಾಂಬರ, ರೌಹಿಣೇಯ, ತಾಲಾಂಕ, ಮುಸಲಿನ್ , ಹಲಿನ್ , 
ಸಂಕರ್ಷಣ, ಸೀರಪಾಣಿ, ಕಾಲಿಂದೀಭೇದನ, ಬಲ ( ಪು) = ಬಲರಾಮ . ೨೬ - ೨೮ . ಮದನ, 
ಮನ್ಮಥ, ಮಾರ, ಪ್ರದ್ಯುಮ್ಮ , ಮೀನಕೇತನ , ಕಂದರ್ಪ, ದರ್ಪಕ , ಅನಂಗ, ಕಾಮ , 
ಪಂಚಶರ, ಸ್ಮರ, ಶಂಬರಾರಿ , ಮನಸಿಜ, ಕುಸುಮೇಷು, ಅನನ್ಯಜ, ಪುಷ್ಪಧನ್ವನ್, ರತಿಪತಿ, 
ಮಕರಧ್ವಜ, ಆತ್ಮಭೂ , ಶೃಂಗಾರಯೋನಿ, ಶ್ರೀಪುತ್ರ , ಶೂರ್ಪಕಾರಾತಿ ( ಪು)= ಮನ್ಮಥ. 
೨೮- ೨೯ . ಅರವಿಂದ, ಅಶೋಕ, ಚೂತ(ನ), ನವಮಲ್ಲಿಕಾ( ಸ್ತ್ರೀ ), ನೀಲೋತ್ಪಲ( ನ) = ಇವು 
ಐದು ಮನ್ಮಥನ ಬಾಣಗಳು, ಬ್ರಹ್ಮಸೂ , ವಿಶ್ವಕೇತು, ಅನಿರುದ್ಧ , ಉಷಾಪತಿ 
( ಪು)= ಅನಿರುದ್ದ , ಇವುಗಳಲ್ಲಿ ಬ್ರಹ್ಮಸೂ , ವಿಶ್ವಕೇತು - ಇವೆರಡು ಮನ್ಮಥನ ಹೆಸರು 
ಗಳೆಂದು ಕೆಲವರು ಹೇಳುತ್ತಾರೆ. ೩೦-೩೧. ಲಕ್ಷ್ಮಿ , ಪದ್ಮಾಲಯಾ, ಪದ್ಮಾ ,ಕಮಲಾ, ಶ್ರೀ , 
ಹರಿಪ್ರಿಯಾ, ಇಂದಿರಾ, ಲೋಕಮಾತೃ , ಮಾ , ರಮಾ, ಮಂಗಲದೇವತಾ, ಭಾರ್ಗವೀ , 
ಲೋಕಜನನೀ , ಕ್ಷೀರಸಾಗರಕನ್ಯಕಾ ( = ಲಕ್ಷ್ಮೀದೇವಿ. ೩೧-೩೨. ಪಾಂಚಜನ್ಯ 


ಅಮರಕೋಶ:- ೧ 
ಭಾರ್ಗವೀ ಲೋಕಜನನೀ ಕ್ಷೀರಸಾಗರಕನ್ಯಕಾ | 
ಶಂಖೋ ಲಕ್ಷ್ಮೀಪತೇಃ ಪಾಂಚಜನ್ಯಶ್ಯಕ್ರಂ ಸುದರ್ಶನಃ|| 
ಕೌಮೋದಕೀ ಗದಾ ಖಡ್ಗ ನಂದಕಃಕೌಸ್ತುಭೋ ಮಣಿಃ|| 
ಚಾಪಶ್ಯಾರ್ಙ್ಗ೦ ಮುರಾರೇಸ್ತು ಶ್ರೀವತ್ತೊ ಲಾಂಛನಂ ತಮ್ || ೩೨ 
ಗರುತ್ಮಾನ್ ಗರುಡಸ್ತಾರ್ಚೊ ವೈನತೇಯ: ಖಗೇಶ್ವರಃ| 
ನಾಗಾಂತಕೋ ವಿಷ್ಣು ರಥಸ್ಸುಪರ್ಣ : ಪನ್ನಗಾಶನ: || 
ಶಂಭುರೀಶಃ ಪಶುಪತಿವಶೂಲೀ ಮಹೇಶ್ವರಃ| 
ಈಶ್ವರಶ್ಯತ್ವ ಈಶಾನಶಂಕರಶ್ಚಂದ್ರಶೇಖರಃ|| 

೩. ೪ 
ಭೂತೇಶಃ ಖಂಡಪರಶುರ್ಗಿರೀಶೋ ಗಿರಿಶೋ ಮೃಡಃ| 
ಮೃತ್ಯುಂಜಯಃ ಕೃತ್ತಿವಾಸಾಃ ಪಿನಾಕೀ ಪ್ರಮಥಾಧಿಪಃ|| 

೩೫ 
ಉಗ್ರ : ಕಪರ್ದಿ ಶ್ರೀಕಂಠಶ್ಚಿತಿಕಂಠಃ ಕಪಾಲಭೈತ್ | 
ವಾಮದೇವೋ ಮಹಾದೇವೋ ವಿರೂಪಾಕ್ಷಪ್ರಿಲೋಚನ:|| ೩೬ 


೩೩ 


( ಪು) = ವಿಷ್ಣುವಿನ ಶಂಖ , ಸುದರ್ಶನ ( ಪು)= ವಿಷ್ಣುವಿನ ಚಕ್ರ , ಕೌಮೋದಕೀ ( ), ನಂದಕ 
( ಪ), ಕೌಸ್ತುಭ ( ಪು)= ಇವುಕ್ರಮವಾಗಿ ವಿಷ್ಣುವಿನ ಗದೆ, ಕತ್ತಿ ಮತ್ತು ಮಣಿಗಳು. ಶಾರ್ಙ್ಗ 
( ನ)= ವಿಷ್ಣುವಿನ ಧನುಸ್ಸು , ಶ್ರೀವತ್ಸ ( ಪು) = ವಿಷ್ಣುವಿನ ಎದೆಯಲ್ಲಿರುವ ಒಂದು ಚಿಹ್ನೆ . 
೩೩ . ಗರುತ್ಮತ್, ಗರುಡ, ತಾರ್ಕ್ಷ್ಯ , ವೈನತೇಯ, ಖಗೇಶ್ವರ, ನಾಗಾಂತಕ, ವಿಷ್ಣುರಥ, 
ಸುಪರ್ಣ , ಪನ್ನಗಾಶನ ( ಪು = ಗರುಡ. ೩೪- ೩೯ . ಶಂಭು, ಈಶ, ಪಶುಪತಿ, ಶಿವ, ಶೂಲಿನ್, 
ಮಹೇಶ್ವರ, ಈಶ್ವರ, ಶರ್ವ, ಈಶಾನ, ಶಂಕರ , ಚಂದ್ರಶೇಖರ, ಭೂತೇಶ, ಖಂಡಪರಶು, 
ಗಿರೀಶ, ಗಿರಿಶ, ಮೃಡ, ಮೃತ್ಯುಂಜಯ , ಕೃತ್ತಿವಾಸಸ್ , ಪಿನಾಕಿನ್ , ಪ್ರಮಥಾಧಿಪ, ಉಗ್ರ, 
ಕಪರ್ದಿನ್, ಶ್ರೀಕಂಠ, ಶಿತಿಕಂಠ, ಕಪಾಲಭೈತ್ , ವಾಮದೇವ, ವಿರೂಪಾಕ್ಷ , ತ್ರಿಲೋಚನ, 
ಕೃಶಾನುರೇತಸ್ , ಸರ್ವಜ್ಞ, ಧೂರ್ಜಟಿ, ನೀಲಲೋಹಿತ, ಹರ , ಸ್ಮರಹರ , ಭರ್ಗ , 
ತ್ರಂಬಕ, ತ್ರಿಪುರಾಂತಕ, ಗಂಗಾಧರ , ಅಂಧಕರಿಪು, ಕ್ರತುಧ್ವಂಸಿನ್ , ವೃಷಧ್ವಜ, 

ಮಕೇಶ, ಭವ, ಭೀಮ, ಸ್ಟಾಣು, ರುದ್ರ ,ಉಮಾಪತಿ, ಅಷ್ಟಮೂರ್ತಿ, ಅಹಿರ್ಬುದ್ಧ, 
ಮಹಾಕಾಲ , ಮಹಾನಟ ( ಪು) = ಶಿವ. ೩೯ . ಕಪರ್ದ ( ಪು) = ಶಿವನ ಜಟೆ. ಪಿನಾಕ ( ಪು), 


1 ಇದಕ್ಕೆ ನಪುಂಸಕಲಿಂಗವೂ ಉಂಟು. 


೩೭ 


೪೨ 


೧. ಸ್ವರ್ಗವರ್ಗ 
ಕೃಶಾನುರೇತಾಸ್ಸರ್ವಜ್ಞ ಧೂರ್ಜಟಿರ್ನಿಲಲೋಹಿತಃ| 
ಹರಃ ಸ್ಮರಹರೋ ಭರ ಸೃಂಬಕದ್ರಿಪುರಾಂತಕಃ || 
ಗಂಗಾಧರೋsಂಧಕರಿಪು: ಕ್ರತುಧ್ವಂಸೀ ವೃಷಧ್ವಜಃ| 

ಮಕೇಶೋ ಭವೋ ಭೀಮಃಸ್ಟಾಣೀ ರುದ್ರ ಉಮಾಪತಿಃ || ೩೮ 
ಅಷ್ಟಮೂರ್ತಿರಹಿರ್ಬುದ್ರೂ ಮಹಾಕಾಲೋ ಮಹಾನಟ : || 
ಕಪರೋsಸ್ಯ ಜಟಾಜೂಟಃಪಿನಾಕೋsಜಗವಂ ಧನುಃ|| 

೩೯ 
ಪ್ರಮಥಾಸ್ಸು : ಪಾರಿಷದಾ ಬ್ರಾಹ್ಮತ್ಯಾದ್ಯಾನ್ನು ಮಾತರಃ | 
ಬ್ರಾಹೀ ಮಾಹೇಶ್ವರೀ ಚೈವಕೌಮಾರೀ ವೈಷ್ಣವೀ ತಥಾ || ೪೦ 
ವಾರಾಹೀ ಚೈವ ಚೇಂದ್ರಾಣೀ ಚಾಮುಂಡಾ ಸಪ್ತಮಾತರಃ | 
ವಿಭೂತಿರ್ಭೂತಿರೈಶ್ವರ್ಯಮಣಿಮಾದಿಕಮಷ್ಟಧಾ || 
ಅಣಿಮಾ ಮಹಿಮಾ ಚೈವ ಗರಿಮಾ ಲಘಿಮಾ ತಥಾ | 
ಪ್ರಾಪ್ತಿ : ಪ್ರಾಕಾಮ್ಯಮೀಶಿತ್ವಂ ವಶಿತ್ವಂ ಚಾಷ್ಟಭೂತಯಃ|| 
ಉಮಾಕಾತ್ಯಾಯನೀ ಗೌರೀ ಕಾಲೀ ಹೈಮವತೀಶ್ವರೀ | 
ಶಿವಾ ಭವಾನೀ ರುದ್ರಾಣೀ ಶರಾಣೀ ಸರಮಂಗಲಾ || 

೪೩ 
ಅಪರ್ಣಾ ಪಾರ್ವತೀ ದುರ್ಗಾ ಮೃಡಾನೀ ಚಂಡಿಕಾಂಬಿಕಾ | 
ಆರ್ಯಾ ದಾಕ್ಷಾಯಣೀ ಚೈವ ಗಿರಿಜಾ ಮೇನಕಾತ್ಮಜಾ|| 

೪೪ 
ಅಜಗವ ( ನ = ಶಿವನ ಧನುಸ್ಸು . ೪೦ - ೪೨. ಪ್ರಮಥ, ಪಾರಿಷದ ( ಪು) = ಶಿವನ ಅನುಚರ. 
ಬ್ರಾಡ್ಮಿ ( ೩ ) ಮೊದಲಾದವರು ಮಾತೃದೇವತೆಗಳು. ಅವರು ಯಾರೆಂದರೆ : ಬ್ರಾಹ್ಮ , 
ಮಾಹೇಶ್ವರೀ , ಕೌಮಾರೀ , ವೈಷ್ಣವೀ , ವಾರಾಹಿ , ಇಂದ್ರಾಣೀ , ಚಾಮುಂಡಾ (೩ ) = ಈ 
ಏಳು ದೇವತೆಗಳು , ವಿಭೂತಿ, ಭೂತಿ ( ಸ್ತ್ರೀ ), ಐಶ್ವರ್ಯ ( ನ) = ಸಿದ್ದಿ , ಪ್ರಭಾವ. ಇದು 
ಎಂಟು ವಿಧ : ಅಣಿಮನ್ , ಮಹಿಮನ್ , ಗರಿಮನ್ , ಲಘಿಮನ್ ( ಪು), ಪ್ರಾಪ್ತಿ ( ೩ ), 
ಪ್ರಾಕಾಮ್ಯ , ಈಶಿತ್ವ , ವಶಿತ್ವ (ನ). 

೪೩- ೪೪, ಉಮಾ, ಕಾತ್ಯಾಯನೀ , ಗೌರೀ , ಕಾಲೀ , ಹೈಮವತೀ , ಈಶ್ವರೀ , ಶಿವಾ, 
ಭವಾನೀ , ರುದ್ರಾಣೀ , ಶರ್ವಾಣೀ , ಸರ್ವಮಂಗಲಾ, ಅಪರ್ಣಾ , ಪಾರ್ವತೀ , ದುರ್ಗಾ, ಮೃಡಾನೀ , 
ಚಂಡಿಕಾ, ಅಂಬಿಕಾ, ಆರ್ಯಾ, ದಾಕ್ಷಾಯಣಿ , ಗಿರಿಜಾ, ಮೇನಕಾತ್ಮಜಾ= ಪಾರ್ವತೀದೇವಿ. 
1 ಪಾರ್ಷದ, ಪಾರ್ಷ , ಪಾರಿಷದ್ಯ ಎಂಬ ರೂಪಾಂತರಗಳೂ ಉಂಟು. 
2 ಈಶ್ವರಾ ಎಂಬ ಆಕಾರಾಂತವೂ ಉಂಟು. 


ಅಮರಕೋಶಃ ೧ 


ವಿನಾಯಕೋ ವಿಘ್ನರಾಜ ಜೈ ಮಾತುರಗಣಾಧಿಪಾಃ|| 
ಅಪೈಕದಂತಹೇರಂಬಲಂಬೋದರಗಜಾನನಾಃ || 
ಕಾರಿಕೇಯೋ ಮಹಾಸೇನರಜನ್ಮಾ ಷಡಾನನಃ | 
ಪಾಶ್ವತೀನಂದನಃ ಸ್ಕಂದಸ್ಸೇನಾನೀರಗ್ನಿಭೂರ್ಗಹಃ || 
ಬಾಹುಲೇಯಸ್ಕಾರಕಜಿದ್ವಿಶಾಖಶ್ಚಿಖಿವಾಹನಃ | 
ಷಾಣ್ಮಾತುರಃ ಶಕ್ತಧರಃ ಕುಮಾರ: ಕ್ರೌಂಚದಾರಣ : || 
ಶೃಂಗೀ ಭ್ರಂಗಿರಿಟಸ್ಕಂಡುನಂದಿನೌ ನಂದಿಕೇಶ್ವರೀ | 
ಕರ್ಣಮೊಟೀ ತು ಚಾಮುಂಡಾ ಚರ್ಮಮುಂಡಾ ತು ಚರ್ಚಿಕಾ || ೪೮ 
ಇಂದೋ ಮರುತ್ಯಾಘವಾ ಬಿಡಜಾಃ ಪಾಕಶಾಸನಃ | 
ವೃದ್ದಶ್ರವಾಶ್ಯುನಾಸೀರಃ ಪುರುಹೂತ: ಪುರಂದರ: || 
ಜಿಷ್ಟುರ್ಲೆಖರ್ಷಭಶ್ಯಕ್ರ : ಶತಮನ್ಯುರ್ದವಸ್ಪತಿಃ| 
ಸುತ್ರಾಮಾ ಗೋತ್ರಭಿದ್ದ ವಾಸವೋ ವೃತ್ರಹಾ ವೃಷಾ || - ೫೦ 
ವಾಸ್ತೋಷ್ಪತಿಸ್ಸುರಪತಿರ್ಬಲಾರಾತಿಶಚೀಪತಿಃ | | 
ಜಂಭಭೇದೀ ಹರಿಹಯಃ ಸ್ವಾರಾಣಮುಚಿಸೂದನ: || 


೫೧ 


೪೫. ವಿನಾಯಕ, ವಿಘ್ನರಾಜ, ದೈಮಾತುರ, ಗಣಾಧಿಪ, ಏಕದಂತ, ಹೇರಂಬ , 
ಲಂಬೋದರ, ಗಜಾನನ , ( ಪು)= ಗಣಪತಿ. ೪೬- ೪೭. ಕಾರ್ತಿಕೇಯ, ಮಹಾಸೇನ, 
ಶರಜನ್ಮನ್, ಷಡಾನನ, ಪಾರ್ವತೀನಂದನ, ಸ್ಕಂದ, ಸೇನಾನೀ , ಅಗ್ನಿಭೂ , ಗುಹ, 
ಬಾಹುಲೇಯ, ತಾರಕಜಿತ್ , ವಿಶಾಖ , ಶಿಖಿವಾಹನ, ಷಾಣ್ಮಾತುರ, ಶಕ್ತಿಧರ, ಕುಮಾರ, 
ಕ್ರೌಂಚದಾರಣ ( ಪು) = ಷಣ್ಮುಖ. ೪೮. ಶೃಂಗಿನ್, ಶೃಂಗರಿಟ ( ಪು)= ಪ್ರಮಥಗಣ 
ಗಳಲ್ಲೊಬ್ಬನು. ತಂಡು, ನಂದಿನ್ ( ಪು) = ನಂದಿಕೇಶ್ವರ (ತಂಡು = ನಂದಿಕೇಶ್ವರನಲ್ಲದೆ 
ಇನ್ನೊಬ್ಬ ಪ್ರಮಥನೆಂದೂ ಹೇಳುತ್ತಾರೆ.), ಕರ್ಣಮೋಟೀ, ಚಾಮುಂಡಾ (೩ ) =(ಒಬ್ಬ) 
ಶಕ್ತಿದೇವತೆ, ಚರ್ಮಮುಂಡಾ, ಚರ್ಚಿಕಾ ( ಸ್ತ್ರೀ ) =(ಇನ್ನೊಬ್ಬ) ಶಕ್ತಿದೇವತೆ ೪೯ - ೫೩ . 


ಶೃಂಗಿನ್, ಭಂಗಿ, ರಿಟಿ, ರಿಟ, ಭ್ರಂಗಿರಿಟಿ ಎಂಬ ಶಬ್ದಾಂತರಗಳೂ ಉಂಟು. ಇವು ಬೇರೆ ಬೇರೆ 
ಪ್ರಮಥರ ಹೆಸರೆಂದೂ ನಂದಿಕೇಶ್ವರನ ಹೆಸರೆಂದೂ ಹೇಳುತ್ತಾರೆ. 


೫೩ 


೧. ಸ್ವರ್ಗವರ್ಗ : 
ಸಂಕ್ರಂದನೋ ದುಶ್ಯವನಸ್ಸುರಾಷಾಘವಾಹನಃ | 
ಪ್ರಾಚೀನಬರ್ಹಿರಹಿಹಾ ಮೃತನಾಷಾಟ್ಟುಲೋಮಜಿತ್ || 
ಆಖಂಡಲಸ್ಸಹಸ್ರಾಕ್ಷ : ಋಭುಕ್ಷಾಸ್ತಸ್ಯ ತು ಪ್ರಿಯಾ | 
ಪುಲೋಮಜಾ ಶಚೀಂದ್ರಾಣೀ ನಗರೀ ತ್ವಮರಾವತೀ || 
ಹಯ ಉಚೈಶ್ರವಾಸೂತೋ ಮಾತಲಿರ್ನಂದನಂ ವನಮ್ | 
ಸ್ಯಾತ್ಸಾಸಾದೊ ವೈಜಯಂತೋ ಜಯಂತಃ ಪಾಕಶಾಸನಿಃ || 
ಐರಾವತೋsಭ್ರಮಾತಂಗೈರಾವಣಾಭಿಮುವಲ್ಲಭಾಃ | 
ಹಾದಿನೀ ವಜ್ರಮ ಸ್ಯಾತ್ಕುಲಿಶಂ ಬಿದುರಂ ಪವಿ : || 
ಶತಕೋಟಿಸ್ಸರುಶ್ಯಂಬೋ ದಂಭೋಲಿಶನಿರ್ದೋಯೋಃ| 

ಮಯಾನಂ ವಿಮಾನೋsಸ್ತ್ರೀ ನಾರದಾದ್ಯಾಸ್ಸುರರ್ಷಯಃ|| 
ಸ್ಯಾತುಧರ್ಮಾ ದೇವಸಭಾ ಪೀಯೂಷಮಮೃತಂ ಸುಧಾ | 
ಮಂದಾಕಿನೀ ವಿಯದ್ದಂಗಾ ಸ್ವರ್ಣದೀ ಸುರದೀರ್ಘಕಾ || 


೫೪ 


೫೫ 


೫೬ 


೫೭ 


ಇಂದ್ರ , ಮರುತ್ವತ್, ಮಘವನ್ , ಬಿಡೋಜಸ್ , ಪಾಕಶಾಸನ, ವೃದ್ದಶ್ರವಸ್ , 
ಶುನಾಸೀರ ( ಸುನಾಸೀರ), ಪುರುಹೂತ, ಪುರಂದರ, ಜಿಷ್ಣು , ಲೇಖರ್ಷಭ, ಶಕ್ರ , ಶತಮನ್ಯು , 
ದಿವಸ್ಪತಿ, ಸುತ್ರಾಮನ್ , ಗೋತ್ರಭಿದ್ , ವಿನ್ , ವಾಸವ, ವೃತ್ರಹನ್ , ವೃಷನ್ , 
ವಾಸ್ತೋಷ್ಪತಿ, ಸುರಪತಿ, ಬಲಾರಾತಿ, ಶಚೀಪತಿ, ಜಂಭಭೇದಿನ್ , ಹರಿಹಯ , ಸ್ವಾರಾಜ್ , 
ನಮುಚಿಸೂದನ, ಸಂಕ್ರಂದನ, ದುಶ್ಚವನ, ತುರಾಷಾಹ್ , ಮೇಘವಾಹನ, ಪ್ರಾಚೀನ 
ಬರ್ಹಿಸ್ , ಅಹಿಹನ್ , ಹೃತನಾಷಾಹ್ , ಪುಲೋಮಜಿತ್ , ಆಖಂಡಲ , ಸಹಸ್ರಾಕ್ಷ , 
ಋಭುಕ್ಷಿನ್ ( ಪು) = ದೇವೇಂದ್ರ . ೫೩ - ೫೪, ಪುಲೋಮಜಾ, ಶಚೀ , ಇಂದ್ರಾಣೀ ( ೩ )= 
ದೇವೇಂದ್ರನ ಪತ್ನಿ . ಅಮರಾವತೀ ( = ಇಂದ್ರನ ಪಟ್ಟಣ. ಉಚ್ಚಶ್ರವಸ್ ( ಪು) = ಇಂದ್ರನ 
ಅಶ್ವ , ಮಾತಲಿ ( ಪು)= ಅವನ ಸಾರಥಿ, ನಂದನ ( ನ) = ಅವನ ಉದ್ಯಾನವನ, ವೈಜಯಂತ 
( ಪು)= ಅವನ ಅರಮನೆ. ಜಯಂತ, ಪಾಕಶಾಸನಿ ( ಪು) = ಇಂದ್ರನ ಮಗ. ೫೫ -೫೬ . ಐರಾವತ, 
ಅಭ್ರಮಾತಂಗ, ಐರಾವಣ, ಅಧ್ರಮುವಲ್ಲಭ ( ಪು)= ಇಂದ್ರನ ಆನೆ. ಪ್ರಾದಿನೀ ( ಸ್ತ್ರೀ ), 
ವಜ್ರ ( ಪು. ನ), ಕುಲೀಶ , ಬಿದುರ ( ನ), ಪವಿ, ಶತಕೋಟಿ, ಸ್ವರು, ಶಂಬ , ದಂಭೋಲಿ 


ಮಘವತ್ ಎಂಬ ತಕಾರಾಂತವೂ ಇದೆ. 
2 ಇದಕ್ಕೆ ಪುಲ್ಲಿಂಗವೂ ಉಂಟು 


೧೨ 


ಅಮರಕೋಶಃ- ೧ 


೫೮ 


ಮೇರುಸ್ಸುಮೇರುರ್ಹಮಾದ್ರಿ ರಸಾನುಸ್ಸುರಾಲಯಃ| 
ಪಂಚೈತೇ ದೇವತರವೋ ಮಂದಾರ: ಪಾರಿಜಾತಕಃ || 
ಸಂತಾನಃ ಕಲ್ಪವೃಕ್ಷ ಪುಂಸಿ ವಾ ಹರಿಚಂದನಮ್ | 
ಸನತ್ಕುಮಾರೋ ವೈಧಾತ್ರ: ಸ್ವರ್ವೈದ್ಯಾವಶ್ಚಿನೀಸುತೌ || 
ನಾಸತ್ಯಾವಶ್ಚಿನೌ ದಸ್ತಾವಾಕ್ಸಿನೇಮೌ ಚ ತಾವುಭೌ | 
ಪ್ರಿಯಾಂ ಬಹುಷ್ಟಪ್ಪರಸ: ಸ್ವರ್ವಶ್ಯಾ ಉರ್ವಶೀಮುಖಾಃ || 
ಉರ್ವಶಿ ಮೇನಕಾ ರಂಭಾ ಮೃತಾಚೀ ಚ ತಿಲೋತ್ತಮಾ| 
ಸುಕೇಶೀ ಮಂಜುಘೋಷಾದ್ಯಾಃಕಥಂತೇsಪ್ಪರಸೋ ಬುಧೈಃ|| 


ܘܬ 


೬೧ 


( ಪು), ಅಶನಿ ( ಪು . ೩ ) = ವಜ್ರಾಯುಧ. ಮಯಾನ ( ನ), ವಿಮಾನ ( ಪು. ನ = ವಿಮಾನ. 
ನಾರದ ಮೊದಲಾದವರು ನಾರದ, ತುಂಬುರು, ಭರತ, ಪರ್ವತ, ದೇವಲ 
ಮೊದಲಾದವರು = ದೇವರ್ಷಿಗಳು. ೫೭. ಸುಧರ್ಮನ್, ಸುಧರ್ಮಾ ( ೩ )= ದೇವಸಭೆ. 
ಪಿಯೂಷ, ಅಮೃತ( ನ), ಸುಧಾ ( ೩ ) = ಅಮೃತ, ಮಂದಾಕಿನೀ , ವಿಯದ್ದಂಗಾ, ಸ್ವರ್ಣದೀ , 
ಸುರದೀರ್ಘಕಾ( ೩ ) = ಗಂಗಾನದಿ. ೫೮- ೫೯. ಮೇರು, ಸುಮೇರು, ಹೇಮಾದ್ರಿ , ರತ್ನಸಾನು, 
ಸುರಾಲಯ ( ಪು) = ಮೇರುಪರ್ವತ, ಮಂದಾರ, ಪಾರಿಜಾತಕ, ಸಂತಾನ, ಕಲ್ಪವೃಕ್ಷ ( ಪು), 
ಹರಿಚಂದನ ( ಪು. ನ) = ಇವು ಐದು ಬೇರೆ ಬೇರೆ ದೇವವೃಕ್ಷಗಳು, ೫೯ - ೬೧. ಸನತ್ಕುಮಾರ , 
( ಪು) = ಬ್ರಹ್ಮಪುತ್ರನಾದ ಸನತ್ಕುಮಾರ ಸ್ವರ್ವೈದ್ಯ, ಅಶ್ವಿನೀಸುತ, ವೈಧಾತ್ರ , ನಾಸತ್ಯ , 
ಅಶ್ವಿನ್ , ದಸ್ತ , ಆಶ್ವಿನೇಯ ( ಪು) = ದೇವವೈದ್ಯರಾದ ಅಶ್ವಿನೀದೇವತೆಗಳು. ಅಪ್ಪರಸ್ , 
( ಸ್ತ್ರೀ . ನಿತ್ಯ ಬಹುವಚನಾಂತ, ಏಕವಚನದಲ್ಲಿ ಪ್ರಯೋಗವೂ ಉಂಟು) ಸ್ವರ್ಗದಲ್ಲಿರುವ 
ಉರ್ವಶೀ ಮೊದಲಾದ ವೇಶೈಯರು. ಉರ್ವಶೀ , ಮೇನಕಾ , ರಂಭಾ, ಮೃತಾಚೀ , 
ತಿಲೋತ್ತಮಾ, ಸುಕೇಶೀ , ಮಂಜುಘೋಷಾ(೩ ) = ಇವರು ಅಪ್ಸರೆಯರು. 


1 ಈ ಶಬ್ದಗಳು ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ದ್ವಿವಚನದಲ್ಲಿರುತ್ತವೆ. ನಾಸತ್ಯ , ದಸ್ರ ಎಂಬ ಇವರಿಬ್ಬರು 
ಅಣ್ಣತಮ್ಮಂದಿರು. ಇಬ್ಬರನ್ನೂ ಬೋಧಿಸುವುದಕ್ಕಾಗಿ ನಾಸತ್ಯ , ದಸ್ರ ಎಂದು ದ್ವಿವಚನಾಂತವಾಗಿ 
ಪ್ರಯೋಗಿಸುವುದು ಗೌಣ. 


೧. ಸ್ವರ್ಗವರ್ಗ: 
ಹಾಹಾ ಹೂಹೂಶ್ವಮಾದ್ಯಾ ಗಂಧರ್ವಾದಿವೌಕಸಾಮ್ | 
ಅಗ್ನಿರ್ವೈಶ್ವಾನರೋ ವರ್ವಿತಿಹೋತೊ ಧನಂಜಯ : | | 
ಕೃಪೀಟಯೋನಿರ್ಜ್ವಲನೋ ಜಾತವೇದಾಸ್ತನೂನಪಾತ್ | 
ಬರ್ಹಿಶ್ಯುಷ್ಮಾ ಕೃಷ್ಣವರ್ತ್ಮಾ ಶೋಚಿಷೇಶ ಉಷರ್ಬುಧಃ || 
ಆಶ್ರಯಾಶೋ ಬೃಹದ್ಯಾನು: ಕೃಶಾನುಃ ಪಾವಕೋsನಲಃ | 
ರೋಹಿತಾಶ್ಮೀ ವಾಯುಸಖತ್ಮಿಖಾವಾನಾಶುಶುಕ್ಷಣಿ: || 
ಹಿರಣ್ಯರೇತಾ ಹುತಭುಗ್ಗಹನೋ ಹವ್ಯವಾಹನಃ | 
ಸಪ್ತಾರ್ಚಿರಮುನಾಶ್ಯುಕ್ತಶ್ಚಿತ್ರಭಾನುರಿಭಾವಸುಃ | | 
ಶುಚಿರಪ್ಪಿತ ಮೌರ್ವಸ್ಸು ವಾಡವೋ ವಡವಾನಲಃ| 
ವರ್ಷ್ಟೇಯೋರ್ಜ್ಯಾಲಕೀಲಾವರ್ಚಿಹ್ರತಿಖಾ ಯಾಮ್ || 
ತ್ರಿಷು ಸ್ಟುಲಿಂಗೋsಸ್ಮಿಕಣಸ್ಸಂತಾಪಸ್ಸಂಜ್ವರಸ್ಸಮ್ | 
ಉಲ್ಕಾ ಸ್ಯಾರ್ಗತಜ್ವಾಲಾ ಭೂತಿರ್ಭಸಿತಭಸ್ಮನೀ || 
ಕಾರೋ ರಕ್ಷಾ ಚ ದಾವಸ್ತು ದವೋ ವನಹುತಾಶನಃ | | 
ಧರ್ಮರಾಜಃ ಪಿತೃಪತಿ: ಸಮವರ್ತಿ ಪರೇತರಾಟ್ || 


- ೬೭ 


೬೮ 


- ೬೨ - ೬೬ . ಹಾಹಾ, ಹೂಹೂ ( ಪು)= ದೇವಲೋಕದ ಗಾಯಕರು, ಅಗ್ನಿ , ವೈಶ್ವಾನರ , 
ವ , ವೀತಿಹೋತ್ರ, ಧನಂಜಯ ,ಕೃಪೀಟಯೋನಿ, ಜ್ವಲನ, ಜಾತವೇದಸ್ , ತನೂನಪಾತ್ , 
ಬರ್ಹಿಸ್ , ಶುಷ್ಮನ್, ಕೃಷ್ಣವರ್ತ್ಮನ್, ಶೋಚಿಷ್ಟೇಶ, ಉಷರ್ಬುಧ, ಆಶ್ರಯಾಶ, 
ಬೃಹದ್ಭಾನು, ಕೃಶಾನು, ಪಾವಕ, ಅನಲ, ರೋಹಿತಾಶ್ವ , ವಾಯುಸಖ , ಶಿಖಾವತ್ , 
ಆಶುಶುಕ್ಷಣಿ, ಹಿರಣ್ಯರೇತಸ್ , ಹುತಭುಜ್ , ದಹನ, ಹವ್ಯವಾಹನ, ಸಪ್ತಾರ್ಚಿಸ್ , 
ದಮುನಸ್, ಶುಕ್ರ , ಚಿತ್ರಭಾನು, ವಿಭಾವಸು, ಶುಚಿ ( ಪು), ಅಪ್ಪಿತ್ತ ( ನ)= ಅಗ್ನಿ , ೬೬ ಔರ್ವ, 
ವಾಡವ, ವಡವಾನಲ ( ಪು)= ಬಡಬಾಗ್ನಿ ಜ್ವಾಲ, ಕೀಲ( ಪು. ಸ್ತ್ರೀ ,ಸ್ತ್ರೀಲಿಂಗದಲ್ಲಿ ಜ್ವಾಲಾ, 
ಕೀಲಾ), ಅರ್ಚಿಸ್ , ಹೇತಿ, ಶಿಖಾ ( ೩ ) = ಬೆಂಕಿಯ ಜ್ವಾಲೆ. ೬೭- ೬೯ . ಸುಲಿಂಗ ( ಪು. 
ನ. ಸ್ತ್ರೀ ,ಸ್ತ್ರೀಲಿಂಗದಲ್ಲಿ ಸ್ಪುಲಿಂಗಾ), ಅಗ್ನಿಕಣ ( ಪು) = ಬೆಂಕಿಯ ಕಿಡಿ, ಸಂತಾಪ, ಸಂಜ್ವರ 
( ಪು) = ಬಿಸಿ, ಔಷ್ಟ . ಉಲ್ಕಾ ( ಸ್ತ್ರೀ )= ಸಿಡಿದುಬಂದ ಜ್ವಾಲೆ. ಭೂತಿ(೩ ), ಭಸಿತ, ಭಸ್ಮನ್ 
( ನ), ಕ್ಷಾರ ( ಪು), ರಕ್ಷಾ ( =ಬೂದಿ, ದಾವ, ದವ ( ಪು ) = ಕಾಳಿ ಚ್ಚು . ಧರ್ಮರಾಜ, 


1 ಅರ್ಚಿಸ್ ಶಬ್ದಕ್ಕೆ ನಪುಂಸಕಲಿಂಗವೂ ಉಂಟು. 


ಅಮರಕೋಶಃ- ೧ 
ಕೃತಾಂತೋ ಯಮುನಾಭಾತಾ ಶಮನೂ ಯಮರಾಡ್ಯಮಃ| 
ಕಾಲೋ ದಂಡಧರ: ಶ್ರಾದ್ಧದೇವೋ ವೈವಸ್ವತೋsಂತಕಃ || 
ರಾಕ್ಷಸಃಕೌಣಪಃಕ್ರವ್ಯಾತ್ಮವ್ಯಾಮೋsಸ್ತಪ ಆಶರಃ | 
ರಾತ್ರಿಂಚರೋ ರಾತ್ರಿಚರ: ಕರ್ವುರೋ ನಿಕಷಾತ್ಮಜಃ|| 
ಯಾತುಧಾನಃ ಪುಣ್ಯಜನೋ ನೈರ್ಋತೋ ಯಾತುರಕ್ಷಸೀ | 
ಪ್ರಚೇತಾ ವರುಣಃ ಪಾಶೀ ಯಾದಸಾಂಪತಿರಪ್ಪತಿಃll 
ಶ್ವಸನಃ ಸ್ವರ್ಶನೋ ವಾಯುರ್ಮಾತರಿಶ್ವಾ ಸದಾಗತಿ: || 
ಪೃಷದಲ್ಲೊ ಗಂಧವಹೋ ಗಂಧವಾಹಾನಿಲಾಶುಗಾಃ || 
ಸಮೀರಮಾರುತಮರುಜ್ಜಗತ್ಸಾಣಸಮೀರಣಾಃ| 
ನಭಸ್ವಾತಪವನಪವಮಾನಪ್ರಭಂಜನಾಃ || 
ಪ್ರಕಂಪನಶ್ಯಾತಿಬಲೋ ಜಂಝಾವಾತಸ್ಸದೃಷ್ಟಿಕಃ | 
ಪ್ರಾಣೋsಪಾನಸ್ಸಮಾನಶೂದಾನವ್ಯಾನೌ ಚ ವಾಯವ: || 
ಹೃದಿ ಪ್ರಾಣೋ ಗುದೇ … ಪಾನಃ ಸಮಾನೋ ನಾಭಿಸಂಸ್ಥಿತಃ| 
ಉದಾನಃ ಕಂಠದೇಶಸೋ ವ್ಯಾನಸ್ಸರ್ವಶರೀರಗಃ || 

೭೫ 
ಪಿತೃಪತಿ, ಸಮವರ್ತಿನ್ , ಪರೇತರಾಜ್ , ಕೃತಾಂತ, ಯಮುನಾಭಾತೃ , ಶಮನ, 
ಯಮರಾಜ್ , ಯಮ , ಕಾಲ, ದಂಡಧರ , ಶ್ರಾದ್ಧದೇವ, ವೈವಸ್ವತ, ಅಂತಕ ( ಪು) = ಯಮ . 
೭೦ - ೭೧. ರಾಕ್ಷಸ, ಕೌಣಪ,ಕ್ರವ್ಯಾದ್, ಕ್ರವ್ಯಾದ, ಅಸ್ರಪ, ಆಶರ , ರಾತ್ರಿಂಚರ, ರಾತ್ರಿಚರ, 
ಕರ್ವುರ, ನಿಕಷಾತ್ಮಜ, ಯಾತುಧಾನ, ಪುಣ್ಯಜನ, ನೈರ್ಋತ ( ಪು), ಯಾತು, ರಕ್ಷಸ್ 
( ನ) = ರಾಕ್ಷಸ, ನಿರ್ಗತಿ, ಪ್ರಚೇತಸ್ , ವರುಣ, ಪಾಶಿನ್ , ಯಾದಸಾಂಪತಿ, ಅಪ್ಪತಿ 
( ಪು) = ವರುಣ. 
- ೭೨- ೭೫, ಶ್ವಸನ, ಸ್ಪರ್ಶನ, ವಾಯು, ಮಾತರಿಶ್ಚನ್, ಸದಾಗತಿ, ಪೃಷದಶ್ವ , ಗಂಧವಹ , 
ಗಂಧವಾಹ , ಅನಿಲ , ಆಶುಗ, ಸಮೀರ, ಮಾರುತ, ಮರುತ್ ಜಗತ್ಸಾಣ, ಸಮೀರಣ, 
ನಭಸ್ವತ್ , ವಾತ, ಪವನ, ಪವಮಾನ, ಪ್ರಭಂಜನ, ಪ್ರಕಂಪನ , ಅತಿಬಲ ( ಪು) = ವಾಯು. 
ಜಂಝಾವಾತ ( ಪು) = ಮಳೆಯಿಂದ ಕೂಡಿದ ಗಾಳಿ, ಪ್ರಾಣ, ಅಪಾನ, ಸಮಾನ, ಉದಾನ, 
ವ್ಯಾನ( ಪು = ಇವು ದೇಹದಲ್ಲಿರುವ ಪಂಚವಾಯುಗಳು, ಹೃದಯದಲ್ಲಿರುವ ವಾಯು ಪ್ರಾಣ, 
ಗುದಸ್ಥಾನದಲ್ಲಿರುವುದು ಅಪಾನ, ನಾಭಿಯಲ್ಲಿ ಸಮಾನ, ಕಂಠದೇಶದಲ್ಲಿ ಉದಾನ, 


ಮರುತೆ ಎಂಬ ಅಕಾರಾಂತವೂ ಉಂಟು. 


೧. ಸ್ವರ್ಗವರ್ಗ : 
ನಾಗಶ್ಯ ಕೂರ್ಮ: ಕೃಕರೋ ದೇವದತೊ ಧನಂಜಯಃ | 
ವಾಗ್ತಾ ರೇ ನಾಗ ಆಖ್ಯಾತಃಕೂರ್ಮಉಲನೇ ಸ್ಮೃತಃ|| 
ಕೃಕರಾಚ್ಚ ಕುತಂ ಜೇಯಂದೇವದತ್ತಾತ್ವಿಜೃಂಭಣಮ್ | 
ನ ಜಹಾತಿ ಮೃತಂ ವಾಪಿ ಸರ್ವವ್ಯಾಪೀ ಧನಂಜಯಃ|| 
ಶರೀರಸ್ಟಾ ಇಮೇ ರಂಹಸ್ತರಸೀ ತು ರಯಃಸ್ಯದಃ | 
ಜವೋsಥ ಶೀಘ್ರಂ ತ್ವರಿತಂ ಲಘು ಕ್ಷಿಪ್ರಮರಂ ದ್ರುತಮ್ || 
ಸತ್ವರಂ ಚಪಲಂ ತೂರ್ಣಮವಿಲಂಬಿತಮಾಶು ಚ | 
ಸತತಾನಾರತಾಶ್ರಾಂತಸಂತತಾವಿರತಾನಿಶಮ್ || 
ನಿತ್ಯಾನವರತಾಜಮವ್ಯಥಾತಿಶಯೋ ಭರಃ | 
ಅತಿವೇಲಭ್ಯಶಾತ್ಯರ್ಥಾತಿಮಾತ್ರೋದ್ಧಾಢನಿರ್ಭರಮ್ || 
ತೀವ್ರಕಾಂತನಿತಾಂತಾನಿ ಗಾಢಬಾಢದೃಢಾನಿ ಚ | 
ಕೀಬೇ ಶೀಘಾದ್ಯಸ ಸ್ಯಾಸ್ಟೇಷಾಂ ಭೇದ್ಯಗಾಮಿ ಯತ್ || 
ಕುಬೇರಂಬಕಸಖೋ ಯಕ್ಷರಾಡುಕೇಶ್ವರಃ| 
ಮನುಷ್ಯಧಾ ಧನದೋ ರಾಜರಾಜೋ ಧನಾಧಿಪಃ|| | 
ಸರ್ವಶರೀರವ್ಯಾಪಿಯಾದದ್ದು ವ್ಯಾನ. ೭೬ - ೭೭ . ನಾಗ, ಕೂರ್ಮ, ಕೃಕರ, ದೇವದತ್ತ , 
ಧನಂಜಯ = ಇವು ಪಂಚ ಉಪವಾಯುಗಳು, ಬಾಯಲ್ಲಿರುವ ವಾಯು ನಾಗ, ರೆಪ್ಪೆಯನ್ನು 
ಹೊಡೆಯಿಸುವುದು ಕೂರ್ಮ, ಸೀನುವಂತೆ ಮಾಡುವ ವಾಯು ಕೃಕರ, ಆಕಳಿಸುವಂತೆ ಮಾಡು 
ವುದು ದೇವದತ್ತ , ಮನುಷ್ಯನು ಮೃತನಾದರೂ ದೇಹವನ್ನು ವ್ಯಾಪಿಸಿ ಇರತಕ್ಕದ್ದು ಧನಂಜಯ. 
- ೭೮- ೮೧. ರಂಹಸ್ , ತರಸ್ ( ನ), ರಯ , ಸ್ಯದ, ಜವ ( ಪು ) = ವೇಗ (Speed , 
Velocity . ಶೀಘ್ರ , ತ್ವರಿತ, ಲಘು , ಕ್ಷಿಪ್ರ , ಅರ , ದ್ರುತ, ಸತ್ವರ, ಚಪಲ , ತೂರ್ಣ , 
ಅವಿಲಂಬಿತ, ಆಶು (ನ) = ವೇಗವುಳ್ಳದ್ದು ( Quick , Speedy ): ಬೇಗನೆ ( Quickly , 
Speedily ) (ಕ್ರಿ . ವಿ.) ಸತತ, ಅನಾರತ, ಅಶ್ರಾಂತ, ಸಂತತ , ಅವಿರತ, ಅನಿಶ, ನಿತ್ಯ , 
ಅನವರತ, ಅಜಸ್ರ ( ನ) = ನಿತ್ಯ , ನಿರಂತರ , ಎಡಬಿಡದ ; ನಿತ್ಯವಾಗಿ ಎಡಬಿಡದೆ. ಅತಿಶಯ , 
ಭರ ( ಪು), ಅತಿವೇಲ, ಭೈಶ, ಅತ್ಯರ್ಥ, ಅತಿಮಾತ್ರ , ಉದ್ದಾಢ, ನಿರ್ಭರ, ತೀವ್ರ , ಏಕಾಂತ, 
ನಿತಾಂತ, ಗಾಢ, ಬಾಢ, ದೃಢ (ನ) = ಅತಿಶಯ , ಹೆಚ್ಚು . ಮೇಲ್ಕಂಡವುಗಳಲ್ಲಿ ಶೀಘ್ರ 
ಶಬ್ದದಿಂದ ದೃಢ ಶಬ್ದದವರೆಗಿರುವವುಗಳು ದ್ರವ್ಯವಾಚಿಗಳಲ್ಲದಿದ್ದರೆ- ಜಂತ ವಿಶೇಷಣ 
ಗಳಾಗಿದ್ದರೆ, ನಪುಂಸಕಗಳು : -ಶೀಘ್ರಂ ಗಚ್ಛತಿ, ಸತತಂ ಪಠತಿ, ದ್ರವ್ಯವಾಚಿಗಳಾಗಿದ್ದರೆ 


೧೬ 


ಅಮರಕೋಶಃ- ೧ 


೮೪ 


ಕಿನ್ನರೇಶೋ ವೈಶ್ರವಣಃ ಪೌಲಸೊ ನರವಾಹನಃ| 
ಯಕ್ಷೆಕಪಿಂಗೈಲವಿಲಶ್ರೀದಪುಣ್ಯಜನೇಶ್ವರಾ: || 
ಅಯ್ಯೋದ್ಯಾನಂ ಚೈತ್ರರಥಂ ಪುತ್ರಸ್ತು ನಲಕೂಬರಃ | 
ಕೈಲಾಸಸ್ಥಾನಮಲಕಾ ಪೂರ್ವಿಮಾನಂ ತು ಪುಷ್ಟಕಮ್ || 
ಸ್ಯಾನ್ನರಃಕಿಂಪುರುಷಸ್ತುರಂಗವದನೋ ಮಯುಃ| 
ನಿಧಿರಾ ಶೇವಧಿರ್ಭದಾಃ ಪದ್ಮಶಂಖಾದಯೋ ನಿಧೇಃ|| 

೮೫ 
ಮಹಾಪದ್ಮಶ್ಯ ಪದ್ಮಶ್ಚ ಶಂಖೋ ಮಕರಕಚ್ಛಪೌ | | 
ಮುಕುಂದಕುಂದನೀಲಾಶ್ಚ ಖರ್ವಶ್ಯ ನಿಧಯೋ ನವ || 

೮೬ 
ಇತಿ ಸ್ವರ್ಗವರ್ಗ : 

೨ . ವೊಮವರ್ಗ: 
ದ್ರೋದಿವ್‌ ದ್ವೇ ಪ್ರಿಯಾಮಭ್ರಂವೊಮ ಪುಷ್ಕರಮಂಬರಮ್ | 
ನಭೋsಂತರಿಕ್ಷಂ ಗಗನಮನಂತಂ ಸುರವರ್ತ್ಮ ಖಮ್ || 

೮೭ 
ನಾಮ ವಿಶೇಷಣಗಳಾಗಿದ್ದರೆ, ವಿಶೇಷ್ಯ ನಿಮ್ಮಗಳು : - ಶೀಘ್ರ ಜರಾ, ಸತತಃ ಸಂಸಾರ . 
( ಅತಿಶಯ , ಭರ ಶಬ್ದಗಳು ವಿಶೇಷ್ಯವಾಗಿಯೂ ಪ್ರಯೋಗಿಸಲ್ಪಡುತ್ತವೆ :- ವರ್ಣನಾತಿ 
ಶಯರಃ, ಸಂತೋಷಭರಃ), ೮೨- ೮೩ . ಕುಬೇರ, ತ್ರ್ಯಂಬಕಸಖ, ಯಕ್ಷರಾಜ್ , ಗುಹ್ಯಕೇಶ್ವರ, 
ಮನುಷ್ಯಧರ್ಮನ್ , ಧನದ, ರಾಜರಾಜ , ಧನಾಧಿಪ, ಕಿನ್ನರೇಶ, ವೈಶ್ರವಣ, ಪೌಲಸ್ಯ , ನರ 
ವಾಹನ, ಯಕ್ಷ , ಏಕಪಿಂಗ, ಐಲವಿಲ, ಶ್ರೀದ, ಪುಣ್ಯಜನೇಶ್ವರ ( ಪು) = ಕುಬೇರ. ೮೪. ಚೈತ್ರ 
ರಥ ( ನ) = ಕುಬೇರನ ಉದ್ಯಾನ, ನಲಕೂಬರ ( ಪು) = ಅವನ ಮಗ. ಕೈಲಾಸ ( ಪು) = ಅವನ 
ವಾಸಪ್ರದೇಶ. ಅಲಕಾ ( = ಅವನ ಪಟ್ಟಣ. ಪುಷ್ಪಕ ( ನ) =ಕುಬೇರನ ವಿಮಾನ. 
೮೫ - ೮೬ . ಕಿನ್ನರ, ಕಿಂಪುರುಷ, ತುರಂಗವದನ, ಮಯು ( ಪು) = ಕಿನ್ನರ, ನಿಧಿ , ಶೇವಧಿ 
( ಪು) = ನಿಧಿ, ಪದ್ಮ , ಶಂಖ ಮೊದಲಾದವುನಿಧಿವಿಶೇಷಗಳು, ಮಹಾಪದ್ಮ , ಪದ್ಮ , ಶಂಖ , 
ಮಕರ, ಕಚ್ಛಪ, ಮುಕುಂದ, ಕುಂದ, ನೀಲ, ಖರ್ವ ( ಪು) = ಒಂಬತ್ತು ನಿಧಿವಿಶೇಷಗಳು. 

ಮೈಮವರ್ಗ 
- ೮೭- ೮೯ . ದ್ಯೋ , ದಿವ್ (೩ ), ಅಭ್ರ ,ವ್ಯೂಮನ್, ಪುಷ್ಕರ, ಅಂಬರ, ನಭಸ್ , 
ಅಂತರಿಕ್ಷ , ಗಗನ, ಅನಂತ, ಸುರವರ್ತ್ಮನ್ , ಖ , ವಿಯತ್ , ವಿಷ್ಣುಪದ ( ನ), ಆಕಾಶ , 


೩ . ದಿಗ್ವರ್ಗ: 
ವಿಯಷ್ಟು ಪದಂ ವಾ ತು ಪುಂಸ್ಕಾಕಾಶವಿಹಾಯಸಿ ! 
ವಿಹಾಯಸೋsಪಿ ನಾಕೋsಪಿ ದ್ಯುರಪಿ ಸ್ಯಾತದವ್ಯಯಮ್ || 
ತಾರಾಪಥಶ್ಯಬ್ದಗುಣೋ ಮೇಘದ್ಯಾರಂ ಮಹಾಬಿಲಮ್ | 

ಇತಿ ಮವರ್ಗ : 

೩ . ದಿಗ್ರರ್ಗ : 
ದಿಶಸ್ಸು ಕಕುಭಃಕಾಷ್ಮಾ ಆಶಾಶ್ವ ಹರಿತಶ್ಚ ತಾಃ || 
ಪ್ರಾಚ್ಯವಾಚೀಪ್ರತೀಚ್ಯಸ್ನಾ : ಪೂರ್ವದಕ್ಷಿಣಪಶ್ಚಿಮಾಃ| 
ಉತ್ತರಾ ದಿಗುದೀಚೀ ಸ್ಯಾದ್ದಿಶ್ಯಂ ತು ತ್ರಿಷು ದಿಗ್ಟವೇ || 
ಅವಾಗೃವಮವಾಚೀನಮುದೀಚೀನಮುದಗ್ನವಮ್ | 
ಪ್ರತ್ಯದ್ಭವಂ ಪ್ರತೀಚೀನಂ ಪ್ರಾಚೀನಂ ಪ್ರಾಗೃವಂ ತ್ರಿಷು || 
ವಿಹಾಯಸ್ ( ಪು, ನ.) ವಿಹಾಯಸ, ನಾಕ ( ಪು), ದ್ಯುಸ್ ( ಅವ್ಯಯ), ತಾರಾಪಥ, ಶಬ್ದಗುಣ 
( ಪು), ಮೇಘಾರ, ಮಹಾಬಿಲ ( ನ) = ಆಕಾಶ. 

- ದಿಗ್ವರ್ಗ 
೮೯ - ೯೧ . ದಿಶ್ , ಕಕುಭ್ , ಕಾಷ್ಮಾ , ಆಶಾ, ಹರಿತ್ = ದಿಕ್ಕು . ಪ್ರಾಚೀ , ಅವಾಚಿ , 
ಪ್ರತೀಚೀ ( >= ಇವು ಕ್ರಮವಾಗಿ ಪೂರ್ವ, ದಕ್ಷಿಣ, ಪಶ್ಚಿಮ ದಿಕ್ಕುಗಳು, ಪೂರ್ವಾ, 
ದಕ್ಷಿಣ , ಪಶ್ಚಿಮಾ (೩ ) ಎಂದೂ ಕ್ರಮವಾಗಿ ಇವುಗಳ ಹೆಸರು. ಉತ್ತರಾ, ಉದೀಚೀ 
( ಶ್ರೀ ) = ಉತ್ತರದಿಕ್ಕು . ದಿಶ್ಯ ( ಪು. ಸ್ತ್ರೀ , ನ - ವಿಶೇಷ್ಯನಿಪ್ಪ ) = ದಿಕ್ಕಿನಲ್ಲಿ ಹುಟ್ಟಿದುದು, 
ದಿಕ್ಕಿನಲ್ಲಿ ಇರತಕ್ಕದ್ದು . ಅವಾಚೀನ= ದಕ್ಷಿಣ ದಿಕ್ಕಿನಲ್ಲಿ ಇರತಕ್ಕದ್ದು, ಉದೀಚೀನ= ಉತ್ತರ 
ದಲ್ಲಿ ಇರತಕ್ಕದ್ದು , ಪ್ರತೀಚೀನ= ಪಶ್ಚಿಮದಲ್ಲಿ ಇರತಕ್ಕದ್ದು , ಪ್ರಾಚೀನ= ಪೂರ್ವದಿಕ್ಕಿನಲ್ಲಿ 
ಇರತಕ್ಕದ್ದು . ಅವಾಚೀನ ಮೊದಲಾದ ನಾಲ್ಕು ಶಬ್ದಗಳು. ತ್ರಿಲಿಂಗಗಳು - ವಿಶೇಷ್ಯನಿಷ್ಟು . 
ಸ್ತ್ರೀ - ಅವಾಚೀನಾ ಇತ್ಯಾದಿ. 


ಇದು ಅಪಪಾಠವೆಂದೂ ಅಪಾಚೀ ಎಂಬುದೇ ಸರಿಯೆಂದೂ ಅಮರಸುಧಾವ್ಯಾಖ್ಯಾನದಲ್ಲಿ 
ಹೇಳಿದೆ. 


oes 


ಅಮರಕೋಶಃ- ೧ 


೯೨ 


ಇಂದ್ರೋ ವಃ ಪಿತೃರ್ಪ ಖ್ರತೋ ವರುಣೋ ಮರುತ್ | 
ಕುಬೇರ ಈಶಃ ಪತಯ : ಪೂರ್ವಾದೀನಾಂ ದಿಶಾಂ ಕ್ರಮಾತ್ || 
ಐರಾವತಃ ಪುಂಡರೀಕೋ ವಾಮನಃಕುಮುದೋsಂಜನಃ | 
ಪುಷ್ಪದಂತಸ್ಸಾರ್ವಭೌಮಸ್ಸುಪ್ರತೀಕಶ್ಯ ದಿಗ್ಗಜಾಃ | | 
ಕರಿಣೋsಭ್ರಮುಕಪಿಲಾಪಿಂಗಲಾನುಪಮಾ ಕ್ರಮಾತ್ | 
ತಾಮ್ರಕರ್ಣಿ ಶುಭ್ರದಂತೀ ಚಾಂಗನಾ ಚಾಂಜನಾವತೀ || 
ಕೀಬಾವ್ಯಯಂತ್ವಪದಿಶಂ ದಿಶೋರ್ಮಧೈ ವಿಧಿಕ್ ಪ್ರಿಯಾಮ್ | 
ಅಭ್ಯಂತರಂ ತ್ವಂತರಾಲಂ ಚಕ್ರವಾಲಂ ತು ಮಂಡಲಮ್ || 
ಅಭ್ರಂ ಮೇಘ ವಾರಿವಾಹಃ ಸ್ತನಯಿತ್ತು ರ್ಬಲಾಹಕಃ | 
ಧಾರಾಧರೋ ಜಲಧರಸ್ತಟಿತ್ಪಾನ್ಸಾರಿದೋsಂಬುಭ್ರತ್ || 
ಘನಜೀಮೂತಮುದಿರಜಲಮುಗ್ರಮಯೋನಯಃ| 
ಕಾದಂಬಿನೀ ಮೇಘಮಾಲಾ ತ್ರಿಷು ಮೇಘಭವೇಂಬ್ರಿಯಮ್ || 


೯೭ 


- ೯೨. ಇಂದ್ರ , ವ , ಯಮ , ನೈರ್ಋತ, ವರುಣ, ವಾಯು, ಕುಬೇರ, ಈಶಾನ 
( ಪು = ಇವರು ಪೂರ್ವಾದಿ ಅಷ್ಟದಿಕ್ಕುಗಳಿಗೆ ಕ್ರಮವಾಗಿ ಅಧಿಪತಿಗಳು. ೯೩ . ಐರಾವತ, 
ಪುಂಡರೀಕ, ವಾಮನ, ಕುಮುದ, ಅಂಜನ, ಪುಷ್ಪದಂತ, ಸಾರ್ವಭೌಮ ( ಪ) = ಇವು 
ಪೂರ್ವಾದಿ ಅಷ್ಟದಿಕ್ಕುಗಳಲ್ಲಿ ಕ್ರಮವಾಗಿ ಇರುವ ದಿಗ್ಗಜಗಳು. ೯೪. ಅಧ್ರಮು, ಕಪಿಲಾ, 
ಪಿಂಗಲಾ, ಅನುಪಮಾ, ತಾಮ್ರಕರ್ಣಿ , ಶುಭದಂತೀ , ಅಂಗನಾ, ಅಂಜನಾವತೀ (೩ )= ಇವು 
ಕ್ರಮವಾಗಿ ಅಷ್ಟದಿಗ್ಗಜಗಳ ಹೆಣ್ಣಾನೆಗಳು. ೯೫. ಅಪದಿಶ (ನ. ಅವ್ಯಯ), ವಿದಿಶ್ 
( ೩ ) = ಎರಡು ದಿಕ್ಕುಗಳ ಮಧ್ಯಭಾಗ, ನಡುವಿನ ದಿಕ್ಕು , ಆಗ್ನೆಯಾದಿ ಕೋಣ, ಮೂಲೆ. 
ಅಭ್ಯಂತರ, ಅಂತರಾಲ ( ನ) = ಮಧ್ಯ , ಚಕ್ರವಾಲ, ಮಂಡಲ ( ನ) = ಗುಂಡಾದ ಆಕೃತಿ = 
ವಸ್ತು ( globe, ring). ೯೬ -೯೭. ಅಭ್ರ (ನ), ಮೇಘ, ವಾರಿವಾಹ, ಸ್ತನಯಿತ್ತು, ಬಲಾಹಕ, 
ಧಾರಾಧರ, ಜಲಧರ, ತಟಿತ್ವತ್ , ವಾರಿದ, ಅಂಬುಭ್ರತ್ , ಘನ, ಜೀಮೂತ, ಮುದಿರ , 
ಜಲಮುಚ್ , ಧೂಮಿ ನಿ ( ಪು ) =ಮೋಡ, ಕಾದಂಬಿನೀ , ಮೇಘಮಾಲಾ 
(೩ )=ಮೋಡಗಳ ಸಾಲು. ಅಭಿಯ ( ತ್ರಿ - ವಿಶೇಷ್ಯನಿಪ್ಪ )=ಮೋಡದಲ್ಲಿ ಉಂಟಾದದ್ದು . 


೩ . ದಿಗ್ವರ್ಗ 
ಸ್ತನಿತಂ ಗರ್ಜಿತಂ ಮೇಘನಿರ್ಘೋಷ ರಸಿತಾದಿ ಚ | 
ಶಂಪಾ ಶತಪ್ರದಾ ಹಾದಿರಾವತ್ಯ :ಕ್ಷಣಪ್ರಭಾ || 
ತಡಿದಾಮನೀ ವಿದ್ಯುಚ್ಚಂಚಲಾ ಚಪಲಾ ಅಪಿ | 
ಸ್ಫೂರ್ಜಥುರ್ವಜನಿರ್ಘೋಷ ಮೇಘಜ್ಯೋತಿರಿರಮ್ಮದಃ| 
ಇಂದ್ರಾಯುಧಂ ಶಕ್ರಧನುಃ ತದೇವ ಋಜು ರೋಹಿತಮ್ | 
ವೃಷ್ಟಿರ್ವಷ್ರಂ ತದ್ವಿಘಾತೇsವಗ್ರಾಹಾವಗ್ರಹೌ ಸಮೌ || 
ಧಾರಾಸಂಪಾತ ಆಸಾರಕರೋsಂಬುಕಣಸ್ಕೃತ: | 
ವರ್ಷಪಲಸ್ತು ಕರಕೋ ಮೇಘಚನ್ನೇsಸ್ಮಿ ದುರ್ದಿನಮ್ || 
ಅಂತರ್ಧಾ ವ್ಯವಧಾ ಪುಂಸಿ ತ್ವಂತರ್ಧಿರಪವಾರಣಮ್ || 
ಅಪಿಧಾನತಿರೋಧಾನಪಿಧಾನಾಚ್ಛಾದನಾನಿ ಚ || 
ಹಿಮಾಂಶುಶ್ಚಂದ್ರಮಾಶ್ಚಂದ್ರ ಇಂದುಃಕುಮುದಬಾಂಧವಃ | 
ವಿಧುಸ್ಸುಧಾಂಶುಶುಭ್ರಾಂಶುರೇಷಧೀಶೋ ನಿಶಾಪತಿಃ || 


೧೦೧ 


೧೦೨ 


೧೦೩ 


೯೮-೯೯ . ಸ್ತನಿತ, ಗರ್ಜಿತ, ಮೇಘನಿರ್ಘೋಷ, ರಸಿತ ( ನ) = ಗುಡುಗು, ಶಂಪಾ, 
ಶತಪ್ರದಾ, ಪ್ರಾದಿನೀ , ಐರಾವತೀ , ಕ್ಷಣಪ್ರಭಾ ತಡಿ ತ್ , ಸೌದಾಮನೀ , ವಿದ್ಯುತ್ , 
ಚಂಚಲಾ, ಚಪಲಾ ( = ಮಿಂಚು, ಸ್ನರ್ಜಥು, ವಜ್ರನಿರ್ಘೋಷ( ಪು = ಸಿಡಿಲಿನ ಶಬ್ದ . 
ಮೇಘಜ್ಯೋತಿಸ್ ( ನ), ಇರುಮದ ( ಪು) = ಸಿಡಿಲಿನಿಂದ ಹೊರಟ ಬೆಂಕಿ. ೧೦೦. 
ಇಂದ್ರಾಯುಧ, ಶಕ್ರಧನುಸ್ ( ನ) =ಕಾಮನಬಿಲ್ಲು . ರೋಹಿತ ( ನ) = ನೆಟ್ಟಗಿರುವ ಕಾಮನ 
ಬಿಲ್ಲು, ವೃಷ್ಟಿ ( ಸ್ತ್ರೀ ), ವರ್ಷ : ( ನ) = ಮಳೆ, ಅವಗ್ರಾಹ, ಅವಗ್ರಹ ( ಪು = ಬರಗಾಲ, 
ಅನಾವೃಷ್ಟಿ , ಮಳೆ ಬರದಿರುವುದು. ೧೦೧. ಧಾರಾಸಂಪಾತ, ಆಸಾರ ( ಪು) = ಧಾರಾಕಾರವಾದ 
ಮಳೆ, ಜಡಿಮಳೆ, ಶೀಕರ (ಸೀಕರ), ಅಂಬುಕಣ ( ಪು) = ನೀರಿನ ಹನಿ , ಹರ್ಷೋಪಲ, ಕರಕ 
( ಪು)= ಆಲಿಕಲ್ಲು , ದುರ್ದಿನ ( ನ) = ಮೋಡಮುಚ್ಚಿದ ದಿನ. ೧೦೨. ಅಂತರ್ಧಾ, ವ್ಯವಧಾ 
(ಶ್ರೀ ), ಅಂತರ್ಧಿ ( ಪು.) ಅಪವಾರಣ , ಅಪಿಧಾನ, ತಿರೋಧಾನ, ವಿಧಾನ, ಆಚ್ಛಾದನ 
(ನ) = ಮುಚ್ಚುವಿಕೆ, ಮರೆ. ೧೦೩- ೧೦೪, ಹಿಮಾಂಶು, ಚಂದ್ರಮಸ್, ಚಂದ್ರ , ಇಂದು, 
ಕುಮುದಬಾಂಧವ, ವಿಧು, ಸುಧಾಂಶು, ಶುಭ್ರಾಂಶು , ಓಷಧೀಶ, ನಿಶಾಪತಿ, ಅಬ್ಬ , 


1 ತಟಿತ್ ಎಂಬ ರೂಪವೂ ಉಂಟು. 2 ಇದಕ್ಕೆ ಪುಲ್ಲಿಂಗವೂ ಉಂಟು. 


೨೦ 


ಅಮರಕೋಶಃ೧ 


೧೦೫ 


೧೦೬ 


ಅಬ್ಬೋ ಜೈವಾತೃಕಸ್ಟೋಮೋ ಗೌ ರ್ಮೃಗಾಂಕಃ ಕಲಾನಿಧಿಃ| 
ದ್ವಿಜರಾಜಶಧರೋ ನಕ್ಷತೇಶಃಕೃಪಾಕರಃ || 
ಕಲಾ ತು ಷೋಡಶೋ ಭಾಗೋ ಬಿಂಬೋsಸ್ತ್ರೀ ಮಂಡಲಂ ತ್ರಿಷು | 
ಭಿತ್ತಂ ಶಕಲಖಂಡೇ ವಾ ಪುಂಸ್ಕೃರ್ಧೋsರ್ಧಂ ಸಮೇsಂಶಕೇ || 
ಚಂದ್ರಿಕಾ ಕೌಮುದೀ ಜೊತ್ಸಾ ಪ್ರಸಾದಸ್ಸು ಪ್ರಸನ್ನತಾ | 
ಕಲಂಕಾಂ ಲಾಂಛನಂ ಚ ಚಿಕ್ಕ೦ ಲಕ್ಷ ಚ ಲಕ್ಷಣಮ್ || 
ಪಾಲಿ: ಕೇತುರ್ಧ್ವಜೋ ಲಿಂಗಂ ನಿಮಿತ್ತಂ ವ್ಯಂಜನಂ ಪದಮ್ | 
ಪ್ರಜ್ಞಾನಂ ಚಾಪ್ಯಭಿಜ್ಞಾನಂ ಲಲಾಮಂ ಚ ಲಲಾಮ ಚ || 
ಸುಷಮಾ ಪರಮಾಶೋಭಾಶೋಭಾಕಾಂತಿರ್ದ್ಯುತಿಶ್ವವಿಃ| 
ಅವಶ್ಯಾಯಸ್ತು ನೀಹಾರಸ್ಸುಷಾರಸ್ಸು ಹಿನಂ ಹಿಮಮ್ || 
ಪ್ರಾಲೇಯಂ ಮಿಹಿಕಾ ಚಾಥ ಹಿಮಾನೀ ಹಿಮಸಂಹತಿಃ | 
ಶೀತಂ ಗುಣೇ ತದ್ವದರ್ಥಾಸ್ಸುಷ್ಮಶಿರೋ ಜಡ: || 
ತುಷಾರಶೀತಲತೋ ಹಿಮಸ್ಸಪ್ಪಾನ್ಯಲಿಂಗಕಾಃ || 
ಧ್ರುವಔಾನಪಾದಿಃ ಸ್ಯಾದಗಸ್ಯ : ಕುಂಭಸಂಭವಃ|| 


೧೦೭ 


೧೧೦ 


ಜೈವಾತ್ಮಕ, ಸೋಮ, ಗೌ , ಮೃಗಾಂಕ , ಕಲಾನಿಧಿ, ದ್ವಿಜರಾಜ, ಶಶಧರ, ನಕ್ಷತೇಶ, 
ಕೃಪಾಕರ ( ಪು) = ಚಂದ್ರ . ೧೦೫. ಕಲಾ ( ಸ್ತ್ರೀ ) = ಚಂದ್ರಮಂಡಲದ ಹದಿನಾರನೆಯ ಒಂದು 
ಭಾಗ, ಏಕಾಂಶ, ಬಿಂಬ ( ಪು. ನ), ಮಂಡಲ ( ೩) =ಸೂರ್ಯ ಚಂದ್ರರ ಮಂಡಲ ( Disc ). 
ಭಿತ್ತ ( ನ), ಶಕಲ, ಖಂಡ, ಅರ್ಧ ( ಪು. ನ) = ತುಂಡು, ಚೂರು. ಅರ್ಧ ( ನ) = ಸಮಭಾಗ, 
ಸರಿಯಾದ ಅರ್ಧ. ೧೦೬ - ೧೦೭. ಚಂದ್ರಿಕಾ,ಕೌಮುದೀ ,ಜ್ಯೋತ್ಸಾ ( ೩ )= ಬೆಳದಿಂಗಳು. 
ಪ್ರಸಾದ ( ಪು), ಪ್ರಸನ್ನತಾ ( = ನೈರ್ಮಲ್ಯ , ಶುದ್ದತೆ, ಕಲಂಕ, ಅಂಕ ( ಪು), ಲಾಂಛನ, 
ಚಿಹ್ನ , ಲಕ್ಷ್ಮನ್, ಲಕ್ಷಣ ( ನ), ಪಾಲಿ, ಕೇತು, ಧ್ವಜ ( ಪು), ಲಿಂಗ, ನಿಮಿತ್ತ , ವ್ಯಂಜನ, 
ಪದ, ಪ್ರಜ್ಞಾನ, ಅಭಿಜ್ಞಾನ , ಲಲಾಮ , ಲಲಾಮನ್ ( ನ) = ಚಿಹ್ನೆ , ಗುರುತು. 
೧೦೮- ೧೦೯ . ಸುಷಮಾ ( ೩ )= ಉತ್ಕೃಷ್ಟವಾದ ಕಾಂತಿ, ಶೋಭಾ, ಕಾಂತಿ , ದ್ಯುತಿ, ಛವಿ 
( = ಕಾಂತಿ, ಅವಶ್ಯಾಯ, ನೀಹಾರ, ತುಷಾರ ( ಪು), ತುಹಿನ, ಹಿಮ, ಪ್ರಾಲೇಯ ( ನ), 
ಮಿಹಿಕಾ ( = ಹಿಮ , ಮಂಜು, ಹಿಮಾನೀ , ಹಿಮಸಂಹತಿ ( ಸ್ತ್ರೀ = ಮಂಜಿನ ರಾಶಿ. 
೧೦೯ - ೧೧೧. ಶೀತ ( ನ) = ಶೃತ್ಯ , ತಂಪು. ಸುಷೇಮ, ಶಿಶಿರ , ಜಡ, ತುಷಾರ , ಶೀತಲ, 


೩ . ದಿಗ್ವರ್ಗ 
ಮೈತ್ರಾವರುಣರಸೈವಲೋಪಾಮುದ್ರಾ ಸಧರ್ಮಿಣೇ | 
ನಕ್ಷತ್ರಮೃಕ್ಷಂ ಭಂ ತಾರಾ ತಾರಕಾ ಜಪ್ಪುಡು ವಾ ಯಾಮ್ || ೧೧೧ 
ದಾಕ್ಷಾಯಣೇಶ್ವಿನೀತ್ಯಾದಿ ತಾರಾ ಅಶ್ವಯುಗಶ್ವಿನೀ | 
ರಾಧಾ ವಿಶಾಖಾ ಪುಷ್ಕ ತು ಸಿದ್ಧತಿಷ್ಯ ಶ್ರವಿಷ್ಠಯಾ|| 
ಸಮಾ ಧನಿಷ್ಟಾ ಸ್ಯುಃ ಪೋಷಪದಾ ಭಾದ್ರಪದಾ:ಸ್ತ್ರಿಯಃ| 
ಮೃಗಶೀರ್ಷ ಮೃಗಶಿರಸ್ತಸ್ಮಿನ್ನೇವಾಗ್ರಹಾಯಣೀ || 
ಇಲ್ವಲಾಸ್ತಚ್ಚಿರೋದೇಶೀ ತಾರಕಾ ನಿವಸಂತಿ ಯಾ : | 
ಬೃಹಸ್ಪತಿಸ್ಸುರಾಚಾರೊ ಗೀಷ್ಪತಿರ್ಧಿಷಣೋ ಗುರುಃ || 
ಜೀವ ಆಂಗಿರಸೋ ವಾಚಸ್ಪತಿಶ್ಚಿತಶಿಖಂಡಿಜಃ | 
ಶುಕ್ಕೊ ದೈತ್ಯಗುರುಃ ಕಾವ್ಯ ಉಶನಾ ಭಾರ್ಗವಃ ಕವಿಃ || 


೧೧೩ 


ಶೀತ, ಹಿಮ ( ವಿ . ನಿಮ್ಮ , ಸ್ತ್ರೀಲಿಂಗದಲ್ಲಿ ಸುಷ್ಮಾ ಇತ್ಯಾದಿ) =ತಣ್ಣನೆಯದು, 
ಶೀತಗುಣವುಳ್ಳದ್ದು. ಧ್ರುವ, ಔತ್ತಾನಸಾದಿ ( ಪು)= ಉತ್ತಾನಪಾದನ ಮಗ, ಧ್ರುವ, ಅಗಸ್ಯ , 
ಕುಂಭಸಂಭವ, ಮೈತ್ರಾವರುಣಿ ( ಪು) = ಅಗಸ್ಯಮುನಿ, ಲೋಪಾಮುದ್ರಾ ( = ಅಗಸ್ಯನ 
ಪತ್ನಿ . ನಕ್ಷತ್ರ, ಋಕ್ಷ , ಭ ( ನ), ತಾರಾ ( ೩ ), ತಾರಕಾ, ಉಡು ( ಸೀ . ನ) ತಾರಕ ( ನ = ನಕ್ಷತ್ರ . 
೧೧೨- ೧೧೩ . ದಾಕ್ಷಾಯಣೀ ( = ಅಶ್ವಿನ್ಯಾದಿಯಾದ ಇಪ್ಪತ್ತೇಳು ನಕ್ಷತ್ರಗಳಲ್ಲೊಂದು 
ಅಶ್ವಯುಜ್ , ಅಶ್ವಿನೀ (೩ ) = ಅಶ್ವಿನೀ ನಕ್ಷತ್ರ, ರಾಧಾ, ವಿಶಾಖಾ( ಸ್ತ್ರೀ ) = ವಿಶಾಖಾನಕ್ಷತ್ರ . 
ಪುಷ್ಯ , ಸಿಧ್ಯ , ತಿಷ್ಯ ( ಪು) = ಪುಷ್ಯ ನಕ್ಷತ್ರ ಶ್ರವಿಷ್ಕಾ , ಧನಿಷ್ಟಾ ( = ಧನಿಷ್ಠಾ ನಕ್ಷತ್ರ . 
ಪೋಷಪದಾ, ಭಾದ್ರಪದಾ (೩ ) = ಭಾದ್ರಪದಾ ನಕ್ಷತ್ರ , ಮೃಗಶೀರ್ಷ, ಮೃಗಶಿರಸ್ 
( ನ), ಆಗ್ರಹಾಯಣೀ ( ೩ ) = ಮೃಗಶೀರ್ಷ ನಕ್ಷತ್ರ. ೧೧೪- ೧೧೫ . ಇಲ್ವಲಾ ( ೩ ) 
ಇನ್ವಲಾ ಎಂಬ ಪಾಠಾಂತರ = ಮೃಗಶೀರ್ಷ ನಕ್ಷತ್ರದ ಮೇಲ್ಬಾಗದಲ್ಲಿರುವ ಐದು ಚಿಕ್ಕ 
ತಾರೆಗಳು, ಬೃಹಸ್ಪತಿ, ಸುರಾಚಾರ್ಯ, ಗೀಪ್ಪತಿ, ಧಿಷಣ, ಗುರು, ಜೀವ, ಆಂಗಿರಸ, 
ವಾಚಸ್ಪತಿ, ಚಿತ್ರಶಿಖಂಡಿಜ ( ಪು)= ಬೃಹಸ್ಪತಿ, ಶುಕ್ರ , ದೈತ್ಯಗುರು, ಕಾವ್ಯ , ಉಶನಸ್ , 
ಭಾರ್ಗವ, ಕವಿ ( ಪು) = ಶುಕ್ರ . 


1 ಅಶ್ವಿನ್ಯಾದಿ ನಕ್ಷತ್ರಗಳ ಲಿಂಗ ವಚನಗಳ ವಿಶೇಷವನ್ನು ಪರಿಶಿಷ್ಟದಲ್ಲಿ ನೋಡಿ. 


១១ 


ಅಮರಕೋಶಃ೧. 


೧೧೬ 


೧೧೭ 


ಅಂಗಾರಕಃ ಕುಜೋ ಭೌಮೋ ಲೋಹಿತಾಂಗೋ ಮಹೀಸುತಃ | 
ರೌಹಿಣೇಯೋ ಬುಧಸ್ಸೆಮ್ಮಸ್ಸಮ್‌ ಸೌರಿಶನೈಶ್ಚರೌ || 
ಶನಿಮಂದೌ ಪಂಗುಕಾ ಛಾಯಾಪುತ್ತೋsಸಿತೋ sರ್ಕಜ: || 
ತಮಸ್ತು ರಾಹು: ಸ್ವರ್ಭಾನುಸ್ಸಂಹಿಕೆಯೋ ವಿಧುಂತುದಃ || 
ಸಪ್ತರ್ಷಯೋ ಮರೀಚೈತ್ರಿಮುಖಾಶ್ಚಿತ್ರಶಿಖಂಡಿನಃ | 
ರಾಶೀನಾಮುದಿ ಲಗ್ನಂ ತೇ ತು ಮೇಷವೃಷಾದಯಃ|| 
ಸೂರಸೂರ್ಯಾರಮಾದಿತ್ಯ ದ್ವಾದಶಾತ್ಮದಿವಾಕರಾಃ | 
ಭಾಸ್ಕರಾಹಸ್ಕರಬದ್ಧ ಪ್ರಭಾಕರವಿಭಾಕರಾಃ || 
ಭಾಸ್ಪದ್ವಿವಸ್ವತೃಪ್ತಾಶ್ವಹರಿದಶ್ಲೋಷ್ಣರಶ್ಮಿಯಃ | 
ವಿಕರ್ತನಾರ್ಕಮಾರ್ತಂಡಮಿಹಿರಾರುಣಪೂಷಣಃ || 


೧೧೮ 


೧೧೯ 


೧೨೦ 


೧೧೬ - ೧೧೭ . ಅಂಗಾರಕ , ಕುಜ , ಭೌಮ, ಲೋಹಿತಾಂಗ, ಮಹೀಸುತ ( ಪು) = ಕುಜ, 
ಮಂಗಳಗ್ರಹ. ರೌಹಿಣೇಯ, ಬುಧ, ಸೌಮ್ಯ , ( ಪು = ಬುಧ, ಸೌರಿ, ಶನೈಶ್ಚರ, ಶನಿ, ಮಂದ, 
ಪಂಗು, ಕಾಲ, ಛಾಯಾಪುತ್ರ , ಅಸಿತ, ಅರ್ಕಜ( ಪು) = ಶನಿ, ತಮಸ್ ( ನ), ರಾಹು, ಸ್ವರ್ಭಾನು, 
ಸೈಂಹಿಕೆಯ, ವಿಧುಂತುದ ( ಪು) = ರಾಹು. ೧೧೮. ಚಿತ್ರಶಿಖಂಡಿನ್ ( ಪು ) = ಮರೀಚಿ 
ಮೊದಲಾದ ಸಪ್ತರ್ಷಿಗಳು. ಲಗ್ನ ( ನ) = ಮೇಷಾದಿರಾಶಿಗಳ ಉದಯ , ಮೇಷ, ವೃಷಭ 
( ಪ), ಮಿಥುನ ( ನ), ಕರ್ಕಾಟಕ , ಸಿಂಹ ( ಪು), ಕನ್ಯಾ , ತುಲಾ ( ೩ ), ವೃಶ್ಚಿಕ ( ಪು), 
ಧನುಸ್ ( ನ), ಮಕರ, ಕುಂಭ, ಮೀನ ( ಪು) = ಇವು ದ್ವಾದಶ ರಾಶಿಗಳು. ೧೧೯ - ೧೨೩ . 
ಸೂರ, ಸೂರ್ಯ, ಅರ್ಯಮನ್, ಆದಿತ್ಯ , ದ್ವಾದಶಾತ್ಮನ್, ದಿವಾಕರ, ಭಾಸ್ಕರ, ಅಹಸ್ಕರ, 
ಬ್ರ , ಪ್ರಭಾಕರ, ವಿಭಾಕರ, ಭಾಸ್ವತ್ , ವಿವಸ್ವತ್ , ಸಪ್ತಾಶ್ವ , ಹರಿದಶ್ವ , ಉಷ್ಣರಶ್ಮಿ , 
ವಿಕರ್ತನ, ಅರ್ಕ , ಮಾರ್ತಂಡ ( ಮಾರ್ತಾಂಡವೂ ಉಂಟು) ಮಿಹಿರ, ಅರುಣ, ಪೂಷನ್ , 
ದ್ಯುಮಣಿ, ತರಣಿ, ಮಿತ್ರ, ಚಿತ್ರಭಾನು , ವಿರೋಚನ , ವಿಭಾವಸು, ಗ್ರಹಪತಿ, ತ್ವಿಷಾಂಪತಿ, 
ಅಹರ್ಪತಿ, ಭಾನು , ಹಂಸ, ಸಹಸ್ರಾಂಶು, ತಪನ, ಸವಿತೃ , ರವಿ , ಕರ್ಮಸಾಕ್ಷಿನ್ , 
ಜಗಚ್ಚಕ್ಷುಸ್ , ಅಂಶುಮಾಲಿನ್, ತ್ರಯೀತನು, ಪ್ರದ್ಯೋತನ, ದಿನಮಣಿ, ಖದ್ಯೋತ, 


1 ಮರೀಚಿರಂಗಿರಾ ಅತ್ರಿ : ಪುಲಸ್ತ್ರ ಪುಲಹಃ ಕ್ರತುಃ| 

ವಸಿಷ್ಯಶೃತಿ ಸಪೈತೇ ಜೇಯಾಶ್ಚಿತ್ರಶಿಖಂಡಿನಃ|| 
2 ಇದಕ್ಕೆ ಪುಲ್ಲಿಂಗವೂ ಉಂಟು. ಅರ್ಹಪತಿ ಎಂಬ ರೂಪವೂ ಉಂಟು. 


2 


೩ . ದಿಗ್ಟರ್ಗ: - 
ದ್ಯುಮಣಿಸ್ತರಣಿರ್ಮಿತಶ್ಚಿತ್ರಭಾನುರ್ವಿರೋಚನಃ | 
ವಿಭಾವಸುಗ್ರ್ರಹಪತಿಷಾಂಪತಿರಹರ್ಪತಿಃ || 

೧೨೧ 
ಭಾನುರ್ಹಸಸ್ಸಹಸ್ರಾಂಶುಸ್ತಪನಸ್ಸವಿತಾ ರವಿಃ | 
ಕರ್ಮಸಾಕ್ಷೀ ಜಗಚ್ಚಕ್ಷುರಂಶುಮಾಲೀ ತ್ರಯೀತನುಃ || 
ಪ್ರದ್ಯೋತನೇ ದಿನಮಣಿಃ ಖದ್ಯೋತೋ ಲೋಕಬಾಂಧವಃ | 
ಸುರೋತ್ತಮೋ ಧಾಮನಿಧಿಃ ಪದ್ಮನೀವಲ್ಲಭೋ ಹರಿ: || 

೧೨೩ 
ಮಾಠರಃ ಪಿಂಗಲೋ ದಂಡಶ್ಚಂಡಾಂಶೂ ಪಾರಿಪಾರ್ಶ್ವಿಕಾಃ | 
ಸೂರಸೂತೋsರುಷೋsನೂರು: ಕಾಶ್ಯಪಿರ್ಗರುಡಾಗ್ರಜಃ || ೧೨೪ 
ಪರಿವೇಷಸ್ತು ಪರಿಧಿರುಪಸೂರಕಮಂಡಲೇ | 
ಕಿರಣ್ sಪ್ರಮಯೂಖಾಂಶುಗಭಸ್ತಿಮೃಣಿಷ್ಟುಷ್ಟಯಃ|| ೧೨೫ 
ಭಾನುಃ ಕರೋ ಮರೀಚಿಃಸ್ತ್ರೀಪುಂಸಿರ್ದಿಧಿತಿ: ಪ್ರಿಯಾಮ್ | 
ದ್ವಯೋಸ್ತು ಗೌರ್ನಪುಂಸ್ಕರ್ಚಿಸೈಜೋ ಧಾಮ ಮಹೋ ವಿಭಾ|| ೧೨೬ 


ಲೋಕಬಾಂಧವ, ಸುರೋತ್ತಮ, ಧಾಮನಿಧಿ, ಪದ್ಮನೀವಲ್ಲಭ, ಹರಿ ( ಪು) =ಸೂರ್ಯ. 
೧೨೪, ಮಾಠರ, ಪಿಂಗಲ, ದಂಡ ( ಪು) =ಸೂರ್ಯನ ಪಾರ್ಶ್ವದಲ್ಲಿರುವ ಮೂವರು 
ಪರಿಚಾರಕರು. ಸೂರಸೂತ, ಅರುಣ , ಅನೂರು, ಕಾಶ್ಯಪಿ, ಗರುಡಾಗ್ರಜ ( ಪು) =ಸೂರ್ಯನ 
ಸಾರಥಿ. ೧೨೫ - ೧೨೭ , ಪರಿವೇಷ ( ಪರಿವೇಶ), ಪರಿಧಿ ( ಪು), ಉಪಸೂರ್ಯ ಕ, ಮಂಡಲ 
( ನ) =ಸೂರ್ಯನ ಸುತ್ತಲೂ ಕುಂಡಲಾಕಾರವಾಗಿ ಕಾಣುವ ತೇಜೋವಿಶೇಷ ( The halo 
round the sun). ಕಿರಣ, ಉಸ್ತ, ಮಯೂಖ, ಅಂಶು, ಗಭಸ್ತಿ , ಮೃಣಿ, ಮೃಷ್ಟಿ ( ಪ್ರಶ್ನಿ , 
ವೃಷ್ಟಿ ), ಭಾನು, ಕರ ( ಪು), ಮರೀಚಿ( ಪು. ಸ್ತ್ರೀ ), ದೀಧಿತಿ ( ಸ್ತ್ರೀ ), ಗೋ ( ಪು. ಸ್ತ್ರೀ ), ಅರ್ಚಿಸ್ 
( ಸ್ತ್ರೀ . ನ), ತೇಜಸ್ , ಧಾಮನ್, ಮಹಸ್ ( ನ), ವಿಭಾ, ಪ್ರಭಾ, ರುಚ್, ರುಚಿ, ತ್ವಷ್ , 
ಭಾ , ಭಾಸ್ , ಛವಿ, ದ್ಯುತಿ, ದೀಪ್ತಿ (ಸೀಲ, ರೋಚಿಸ್ , ಶೋಚಿಸ್ ( ನ) = ಪ್ರಭೆ, ಕಾಂತಿ, 
ಪ್ರಕಾಶ, ದ್ಯೋತ, ಆತಪ ( ಪು) =ಸೂರ್ಯಪ್ರಭೆ, ಬಿಸಿಲು. 


| ಒಟ್ಟು ಹದಿನೆಂಟು ಮಂದಿ ಸೂರ್ಯನ ಪರಿಚಾರಕರೆಂದೂ ಮುಖ್ಯರಾದ್ದರಿಂದ ಮೂವರ 
ಹೆಸರನ್ನು ಹೇಳಿದೆಯೆಂದೂ ಕೆಲವರ ಅಭಿಪ್ರಾಯ . 


೨೪ 


ಅಮರಕೋಶಃ- ೧ 


೧೨೭ 


೧೨೮ 


ಸ್ಯುಃ ಪ್ರಭಾರುಗುಚಿಡ್ವಾಭಾಶ್ಚವಿದ್ಯುತಿದೀಪ್ತಯಃ| 
ರೋಚಿತ್ರೋಚಿರುಭೇ ಕೀಬೇ ಪ್ರಕಾಶೋ ದ್ಯೋತಆತಪಃ || 
ಕೋಷ್ಟಂಕವೋಷ್ಠಂ ಮಂದೋಷ್ಠಂಕದುಷ್ಟಂ ತ್ರಿಷು ತದ್ವತಿ | 
ತಿಂ ತೀಕ್ಷ್ಯಂ ಖರಂ ತದ್ವನ್ಮಗತೃಷ್ಣಾ ಮರೀಚಿಕಾ || 

- ಇತಿ ದಿಗ್ವರ್ಗ 

೪ . ಕಾಲವರ್ಗ: 
ಕಾಲೋ ದಿಷ್ಟೋsಪ್ಯನೇಹಾಪಿ ಸಮಯೋsಥ ಪಕ್ಷ ತಿಃ | 
ಪ್ರತಿಪದೆ ಇಮೇ ತೈ ತದಾದ್ಯಾಥಯೋ ದ್ವಯೋಃ|| 
ಘಸೋ ದಿನಾಹಸೀ ವಾ ತು ಕೀಬೇ ದಿವಸವಾಸ ! 
ಪ್ರತ್ಯಷೋsಹರ್ಮುಖಂ ಕಲ್ಯಮುಷಃಪ್ರತ್ಯುಷಸೀ ಅಪಿ|| 
ಪ್ರಭಾತಂ ಚ ದಿನಾಂತೇ ತು ಸಾಯಃ ಸಂಧ್ಯಾ ಪಿತೃಪ್ರಸೂಃ| 
ಪ್ರಾದ್ಧಾಪರಾಷ್ಠಮಧ್ಯಾಹ್ನಾಸಂಧ್ಯಮಥ ಶಶ್ವರೀ || 


೧೨೯ 


೧೩೦ 


೧೩೧ 


೧೨೮ . ಕೋಷ್ಟ,ಕಷ್ಟ, ಮಂದೊಷ್ಟ, ಕದುಷ್ಟ ( ವಿ. ನಿಪ್ಪ ) = ಸ್ವಲ್ಪ 
ಬಿಸಿಯಾದದ್ದು , ಉಗುರುಬೆಚ್ಚಗಿರತಕ್ಕದ್ದು ( Tepid ), ತಿಗೂ , ತೀಕ್ಷ್ಯ , ಖರ (ವಿ. ನಿಪ್ಪ )= 
ಅತ್ಯುಷ್ಣವಾದದ್ದು . ಮೃಗತೃಷ್ಣಾ , ಮರೀಚಿಕಾ (೩ )= ಬಿಸಿಲುದುರೆ ( Mirage ). 


ಕಾಲವರ್ಗ 
೧೨೯ . ಕಾಲ, ದಿಷ್ಟ , ಅನೇಹಸ್ , ಸಮಯ ( ಪು =ಕಾಲ ( Time). ಪಕ್ಷತಿ, ಪ್ರತಿಪದ್ 
( ೩ ) = ಪಾಡ್ಯ , ತಿಥಿ ( ಪು. )= ಪಾಡ್ಯ ಮೊದಲಾದ ತಿಥಿ, ೧೩೦- ೧೩೧, ಘಗ್ರ ( ಪು), 
ದಿನ, ಅಹನ್ ( ನ), ದಿವಸ, ವಾಸರ ( ಪು. ನ) = ದಿನ ( Day ). ಪ್ರತೂಷ( ಪು), ಅಹರ್ಮುಖ್ಯ 
ಕಲ್ಯ , ಉಷಸ್ , ಪ್ರತ್ಯುಷಸ್ , ಪ್ರಭಾತ ( ನ) = ಪ್ರಾತಃಕಾಲ, ಸಾಯ ( ಪು) =ಸಾಯಂಕಾಲ. 
ಸಂಧ್ಯಾ , ಪಿತೃಪ್ರಸೂ ( > = ಸಂಧ್ಯಾಕಾಲ. ೧೩೧- ೧೩೨. ಪ್ರಾದ್ಧ , ಅಪರಾಹ್ನ , ಮಧ್ಯಾಹ್ನ 
( ಪು) = ಇವು ಕ್ರಮವಾಗಿ ಪ್ರಾತಃಕಾಲ, ಸಾಯಂಕಾಲ, ಮಧ್ಯಾಹ್ನಗಳ ಹೆಸರುಗಳು. ಇವು 
ಮೂರಕ್ಕೂ ತ್ರಿಸಂಧ್ಯ ( ನ) ಎಂದೂ ಹೆಸರು . ಶರ್ವರೀ , ನಿಶಾ, ನಿಶೀಥಿನೀ , ರಾತ್ರಿ , 


ಸಾಯಮ್ ಎಂಬ ಅವ್ಯಯವೂ ಉಂಟು . 


೨೫ . 


೪ . ಕಾಲವರ್ಗ : 


೧೩೨ 


೧೩೩ 


೧೩೪ 


ನಿಶಾ ನಿಶೀಥಿನೀ ರಾತ್ರಿಯಾಮಾ ಕ್ಷಣದಾಕೃಪಾ! 
ವಿಭಾವರೀತಮಸ್ವಿನೌ ರಜನೀ ಯಾಮಿನೀ ತಮೀ || 
ತಮಿಸ್ತಾ ತಾಮಸೀ ರಾತ್ರಿರ್ಜ್‌ ಚಂದ್ರಿಕಯಾನ್ವಿತಾ | 
ಆಗಾಮಿವರ್ತಮಾನಾಹರ್ಯುಕ್ತಾಯಾಂ ನಿಶಿ ಪಕ್ಷಿಣೀ || 
ಗಣರಾತ್ರಂ ನಿಶಾ ಬಹೃ : ಪ್ರದೋಷೋ ರಜನೀಮುಖಮ್ | 
ಅರ್ಧರಾತ್ರನಿಶೀಥೋ ದೌ ದೈ ಯಾಮಪ್ರಹರ ಸಮೌ || 
ಸ ಪರ್ವಸಂಧಿ: ಪ್ರತಿಪತ್ಪಂಚದಶೋರದಂತರಮ್ || 
ಪಕ್ಷಾಂತೌ ಪಂಚದಶ್ಯ ದ್ವೇ ಪೌರ್ಣಮಾಸೀ ತು ಪೂರ್ಣಿಮಾ || 
ಕಲಾಹೀನೇ ಸಾನುಮತಿ: ಪೂರ್ಣ ರಾಕಾ ನಿಶಾಕರೇ ! 
ಅಮಾವಾಸ್ಯಾ ತ್ವಮಾವಸ್ಯಾ ದರ್ಶಸೂರ್ಯೆಂದುಸಂಗಮಃ | 
ಸಾ ದೃಷ್ಟೋಂದುಸ್ಸಿನೀವಾಲೀ ಸಾ ನಷ್ಟೆಂದುಕಲಾ ಕುಹೂಃ | 
ಉಪರಾಗೋ ಗ್ರಹೋ ರಾಹುಗ್ರಸ್ತ ಊಂದೌ ಚ ಪೂಷ್ಟಿ ಚ | | 


೧೩೫ 


೧೩೬ 


ತ್ರಿಯಾಮಾ, ಕ್ಷಣದ್ರಾ, ಕ್ಷಪಾ, ವಿಭಾವರೀ , ತಮಸ್ವಿನೀ , ರಜನೀ , ಯಾಮಿನೀ , ತಮೀ 
( ಶ್ರೀ ) = ರಾತ್ರಿ . ೧೩೩ . ತಮಿತ್ರಾ , ತಾಮಸೀ ( > = ಬಹಳ ಕತ್ತಲಿರುವ ರಾತ್ರಿ . 
ಜೈ = ಬೆಳದಿಂಗಳಿನ ರಾತ್ರಿ . ಪಕ್ಷಿಣೀ ( > = ಇಂದಿನ ಹಗಲು ಮತ್ತು ನಾಳೆಯ ಹಗಲು 
ಸೇರಿದ ನಡುವಿನ ರಾತ್ರಿ . ೧೩೪. ಗಣರಾತ್ರ ( ನ)= ರಾತ್ರಿ ಸಮುದಾಯ , ಪ್ರದೋಷ( ಪು), 
ರಜನೀಮುಖ ( ನ) = ರಾತ್ರಿಯ ಆರಂಭಕಾಲ . ಅರ್ಧರಾತ್ರ , ನಿಶೀಥ ( ಪು) = ರಾತ್ರಿಯ 
ಮಧ್ಯಕಾಲ. ಯಾಮ , ಪ್ರಹರ ( ಪು)= ಜಾವ, ಮೂರು ಘಂಟೆಗಳ ಕಾಲ. ೧೩೫. ಪರ್ವನ್ 
( ನ), ಸಂಧಿ ( ಪು) ಅಥವಾ ಪರ್ವಸಂಧಿ ( ಪು) = ಹುಣ್ಣಿಮೆ ಅಮಾವಾಸ್ಯೆಗಳೂ ಪಾಡ್ಯವೂ 
ಸಂಧಿಸುವ ಕಾಲ. ಪಕ್ಷಾಂತ ( ಪು), ಪಂಚದಶೀ ( ೩ ) = ಹದಿನೈದನೆಯ ತಿಥಿ, ಹುಣ್ಣಿಮೆ 
ಅಥವಾ ಅಮಾವಾಸ್ಯೆ , ಪೌರ್ಣಮಾಸೀ , ಪೂರ್ಣಿಮಾ( ೩ )= ಹುಣ್ಣಿಮೆ . ೧೩೬. ಅನುಮತಿ 
( ೩ )= ಒಂದು ಕಲೆ ನ್ಯೂನವಾದ ಚಂದ್ರನುಳ್ಳ ಹುಣ್ಣಿಮೆ , ಚಂದ್ರೋದಯ ಕಾಲಕ್ಕೆ 
ಚತುರ್ದಶಿಯೋ ಪಾಡ್ಯವೋ ಕೂಡಿದ ಹುಣ್ಣಿಮೆ , ರಾಕಾ ( =ಪೂರ್ಣಚಂದ್ರನಿರುವ 
ಹುಣ್ಣಿಮೆ , ಅಮಾವಾಸ್ಕಾ , ಅಮಾವಸ್ಯಾ (೩ ) ದರ್ಶ , ಸೂರ್ಯೆಂದುಸಂಗಮ 
( ಪು ) = ಅಮಾವಾಸ್ಯೆ . ೧೩೭- ೧೩೮. ಸಿನೀವಾಲೀ ( ಸ್ತ್ರೀ ) = ಚಂದ್ರಕಲೆಯು ಕಾಣಿಸುವ 
ಅಮಾವಾಸ್ಯೆ . ಕುಹೂ (೩ )= ಚಂದ್ರಕಲೆಯು ಕಾಣಿಸದ ಅಮಾವಾಸ್ಯೆ . ಉಪರಾಗ, ಗ್ರಹ 


೨೬ 


ಅಮರಕೋಶಃ- ೧ 


೧೩. ೮ 


ಸೋಪಪ್ಲವೋಪರ ದ್ಯಾವಮ್ಮುತ್ಸಾತ ಉಪಾಹಿತಃ | 
ಏಕಯೋಕ್ಕಾ ಪುಷ್ಪವಂತೌ ದಿವಾಕರನಿಶಾಕರೌ || 
ಅಷ್ಟಾದಶನಿಮೇಷಾಸ್ತು ಕಾಷ್ಠಾ ತ್ರಿಂಶತ್ತು ತಾ : ಕಲಾ | 
ತಾಸ್ತು ತ್ರಿಂಶತ್ ಕ್ಷಣಸ್ತೀ ತು ಮುಹೂರ್ತ ದ್ವಾದಶಾಸ್ತ್ರಿಯಾಮ್|| ೧೩೯ 
ತೇ ತು ತ್ರಿಂಶದಹೋರಾತ್ರ : ಪಕ್ಷಸೇ ದಶ ಪಂಚ ಚ | 
ಪಕ್ಷ ಪೂರ್ವಾಪರ ಶುಕ್ಲಕೃಷ್ ಮಾಸಸ್ತು ತಾವುಭೌ || 

೧೪೦ 
ದೌ ದ್ರೋ ಮಾರ್ಗಾದಿಮಾಸ್‌ ಸ್ಯಾದೃತುಸೈರಯನಂ ತ್ರಿಭಿಃ|| 
ಅಯನೇ ದ್ವೇ ಗತಿರುದಗ್ಗಕ್ಷಿಣಾರ್ಕಸ್ಯ ವತ್ಸರಃ|| 


೧೪೧ 


( ಪು =ಗ್ರಹಣ,ಸೋಪಪ್ಲವ, ಉಪರಕ್ತ ( ಪು)= ರಾಹುಗ್ರಸ್ತನಾದ ಚಂದ್ರ ಅಥವಾಸೂರ್ಯ. 
ಅಗುತ್ಪಾತ, ಉಪಾಹಿತ, ( ಪು) = ದುಶ್ಯಕುನರೂಪವಾಗಿ ಉಂಟಾದ ಅಗ್ನಿವಿಕಾರ , 
ಧೂಮಕೇತು ದರ್ಶನ ಇತ್ಯಾದಿ. ಪುಷ್ಪವತ್ ( ಪು. ನಿತ್ಯದ್ವಿವಚನ) =ಸೂರ್ಯ ಚಂದ್ರರು. 
೧೩೯ . ಕಾಷ್ಠಾ ( ೩ ) = ಹದಿನೆಂಟು ನಿಮೇಷಗಳು, ಕಲಾ (೩ ) =ಮೂವತ್ತು ಕಾಷ್ಠಗಳು. 
ಕ್ಷಣ ( ಪು) =ಮೂವತ್ತು ಕಲೆಗಳು, ಮುಹೂರ್ತ ( ಪು) = ಹನ್ನೆರಡು ಕ್ಷಣಗಳು. ೧೪೦ . 
ಅಹೋರಾತ್ರ ( ಪು) =ಮೂವತ್ತು ಮುಹೂರ್ತಗಳು, ೨೪ ಘಂಟೆಗಳ ಒಂದು ದಿನ, ಪಕ್ಷ 
( ಪು) = ಹದಿನೈದು ದಿನಗಳು . ಶುಕ್ಲಪಕ್ಷ ( ಪು = ತಿಂಗಳಿನ ಮೊದಲನೆಯ ಪಕ್ಷ ಕೃಷ್ಣ ಪಕ್ಷ 
( ಪು) = ತಿಂಗಳಿನ ಎರಡನೆಯ ಪಕ್ಷ , ಮಾಸ ( ಪು) = ಎರಡು ಪಕ್ಷಗಳೂ ಸೇರಿದ ಒಂದು 
ತಿಂಗಳು . ೧೪೧. ಋತು ( ಪು) = ( ಮಾರ್ಗಶೀರ್ಷದಿಂದ) ಎರಡೆರಡು ತಿಂಗಳಕಾಲ. ಅಯನ 
( ನ) = ಮೂರು ಋತುಗಳು, ಆರು ತಿಂಗಳು, ಉದಗಯನ ( ನ) =ಸೂರ್ಯನ ಉತ್ತರಗತಿ. 
ವತ್ಸರ ( ಪು) = ಎರಡು ಅಯನಗಳು , ಒಂದು ವರ್ಷ, ದಕ್ಷಿಣಾಯನ ( ನ) =ಸೂರ್ಯನ 
ದಕ್ಷಿಣಗತಿ. 


1 ನಿಮೇಷ = 2/ 135 ಸೆಕೆಂಡ್ , ಕಾಷ್ಠಾ = 4/15 ಸೆಕೆಂಡ್, ಕಲಾ = 8ಸೆಕೆಂಡ್, ಕ್ಷಣ = 240 
ಸೆಕೆಂಡ್ ಅಥವಾ4 ನಿಮಿಷ( minutes), ಮುಹೂರ್ತ = 48ನಿಮಿಷ( minutes ), ಅಹೋರಾತ್ರ = 24 
ಘಂಟೆಗಳ ಒಂದು ದಿನ. 


೪ . ಕಾಲವರ್ಗ: 


೨೭ 


೧೪೩ 


ಸಮರಾತ್ರಿಂದಿವೆ ಕಾಲೇ ವಿಷುವದ್ವಿಷುವಂ ಚ ತತ್ | 
ಪುಷ್ಯಯುಕ್ತಾ ಪೌರ್ಣಮಾಸೀ ಪೌಷ್ಠಿ ಮಾಸೇ ತು ಯತ್ರ ಸಾ || ೧೪೨ 
ನಾಮ್ಯಾ ಸ ಪೌಷೋ ಮಾಖಾದ್ಯಾಶ್ವಮೇಕಾದಶಾಪರೇ | 
ಮಾರ್ಗಶೀರ್ಷೆ ಸಹಾ ಮಾರ್ಗ ಆಗ್ರಹಾಯಣಿಕಶ್ಚ ಸಃ || 
ಪೌಷೇ ತೈಷಸಹಸ್ರೋ ದೌ ತಪಾ ಮಾಘsಥ ಫಾಲ್ಕುನೇ | 
ಸ್ಯಾತಪಸ್ಯ : ಫಾಲ್ಗುನಿಕಸ್ಸಾಚೈತೇ ಚೈತ್ರಿಕೋ ಮಧುಃ|| ဂ 
ವೈಶಾಖೇ ಮಾಧವೋ ರಾಧೋ ಜೈಷ್ಟೇ ಶುಕ್ರಶ್ಯುಚಿಸ್ತ್ರಯಮ್ | 
ಆಷಾಢ ಶ್ರಾವಣೇ ತು ಸ್ಯಾನ್ನಭಾಃ ಶ್ರಾವಣಿಕಶ್ಚ ಸಃ || 

೧೪೫ 
ಸ್ಯುರ್ನಭಸ್ಯ : ಪ್ರೌಷ್ಟಪದಭಾದ್ರ ಭಾದ್ರಪದಾಸ್ಸಮಾಃ | 
ಸ್ಯಾದಾನ ಇಷೋ ಪ್ಯಾಶ್ವಯುಜೋSಪಿ ಸ್ಮಾತ್ತು ಕಾರ್ತಿಕೇ || ೧೪೬ 
ಬಾಹುಲೋರ್ಜೆಕಾರ್ತಿಕಿಕೋ ಹೇಮಂತಶಿರೋsಯಾಮ್ | 
ವಸಂತೇ ಪುಷ್ಪಸಮಯಸ್ಸುರಭಿರ್ಗ್ರಿಷ್ಟ ಊಷ್ಮಕಃ|| 

- ೧೪೭ 


- ೧೪೨- ೧೪೩. ವಿಷುವತ್‌ , ವಿಷುವ (ನ) = ಹಗಲು ರಾತ್ರಿಗಳು ಸಮಪ್ರಮಾಣದಲ್ಲಿರುವ 
ಕಾಲ ( The equinox ), ಪೌಷ್ಠಿ ( ಸ್ತ್ರೀ ) = ಪುಷ್ಯಯುಕ್ತವಾದ ಹುಣ್ಣಿಮೆ , ಪೌಷ 
( ಪು) = ಪುಷ್ಯಯುಕ್ತವಾದ ಹುಣ್ಣಿಮೆಯಿರುವ ಮಾಸ. ಇದೇ ರೀತಿಯಲ್ಲಿ ಮಾಖ ( ಮಾಘ ) 
ಮೊದಲಾದ ಇತರ ಹನ್ನೊಂದು ತಿಂಗಳು. ಮಾಖೀ ( ಮಾಘಿ ) = ಹುಣ್ಣಿಮೆ , ಅದು ಇರುವ 
ತಿಂಗಳು ಮಾಖ ( ಮಾಘ ) ಇತ್ಯಾದಿ. ಮಾರ್ಗಶೀರ್ಷ, ಸಹಸ್ , ಮಾರ್ಗ, ಆಗ್ರಹಾಯಣಿಕ 
( ಪು = ಮಾರ್ಗಶೀರ್ಷಮಾಸ. ೧೪೪. ತೈಷ, ಸಹಸ್ಯ ( ಪು)= ಪೌಷಮಾಸ, ತಪಸ್ , ಮಾಘ 
( ಪು) = ಮಾಘಮಾಸ ಫಾಲ್ಕುನ, ತಪಸ್ಯ , ಫಾಲ್ಲುನಿಕ ( ಪು) = ಫಾಲ್ಕುನಮಾಸ, ಚೈತ್ರ , ಚೈತ್ರಿಕ, 
ಮಧು ( ಪು) = ಚೈತ್ರ , ೧೪೫. ವೈಶಾಖ , ಮಾಧವ, ರಾಧ ( ಪು) = ವೈಶಾಖ , ಜೇಷ್ಠ, 
ಶುಕ್ರ = ಜೇಷ್ಠ. ಶುಚಿ, ಆಷಾಢ ( ಪು) = ಆಷಾಢ, ಶ್ರಾವಣ, ನಭಸ್ , ಶ್ರಾವಣಿಕ ( ಪು) = ಶ್ರಾವಣ. 
೧೪೬- ೧೪೭. ನಭಸ್ಯ , ಪ್ರೌಷ್ಟಪದ, ಭಾದ್ರ , ಭಾದ್ರಪದ ( ಪು)= ಭಾದ್ರಪದ, ಆಶ್ವಿನ, ಇಷ, 
ಆಶ್ವಯುಜ ( ಪು) = ಆಶ್ವಿನ, ಕಾರ್ತಿಕ, ಬಾಹುಲ, ಊರ್ಜ, ಕಾರ್ತಿಕಿಕ ( ಪು) = ಕಾರ್ತಿಕ . 
ಹೇಮಂತ ( ಪು) = ಮಾರ್ಗಶೀರ್ಷ ಪೌಷಮಾಸಗಳು ಸೇರಿದ ಋತು, ಶಿಶಿರ ( ಪು. ನ) = ಮಾಘ 
ಫಾಲ್ಕುನಗಳು ಸೇರಿದ ಋತು. 

೧೪೭- ೧೪೮, ವಸಂತ, ಪುಷ್ಪಸಮಯ, ಸುರಭಿ ( ಪು) = ಚೈತ್ರ ವೈಶಾಖಗಳು ಸೇರಿದ 


೨೮ 

ಅಮರಕೋಶ:- ೧ 
ನಿದಾಫ ಉದ್ಯೋಪಗಮ ಉಷ್ಣ ಊಷ್ಮಾಗಮಸ್ತಪಃ|| 
ಪ್ರಿಯಾಂಪ್ರಾಟ್ ಸ್ತ್ರೀಯಾಂಭೂಮಿ ವರ್ಷಾ ಅಥ ಶರತ್ 

- ಪ್ರಿಯಾಮ್ || ೧೪೮ 
ಷಡಮೀ ಋತವಃ ಪುಂಸಿ ಮಾರ್ಗಾದೀನಾಂ ಯುಗೈ :ಕ್ರಮಾತ್ | 
ಸಂವತ್ಸರೋ ವತ್ಸರೋಬೊ ಹಾಯನೋsಸ್ತ್ರೀ ಶರತ್ಸಮಾಃ|| ೧೪೯ 
ಮಾಸೇನ ಸ್ಯಾದಹೋರಾತ್ರ : ಪೈ ವರ್ಷಣ ದೈವತಃ | 
ದಿರ್ವಷ್ರಸಹರ್ದ್ಯಾದಶಭಿರೈವತಂ ಯುಗಮ್ || ೧೫೦ 
ದೈವೇ ಯುಗಸಹಸ್ರ ಡೈ ಬ್ರಾಹ್ಮ : ಕಲೌ ತು ತೂ ತೃಣಾಮ್ || 
ಮನ್ವಂತರಂ ತು ದಿವ್ಯಾನಾಂ ಯುಗಾನಾಮೇಕಸಪ್ತತಿ: || 

೧೫೧ 
ಸಂವರ್ತ : ಪ್ರಲಯ : ಕಲ್ಪ : ಕ್ಷಯಃಕಲ್ಪಾಂತ ಇತ್ಯಪಿ| 
ಅಸ್ತ್ರೀ ಪಂಕಂ ಪುಮಾನ್ ಪಾಪ್ಪಾ ಪಾಪಂ ಕಿಲ್ಪಿಷಕಲ್ಮಷಮ್ || ೧೫೨ 
ಕಲುಷಂ ಜಿನೈನೋಘ ಮಂಡೋದುರಿತದುಷ್ಕತಮ್ | 
ಸ್ಯಾದ್ಧರ್ಮಮಯಾಂಪುಣ್ಯಶ್ರೇಯಸೀ ಸುಕೃತಂ ವೃಷ: || - ೧೫೩ 
ಋತು. ಗ್ರೀಷ್ಮ , ಊಹ್ಮಕ, ನಿದಾಘ , ಉಷ್ಟೋಪಗಮ , ಉಷ್ಣ , ಊಷ್ಮಾಗಮ , ತಪ 
( ಪು)= ಜೇಷ್ಠ ಆಷಾಢಗಳು ಸೇರಿದ ಋತು. ಪ್ರಾವೃಷ್ ( ಸ್ತ್ರೀ ), ವರ್ಷಾ (ಸೀ . ನಿತ್ಯ 
ಬಹುವಚನ) =ಶ್ರಾವಣ ಭಾದ್ರಪದಗಳು ಸೇರಿದ ಋತು, ಮಳೆಗಾಲ, ಶರದ್ ( = ಆಶ್ವಿನ 
ಕಾರ್ತಿಕಗಳು ಸೇರಿದ ಋತು. ೧೪೯ . ಹೀಗೆ ಹೇಮಂತಾದಿ ಋತುಗಳು ಮಾರ್ಗಶೀರ್ಷಾದಿ 
ಮಾಸದ್ವಯಗಳಿಗೆ ಒಂದೊಂದರಂತೆ ಆರು ಆಗುತ್ತವೆ. ಸಂವತ್ಸರ, ವತ್ಸರ, ಅಬ್ದ ( ಪು), 
ಹಾಯನ ( ಪು. ನ) ಶರದ್ , ಸಮಾ ( ೩ ) = ಸಂವತ್ಸರ. ೧೫೦, ಮನುಷ್ಯ ಮಾನದಿಂದ ಒಂದು 
ತಿಂಗಳಿಗೆ ಪಿತೃಗಳ ಒಂದು ದಿನ, ಇದು ಪೈತ್ರ. ( ಇದರಲ್ಲಿ ಶುಕ್ಲಪಕ್ಷ ಹಗಲು, ಕೃಷ್ಣ ಪಕ್ಷ 
ರಾತ್ರಿ ). ಮನುಷ್ಯರ ಒಂದು ವರ್ಷಕ್ಕೆ ದೇವತೆಗಳ ಒಂದು ದಿನ. ಇದು ದೈವತ ( ಇದರಲ್ಲಿ 
ಉತ್ತರಾಯಣ ಹಗಲು, ದಕ್ಷಿಣಾಯನ ರಾತ್ರಿ ). ೧೫೧. ದೇವತೆಗಳ ಎರಡು ಸಾವಿರ ಯುಗ 
ಗಳಿಗೆ ಬ್ರಹ್ಮನ ಒಂದು ಅಹೋರಾತ್ರ . ಇದು ಬ್ರಾಹ್ಮ ( ಒಂದು ಸಾವಿರ ಯುಗ ಹಗಲು, 
ಒಂದು ಸಾವಿರ ಯುಗ ರಾತ್ರಿ ). ಇದು ಮನುಷ್ಯರಿಗೆ ಒಂದು ಕಲ್ಪ ( ಪು). ಬ್ರಹ್ಮನ ಹಗಲು 
ಸ್ಥಿತಿಕಾಲ, ಬ್ರಹ್ಮನ ರಾತ್ರಿ ಪ್ರಳಯಕಾಲ. ಎಪ್ಪತ್ತೊಂದು ದಿವ್ಯಯುಗಗಳಿಗೆ ಒಂದು 
ಮನ್ವಂತರ ( ನ). ೧೫೨- ೧೫೩. ಸಂವರ್ತ , ಪ್ರಲಯ , ಕಲ್ಪ ,ಕ್ಷಯ, ಕಲ್ಪಾಂತ ( ಪು) = ಪ್ರಳಯ. 
1 ಪರಿಶಿಷ್ಟವನ್ನು ನೋಡಿ. 


೪ ಕಾಲವರ್ಗ: 


ಮುತಿ: ಪ್ರಮದೋ ಹರ್ಷ: ಪ್ರಮೋದಾಮೋದಸಮ್ಮದಾಃ| 

೧೫೪ 
ಸ್ಯಾದಾನಂದಥುರಾನಂದರ್ಮಶಾ ಸಾತಸುಖಾನಿ ಚ || 
ಶ್ವಶ್ರೇಯಸಂ ಶಿವಂ ಭದ್ರಂ ಕಲ್ಯಾಣಂ ಮಂಗಲಂ ಶುಭಮ್ | 

೧೫೫ 
ಭಾವುಕಂ ಭವಿಕಂ ಭವ್ಯಂ ಕುಶಲಂಕ್ಷೇಮಮಯಾಮ್ || 
ಶಸ್ತಂ ಚಾಥ ತ್ರಿಷು ದ್ರವೇ ಪಾಪಂ ಪುಣ್ಯಂ ಸುಖಾದಿ ಚ | 
ಮತಲ್ಲಿಕಾ ಮಚರ್ಚಿಕಾ ಪ್ರಕಾಂಡಮುಟ್ಟಿತಲ್ಲಜೇ || 

೧೫೬ 
ಪ್ರಶಸ್ತವಾಚಕಾನ್ಯಮೂನ್ಯಯಚ್ಯುಭಾವಹೋ ವಿಧಿ: | 
ದೈವಂ ದಿಷ್ಟಂ ಭಾಗಧೇಯಂ ಭಾಗ್ಯಂ ಸ್ತ್ರೀ ನಿಯತಿರ್ವಿಧಿ: || ೧೫೭ 
ಹೇತುರ್ನಾ ಕಾರಣಂ ಬೀಜಂ ನಿದಾನಂ ತ್ಯಾದಿಕಾರಣಮ್ | 
ಕ್ಷೇತ್ರಜ್ಞ ಆತ್ಮಾ ಪುರುಷ ಪ್ರಧಾನಂ ಪ್ರಕೃತಿ: ಸ್ತ್ರೀಯಾಮ್ || ೧೫೮ 
ಪಂಕ , ( ಪು. ನ ), ಪಾಸ್ಮನ್ ( ಪು), ಪಾಪ, ಕಿಲ್ಪಿಷ, ಕಲ್ಮಷ, ಕಲುಷ, ವೃಜಿನ, ಏನಸ್, 
ಏನೋನ್ಸ್= ಏನನ್ ಅಘನ್ , ತಾಪ ಓಘ, ಅಂಹಸ್, ದುರಿತ, ದುಷ್ಕತ (ನ) = ಪಾಪ. 
ಧರ್ಮ ( ಪು. ನ), ಪುಣ್ಯ , ಶ್ರೇಯಸ್, ಸುಕೃತ ( ನ), ವೃಷ ( ಪು) = ಧರ್ಮ, ಪುಣ್ಯ . ೧೫೪. 
ಮುದ್ , ಪ್ರೀತಿ(೩ ), ಪ್ರಮದ, ಹರ್ಷ , ಪ್ರಮೋದ, ಆಮೋದ, ಸಂಮದ, ಆನಂದಥು, 
ಆನಂದ ( ಪ), ಶರ್ಮನ್ , ಸಾತ ( ಶಾತ ), ಸುಖ , (ನ) = ಸುಖ . ೧೫೫ - ೧೫೬. ಶ್ವಃಶ್ರೇಯಸ, 
ಶಿವ, ಭದ್ರ , ಕಲ್ಯಾಣ, ಮಂಗಲ, ಶುಭ, ಭಾವುಕ , ಭವಿಕ, ಭವ್ಯ , ಕುಶಲ ( ನ), ಕ್ಷೇಮ 
( ಪು. ನ), ಶಸ್ತ್ರ ( ನ) = ಶುಭ. ಪಾಪ, ಪುಣ್ಯ ಮತ್ತು ಸುಖದಿಂದ ಹಿಡಿದು ಶಸ್ತ್ರ ಶಬ್ದದವರೆಗೆ 
ಇರುವ ಶಬ್ದಗಳು ವಿಶೇಷಣವಾದಾಗ ವಿಶೇಷ್ಯನಿಷ್ಟಗಳಾಗುತ್ತವೆ. ಉದಾ: ಪಾಪಃ ಪುರುಷ, 
ಪಾಪಾ ಸ್ತ್ರೀ , ಪಾಪಂ ಕುಲಮ್. ಸ್ತ್ರೀಲಿಂಗದಲ್ಲಿ ಕಲ್ಯಾಣಶಬ್ದವುಕಲ್ಯಾಣೀ ಎಂದಾಗುತ್ತದೆ. 
ಉಳಿದವು ಆಕಾರಾಂತವಾಗುತ್ತವೆ. ಉದಾ ಶಿವಾ, ಮಂಗಲಾ ಇತ್ಯಾದಿ. ೧೫೬ - ೧೫೭ . 
ಮತಲ್ಲಿಕಾ, ಮಚರ್ಚಿಕಾ ( ೩ ), ಪ್ರಕಾಂಡ (ನ), ಉದ್ದ, ತಲ್ಲಜ ( ಪು) = ಇವು ಪ್ರಶಂಸಾ 
ಸೂಚಕಪದಗಳಾಗಿ ಶಬ್ದದ ಕಡೆಯಲ್ಲಿ ಬರುತ್ತವೆ. ನಿತ್ಯಸಮಾಸ, ಸ್ವತಂತ್ರವಾಗಿ ಇವುಗಳಿಗೆ 
ಪ್ರಯೋಗವಿಲ್ಲ .ಉದಾ: - ಪ್ರಶಸ್ತಃ ಪುರುಷಃ= ಪುರುಷಮತಲ್ಲಿಕಾ, ಪ್ರಶಸ್ತಾ ಗೌ =ಗೋಪ 
ಕಾಂಡಮ್, ಪ್ರಶಸ್ತ : ಪಂಡಿತಃ = ಪಂಡಿತಪ್ರಕಾಂಡಮ್ - ಪ್ರಕಾಂಡಶಬ್ದವು ಪುಲ್ಲಿಂಗ 
ದಲ್ಲಿಯೂ ಉಂಟು. ಅಯ ( ಪು) =ಶುಭವನ್ನುಂಟುಮಾಡುವ ಕರ್ಮ, ದೈವ, ದಿಷ್ಟ , 
ಭಾಗಧೇಯ , ಭಾಗ್ಯ ( ನ), ನಿಯತಿ( ಸ್ತ್ರೀ ), ವಿಧಿಃ( ಪು = ದೈವ, ಪ್ರಾಕ್ತನ ಶುಭಾಶುಭ ಕರ್ಮ. 
೧೫೮. ಹೇತು( ಪು), ಕಾರಣ, ಬೀಜ( ನ) = ಕಾರಣ , ನಿದಾನ ( ನ)= ಮುಖ್ಯ ಕಾರಣ. ಕ್ಷೇತ್ರಜ್ಞ 


೧೫೯ 


೧೬೦ 


೩೦ 

ಅಮರಕೋಶಃ- ೧ 
ವಿಶೇಷಃ ಕಾಲಿಕೊsವಸ್ಥಾ ಗುಣಾತೃತ್ವ ರಜಸ್ತಮಃ| 
ಜನುರ್ಜುನನಜನ್ಮಾನಿ ಜನಿರುತ್ತಿರುವಃ| | 
ಪ್ರಾಣೀ ತು ಚೇತನೋ ಜ ಜಂತುಜನ್ಯುಶರೀರಿಣಃ| 
ಜಾತಿರ್ಜಾತಂ ಚ ಸಾಮಾನ್ಯ ವ್ಯಕ್ತಿಸ್ತು ಪೃಥಗಾತ್ಮತಾ || 

ಇತಿ ಕಾಲವರ್ಗ: 

೫ . ಧೀವರ್ಗ : 
ಚಿತ್ತಂ ತು ಚೇತೋ ಹೃದಯಂ ಸ್ವಾಂತಂ ಹೃನ್ಮಾನಸಂ ಮನಃ| 
ಬುದ್ದಿರ್ಮನೀಷಾ ಧಿಷಣಾ ಧೀ : ಪ್ರಜ್ಞಾಶೇಮುಷ್ಠಿ ಮತಿ: || 
ಪ್ರೇಕ್ಷೇಪಲಬ್ಬಿತ್ಸಂವಿತ್ಪತಿಪಜ್ಜಪ್ತಿಚೇತನಾ: | 
ಧೀರ್ಧಾರಣಾವತೀ ಮೇಧಾ ಸಂಕಲ್ಪ ; ಕರ್ಮ ಮಾನಸಮ್ || 


೧೬೧ 


೧೬೨ 


ಆತ್ಮನ್, ಪುರುಷ ( ಪು = ಆತ್ಮ . ಪ್ರಧಾನ (ನ), ಪ್ರಕೃತಿ ( ೩ )= ಸಾಂಖ್ಯರ ಪ್ರಕೃತಿ, ಗುಣ 
ಸಾಮ್ಯಾವಸ್ಥೆ , ಮಾಯೆ . ೧೫೯ , ಅವಸ್ಥಾ ( =ಕಾಲದಿಂದ ಸಂಭವಿಸುವ 
ಯೌವನಾದ್ಯವಸ್ಥೆ , ಸತ್ಯ , ರಜಸ್ , ತಮಸ್, ( ನ)= ಕ್ರಮವಾಗಿ ಮೂರು ಗುಣಗಳು. 
ಜನುಸ್ , ಜನನ, ಜನ್ಮನ್ ( ನ), ಜನಿ, ಉತ್ಪತ್ತಿ ( ಸ್ತ್ರೀ ), ಉದ್ಭವ( ಪು) = ಜನ್ಮ , ಉತ್ಪತ್ತಿ . 
೧೬೦. ಪ್ರಾಣಿನ್, ಚೇತನ, ಜನ್, ಜಂತು, ಜನ್ಮು , ಶರೀರಿನ್ ( ಪು) = ಪ್ರಾಣಿ. ಜಾತಿ 
( ೩ ), ಜಾತ, ಸಾಮಾನ್ಯ ( ನ) = ಜಾತಿ ( Kind, Genus), ವ್ಯಕ್ತಿ ( ೩ )= ವ್ಯಕ್ತಿ , ದ್ರವ್ಯ 
(Individual) . 


ಧೀವರ್ಗ: 
೧೬೧- ೧೬೨, ಚಿತ್ರ , ಚೇತಸ್ , ಹೃದಯ , ಸ್ವಾಂತ, ಹೃದ್, ಮಾನಸ, ಮನಸ್ 
( ನ) = ಮನಸ್ಸು , ಬುದ್ದಿ , ಮನೀಷಾ, ಧಿಷಣಾ, ಧೀ , ಪ್ರಜ್ಞಾ, ಶೇಮುಷೀಮತಿ, ಪ್ರೇಕ್ಷಾ, 
ಉಪಲಬ್ಬಿ , ಚಿತ್ , ಸಂವಿದ್, ಪ್ರತಿಪದ್, ಹೃಪ್ತಿ , ಚೇತನಾ( = ಬುದ್ದಿ , ಜ್ಞಾನ, ಮೇಧಾ 
( ಶ್ರೀ ) =ಸ್ಮರಣಶಕ್ತಿಯುಳ್ಳ ಬುದ್ದಿ ( Retentive faculty ). ಸಂಕಲ್ಪ ( ಪು) = ಮನೋವ್ಯಾಪಾರ 


೫ . ಧೀವರ್ಗ : 


೩೧ 


ಚಿತ್ತಾಭೋಗೋ ಮನಸ್ಕಾರಕ್ಕರ್ಚಾ ಸಂಖ್ಯಾ ವಿಚಾರಣಾ | 
ಅಧ್ಯಾಹಾರಸ್ತರ್ಕ ಊಹೋ ವಿಚಿಕಿತ್ಸಾ ತು ಸಂಶಯಃ|| 

೧೬೩ 
ಸಂದೇಹದ್ವಾಪರೌ ಚಾಥ ಸಮೌ ನಿರ್ಣಯನಿಶ್ಚ | 
ಮಿಥ್ಯಾದೃಷ್ಟಿರ್ನಾಸ್ತಿಕತಾ ವ್ಯಾಪಾದೋ ದ್ರೋಹಚಿಂತನಮ್ || ೧೬೪ 
ಸಮೌ ಸಿದ್ದಾಂತರಾದ್ದಾಂತೌ ಭ್ರಾಂತಿರ್ಮಿಥ್ಯಾಮತಿರ್ಭಮಃ | 
ಸಮೌ ಸಂಕೇತಸಮಯೌ ಪ್ರತಿಪತ್ತಿರ್ವಿಹಸ್ತತಾ || 

* ೧೬೫ 
ಸಂವಿದಾಗೂ ಪ್ರತಿಜ್ಞಾನಂ ನಿಯಮಾಶ್ರವಸಂಶ್ರವಾಃ | 
ಅಂಗೀಕಾರಾಭ್ಯುಪಗಮ ಪ್ರತಿಶ್ರವಸಮಾಧಯಃ|| 

೧೬೬ 
ಮೋಕ್ಷೇ ಧೀರ್ಜ್ಞಾನಮನ್ಯತ್ರ ವಿಜ್ಞಾನಂ ಶಿಲ್ಪಶಾಸ್ತ್ರಯೋಃ| 
ಮುಕ್ತಿ : ಕೈವಲ್ಯನಿರ್ವಾಣಶ್ರೇಯೋನಿಃಶ್ರೇಯಸಾಮೃತಮ್ || ೧೬೭ 
ಮೋಕ್ಷೇಪವರ್ಗೊಂಥಾಜ್ಞಾನಮವಿದ್ಯಾಹಂಮತಿ: ಯಾಮ್ | 
ರೂಪಂ ಶಬ್ಲೊ ಗಂಧರಸಸ್ಪರ್ಶಾಶ್ಚ ವಿಷಯಾ ಅಮೀ || ೧೬೮ 


(Intention ). ೧೬೩- ೧೬೪, ಚಿತ್ರಾಭೋಗ, ಮನಸ್ಕಾರ ( ಪು) = ಮನಸ್ಸಿನ ತತ್ಪರತೆ ( At 
tention of the mind to its own feelings ), ಚರ್ಚಾ, ಸಂಖ್ಯಾ , ವಿಚಾರಣಾ 
( ೩ ) = ಮನಸ್ಸಿನಿಂದ ವಿಷಯ ಪರೀಕ್ಷಣೆ (Investigation , Perusal), ಅಧ್ಯಾಹಾರ, 
ತರ್ಕ , ಊಹ ( ಪು =ಊಹೆ ( Conjecture ). ವಿಚಿಕಿತ್ಸಾ ( ಸ್ತ್ರೀ ), ಸಂಶಯ , ಸಂದೇಹ, 
ದ್ವಾಪರ ( ಪು) = ಸಂಶಯ , ನಿರ್ಣಯ , ನಿಶ್ಚಯ ( ಪು) = ನಿಶ್ಚಯ . ಮಿಥ್ಯಾದೃಷ್ಟಿ , ನಾಸ್ತಿಕತಾ 
( ೩ )= ಪರಲೋಕವಿಲ್ಲವೆಂಬ ಬುದ್ದಿ ( Atheism), ವ್ಯಾಪಾದ ( ಪು), ದ್ರೋಹಚಿಂತನ 
( ನ ) = ಹಮಾಡಬೇಕೆಂಬ ದುರುದ್ದೇಶ (Malice ). ೧೬೫ . ಸಿದ್ದಾಂತ, 
ರಾದ್ದಾಂತ= ಸಾಧಿಸಿದ ನಿರ್ಣಯ, ಭ್ರಾಂತಿ, ಮಿಥ್ಯಾಮತಿ ( ಸ್ತ್ರೀ ), ಭ್ರಮ ( ಪು) = ತಪ್ಪು 
ತಿಳಿವಳಿಕೆ, ಸಂಕೇತ, ಸಮಯ ( ಪು) = ಶಾಸ್ತ್ರೀಯವಾದ ಸಂಕೇತ, ನಿಲುವು, ಪ್ರತಿಪತ್ತಿ 
( ಶ್ರೀ ) = ವಿಶ್ವಾಸ, ನಂಬಿಕೆ, ವಿಹಸ್ತತಾ ( ೩ )= ಕಂಗೆಡುವುದು, ದಿಕ್ಕು ತೋಚದಿರುವುದು. 
೧೬೬ . ಸಂವಿದ್ , ಆಗೂ (ಸ್ತ್ರೀ ), ಪ್ರತಿಜ್ಞಾನ ( ನ), ನಿಯಮ , ಆಶ್ರವ, ಸಂಭ್ರಮ, ಅಂಗೀಕಾರ, 
ಅಭ್ಯುಪಗಮ , ಪ್ರತಿಶ್ರವ, ಸಮಾಧಿ ( ಪು = ಅಂಗೀಕಾರ, ಒಪ್ಪಿಗೆ. ೧೬೭-೧೬೮. ಜ್ಞಾನ 
( ನ) =ಮೋಕ್ಷೇಪಯುಕ್ತವಾದ ತಿಳಿವು. ವಿಜ್ಞಾನ ( ನ)=ಮೋಕ್ಷೇಪ ಯುಕ್ತವಲ್ಲದ ಶಿಲ್ಪ 
ಶಾಸ್ತ್ರಗಳ ತಿಳಿವು ಮುಕ್ತಿ (ಸ್ತ್ರೀ ), ಕೈವಲ್ಯ , ನಿರ್ವಾಣ , ಶ್ರೇಯಸ್ , ನಿಃಶ್ರೇಯಸ, ಅಮೃತ 


೩೨ 

ಅಮರಕೋಶ: ೧ 
ಗೋಚರಾ ಇಂದ್ರಿಯಾರ್ಥಾಶ್ಯ ಹೃಷಿಕಂ ವಿಷಯೀಂದ್ರಿಯಮ್ | 
ಕರ್ಮಂದ್ರಿಯಂ ತು ಪಾಯ್ಯಾದಿ ಮನೋನೇತ್ರಾದಿ ಧೀಂದ್ರಿಯಮ್ || ೧೬೯ 
ತುವರನ್ನು ಕಷಾಯೋsಸ್ತ್ರೀ ಮಧುರೋ ಲವಣಃ ಕಟುಃ| 
ತಿಕ್ಕೊಮ್ಮಶ್ಚ ರಸಾಃ ಪುಂಸಿ ತದ್ವತ್ತು ಷಡಮೀ ತ್ರಿಷು || ೧೭೦ 
ವಿಮರ್ದೊಡೇ ಪರಿಮಿ ಗಂಧೇ ಜನಮನೋಹರೇ | 
ಆಮೋದಸ್ತೋsತಿನಿರ್ಹಾರೀ ವಾಚ್ಯಲಿಂಗತ್ವಮಾಗುಣಾತ್ || ೧೭೧ 
ಸಮಾಕರ್ಷಿ ತು ನಿರ್ಹಾರೀ ಸುರಭಿರ್ಘಾಣತರ್ಪಣಃ| 
ಇಷ್ಟಗಂಧಸ್ಸುಗಂಧಿಃ ಸ್ಯಾದಾಮೋದೀ ಮುಖವಾಸನ: || | ೧೭೨ 


( ನ), ಮೋಕ್ಷ, ಅಪವರ್ಗ ( ಪು ) = ಮುಕ್ತಿ , ಅಜ್ಞಾನ ( ನ), ಅವಿದ್ಯಾ , ಅಹಂಮತಿ 
(೩ )= ಅಜ್ಞಾನ. ೧೬೮- ೧೬೯ . ರೂಪ( ನ), ಶಬ್ದ, ಗಂಧ, ರಸ, ಸ್ಪರ್ಶ ( ಪು) = ಇವು ಐದು 
ಜ್ಞಾನೇಂದ್ರಿಯಗಳಿಂದ ತಿಳಿಯಬಹುದಾದ ವಿಷಯಗಳು. ಇವುಗಳಿಗೆ ವಿಷಯಗೋಚರ , 
ಇಂದ್ರಿಯಾರ್ಥ ( ಪು) ಎಂದು ಹೆಸರು . ಹೃಷಿಕ, ವಿಷಯಿನ್ , ಇಂದ್ರಿಯ ( ನ) = ಇಂದ್ರಿಯ 
( Organ of Sense ). ಕರ್ಮಂದ್ರಿಯ ( ನ) = ಗುದ ಮೊದಲಾದ ಇಂದ್ರಿಯ . ಧೀಂದ್ರಿಯ 
(ನ) ಮನಸ್ಸು , ನೇತ್ರ ಮೊದಲಾದ ಜ್ಞಾನೇಂದ್ರಿಯ. ೧೭೦. ತುವರ, ಕಷಾಯ ( ಪು)= ಒಗರು. 
ಮಧುರ ( ಪು)= ಸಿಹಿ. ಲವಣ ( ಪು)= ಉಪ್ಪು , ಕಟು ( ಪು) =ಕಾರ, ತಿಕ ( ಪು) = ಕಹಿ . ಅಮ್ಮ 
( ಪು) = ಹುಳಿ, ಇವು ಷಡ್ರಸಗಳು. ಇವು ವಿಶೇಷ್ಯನಿಷ್ಟವಾದಾಗ ಮೂರು ಲಿಂಗಗಳಲ್ಲಿಯೂ 
ಇರುತ್ತವೆ : ಮಧುರಂ ಜಲಂ, ಮಧುರಾ ಶರ್ಕರಾ, ಮಧುರಃ ಇಕ್ಷುಃ, ಕಟು ಶಬ್ದವು 
ಸ್ತ್ರೀಲಿಂಗದಲ್ಲಿ ಕಟುಃಕಟೀ ಎಂದು ಎರಡು ರೂಪಗಳನ್ನು ಪಡೆಯುತ್ತದೆ. ೧೭೧. ಪರಿಮಲ 
( ಪು) = ಘರ್ಷಣದಿಂದ ಉದ್ಭವಿಸುವ ಚಂದನಾದಿ ಗಂಧ, ಆಮೋದ( ಪು) = ಅತ್ಯಂತ ಸುಗಂಧ. 
ಇಲ್ಲಿಂದ ಮುಂದೆ ಗುಣೇ ಶುಕ್ಕಾದಯಃ ಎಂಬ ಶ್ಲೋಕದವರೆಗೆ ಧೀವರ್ಗವು 
ಮುಗಿಯುವವರೆಗೆ ಇರುವ ಶಬ್ದಗಳು ವಿಶೇಷ್ಯನಿಷ್ಟಗಳು . ೧೭೨. ಸಮಾಕರ್ಷಿನ್ , 
ನಿರ್ಹಾರಿನ್ ( ಪು. ಸ್ತ್ರೀ , ನ) = ದೂರ ವ್ಯಾಪಿಸುವ ಸುವಾಸನೆಯುಳ್ಳ ದ್ರವ್ಯ ( ಸೀ . 
ಸಮಾಕರ್ಷಿಣೀ , ನಿರ್ಹಾರಿಣಿ ), ಸುರಭಿ, ಫ್ರಾಣತರ್ಪಣ, ಇಷ್ಟಗಂಧ, ಸುಗಂಧಿ ( ಪು. 
ಸ್ತ್ರೀ , ನ) =ಪ್ರಿಯವಾದ ಗಂಧವುಳ್ಳ ದ್ರವ್ಯ ( ಸ್ತ್ರೀ . ಪ್ರಾಣತರ್ಪಣಾ, ಇಷ್ಟಗಂಧಾ). 


1 ಕರ್ಮೇಂದ್ರಿಯ = ವಾಕ್ , ಪಾಣಿ, ಪಾದ, ಗುಹ್ಯ , ಗುದ. 

ಜ್ಞಾನೇಂದ್ರಿಯ = ಮನಸ್ಸು , ಪ್ರೋತ್ರ, ತ್ವಕ್ , ನೇತ್ರ, ಜಿಹ್ವಾ , ನಾಸಿಕಾ. 


2 


೩೩ 


೧೭೩ 


೧೭೪ 


೫ . ಧೀವರ್ಗ : 
ಪೂತಿಗಂಧಿಸ್ತು ದುರ್ಗಂಧೂ ವಿಸ್ತಂ ಸ್ಯಾದಾಮಗಂಧಿ ಯತ್ || 
ಶುಕ ಶುಭಶುಚಿಶ್ವೇತವಿಶದಶೈತಪಾಂಡರಾಃ || 
ಅವದಾತಸ್ಸಿತೋ ಗೌರೊ ವಲ ಧವಲೋsರ್ಜುನಃ | 
ಹರಿಣಃ ಪಾಂಡುರಃ ಪಾಂಡುರೀಷತ್ಸಾಂಡುಸ್ತು ಧೂಸರಃ || 
ಕೃಷ್ಣ ನೀಲಾಸಿತಶ್ಯಾಮಕಾಲಶ್ಯಾಮಲಮೇಚಕಾಃ | 
ಪೀತೋ ಗೌರೋ ಹರಿದ್ರಾಭಃ ಪಾಲಾಶೋ ಹರಿತ ಹರಿತ್ || 
ಲೋಹಿತೋ ರೋಹಿತ್ ರಕ್ತ :ಶೋಣ:ಕೋಕನದಚ್ಛವಿಃ|| 
ಅವ್ಯಕ್ತರಾಗಸ್ತರುಣಃಶ್ವೇತರಕ್ತಸ್ತು ಪಾಟಲಃ|| 
ಶ್ಯಾವಸ್ಕಾಪಿಶೋ ಧೂಮ್ರಭೂಮಿ ಕೃಷ್ಣಲೋಹಿತೇ | 
ಕಡಾರ: ಕಪಿಲಃ ಪಿಂಗಪಿಶಂಗೌ ಕದ್ರುಪಿಂಗಲೌ || 


೧೭೫ 


೧೭೬ 


0 


೧೭೭ 


ಆಮೋದಿನ್, ಮುಖವಾಸನ ( ಪು, ಸ್ತ್ರೀ , ನು = ಬಾಯನ್ನು ಸುಗಂಧಗೊಳಿಸುವ ತಾಂಬೂಲಾದಿ 
( ಸ್ತ್ರೀ . ಆಮೋದಿನೀ , ಮುಖವಾಸನಾ). ೧೭೩ - ೧೭೪. ಪೂತಿಗಂಧಿ, ದುರ್ಗಂಧ ( ಪು, ಸ್ತ್ರೀ . 
ನ)= ದುರ್ವಾಸನೆಯುಳ್ಳ ವಸ್ತು (ಸ್ತ್ರೀ ದುರ್ಗಂಧಾ), ವಿಸ್ತ , ಆಮಗಂಧಿ ( ಪು. ಸ್ತ್ರೀ . 
ನ) = ಅಪಕ್ವವಾಗಿ ಕೆಟ್ಟ ವಾಸನೆಯುಳ್ಳ ವಸ್ತು ( ಸ್ತ್ರೀ . ವಿಸ್ತಾ), ಶುಕ್ಖ , ಶುಭ್ರ , ಶುಚಿ, ಶ್ವೇತ, 
ವಿಶದ, ಶ್ವೇತ, ಪಾಂಡರ, ಅವದಾತ, ಸಿತ, ಗೌರ, ವಲಕ್ಷ , ಧವಲ, ಅರ್ಜುನ ( ಪು) = ಬಿಳಿಯ 
ಬಣ್ಣ , ಶುಭ್ರವರ್ಣ. ಹರಿಣ , ಪಾಂಡುರ, ಪಾಂಡು ( ಪು) = ಕೊಂಚ ಹಳದಿ ಮಿಶ್ರವಾದ ಬಿಳುಪು. 
ಧೂಸರ ( ಪು) = ಕೊಂಚ ಬಿಳುಪು ( Grey ) . ೧೭೫. ಕೃಷ್ಣ, ನೀಲ, ಅಸಿತ, ಶ್ಯಾಮ , ಕಾಲ, 
ಶ್ಯಾಮಲ, ಮೇಚಕ ( ಪು) = ಕಪ್ಪು , ಪೀತ, ಗೌರ, ಹರಿದ್ರಾಭ ( ಪು) = ಹಳದಿ, ಪಾಲಾಶ, 
ಹರಿತ, ಹರಿತ್‌ ( ಪು) = ಹಸಿರು. ೧೭೬ . ರೋಹಿತ, ಲೋಹಿತ, ರಕ್ತ ( ಪು) = ಕೆಂಪು, ಶೋಣ, 
ಕೋಕನದಚ್ಛವಿ ( ಪು) =ಕೆಂದಾವರೆಯ ಬಣ್ಣ ( Crimson ), ಅವ್ಯಕ್ತರಾಗ , ಅರುಣ 
( ಪು)= ಎಳೆಗೆಂಪು( Reddish brown ).ಶ್ವೇತರಕ್ತ , ಪಾಟಲ ( ಪು) = ಕೆಂಪು ಬಿಳುಪು ಬೆರೆತಿರುವ 
ಬಣ್ಣ ( Palered ). ೧೭೭. ಶ್ಯಾವ, ಕಪಿಶ ( ಪು)= ಕಪ್ಪು ಹಳದಿ ಮಿಶ್ರವಾದ ಬಣ್ಣ ( Brown). 
ಧೂಮ್ರ , ಧೂಮಲ, ಕೃಷ್ಣಲೋಹಿತ ( ಪು)= ಕಪ್ಪು ಕೆಂಪು ಮಿಶ್ರವಾದ ಬಣ್ಣ ( Dark red , 
Purple ), ಕಡಾರ, ಕಪಿಲ , ಪಿಂಗ, ಪಿಶಂಗ, ಕದ್ರು , ಪಿಂಗಲ ( ಪು) = ಪಿಂಗಳ ವರ್ಣ, 
ಗೋರೋಚನದ ಬಣ್ಣ ( Tawny). ೧೭೮. ಚಿತ್ರ , ಕಿರ್ಮಿರ, ಕಲ್ಮಾಷ, ಶಬಲ, ಕರ್ಬುರ 
( ಪು)= ಚಿತ್ರವರ್ಣ, ಶುಕ್ಷಾದಿ ಶಬ್ದಗಳು ವರ್ಣವಾಚಕವಾದಾಗ ಪುಲ್ಲಿಂಗಗಳು . 


೩೪. 


ಅಮರಕೋಶಃ- ೧ 


ಚಿತ್ರ೦ ಕಿರ್ಮಿರಕಲ್ಮಾಷಶಬಿತಾಶ್ಚ ಕರ್ಬುರೇ ! 
ಗುಣೇ ಶುಕ್ಕಾದಯಃ ಪುಂಸಿ ಗುಣಿಲಿಂಗಾಸ್ತು ತದ್ವತಿ || 

ಇತಿ ಧೀವರ್ಗ : 


೧೭೮ 


೬ . ವಾಗ್ವರ್ಗ: 
ಬ್ರಾಹೀ ತು ಭಾರತೀ ಭಾಷಾ ಗೀರ್ವಾಗ್ಯಾಣೀ ಸರಸ್ವತೀ | 
ವ್ಯಾಹಾರ ಉಕ್ಕಿರ್ಲಪಿತ ಭಾಷಿತಂ ವಚನಂ ವಚಃ|| 

೧೭೯ 
ಅಪಭ್ರಂಶೋsಪಶಬ್ದಃ ಸ್ಯಾಚ್ಛಾಸ್ತ್ರ ಶಬ್ದಸ್ತು ವಾಚಕಃ | 
ತಿಟ್ಟುಬಂತಚಯೋ ವಾಕ್ಯಂ ಕ್ರಿಯಾ ವಾ ಕಾರಕಾನ್ವಿತಾ || ೧೮೦ 
ಶ್ರುತಿಃ ಸ್ತ್ರೀ ವೇದ ಆಮ್ಯಾಯಸ್ತ್ರಯೀ ಧರ್ಮಸ್ಸು ತದ್ವಿಧಿಃ| 
ಪ್ರಿಯಾಮೃಕ್ಷಾಮಯಜುಷಿ ಇತಿ ವೇದಾಯಸ್ತ್ರಯೇ || ೧೮೧ 
ವಿಶೇಷಣಗಳಾದಾಗ ತ್ರಿಲಿಂಗಗಳು. (ಸ್ತ್ರೀಲಿಂಗದಲ್ಲಿ ರೂಪವಿಶೇಷ: ಶೃತ-ಶೈನೀ 
ಶ್ವೇತಾ, ಗೌರ= ಗೌರೀ , ಹರಿಣ = ಹರಿಣಿ , ಪಾಂಡು = ಪಾಂಡು: ಪಾಂಡೀ , ಕಾಲ = ಕಾಲೀ , 
ರೋಹಿತ -ರೋಹಿತಾ -ರೋಹಿಣೀ , ಪಿಶಂಗ = ಪಿಶಂಗಾ - ಪಿಶಂಗೀ , ಕಲ್ಮಾಷ= ಕಲ್ಮಾಷಿ , 
ಏತ = ಏತಾ - ಏನಿಲ). 


ವಾಗ್ವರ್ಗ 
೧೭೯ . ಬ್ರಾಹ್ಮ , ಭಾರತೀ , ಭಾಷಾ, ಗಿರ್ , ವಾಚ್ , ವಾಣೀ , ಸರಸ್ವತೀ 
( ಶ್ರೀ ) = ವಾಗೇವತೆ ; ವಚನ, ಮಾತು, ವ್ಯಾಹಾರ ( ಪು), ಉಕ್ತಿ ( ೩ ), ಲಪಿತ, ಭಾಷಿತ, 
ವಚನ, ವಚಸ್‌ ( ನ) = ವಚನ, ಮಾತು. ೧೮೦. ಅಪಭ್ರಂಶ, ಅಪಶಬ್ದ ( ಪು) = ವ್ಯಾಕರಣ 
ವಿರುದ್ದವಾದ ಅಸಾಧು ಶಬ್ದ . ಶಬ್ದ = ಸಾಧುಶಬ್ದ , ವಾಕ್ಯ ( ನ) = ಪೂರ್ಣಾರ್ಥವನ್ನು ಕೊಡುವ 
ತಿಜಂತ ಅಥವಾ ಸುಬಂತಗಳ ಸಮುದಾಯ . ಉದಾ: - ಪಚತಿ ಭವತಿ ( ಪಾಕೋಭವ 
ತೀತ್ಯರ್ಥ ), ಪ್ರಕೃತಿಸಿದ್ಧಮಿದಂ ಹಿ ಮಹಾತ್ಮನಾಮ್ ಅಥವಾ ಕಾರಕಾನ್ವಿತವಾದ ಕ್ರಿಯೆ 
ವಾಕ್ಯವೆನಿಸುವುದು. ಉದಾ: - ದೇವದತ್ತ ದಂಡಂ ಸ್ಮಶ ಹಸ್ತೆನ ೧೮೧. ಶ್ರುತಿ ( ಸ್ತ್ರೀ ), 
ವೇದ, ಆಮ್ಯಾಯ ( ಪು), ತ್ರಯೇ ( = ವೇದ, ಧರ್ಮ = ವೇದವಿಹಿತವಾದ ಕರ್ಮ. 
ಋಚ್ ( ಸ್ತ್ರೀ ), ಸಾಮನ್ , ಯಜುಸ್ ( ನ) = ಇವು ಮೂರು ವೇದಗಳ ಬೇರೆ ಬೇರೆ 


೧೮೨ 


೬ . ವಾಗ್ವರ್ಗ 
ಶಿಕ್ಷೇತ್ಯಾದಿ ಶ್ರುತೇರಂಗಮೋಂಕಾರಪ್ರಣವ್ ಸಮ್ | | 
ಶಿಕ್ಷಾ ವ್ಯಾಕರಣಂ ಛಂದೋ ನಿರುಕ್ಕಂ ಜ್ಯೋತಿಷಂ ತಥಾ || 
ಕಲ್ಪಶ್ವೇತಿ ಷಡಂಗಾನಿ ವೇದಸ್ಯಾಹುರ್ಮನೀಷಿಣಃ| 
ಇತಿಹಾಸಃ ಪುರಾವೃತ್ತಮುದಾತ್ತಾದ್ಯಾಯಃಸ್ವರಾಃ|| 

೧೮೩ 
ಆಸ್ಟೀಕ್ಷಿಕೀ ದಂಡನೀತಿಸ್ತುರ್ಕವಿದ್ಯಾರ್ಥಶಾಸ್ತ್ರಯೋಃ| 
ಆಖ್ಯಾಯಿಕೋಪಲಬ್ದಾರ್ಥಾ ಪುರಾಣಂ ಪಂಚಲಕ್ಷಣಮ್ || ೧೮೪ 
ಸರ್ಗಶ್ಚ ಪ್ರತಿಸರ್ಗಶ್ಚ ವಂಶೋ ಮನ್ವಂತರಾಣಿ ಚ | 
ವಂಶಾನುಚರಿತಂ ಚೇತಿ ಲಕ್ಷಣಾನಾಂ ತು ಪಂಚಕಮ್ || 

೧೮೫ 
ಪ್ರಬಂಧಃಕಲ್ಪನಾ ಕಥಾ ಪ್ರವಹಿಕಾ ಪ್ರಹೇಲಿಕಾ | 
ಸ್ಮತಿಸ್ತು ಧರ್ಮಸಂಹಿತಾ ಸಮಾಹೃತಿಸ್ತು ಸಂಗ್ರಹಃ || 

೧೮೬ 
ಸಮಸ್ಯಾ ತು ಸಮಾಸಾರ್ಥಾ ಕಿಂವದಂತೀ ಜನಶ್ರುತಿಃ| 
ವಾರ್ತಾ ಪ್ರವೃತ್ತಿ ರ್ವೃತ್ಯಾಂತ ಉದಂತಃ ಸ್ಯಾದಥಾಹ್ವಯಃ|| " ೧೮೭ 
ಆಖ್ಯಾಹೈ ಅಭಿಧಾನಂ ಚ ನಾಮಧೇಯಂ ಚ ನಾಮ ಚ | 
ಹೂತಿರಾಕಾರಣಾಹ್ಮಾನಂ ಸಂಹೂತಿರ್ಬಹುಭಿಃಕೃತಾ || 

೧೮೮ 
ಹೆಸರುಗಳು. ತ್ರಯೀ ( ೩ ) = ಈ ಮೂರುವೇದಗಳು. ೧೮೨- ೧೮೩ . ಶಿಕ್ಷಾ ಮೊದಲಾದುದು 
ವೇದಾಂಗ, ಓಂಕಾರ, ಪ್ರಣವ ( ಪು) = ಓಂಕಾರದ ಹೆಸರು. ವೇದಾಂಗಗಳು ಯಾವುವೆಂದರೇ : 
ಶಿಕ್ಷಾ ( ಸ್ತ್ರೀ ), ವ್ಯಾಕರಣ , ಛಂದಸ್ , ನಿರುಕ್ತ , ಜ್ಯಾತಿಷ (ನ),ಕಲ್ಪ ( ಪು) ಇವು ಆರು. ಇತಿಹಾಸ 
( ಪು), ಪುರಾವೃತ್ತ ( ನ) = ಹಿಂದೆ ನಡೆದುದನ್ನು ತಿಳಿಸುವ ಭಾರತಾದಿ ಗ್ರಂಥ, ಉದಾತ್ತ , 
ಅನುದಾತ್ತ , ಸ್ವರಿತ ( ಪು) ಇವುಮೂರುಸ್ವರಗಳು. ೧೮೪. ಆಕ್ಷಿಕೀ ( ೩ ) = ತರ್ಕವಿದ್ಯೆ . 
ದಂಡನೀತಿ ( ಸ್ತ್ರೀ ) = ಅರ್ಥಶಾಸ್ತ್ರ , ಆಖ್ಯಾಯಿಕಾ ( ೩ )= ತಿಳಿದಿರುವ ಸಂಗತಿಯನ್ನು 
ವಿವರಿಸುವ ಗ್ರಂಥವಿಶೇಷ. ಪುರಾಣ ( ನ) = ಐದು ಲಕ್ಷಣಗಳಿರುವ ಗ್ರಂಥವಿಶೇಷ. ೧೮೫ . 
ಸರ್ಗ, ಪ್ರತಿಸರ್ಗ , ವಂಶ,, ಮನ್ವಂತರಗಳು, ವಂಶ ಚರಿತೆ ಇವು ಪುರಾಣದ ಐದು ಲಕ್ಷಣ 
ಗಳು. ೧೮೬ . ಕಥಾ= ಚರಿತೆಯಂತೆ ಕಲ್ಪಿಸಿದ ಪ್ರಬಂಧ, ಪ್ರವಕಾ, ಪ್ರಹೇಲಿಕಾ ( ೩ ) = 
ಒಗಟು, ಸ್ಮೃತಿ, ಧರ್ಮಸಂಹಿತಾ ( = ಧರ್ಮಶಾಸ್ತ್ರ , ಸಮಾಹೃತಿ ( ಸ್ತ್ರೀ ) ಸಂಗ್ರಹ 
( ಪು)= ಸಂಗ್ರಹ. ೧೮೭- ೧೮೮. ಸಮಸ್ಯಾ (೩ )= ಕವಿಶಕ್ತಿ ಪರೀಕ್ಷಾರ್ಥವಾಗಿ ಶ್ಲೋಕವನ್ನು 
ಪೂರ್ಣಮಾಡಬೇಕೆಂದುಕೊಡುವಶ್ಲೋಕ ಭಾಗ. ಕಿಂವದಂತಿ , ಜನಶ್ರುತಿ( ಸ್ತ್ರೀ ) =ಕರ್ಣಾ 
ಕರ್ಣಿಕೆಯಾದ ಹೇಳಿಕೆ . ವಾರ್ತಾ , ಪ್ರವೃತ್ತಿ ( ಸ್ತ್ರೀ ), ವೃತ್ತಾಂತ, ಉದಂತ ( ಪು = ವಾರ್ತೆ , 


10 


೩೬ 

ಅಮರಕೋಶ:- ೧ . 
ವಿವಾದೋ ವ್ಯವಹಾರಃ ಸ್ಯಾದುಪನ್ಯಾಸಸ್ಸು ವಾಲ್ಮುಖಮ್ | 
ಉಪೋದ್ಘಾತಉದಾಹಾರ: ಶಪನಂ ಶಪಥಃ ಪುಮಾನ್ ||.. ೧೮೯ 
ಪ್ರಶ್ಲೋsನುಯೋಗಃಪೃಚ್ಛಾ ಚ ಪ್ರತಿವಾಕ್ಕೊತ್ತರ ಸಮೇ | 
ಮಿಥ್ಯಾಭಿಯೋಗೋsಭ್ಯಾಖ್ಯಾನಮಥ ಮಿಥ್ಯಾಭಿಶಂಸನಮ್ || 
ಅಭಿಶಾಪಃ ಪ್ರಣಾದಸ್ತು ಶಬ್ದಃ ಸ್ಯಾದನುರಾಗಜ: || 
ಯಶಃಕೀರ್ತಿಸ್ಟಮಜ್ಞಾ ಚ ಸ್ತವಃಸ್ತೋತ್ರಂಸ್ತುತಿರ್ನುತಿಃ || ೧೯೧ 
ಆಮ್ರಡಿತಂ ದ್ವಿರುಕ್ತಮುಚ್ಯರ್ಘುಷ್ಟಂ ತು ಘೋಷಣಾ | | 
ಕಾಕು:ಪ್ರಿಯಾಂ ವಿಕಾರೋ ಯಃ ಶೋಕಭೀತ್ಯಾದಿಭಿರ್ಧ್ವನೇ || ೧೯೨ 
ಅವರ್ಣಾಕ್ಷೇಪನಿರ್ವಾದಪರಿವಾದಾಪವಾದವತ್ | 
ಉಪಕ್ರೋಶೋ ಜುಗುಪ್ಪಾ ಚ ಕುತ್ತಾ ನಿಂದಾ ಚ ಗರ್ಹಣೇ || ೧೯೩ 
ಸುದ್ದಿ . ಆಹ್ವಯ ( ಪು), ಆಖ್ಯಾ , ಆಹ್ವಾ ( ಸ್ತ್ರೀ ), ಅಭಿಧಾನ, ನಾಮಧೇಯ, ನಾಮನ್ 
( ನ) = ಹೆಸರು, ಹೂತಿ, ಆಕಾರಣಾ ( ೩ ), ಆಹ್ವಾನ ( ನ) = ಆಹ್ವಾನ, ಕರೆ. ಸಂಹೂತಿ 
( ೩ ) = ಬಹುಜನಗಳಿಂದ ಬಂದ ಆಹ್ವಾನ. ೧೮೯ . ವಿವಾದ, ವ್ಯವಹಾರ ( ಪು) = ವಿವಾದ 
(Lawsuit ).ಉಪನ್ಯಾಸ, ವಾಲ್ಮುಖ ( ನ) = ಹೇಳಿಕೆ, ಭಾಷಣ, ಉಪೋದ್ಘಾತ, ಉದಾಹಾರ 
( ಪ )= ಪ್ರಕೃತೋಪಯುಕ್ತವಾದ ವಾಕ್ಯ , ಶಪನ ( ನ), ಶಪಥ ( ಪು) = ಶಪಥ, ಆಣೆ . ೧೯೦ 
೧೯೧. ಪ್ರಶ್ನೆ, ಅನುಯೋಗ( ಪು), ಪೃಚ್ಛಾ (೩ ) = ಪ್ರಶ್ನೆ . ಪ್ರತಿವಾಕ್ಯ , ಉತ್ತರ ( ನ)= ಉತ್ತರ. 
ಮಿಥ್ಯಾಭಿಯೋಗ ( ಪು), ಅಭ್ಯಾಖ್ಯಾನ ( ನ) = ಸುಳ್ಳು ಆಪಾದನೆ ( False Charge). 
ಮಿಥ್ಯಾಭಿಶಂಸನ ( ನ), ಅಭಿಶಾಪ( ಪು) = ಅಪಪ್ರಚಾರ, ಸುಳ್ಳು ಸುದ್ದಿ ಹರಡುವುದು ( False 
Slander), ಪ್ರಣಾದ ( ಪು) = ಹರ್ಷೋದ್ಧಾರ, ಯಶಸ್ ( ನ) , ಕೀರ್ತಿ, ಸಮಜ್ಞಾ 
( =ಕೀರ್ತಿ, ಯಶಸ್ಸು , ಸ್ತವ ( ಪು , ಸ್ತೋತ್ರ ( ನ), ಸ್ತುತಿ, ನುತಿ ( ಸ್ತ್ರೀ ) = ಹೊಗಳಿಕೆ. 
೧೯೨. ಆಮ್ರಡಿತ ( ನ) = ಸಂಭ್ರಮಾದಿ ಗಳಿಂದ ಎರಡು ಮೂರು ಸಲ ಉಚ್ಚರಿಸಲ್ಪಟ್ಟ 
ಶಬ್ದ . ಉದಾ : - ಸರ್ಪ, ಸರ್ಪ. ಉಚ್ಚೆರ್ಘುಷ್ಟ ( ನ), ಘೋಷಣಾ ( ೩ ) ಕೂಗಿ 
ಹೇಳುವುದು, ಸಾರಿ ಹೇಳುವುದು. ಕಾಕು ( ಸ್ತ್ರೀ =ಶೂಕ, ಭಯ ಮುಂತಾದವುಗಳಿಂದಾಗುವ 
ಧ್ವನಿ ವಿಕಾರ. ೧೯೩ . ಅವರ್ಣ, ಆಕ್ಷೇಪ, ನಿರ್ವಾದ, ಪರಿವಾದ, ಅಪವಾದ, ಉಪಕ್ರೋಶ 
( ಪು), ಜುಗುಪ್ಪಾ , ಕುತ್ಸಾ , ನಿಂದಾ ( ಸ್ತ್ರೀ ), ಗರ್ಹಣ ( ನ) = ನಿಂದೆ. 


1 ಸಮಾಜ್ಞಾ, ಸಮಜ್ಯಾ ಎಂದು ಪಾಠಾಂತರವಿದೆ. 2, ಗರ್ಹಣಾ ( ೩ ). 


೬ . ವಾಗ್ವರ್ಗ? 


೩೭ 


೧೯೪ 


೧೯೫ 


೧೯೬ 


ಪಾರುಷ್ಯಮತಿವಾದಃ ಸ್ಯಾದ್ಭರ್ತೃನಂ ತ್ವಪಕಾರಗೀಃ | 
ಯಸ್ಸನಿಂದ ಉಪಾಲಂಭಸ್ತತ್ರ ಸ್ಯಾತ್ಪರಿಭಾಷಣಮ್ || 
ತತ್ರ ತ್ಸಾಕ್ಷಾರಣಾ ಯಃ ಸ್ಯಾದಾಕ್ರೋಶೋ ಮೈಥುನಂ ಪ್ರತಿ | 
ಸ್ಯಾದಾಭಾಷಣಮಾಲಾಪಃ ಪ್ರಲಾಪೋsನರ್ಥಕಂ ವಚಃ|| 
ಅನುಲಾಪೋ ಮುಹುರ್ಭಾಷಾ ವಿಲಾಪಃ ಪರಿದೇವನಮ್ | .... 
ವಿಪ್ರಲಾಪೋ ವಿರೋಧೋಕಿಸ್ಸಂಲಾಪೋ ಭಾಷಣಂ ಮಿಥಃ|| 
ಸುಪ್ರಲಾಪಸ್ಸು ವಚನಮಪಲಾಪಸ್ಸು ನಿವಃ| 
ಸಂದೇಶವಾಗ್ಯಾಚಿಕಂ ಸ್ಯಾದ್ಯಾಗೋದಾಸ್ತು ತ್ರಿಷತ್ತರೇ || 
ರುಶತೀ ನಾಗಕಲ್ಯಾಣೀ ಸ್ಯಾತ್ಯಲ್ಯಾ ತು ಶುಭಾತ್ಮಿಕಾ | 
ಅತ್ಯರ್ಥಮಧುರಂ ಸಾಂತ್ವಂ ಸಂಗತಂ ಹೃದಯಂಗಮಮ್ || 
ನಿಷ್ಟುರಂ ಪರುಷಂ ಗ್ರಾಮ್ಯಮಶೀಲಂ ಸೂನೃತಂ ಪ್ರಿಯೇ | 
ಸತ್ಯೇಂಥ ಸಂಕುಲಕ್ಲಿಷ್ಟೇ ಪರಸ್ಪರಪರಾಹತೇ || 


೧೯೭ 


೧೯೮ 


೧೯೯ 


೧೯೪, ಪಾರುಷ್ಯ ( ನ), ಅತಿವಾದ ( ಪು) = ಅಪ್ರಿಯವಾದ ಮಾತು, ಭರ್ತೃನ ( ನ), 
ಅಪಕಾರಗಿರ್ ( = ಬೆದರಿಕೆಯ ಮಾತು. ಉಪಾಲಂಭ ( ಪು), ಪರಿಭಾಷಣ ( ನ) = 
ಬಯ್ಯುವುದು. ೧೯೫, ಆಕ್ಷಾರಣಾ ( = ಮೈಥುನಕ್ಕಾಗಿ ಹಂಬಲಿಸಿ ಕೂಗುವುದು. 
ಆಭಾಷಣ ( ನ), ಆಲಾಪ ( ಪು) = ಸಂಭಾಷಣೆ , ಪ್ರಲಾಪ ( ಪು) = ವ್ಯರ್ಥವಾದ ಮಾತು ( Prat 
tle), ೧೯೬ . ಅನುಲಾಪ ( ಪು) = ಮತ್ತೆ ಮತ್ತೆ ಹೇಳುವುದು , ವಿಲಾಪ ( ಪು), ಪರಿದೇವನ 
( ನ) = ಅಳುವುದು,ಗೋಳಾಡುವುದು ( Lamentation ). ವಿಪ್ರಲಾಪ ( ಪು), ವಿರೋಧೋಕ್ತಿ 
( = ಅನ್ನೋನ್ಯ ವಿರುದ್ಧವಾದ ಮಾತು . ಸಂಲಾಪ ( ಪು) = ಅನ್ನೋನ್ಯ ಸಂಭಾಷಣೆ 
( Conversation ). ೧೯೭, ಸುಪ್ರಲಾಪ ( ಪು) = ಒಳ್ಳೆಯ ಮಾತು. ಅಪಲಾಪ, ನಿಹ್ನವ 
( ಪು) = ಅಲ್ಲಗಳೆಯುವುದು. ಸಂದೇಶವಾಚ್ (೩ ) ವಾಚಿಕ ( ನ)= ಹೇಳಿಕಳಿಸುವ ಮಾತು 
(Message). ಮುಂದೆ ಹೇಳುವ ಶಬ್ದಗಳು ಲಿಂಗತ್ರಯದಲ್ಲಿ ಇರುತ್ತವೆ. ೧೯೮, ರುಶತೀ 
(೩ ) = ಅಶುಭವಾಕ್ಯ ( ರುಶನ್ ಶಬ್ದಃ, ರುಶತ್ ವಚನಮ್), ಕಲ್ಯಾ ( = ಶುಭವಾಕ್ಯ . 
ಸಾಂತ್ವ ( ನ) = ಬಹಳ ಒಳ್ಳೆಯ ಮಾತು, ಸಂಗತ ( ನ) = ಮನಸ್ಸಿಗೆ ಒಪ್ಪುವ ಮಾತು. 

೧೯೯ . ನಿಷ್ಟುರ, ಪರುಷ ( ನ) = ಒರಟು ಮಾತು. ಗ್ರಾಮ್ಮ , ಅಶ್ಲೀಲ( ನ) = ಭಂಡತನದ 


1 ಆಕಾರಣ ಎಂದು ನಪುಂಸಕವೂ ಉಂಟು. 


೨೦೧ 


೩೮ 

ಅಮರಕೋಶಃ- ೧ 
ಲುಪ್ತವರ್ಣಪದಂ ಗ್ರಸ್ತಂ ನಿರಸ್ತಂ ತ್ವರಿತೋದಿತಮ್ | 
ಅಂಬೂಕೃತಂ ಸನಿಷ್ಠವಮಬದ್ದಂ ಸ್ವಾದನರ್ಥಕಮ್ || 

೨೦೦ 
ಅನಕ್ಷರಮವಾಚ್ಯಂ ಸ್ಯಾದಾಹತಂ ತು ಮೃಷಾರ್ಥಕಮ್ | 
ಅಥ ಮೃಷ್ಟಮವಿಸ್ಪಷ್ಟಂ ವಿತಥಂ ತ್ವಕೃತಂ ವಚಃ| 
ಸೋಲುಂಠನಂ ತು ಸೋತ್ಪಾಸಂ ಮಣಿತಂ ರತಿಕೂಜಿತಮ್ | 
ಸತ್ಯಂ ತಥ್ಯಮೃತಂ ಸಮ್ಯಗಮೂನಿ ತ್ರಿಷು ತದ್ವತಿ || 

೨೦೨ 
ಇತಿ ವಾಗ್ಧರ್ಗ: 

೭. ಶಬ್ದಾದಿವರ್ಗ : 
ಶಬ್ದ ನಿನಾದನಿನದಧ್ವನಿಧಾನರವಸ್ವನಾಃ | 
ಸ್ನಾನನಿರ್ಘೋಷನಿರ್ಹಾದನಾದನಿಸ್ಕಾನನಿಸ್ವನಾಃ | 
ಮಾತು. ಸೂನೃತ( ನ) = ಸತ್ಯವೂ ಪ್ರಿಯವೂ ಆದ ಮಾತು . ಸಂಕುಲ, ಕ್ಲಿಷ್ಟ ( ನ) = ಅನನ್ವಿತವೂ 
ವಿರುದ್ಧವೂ ಆದ ಮಾತು. ೨೦೦. ಗ್ರಸ್ತ ( ನ) = ಅಕ್ಷರವನ್ನೋ ಶಬ್ದವನ್ನೋ ನುಂಗಿ ಆಡುವ 
ಮಾತು. ನಿರಸ್ತ (ನ) = ತ್ವರೆಯಿಂದ ಹೇಳುವ ಮಾತು. ಅಂಬೂಕೃತ (ನ)=ಉಗುಳು 
ತೂರುವಂತೆ ಆಡುವ ಮಾತು. ಅಬದ್ದ ( ನ)= ಅರ್ಥಶೂನ್ಯವಾದ ಮಾತು. ೨೦೧. ಅನಕ್ಷರ, 
ಅವಾಚ್ಯ (ನ) = ಹೇಳಬಾರದ ನಿಂದಾವಾಕ್ಯ . ಆಹತ ( ನ) = ಅಸಂಭಾವಿತವಾದ ಸುಳ್ಳು ಮಾತು. 
ಮೈಷ್ಟ, ಅವಿಸ್ಪಷ್ಟ ( ನ) = ಅಸ್ಪುಟವಾದ ವಚನ, ವಿತಥ, ಅನೃತ ( ನ) = ಸುಳ್ಳು . 
೨೦೨. ಸೋಲುಂಠನ, ಸೋತ್ಸಾಸ( ನ) = ಚುಚ್ಚುಮಾತು, ಅಣಕ. ಮಣಿತ ( ನ) = ರತಿಕಾಲದ 
ಶಬ್ದ ( Murmuring sound uttered at cohabitation). ಸತ್ಯ , ತಥ್ಯ , ಋತ, ಸಮ್ಮಚ್ 
(ನ)= ಸತ್ಯ (ಸಮ್ಯಕ್‌ , ಸಮ್ಮಂಚ್ , ಸಮ್ಮಂಚಃ( ಪು), ಸಮೀಚೀ ( ೩ ). ರುಶತೀ ಶಬ್ದದಿಂದ 
ಹಿಡಿದು ಸಮ್ಯಕ್ ಶಬ್ದದವರೆಗೆ ವಿಶೇಷ್ಯ ನಿಮ್ಮಗಳು. ಕಲ್ಯಾ ಮೊದಲಾದವು - ಕಲ್ಯಾ ( ೩ ), 
ಕಲ್ಯ : ( ಪು), ಕಲ್ಯಂ (ನ) ಎಂಬುದಾಗಿ ಮೂರು ಲಿಂಗಗಳಲ್ಲಿಯೂ ರೂಪಗಳನ್ನು 
ಪಡೆಯುತ್ತವೆ. 

ಶಬ್ದಾದಿವರ್ಗ 
೨೦೩ - ೨೦೪. ಶಬ್ದ , ನಿನಾದ, ನಿನದ, ಧ್ವನಿ, ಧ್ಯಾನ, ರವ, ಸ್ವನ, ಸ್ವಾನ, ನಿರ್ಘೋಷ, 
ನಿರ್ಹಾದ, ನಾದ, ನಿಸ್ವಾನ, ನಿಸ್ವನ, ಆರವ, ಆರಾವ, ಸಂರಾವ, ವಿರಾವ ( ಪು) = ಶಬ್ದ 


೨೦೩ 


೮. ನಾಟ್ಯವರ್ಗ: 
- ಆರವಾರಾವಸಂರಾವವಿರಾವಾ ಅಥ ಮರ್ಮರಃ || 
ಸ್ವನಿತೇ ವಸ್ತಪರ್ಣಾನಾಂ ಭೂಷಣಾನಾಂ ತು ಶಿಂಜಿತಮ್ | 
ನಿಕ್ಕಾಣೋ ನಿಕ್ಷಣ: ಕ್ಯಾಣ: ಕೃಣ: ಕ್ವಣನಮಿತ್ಯಪಿ || 
ವೀಣಾಯಾಃಶೃಣಿತೇ ಪ್ರಾದೇಃಪ್ರಾಣಪ್ರಕ್ಚಣಾದಯಃ| 
ಕೋಲಾಹಲಃ ಕಲಕಲಸಿರಶ್ಯಾಂ ವಾಶಿತಂ ರುತಮ್ || 
ಸ್ತ್ರೀ ಪ್ರತಿಶ್ರುತಿಧ್ಯಾನೇ ಗೀತಂ ಗಾನಮಿಮೀ ಸಮೇ | 


೨೦೪ 


೨೦೫ 


ಇತಿ ಶಬ್ದಾದಿವರ್ಗ : 


೮. ನಾಟ್ಯವರ್ಗ : 
ನಿಷಾದರ್ಷಭಗಾಂಧಾರಷಡ್ಡ ಮಧ್ಯಮಧೈವತಾಃ || 

೨೦೬ 
ಪಂಚಮಶೈತ್ಯಮೀ ಸಪ್ತ ತಂತ್ರೀಕಂಠಿತಾಃಸ್ವರಾಃ | 
ಷಡ್ಯಂ ಮಯೂರೊ ವದತಿ ಗಾವಸ್ಸಷಭಭಾಷಿಣಃ | 

೨೦೭ 
ಅಜಾವಿಕಂ ತು ಗಾಂಧಾರಂ ಕೌಂಚ: ಕೃಣತಿ ಮಧ್ಯಮಮ್ | 
ಪುಷ್ಟಸಾಧಾರಣೆ ಕಾಲೇ ಪಿಕಃ ಕೂಜತಿ ಪಂಚಮಮ್ || 

೨೦೮ 
(Sound). ಮರ್ಮರ ( ಪು = ಬಟ್ಟೆ ಮತ್ತು ಎಲೆಗಳ ಮರ್ಮರ ಶಬ್ದ . ಶಿಂಜಿತ ( ನ) = ಒಡವೆ 
ಗಳ ಶಬ್ದ ( Tinkling Sound.) ನಿಕ್ಷಾಣ, ನಿಕ್ಷಣ, ಕ್ಯಾಣ, ಕ್ವಣ ( ಪು), ಕ್ವಣನ (ನ) = ವಾದ್ಯ 
ಮೊದಲಾದವುಗಳ ಮಧುರಧ್ವನಿ. ೨೦೫ - ೨೦೬ . ಪ್ರಕ್ಕಾಣ, ಪ್ರಕ್ಚಣ, (ಉಪಕ್ಷಣ, ಅನುಕ್ಟಣ) 
( ಪು)= ವೀಣಾಧ್ವನಿ. ಕೋಲಾಹಲ, ಕಲಕಲ ( ಪು) = ಗುಂಪಿನಲ್ಲಿ ಹುಟ್ಟುವ ದೊಡ್ಡ ಶಬ್ದ . 
ವಾಶಿತ, ರುತ ( ನ) = ಮೃಗ ಪಕ್ಷಿ ಮೊದಲಾದ ಪ್ರಾಣಿಗಳ ಶಬ್ದ . ಪ್ರತಿಶ್ರುತ್ (೩ ), ಪ್ರತಿಧ್ವಾನ 
( ಪು) = ಪ್ರತಿಧ್ವನಿ. ( Echo). ಗೀತ, ಗಾನ ( ನ) = ಹಾಡು, ಸಂಗೀತ. 


ನಾಟ್ಯವರ್ಗ 
೨೦೬- ೨೦೭ . ನಿಷಾದ, ಋಷಭ, ಗಾಂಧಾರ , ಷಡ್ಡ , ಮಧ್ಯಮ , ದೈವತ, ಪಂಚಮ 
( ಪು) = ಇವು ಏಳು ತಂತಿಯಿಂದಲೂ ಪ್ರಾಣವರ್ಗದ ಕಂಠದಿಂದಲೂ ಉತ್ಪನ್ನವಾಗುವ 
ಬೇರೆ ಬೇರೆ ಸ್ವರಗಳು. ನವಿಲು ಷಡ್ಡಸ್ವರದಲ್ಲಿ ಕೂಗುತ್ತದೆ. ಎತ್ತುಗಳು ಋಷಭದಲ್ಲಿ 
- ಗುಟರು ಹಾಕುತ್ತವೆ. ೨೦೮. ಆಡು ಕುರಿಗಳು ಗಾಂಧಾರದಲ್ಲಿಯೂ , ಕ್ರೌಂಚಪಕ್ಷಿಯು 
ಮಧ್ಯಮದಲ್ಲಿಯೂ ಕೂಗುತ್ತವೆ. ವಸಂತಕಾಲದಲ್ಲಿ ಕೋಗಿಲೆಯು ಪಂಚಮಸ್ವರದಲ್ಲಿ 


೪೦ 


ಅಮರಕೋಶ:- ೧ . 
ದೈವತಂ ಹೇಷತೇ ವಾಜೀ ನಿಷಾದಂ ಬೃಂಹತೇ ಗಜ: || 
ಮಯೂರಾದಯ ಏತೇ ಹಿ ಮತ್ತಾ ಗಾಯಂತಿ ಪಂಚಮಮ್ || ೨೦೯ 
ಕಾಕಲೀ ತು ಕಲೇ ಸೂಕ್ಷ್ಮ ಧ್ವನೌ ತು ಮಧುರಾsಸ್ತುತೇ || 
ಕಲೋ ಮಂದ್ರಸ್ತು ಗಂಭೀರೇ ತಾರೋsತ್ಯುಚೆಯಷು|| ೨೧೦ 
ಸಮನ್ವಿತಲಯಸೈಕತಾಲೋ ವೀಣಾ ತು ವಲ್ಲ ಕೀ | 
ವಿಪಂಚೀ ಸಾ ತು ತಂತ್ರಿಭಿಸೃಪ್ತಭಿಃ ಪರಿವಾದಿನೀ || 

೨೧೧ 
ತತಂ ವೀಣಾದಿಕಂ ವಾದ್ಯಮಾನದ್ದಂ ಮುರಜಾದಿಕಮ್ | 
ವಂಶಾದಿಕಂ ತು ಸುಷಿರಂ ಕಾಂಸ್ಯತಾಲಾದಿಕಂ ಘನಮ್ || 

೨೧೨ 
ಚತುರ್ವಿಧಮಿದಂ ವಾದ್ಯವಾದಿತ್ರಾತೋದ್ಯನಾಮಕಮ್ | 
ಮೃದಂಗಾ ಮುರಜಾ ಭಹಿಂಕ್ಯಾಲಿಂಗೋರ್ಧ್ವಕಾಸ್ತ್ರಯಃ|| ೨೧೩ 
ಸ್ಯಾದಶಃ ಪಟಹೋ ಢಕ್ಕಾ ಭೇರೀ ಸ್ತ್ರೀ ದುಂದುಭಿಃ ಪುಮಾನ್ | 
ಆನಕಃ ಪಟಹೋsಸ್ಯಾತ್ರೋಣೋ ವೀಣಾದಿವಾದನಮ್ || ೨೧೪ 


ಹಾಡುತ್ತದೆ. ೨೦೯ . ಕುದುರೆಯು ದೈವತದಲ್ಲಿಯೂ ಆನೆಯು ನಿಷಾದದಲ್ಲಿಯೂ 
ಶಬ್ದ ಮಾಡುತ್ತವೆ. ನವಿಲು ಮೊದಲಾದ ಹಕ್ಕಿಗಳು ಮದಿಸಿದಾಗ ಪಂಚಮಸ್ವರದಲ್ಲಿ 
ಹಾಡುವುದುಂಟು. ೨೧೦. ಕಾಕಲೀ ( > = ಸೂಕ್ಷ್ಮವಾದ ಸ್ಪಷ್ಟ ಮಧುರಧ್ವನಿ. ಕಲ 
( ಪು) = ಅವ್ಯಕ್ತ ಮಧುರಧ್ವನಿ, ಮಂದ್ರ ( ಪು) = ಗಂಭೀರವಾದ ಮೇಘಾದಿಗಳ ಧ್ವನಿ, ತಾರ 
( ಪ) = ಗಟ್ಟಿಯಾದ ಧ್ವನಿ. ಕಲ , ಮಂದ್ರ , ತಾರ ಈ ಮೂರು ವಿಶೇಷ್ಯನಿಷ್ಟುಗಳಾಗಿ 
ಲಿಂಗತ್ರಯದಲ್ಲಿರುತ್ತವೆ. ೨೧೧. ಏಕಕಾಲ ( ಪು) = ನೃತ್ಯಗೀತವಾದ್ಯಗಳಿಂದ ಸಮತೆ ಹೊಂದಿದ 
ಧ್ವನಿ. ವೀಣಾ, ವಕೀ, ವಿಪಂಚೀ ( ೩ ) = ವೀಣೆ, ಪರಿವಾದಿನೀ ( ೩ ) = ಏಳು ತಂತಿಗಳಿರುವ 
ವೀಣೆ( ಸತಾರ್ ), ೨೧೨. ತತ (ನ)= ವೀಣೆ ಮೊದಲಾದ ತಂತ್ರೀವಾದ್ಯ (ಸೈರಂಧೀ , ರಾವಣ 
ಹಸ್ತ , ಕಿಂನರಾದಿವಾದ್ಯ ), ಆನದ್ಧ ( ನ) = ಮದ್ದಳೆ ಮೊದಲಾದ ಚರ್ಮ ವಾದ್ಯ ( ತಬಲ, 
ಭೇರಿ ಮೊದಲಾದ ವಾದ್ಯ ), ಸುಷಿರ ( ನ) = ಕೊಳಲು, ಕಹಳೆ ಮೊದಲಾದ ಮುಖವಾದ್ಯ . 
ಘನ ( ನ) = ಕಂಚಿನ ತಾಳ, ಘಂಟೆ ಮೊದಲಾದದ್ದು . ೨೧೩. ವಾದ್ಯ , ವಾದಿತ್ರ ,ಆದ್ಯ 
( ನ)= ತತ ಮೊದಲಾದ ನಾಲ್ಕು ಬಗೆಯ ವಾದ್ಯ . ಮೃದಂಗ, ಮುರಜ ( ಪು) = ಮದ್ದಳೆ. 
ಅಂಕ್ಯ , ಆಲಿಂಗ್ಯ , ಊರ್ಧ್ವಕ ( ಪು = ಇವುಮೂರುಮದ್ದಳೆಯ ಭೇದಗಳು. ೨೧೪. ಯಶಃ 
ಪಟಹ ( ಪು), ಢಕ್ಕಾ ( = ಢವಣೆ, ಗಿಡಬುಡಕಿ, ಭೇರೀ ( ೩ ), ದುಂದುಭಿ ( ಪು) = ನಗಾರಿ. 


೨೧೫ 


೨೧೬ 


೮. ನಾಟ್ಯವರ್ಗ: 
ವೀಣಾದಂಡಃ ಪ್ರವಾಲಃ ಸ್ಯಾತ್ಮಕುಭಸ್ತು ಪ್ರಸೇವಕಃ | 
ಕೋಲಂಬಕಸ್ತು ಕಾಯೋsಸ್ಯಾ ಉಪನಾಹೋ ನಿಬಂಧನಮ್ || 
ವಾದ್ಯಪ್ರಭೇದಾ ಡಮರುಮಡ್ಡುಡಿಂಡಿಮಝರ್ಝರಾಃ | 
ಮರ್ದಲಃ ಪಣವೋsನ್ಯ ಚ ನರ್ತಕಿ ಲಾಸಿಕಾ ಸಮೇ || 
ವಿಲಂಬಿತಂ ದ್ರುತಂ ಮಧ್ಯಂ ತತ್ವಮೋಘೋ ಘನಂಕ್ರಮಾತ್ | 
ತಾಲಃ ಕಾಲಕ್ರಿಯಾಮಾನಂ ಲಯಸ್ಸಾಮ್ಯಮಥಾಯಾಮ್ || 
ತಾಂಡವಂ ನಟನಂ ನಾಟ್ಯಂ ಲಾಸ್ಯಂ ನೃತ್ಯಂ ಚ ನರ್ತನಮ್ | 
ಶೌರ್ಯತ್ರಿಕಂ ನೃತ್ಯಗೀತವಾದ್ಯಂ ನಾಟ್ಯಮಿದಂ ತ್ರಯಮ್ || 
ಭ್ರಕುಂಸಶ್ಚ ಭುಕುಂಸಕ್ಕ ಭೂಕುಂಸಕ್ಕೇತಿ ನರ್ತಕಃ | 
ಸ್ತ್ರೀವೇಷಧಾರೀ ಪುರುಷೋ ನಾಲ್ಕೂ ಗಣಿಕಾಜುಕಾ || 


೨೧೭ 


೨೧೮ 


೨೧೯ 


ಆನಕ ( ಪು), ಪಟಹ ( ಪು. ನ) = ತಮಟೆ, ಕೋಣ( ಪು) =ವೀಣೆ ಮೊದಲಾದ್ದನ್ನು ಬಾರಿಸಲು 
ಉಗುರಿಗೆ ಸಿಕ್ಕಿಸಿಕೊಳ್ಳುವ ನಕ್ಸಿ ಮೊದಲಾದ ವಿವಿಧ ಸಾಧನ. ೨೧೫ . ವೀಣಾದಂಡ, ಪ್ರವಾಲ 
( ಪು) = ವೀಣೆಯ ದಂಡಿಗೆತೋಳು( Neck of alute ), ಕಕುಭ, ಪ್ರಸೇವಕ ( ಪು) = ವೀಣಾ 
ದಂಡದ ಕೆಳಗಿರುವ ಬುರುಡೆ. ಕೋಲಂಬಕ ( ಪು) = ತಂತ್ರಿಹೀನವಾದ ವೀಣೆಯ ಶರೀರ. 
ಉಪನಾಹ ( ಪು), ನಿಬಂಧನ ( ನ) =ವೀಣೆಯ ತಂತಿಯನ್ನು ಬಿಗಿಯುವ ಬಿರಡೆ. ೨೧೬. 
ಡಮರು, ಮಡ್ಡು , ಡಿಂಡಿಮ , ಝರ್ಝರ, ಮರ್ದಲ, ಪಣವ ( ಪು) = ಬಡಿಯುವ ವಾದ್ಯದ 
ನಾನಾಭೇದಗಳು, ನರ್ತಕೀ , ಲಾಸಿಕಾ ( ೩ )= ನರ್ತಕಿ ( ಪುಲ್ಲಿಂಗದಲ್ಲಿ ನರ್ತಕ, ಲಾಸಕ ), 

೨೧೭. ತತ್ವ ( ನ)= ಮೆಲ್ಲಗೆ ( ವಿಲಂಬಿತವಾಗಿ) ನಡೆಯುವ ನೃತ್ಯಗೀತವಾದ್ಯಗಳು ( ಈ 
ಅರ್ಥದಲ್ಲಿ ತತ್ವ , ತತ್ತ್ವ ಎಂದು ಎರಡು ಬಗೆಯಲ್ಲಿ ಬರೆಯಬಹುದು.) ಓಘ ( ಪು) = ಬೇಗ 
ಬೇಗನೆ ನಡೆಯುವ ನೃತ್ಯಾದಿ. ಘನ( ನ)= ಮಧ್ಯಸ್ಥವೇಗದಲ್ಲಿ ನಡೆಯುವ ನೃತ್ಯಾದಿ. ತಾಲ 
( ಪು) = ಸಂಗೀತದಲ್ಲಿ ಕಾಲಕ್ರಿಯೆಗಳನ್ನು ನಿಯಮಿಸುವ ಸಾಧನ. ಲಯ ( ಪು) = ಗೀತ, ವಾದ್ಯ , 
ಪಾದನ್ಯಾಸಾದಿಗಳಲ್ಲಿ ಕಾಲಕ್ರಿಯೆಗಳ ಹೊಂದಾಣಿಕೆ, ೨೧೮. ತಾಂಡವ ( ಪು. ನ), ನಟನ, 
ನಾಟ್ಯ , ಲಾಸ್ಯ , ನೃತ್ಯ , ನರ್ತನ ( ನ)= ನೃತ್ಯ, ಕುಣಿತ, ಶೌರ್ಯತ್ರಿಕ, ನಾಟ್ಯ ( ನ) =ನೃತ್ಯ 
ಗೀತ ವಾದ್ಯಗಳ ಸಮುದಾಯ , ೨೧೯ . ಭುಕುಂಸ, ಭ್ರುಕುಂಸ, ಭೂಕುಂಸ ( ಪು) =ಸ್ತ್ರೀವೇಷ 
ವನ್ನು ಧರಿಸಿ ಅಭಿನಯಿಸುವ ಗಂಡಸು. ಮುಂದೆ ಅಂಗಹಾರ ಶಬ್ದದವರೆಗೆ ಇರುವ 
ಶಬ್ದಗಳು ನಾಟ್ಯಶಾಸ್ತ್ರದಲ್ಲಿ ಪಾರಿಭಾಷಿಕವಾದವುಗಳು. ಅಜ್ಜುಕಾ ( ೩ ) = ವೇಶ್ಯ . 


೪೨ 


ಅಮರಕೋಶ:- ೧ 


ಭಗಿನೀಪತಿರಾವುತ್ತೊ ಭಾವೋ ವಿದ್ಯಾನಥಾವುಕಃ | 
ಜನಕೋ ಯುವರಾಜಸ್ತು ಕುಮಾರೋ ಭರ್ತೃದಾರಕಃ || 

೨೨೦ 
ರಾಜಾ ಭಟ್ಟಾರಕೋ ದೇವಸ್ತಷ್ಟುತಾ ಭರ್ತೃದಾರಿಕಾ | | 
ದೇವೀ ಕೃತಾಭಿಷೇಕಾಯಾವಿತರಾಸು ತು ಭಟ್ಟಿನೀ || 

೨೨೧ 
ಅಬ್ರಹ್ಮಣ್ಯಮವದ್ರೂ ರಾಜ್ಞಃ ಶ್ಯಾಲಸ್ತು ರಾಷ್ಟ್ರೀಯಃ| 
ಅಂಬಾ ಮಾತಾಥ ಬಾಲಾ ಸ್ಯಾದ್ಘಾನೂರಾರ್ಯಸ್ತು ಮಾರಿಷಃ|| ೨೨೨ 
ಅತ್ತಿಕಾ ಭಗಿನೀ ಜೈಷ್ಕಾ ನಿಷ್ಕಾ ನಿಶ್ವಹಣ್ ಸಮೇ | 
ಹಂಡೇ ಹಂಜೇ ಹಲಾಹ್ವಾನ ನೀಚಾಂ ಚೇಟೀಂ ಸಲೀಂ ಪ್ರತಿ || ೨೨೩ 
ಅಂಗಹಾರೋsಂಗವಿಕ್ಷೇಪೋ ವ್ಯಂಜಕಾಭಿನಯೌ ಸಮೌ | 
ನಿರ್ವೃತ್ತೇ ತ್ವಂಗಸಾಭ್ಯಾಂ ದ್ವೇ ತ್ರಿಷ್ಟಾಂಗಿಕಸಾಕೇ|| 


೨೨೪ 


೨೨೦. ಆವುತ್ತ ( ಪು) =ಸೋದರಿಯ ಗಂಡ, ಭಾವ ( ಪು) = ವಿದ್ವಾಂಸ, ಆವುಕ ( ಪು)= ತಂದೆ. 
ಕುಮಾರ, ಭರ್ತೃದಾರಕ ( ಪು) = ಯುವರಾಜ, ರಾಜಪುತ್ರ , ೨೨೧. ಭಟ್ಟಾರಕ , ದೇವ 
( ಪು) = ರಾಜ, ಭರ್ತೃದಾರಿಕಾ ( ೩ ) = ರಾಜಪುತ್ರಿ , ದೇವೀ ( ೩ ) = ಪಟ್ಟದರಾಣಿ, ಭಟ್ಟಿನೀ 
( ೩ ) = ಪಟ್ಟಾಭಿಷಿಕ್ತಳಲ್ಲದ ರಾಜ ಭಾರ್ಯೆ. 
- ೨೨೨. ಅಬ್ರಹ್ಮಣ್ಯ (ನ) =ಕೊಲ್ಲಕೂಡದು ಎಂಬ ಅಭಿಪ್ರಾಯದಿಂದ ಅರಚಿಕೊಳ್ಳುವ 
ಶಬ್ದ . ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ( ಪು) = ರಾಜನ ಮೈದುನ, ಅಂಬಾ ( = ತಾಯಿ . ವಾಸೂ ( ೩ )= ಕುಮಾರಿ , 
ಹುಡುಗಿ, ಮಾರಿಷ ( ಪು) = ಸಭ್ಯನಾದ ಪುರುಷ. ೨೨೩ . ಅತ್ತಿಕಾ ( ೩ )= ಅಕ್ಕ , ಹಿರಿಯ 
ಸೋದರಿ, ನಿಷ್ಠಾ ( ಸ್ತ್ರೀ ), ನಿರ್ವಹಣ ( ನ) =ಕಥಾಸಮಾಪ್ತಿ , ನಿರ್ವಾಹ, ನಿರ್ವಹಣ ಸಂಧಿ. 
ಹಂಡೇ , ಹಂಜೇ , ಹಲಾ ( ೩ )= ಇವುಮೂರುಸಂಬೋಧನಗಳು. ಕೆಳಮಟ್ಟದ ಹೆಂಗಸನ್ನು 
ಹಂಡೇ ಎಂದೂ ದಾಸಿಯನ್ನು ಹಂಜೇ ಎಂದೂ ಸಖಿಯನ್ನು ಹಲಾ ಎಂದೂ 
ಸಂಬೋಧಿಸಬೇಕು. ೨೨೪, ಅಂಗಹಾರ, ಅಂಗವಿಕ್ಷೇಪ( ಪು =ನೃತ್ಯದಲ್ಲಿ ಅಂಗಗಳ ಚಾಲನೆ. 
ವ್ಯಂಜಕ, ಅಭಿನಯ ( ಪು) = ಅಭಿನಯ . ಅಂಗವಿನ್ಯಾಸದಿಂದ ಭಾವಾವಿಷ್ಕರಣ . ಆಂಗಿಕ 
( ಪು. ಸೀ . ನ) = ಭೂವಿಕ್ಷೇಪ ಮೊದಲಾಗಿ ಅಂಗಗಳಿಂದ ನಡೆಸುವ ಅಭಿನಯ , ( ಸ್ತ್ರೀ . 
ಆಂಗಿಕಿ ), ಸಾತ್ವಿಕ( ಪು. ಸೀ . ನ = ಸ್ತಂಭ, ಸ್ಟೇದ ಮುಂತಾದ ಸಾತ್ವಿಕ ಭಾವಗಳಿಂದ ನಡೆಸುವ 
ಅಭಿನಯ ( ಸೀ .ಸಾಕಿ). ೨೨೫. ಶೃಂಗಾರ, ವೀರ, ಕರುಣ, ಅದ್ಭುತ, ಹಾಸ್ಯ , ಭಯಾನಕ, 
ಬೀಭತ್ಸ , ರೌದ್ರ = ಇವು ಎಂಟು ರಸಗಳು ( ಶಾಂತರಸವನ್ನು ಇಲ್ಲಿ ಹೇಳಿಲ್ಲ , ಅದೂ ಸೇರಿದರೆ 


00 


೪೩ 


೮. ನಾಟ್ಯವರ್ಗ: 
ಶೃಂಗಾರವೀರಕರುಣಾದ್ಭುತಹಾಸ್ಯಭಯಾನಕಾಃ | 

១ -28 
ಬೀಭತ್ಸರೌದೌ ಚ ರಸಾ: ಶೃಂಗಾರಶ್ಯುಚಿರುಜ್ವಲಃ || 
ಉತ್ಸಾಹವರ್ಧನೋ ವೀರಃ ಕಾರುಣ್ಯಂ ಕರುಣಾ ಪ್ರಣಾ | 
ಕೃಪಾ ದಯಾನುಕಂಪಾ ಸ್ಯಾದನುಶೋsಪ್ಯಥೋ ಹಸಃ || ೨೨೬ 
ಹಾಸೊ ಹಾಸ್ಯಂ ಚ ಬೀಭತ್ಸಂ ವಿಕೃತಂ ತ್ರಿಷ್ಟಿದಂ ದ್ವಯಮ್ | 
ವಿಸ್ಮಯೋsದ್ಭುತಮಾಶ್ಚರ್ಯಂ ಚಿತ್ರಮಥಭೈರವಮ್ || ೨೨೭ 
ದಾರುಣಂ ಭೀಷಣಂ ಭೀಷ್ಮಂಘೋರಂಭೀಮಂ ಭಯಾನಕಮ್ | | 
ಭಯಂಕರಂ ಪ್ರತಿಭಯಂ ರೌದ್ರಂ ತೂಗ್ರಮಮೀ ತ್ರಿಷು || ೨೨೮ 
ಚತುರ್ದಶ ದರತ್ರಾಸೌ ಭೀತಿರ್ಭಿಃ ಸಾಧ್ವಸಂ ಭಯಮ್ | 
ವಿಕಾರೋ ಮಾನಸೋ ಭಾವೋsನುಭಾವೋ ಭಾವಬೋಧಕಃ || ೨೨೯ 
ನವರಸಗಳು). ಶೃಂಗಾರ, ಶುಚಿ, ಉಜ್ಜಲ( ಪು) = ಶೃಂಗಾರರಸ. 
- ೨೨೬ - ೨೨೭ . ವೀರ ( ಪು) = ಉತ್ಸಾಹದಿಂದ ವರ್ಧಿಸುವ ರಸ, ಕಾರುಣ್ಯ ( ನ), ಕರುಣಾ, 
ಮೃಣಾ, ಕೃಪಾ, ದಯಾ, ಅನುಕಂಪಾ (ಸ್ತ್ರೀ ), ಅನುಕ್ರೋಶ( ಪು)= ದಯೆ , ಹಸ, ಹಾಸ 
( ಪು), ಹಾಸ್ಯ ( ನ)= ಹಾಸ್ಯ , ಬೀಭತ್ಸ , ವಿಕೃತ ( ಪು, ಸ್ತ್ರೀ , ನ) = ಜುಗುಪ್ಪೆಯನ್ನು ಉಂಟು 
ಮಾಡತಕ್ಕದ್ದು . 

೨೨೭- ೨೨೮. ವಿಸ್ಮಯ , ( ಪು), ಅದ್ಭುತ, ಆಶ್ಚರ್ಯ , ಚಿತ್ರ ( ನ) = ಆಶ್ಚರ್ಯಕರ. 
ಭೈರವ, ದಾರುಣ , ಭೀಷ್ಮ , ಘೋರ, ಭೀಮ , ಭಯಾನಕ , ಭಯಂಕರ, ಪ್ರತಿಭಯ 
( ನ)= ಭೀತಿದಾಯಕವಾದದ್ದು , ಭಯಾನಕರಸ, ರೌದ್ರ, ಉಗ್ರ ( ನ) =ಕೋಪಪ್ರಧಾನವಾದ 
ರೌದ್ರರಸ , ಅದ್ಭುತ ಶಬ್ದದಿಂದ ಮೊದಲ್ಗೊಂಡು ಮೇಲ್ಕಂಡ ಹದಿನಾಲ್ಕು ಶಬ್ದಗಳು ವಿಶೇಷ್ಯ 
ನಿಮ್ಮವಾಗಿ ಲಿಂಗತ್ರಯದಲ್ಲಿ ಬರುತ್ತವೆ (ಸ್ತ್ರೀ , ರೌದ್ರೀ , ಭೈರವಿ ), ೨೨೯ . ದರ, ತ್ರಾಸ 
( ಪು) ಭೀತಿ, ಭೀ ( ಸ್ತ್ರೀ ), ಸಾಧ್ವಸ, ಭಯ ( ನ) = ಹೆದರಿಕೆ, ಭಾವ ( ಪು) = ಮನಸ್ಸಿನ ವಿಕಾರ, 
ಚಿತ್ತವೃತ್ತಿ, ಅನುಭಾವ ( ಪು) = ಚಿತ್ತವೃತ್ತಿಯನ್ನು ತಿಳಿಸುವ ಮುಖವಿಕಾಸಾದಿ ( The ex 
pression of emotion in the features ). ೨೩೦ - ೨೩೧ . ಗರ್ವ , ಅಭಿಮಾನ, ಅಹಂಕಾರ 
( ಪು) = ಅಹಂಕಾರ , ಮಾನ = ನಾನು ದೊಡ್ಡವನೆಂಬ ಚಿತ್ತದ ಉತ್ಕರ್ಷ (Self respect ). 
ಅನಾದರ, ಪರಿಭವ, ಪರೀಭಾವ ( ಪು), ತಿರಸ್ಕಿಯಾ, ರೀಢಾ, ಅವಮಾನನಾ, ಅವಜ್ಞಾ ( ಸ್ತ್ರೀ ), 
1 ಅನುಕಂಪಃ ಎಂದು ಪುಲ್ಲಿಂಗವೂ ಉಂಟು. 


ပုပ္ပ 

ಅಮರಕೋಶಃ- ೧ 
ಗರ್ವೊಂಭಿಮಾನೋsಹಂಕಾರೋ ಮಾನಸಮುನ್ನತಿ: || 
ಅನಾದರಃ ಪರಿಭವಃ ಪರೀಭಾವಸ್ಥಿರಸ್ಸಿಯಾ|| 

೨೩೦ 
ರೀಢಾವಮಾನನಾವಜ್ಞಾವಹೇಲನಮಸೂರ್ತ್ಪಣಮ್ | 
ಮಂದಾಕ್ಷಂ ಕ್ರೀಸ್ತಪಾ ವೀಡಾ ಲಜ್ಞಾ ಸಾಪತ್ರಪಾನ್ಯತಃ || ೨೩೧ 
ಕಾಂತಿಸ್ತಿತಿಕ್ಷಾಭಿಧ್ಯಾ ತು ಪರಸ್ಯ ವಿಷಯೇ ಸ್ಪಹಾ| 
ಅಕ್ಷಾಂತರೀರ್ಷ್ಮಾಸೂಯಾ ತು ದೋಷಾರೋಪೋ ಗುಣೇಷ್ಟ್ರಪಿ || ೨೩೨ 
ವೈರಂ ವಿರೋಧೋ ವಿದ್ವೇಷೋ ಮನ್ಯುಶೋಕೌ ತು ಶುಕ್ ಪ್ರಿಯಾಮ್ | | 
ಪಶ್ಚಾತ್ತಾಪೋsನುತಾಪಶ್ಚ ವಿಪ್ರತೀಸಾರ ಇತ್ಯಪಿ || 

೨೩೩ 
ಕೋಪಕ್ರೋಧಾಮರ್ಷರೋಷಪ್ರತಿಘಾ ರುಟ್‌ಕ್ರುತೌ ಚೌ | 
ಶುಚೌ ತು ಚರಿತೇ ಶೀಲಮುನ್ಮಾದಶ್ಚಿತ್ತವಿಭ್ರಮ: || 

೨೩೪ 
ಪ್ರೇಮಾ ನಾ ಪ್ರಿಯತಾ ಹಾರ್ದ೦ ಪ್ರೇಮ ಸ್ನೇಹೋsಥ ದೋಹದಮ್ | | 
ಇಚ್ಚಾ ಕಾಂಕ್ಷಾಸ್ಮಹೇಹಾ ತೃಡ್ವಾಂಛಾ ಲಿಪ್ಲಾ ಮನೋರಥಃ || ೨೩೫ 
ಅವಹೇಲನ, ಅಸೂರ್ಕ್ಷಣ ( ನ)= ಅವಮಾನ, ಮಂದಾಕ್ಷ ( ನ ), ಹೀ , ತ್ರಪಾ, ಡಾ, 
ಲಜ್ಞಾ ( ೩ ) = ನಾಚಿಕೆ . ಅಪತ್ರಪಾ ( ೩ ) = ಪರರ ಎದುರಿಗೆ ಉಂಟಾದ ನಾಚಿಕೆ . ೨೩೨. 
ಕಾಂತಿ , ತಿತಿಕ್ಷಾ (೩ )= ತಾಳ್ಮೆ , ಅಭಿಧ್ಯಾ ( ೩ )= ಪರದ್ರವ್ಯದ ಅಪೇಕ್ಷೆ. ಅಕ್ಷಾಂತಿ, ಈರ್ಷ್ಯಾ 
( ಶ್ರೀ ) =ಹೊಟ್ಟೆಕಿಚ್ಚು , ಅಸೂಯಾ ( = ಪರರ ಗುಣದಲ್ಲಿ ದೋಷವನ್ನಾರೋಪಿಸುವ 
ಬುದ್ದಿ . ೨೩೩. ವೈರ ( ನ), ವಿರೋಧ, ವಿದ್ವೇಷ( ಪು) = ವೈರ ಮನ್ಯು , ಶೋಕ( ಪು), ಶುಚ್ 
( ಸ್ತ್ರೀ =ಶೋಕ, ಪಶ್ಚಾತ್ತಾಪ, ಅನುತಾಪ, ವಿಪ್ರತೀಸಾರ ( ಪು )= ಪಶ್ಚಾತ್ತಾಪ. ೨೩೪ .ಕೋಪ, 
ಕ್ರೋಧ, ಅಮರ್ಷ, ರೋಷ, ಪ್ರತಿಘ ( ಪು), ರುಷ್, ಕುರ್ (೩ ) = ಸಿಟ್ಟು , ಶೀಲ 
( ನ) = ಒಳ್ಳೆಯ ನಡತೆ, ಉನ್ಮಾದ, ಚಿತ್ತವಿಭ್ರಮ ( ಪು) = ಹುಚ್ಚು . ೨೩೫- ೨೩೬ . ಪ್ರೇಮನ್ 
( ಪು), ಪ್ರಿಯತಾ ( ಸ್ತ್ರೀ ) ಹಾರ್ದ, ಪ್ರೇಮನ್ ( ನ), ಸ್ನೇಹ( ಪು) =ಸ್ನೇಹ, ಪ್ರೀತಿ, ದೋಹದ 
( ನ), ಇಚ್ಛಾ , ಕಾಂಕ್ಷಾ, ಸ್ವಹಾ, ಈಹಾ, ತೃಷ್, ವಾಂಛಾ, ಅಪ್ಪಾ (೩ ) ಮನೋರಥ, 
ಕಾಮ , ಅಭಿಲಾಷ, ತರ್ಷ ( ಪು) = ಇಚ್ಛೆ, ಬಯಕೆ, ಲಾಲಸಾ ( ೩ ) =ತೀವ್ರವಾದ ಬಯಕೆ. 
ಉಪಾಧಿ ( ಪು), ಧರ್ಮಚಿಂತಾ ( ೩ )= ಧರ್ಮವಿಚಾರ . ಆಧಿ ( ಪು) = ಮನೋವ್ಯಥೆ. 


1 ವೀಡ ಎಂದು ಪುಲ್ಲಿಂಗವೂ ಉಂಟು. 2 ದೋಹದ ಶಬ್ದವು ಪುಲ್ಲಿಂಗದಲ್ಲಿಯೂ ಉಂಟು. 


0 


0 


೪೫ 
೮. ನಾಟ್ಯವರ್ಗ : 
ಕಾಮೋsಭಿಲಾಷಸ್ತರ್ಷಶ್ಯ ಸ ಮಹಾನ್ ಲಾಲಸಾ ದ್ವಯೋಃ | 
ಉಪಾಧಿರಾ ಧರ್ಮಚಿಂತಾ ಪುಂಸ್ಕಾಧಿರ್ಮಾನಸೀ ವ್ಯಥಾ|| ೨೩೬ 
ಸ್ಯಾಚ್ಚಿಂತಾಸ್ಮೃತಿರಾಧ್ಯಾನಮುತ್ಕಂಡೋತ್ಕಲಿಕ್ ಸಮೇ | 
ಉತ್ಸಾಹೋ ವ್ಯವಸಾಯಃ ಸ್ಯಾತ್ಸ ವೀರ್ಯಮತಿಶಕ್ತಿಭಾಕ್ || 

೨೩೭ 
ಕಪಟೋsಸ್ತ್ರೀ ವ್ಯಾಸದಂಭೋಪಧಯಶೃದ್ಮಕೈತವೇ | 
ಕುಸೃತಿರ್ನಿಕೃತಿಶ್ಯಾಂ ಪ್ರಮಾದೋsನವಧಾನತಾ || 

೨೩೮ 
ಕೌತೂಹಲಂ ಕೌತುಕಂ ಚ ಕುತುಕಂ ಚ ಕುತೂಹಲಮ್ | 
ಸ್ತ್ರೀಣಾಂ ವಿಲಾಸಬಿಬ್ರೂಕವಿಭ್ರಮಾ ಲಲಿತಂ ತಥಾ || 

೨೩೯ 
ಹೇಲಾ ಲೀಲೇತ್ಯಮೀ ಹಾವಾ:ಕ್ರಿಯಾ: ಶೃಂಗಾರಭಾವಜಾ: | 
ದ್ರವಕೇಲಿಪರೀಹಾಸಾಃಕ್ರೀಡಾಲೀಲಾ ಚ ನರ್ಮ ಚ || 

- ೨೪೦ 
- ೨೩೭ . ಚಿಂತಾ, ಸ್ಮೃತಿ ( ಸ್ತ್ರೀ ), ಆಧ್ಯಾನ (ನ)=ಸ್ಮರಿಸಿಕೊಳ್ಳುವುದು . ಉತ್ಕಂಠಾ, 
ಉತ್ಕಲಿಕಾ ( = ತೀವ್ರಾಭಿಲಾಷೆಯಿಂದಾಗುವ ಸ್ಮರಣೆ, ಉತ್ಸಾಹ, ಅಧ್ಯವಸಾಯ 
( ಪು) =ಉತ್ಸಾಹ. ವೀರ್ಯ ( ನ) = ಅತ್ಯಂತ ಶಕ್ತಿಯುಕ್ತವಾದ ಉತ್ಸಾಹ. ೨೩೮. ಕಪಟ 
( ಪು. ನ), ವ್ಯಾಜ, ದಂಭ, ಉಪಧಿ ( ಪು), ಛದ್ಮನ್, ಕೈತವ ( ನ), ಕುಸೃತಿ, ನಿಕೃತಿ ( ಸ್ತ್ರೀ ), 
ಶಾಠ್ಯ ( ನ) =ಕಪಟತನ ( Hypocrisy). ಪ್ರಮಾದ ( ಪು), ಅನವಧಾನತಾ ( = 
ಎಚ್ಚರಿಕೆಯಿಲ್ಲದಿರುವುದು ( Carelessness) ೨೩೯ - ೨೪೦ . ಕೌತೂಹಲ , ಕೌತುಕ, ಕುತುಕ, 
ಕುತೂಹಲ ( ನ) = ಕುತೂಹಲ ( Curiosity ), ವಿಲಾಸ ಮೊದಲಾದ ಆರು ಶೃಂಗಾರಭಾವ 
ದಿಂದುಂಟಾಗುವಸ್ತ್ರೀಯರ ಚೇಷ್ಟೆಗಳು : — ವಿಲಾಸ ( ಪು) = ಕಾಂತನ ಬಳಿಯಲ್ಲಿ ಸಂಭವಿಸುವ 
ಮುಗುಳ್ಳಗೆ ಮೊದಲಾದುದು. ಬಿಬ್ರೂಕ ( ಪು) = ಗರ್ವದಿಂದ ಅನಾದರ, ವಿಭ್ರಮ 
( ಪು) = ಮೌವನಮದದಿಂದ ಮಾಡುವ ಚೇಷ್ಟೆ, ಲಲಿತ ( ನ) =ಕೋಮಲ ವಿಧಾನದಿಂದ 
ಕರಚರಣಾದ್ಯಂಗಗಳ ಚಾಲನೆ. ಹೇಲಾ( ೩ ) = ಅಭಿಲಾಷೆಯನ್ನು ವ್ಯಕ್ತಪಡಿಸುವ ಚೇಷ್ಟೆ. 
ಲೀಲಾ ( ೩ ) = ಮನೋವಿನೋದಾರ್ಥವಾಗಿ ಪ್ರಿಯನ ಅನುಕರಣೆ. ೨೪೦- ೨೪೧. ದ್ರವ, 
ಕೇಲಿ , ಪರೀಹಾಸ ( ಪು), ಕ್ರೀಡಾ, ಲೀಲಾ ( ಸ್ತ್ರೀ ), ನರ್ಮನ್ ( ನ) =ಕ್ರೀಡೆ, ವಿನೋದ. 
ವ್ಯಾಜ, ಅಪದೇಶ ( ಪು), ಲಕ್ಷ್ಮಿ ( ನ) = ವ್ಯಾಜ, ನೆವ ( Pretence).ಕ್ರೀಡಾ, ಖೇಲಾ ( ಸ್ತ್ರೀ ), 
ಕೂರ್ದನ ( ನ) = ಆಟ ( Game), ಘರ್ಮ , ನಿದಾಘ , ಸೈದ ( ಪು) = ಸೆಕೆ ( Heat). 


1 ಕೇಲೀ ಎಂದು ಸ್ತ್ರೀಲಿಂಗವೂ ಉಂಟು . 


೪೬ 

ಅಮರಕೋಶ: ೧ 
ವ್ಯಾಜೋಪದೇಶೂ ಲಕ್ಷಂ ಚ ಕ್ರೀಡಾ ಖೇಲಾ ಚಕೂರ್ದನಮ್ | 
ಘರ್ಮೋ ನಿದಾಘಃಸ್ಟೇದಃಸ್ಯಾತ್ಸಲಯೋ ನಷ್ಟಚೇಷ್ಟತಾ || ೨೪೧ 
ಅವಹಿತ್ತಾಕಾರಗುಪ್ತಿಸೃಮೌ ಸಂವೇಗಸಂಭ್ರಮೌ | | 
ಸ್ಯಾದಾಚ್ಚುರಿತಕಂ ಹಾಸಪ್ಪೋತ್ಸಾಸಸ್ಸ ಮನಾತಮ್ || ೨೪೨ 
ಮಧ್ಯಮಃಸ್ಮಾದ್ವಿಹಸಿತಂರೋಮಾಂಚೋ ರೋಮಹರ್ಷಣಮ್ | 
ಕ್ರಂದಿತಂ ರುದಿತಂ ಕುಷ್ಟಂ ಬೃಂಭಸ್ತು ತ್ರಿಷು ಬೃಂಭಣಮ್ || ೨೪೩ 
ವಿಪ್ರಲಂಭೋ ವಿಸಂವಾದ್ ರಿಂಗಣಂ ಸೃಲನಂ ಸಮೇ | 
ಸ್ಯಾನ್ನಿದ್ರಾ ಶಯನಂ ಸ್ಟಾಪಃಸ್ವಪ್ನಸ್ಸಂವೇಶ ಇತ್ಯಪಿ || 

೨೪೪ 
ತಂದೀ ಪ್ರಮೀಲಾ ಭ್ರಕುಟಿಃ ಭ್ರುಕುಟಿರ್ಭೂಕುಟಿ: ಪ್ರಿಯಾಮ್ | 
ಅದೃಷ್ಟಿಃ ಸ್ಯಾದಸೌಮೈSಸ್ಮಿ ಸಂಸಿದ್ದಿ ಪ್ರಕೃತೀ ಮೇ || 

೨೪೫ 


(ಸೈದ= ಬೆವರು ಎಂಬ ಅರ್ಥವೂ ಉಂಟು). ಪ್ರಲಯ ( ಪು), ನಷ್ಟಚೇಷ್ಟತಾ 
(೩ ) =ಮೂರ್ಛ, ಹರ್ಷಾದ್ಯತಿರೇಕದಿಂದ ಎಚ್ಚರದಪ್ಪುವುದು. ೨೪೨, ಅವಹಿತಾ , 
ಆಕಾರಗುಪ್ತಿ ( ೩ ) =ಶೋಕಾದಿಜನ್ಯವಾದ ವಿಕಾರವನ್ನು ಮರೆಮಾಚುವುದು. ಸಂವೇಗ, 
ಸಂಭ್ರಮ ( ಪು) = ಹರ್ಷಾದಿಗಳಿಂದ ಕೆಲಸದಲ್ಲುಂಟಾಗುವ ತ್ವರೆ. ಆಚ್ಚುರಿತಕ ( ನ) = 
ಇನ್ನೊಬ್ಬರನ್ನು ಗೇಲಿಮಾಡುವ ನಗು . ಸ್ಮಿತ( ನ) = ಮುಗುಳ್ಳಗೆ(Smile) ೨೪೩ . ವಿಹಸಿತ 
( ನ) = ಮೃದುವಾದ ನಗು ( Gentle laugh ), ರೋಮಾಂಚ ( ಪು ), ರೋಮಹರ್ಷಣ 
( ನ) =ರೋಮಾಂಚ, ಮೈನವಿರೇಳುವುದು. ಕ್ರಂದಿತ, ರುದಿತ, ಕುಷ್ಟ ( ನ) = ಅಳು, ರೋದನ. 
ಜೃಂಭ ( ಪು . ಸ್ತ್ರೀ . ನ) ಬೃಂಭಣ ( ನ) = ಆಕಳಿಕೆ ; ಅಂಗಗಳನ್ನು ಹಿಗ್ಗಿಸುವುದು. 
೨೪೪, ವಿಪ್ರಲಂಭ, ವಿಸಂವಾದ ( ಪು = ಒಪ್ಪಿದುದನ್ನು ವಿರೋಧಿಸುವುದು ( Contradic 
tion ) ರಿಂಗಣ, ಸ್ವಲನ (ನ)= ತಪ್ಪುವುದು, ಜಾರುವುದು ( Slip). ನಿದ್ರಾ ( ೩ ), ಶಯನ (ನ) 
ಸ್ವಾಪ, ಸ್ವಪ್ನ, ಸಂವೇಶ ( ಪು) =ನಿದ್ರೆ . ೨೪೫ - ೨೪೬ . ತಂದ್ರೀ , ಪ್ರಮೀಲಾ( = ಆಯಾಸ 
ದಿಂದಾಗುವ ಅಸಾಮರ್ಥ್ಯ (Exhaustion) ; ಜೋಮು (Drowsiness). ಬ್ರಕುಟಿ, 
ಭುಕಟ, ಭೂಕುಟ ( = ಹುಬ್ಬುಗಂಟಿಕ್ಕುವುದು. ಅದೃಷ್ಟಿ ( ೩ )=ಕೂರದೃಷ್ಟಿ , ಸಂಸಿದ್ಧಿ , 


1 ಅವಹಿತ್ಯ ಎಂದು ನಪುಂಸಕಲಿಂಗವೂ ಉಂಟು. 
2 ತಂದಿ , ತಂದ್ರಾ ಎಂಬ ರೂಪಾಂತರಗಳೂ ಉಂಟು. 


00 


೮. ನಾಟ್ಯವರ್ಗ : 
ಸ್ವರೂಪಂ ಚ ಸ್ವಭಾವಕ್ಕ ನಿಸರ್ಗಶ್ನಾಥ ವೇಪಥುಃ| 
ಕಂಪೋsಥಕ್ಷಣ ಉದ್ದರ್ಷ ಮಹ ಉದ್ಧವ ಉತ್ಸವಃ| | 

ಇತಿ ನಾಟ್ಯವರ್ಗ : 


೨೪೬ 


ಪ್ರಕೃತಿ ( ಸ್ತ್ರೀ ), ಸ್ವರೂಪ ( ನ), ಸ್ವಭಾವ, ನಿಸರ್ಗ ( ಪು) =ಸ್ವಭಾವ ( Nature ), ವೇಪಥು, 
ಕಂಪ ( ಪು)= ನಡುಕ , ಕ್ಷಣ, ಉದ್ಧರ್ಷ, ಮಹ, ಉದ್ದವ, ಉತ್ಸವ ( ಪು) = ಉತ್ಸವ, 
ಅತ್ಯಾನಂದ. 


೪೮ 


ಅಮರಕೋಶ:- ೧ 


v2 


೨೪೮ 


೯ . ಪಾತಾಲಭೋಗಿವರ್ಗ : 
ಅಧೋಭುವನಪಾತಾಲಬಲಿಸದ್ಮರಸಾತಲಮ್ | | 
ನಾಗಲೋಕೋsಥ ಕುಹರಂ ಶುಷಿರಂ ವಿವರಂ ಬಿಲಮ್ || 
ಛಿದ್ರಂ ನಿರ್ವಥನಂ ಲೋಕಂರಂಧ್ರಂ ಶ್ವಭ್ರಂ ವಪಾ ಶುಷಿ: || 
ಗರಾವಟೌ ಭುವಿ ಶ್ವಿ ಸರಂಧ್ರ ಶುಷಿರಂ ತ್ರಿಷು | 
ಅಂಧಕಾರೋsಸ್ತಿಯಾಂ ಧ್ಯಾಂತಂ ತಮಿಂ ತಿಮಿರಂ ತಮಃ| 
ಧ್ಯಾಂತೇ ಗಾಢsಂಧತಮಸಂಕ್ಷೀಣೇsವತಮಸಂ ತಮಃ|| 
ವಿಷ್ಯಕ್ಸಂತಮಸಂ ನಾಗಾ:ಕಾವೇಯಾದೀಶ್ವರಃ| 
ಶೇಷೋsನಂತೋ ವಾಸುಕಿಸ್ತು ಸರ್ಪರಾಜೋsಥ ಗೋನಸೇ || 
ತಿಲಿ : ಸ್ಯಾದಜಗರೇ ಶಯುರ್ವಾಹಸ ಇತ್ಯುಭೌ | 
ಅಲಗರ್ದೊ ಜಲವ್ಯಾಲಸ್ಸಮ್ ರಾಜಿಲಡುಂಡುಭೇ | | 


೨೪೯ 


೨೫೦ 


೨೫೧ 


ಪಾತಾಳಭೋಗಿವರ್ಗ 
೨೪೭- ೨೪೮. ಅಧೋಭುವನ, ಪಾತಾಲ, ಬಲಿಸನ್, ರಸಾತಲ ( ನ), ನಾಗಲೋಕ 
( ಪು)= ಪಾತಾಳ , ಕುಹರ , ಶುಷಿರ (ಸುಷರ), ವಿವರ , ಬಿಲ, ಛಿದ್ರ , ನಿರ್ವಥನ, ರೋಕ, 
ರಂಧ್ರ , ಶ್ವಭ್ರ ( ಸ್ತ್ರೀ ), ವಪಾ, ಶುಷಿ ( ಸುಷಿ) ( = ರಂಧ್ರ, ತೂತು, ಗರ್ತ , ಅವಳ 
( ಪು = ನೆಲದಲ್ಲಿರುವ ಹಳ್ಳ , ಗುದ್ದು ( Ditch ). ಶುಷಿರ ( ಸುಷಿರ) ( ೩ ) = ರಂಧ್ರಯುಕ್ತ ವಸ್ತು , 
ಕೊಳವೆ. ೨೪೯ . ಅಂಧಕಾರ ( ಪು. ನ), ಧ್ಯಾಂತ, ತಮಿ , ತಿಮಿರ, ತಮಸ್ ( ನ) = ಕತ್ತಲೆ. 
ಅಂಧತಮಸ ( ನ) = ಕಾರ್ಗತ್ತಲೆ. ಅವತಮಸ ( ನ) = ಕಿರುಗತ್ತಲೆ. ೨೫೦ - ೨೫೧, ಸಂತಮಸ 
( ನ) = ಸುತ್ತಲೂ ಹರಡಿದ ಕತ್ತಲೆ, ನಾಗ, ಕಾವ್ಯ ( ಪು) = ನಾಗಲೋಕದಲ್ಲಿರುವ 
ನರಾಕಾರದ ಸರ್ಪಗಳು, ಶೇಷ, ಅನಂತ ( ಪು) = ನಾಗಗಳ ಅಧಿಪತಿ. ವಾಸುಕಿ ( ಪು) = ಸರ್ಪಗಳ 
ಅಧಿಪತಿ. ಗೋನಸ, ತಿಲಿತೃ ( ಪು) = ಒಂದು ಬಗೆಯ ಹಾವು, ಅಜಗರ, ಶಯು, ವಾಹಸ 
( ಪು) = ಹೆಬ್ಬಾವು, ಅಲಗರ್ದ , ಜಲವ್ಯಾಲ ( ಪು) =ನೀರು ಹಾವು, ರಾಜಿಲ, ಡುಂಡುಭ 
( ಪು) = ವಿಷವಿಲ್ಲದ ಒಂದು ಜಾತಿಯ ಹಾವು. 


1 ಶೇಷ, ವಾಸುಕಿಗಳಲ್ಲಿ ಭೇದವಿದೆ. ಆದರೂ ಕವಿಗಳು ಅಭೇದದಿಂದ ವ್ಯವಹರಿಸುತ್ತಾರೆ. 


೪೯ 


೯ . ಪಾತಾಲುಭೋಗಿವರ್ಗ: 


ಮಾಲುಧಾನೋ ಮಾತುಲಾಹಿನಿರ್ಮುಕೊ ಮುಕ್ತಕಂಚುಕಃ | 
ಸರ್ಪ : ಪೃದಾಕುರ್ಭುಜಗೋ ಭುಜಂಗೋsಹಿರ್ಭುಜಂಗಮ : || ೨೫೨ 
ಆಶೀವಿಷ್‌ ವಿಷಧರಶ್ಯಕೀ ವ್ಯಾಲಸ್ಸರೀಸೃಪಃ | 
ಕುಂಡಲೀ ಗೂಢಪಾಚಕಃಶ್ರವಾಃ ಕಾಕೋದರಃ ಫಣೀ || 

೨೫೩ 
ದರ್ವಿಕರೋ ದೀರ್ಘದೃಷ್ಟೂ ದಂದಶಕೋ ಬಿಲೇಶಯಃ| 
ಉರಗಃ ಪನ್ನಗೋ ಭೋಗೀ ಜಿಹ್ಮಗಃ ಪವನಾಶನಃ || 

೨೫೪ 
- ಲೇಲಿಹಾನೋ ದ್ವಿರಸನೋ ವ್ಯಾಲ: ಕುಂಭೀನಸೋ ಹರಿ : | | 
ತಿಷ್ಟಾಹೇಯಂ ವಿಷಾಸಾದಿಸ್ಪಟಾಯಾಂ ತು ಫಣಾ ದ್ವಯೋಃ|| ೨೫೫ 
ಸಮೌ ಕಂಚುಕನಿರ್ಮೊಕೌ ಕೋಲನ್ನು ಗರಲಂ ವಿಷಮ್ | 
ಪುಂಸಿಕೀಬೇ ಚ ಕಾಕೋಲಕಾಲಕೂಟಹಲಾಹಲಾಃ|| 

೨೫೬ 
ಸೌರಾಷ್ಟ್ರೀಕಶ್ಯಕ್ತಿಕೇಯೋ ಬ್ರಹ್ಮಪುತ್ರ : ಪ್ರದೀಪನಃ | 
ದಾರದೋ ವತ್ಸನಾಭಶ್ಚ ವಿಷಭೇದಾ ಅಮೀ ನವ || 

೨೫೭ 
ವಿಷವೈದ್ಯೋ ಜಾಂಗುಲಿಕೋ ವ್ಯಾಲಗ್ರಾಹ್ಯಹಿತುಂಡಿಕಃ || 

ಇತಿ ಪಾತಾಲಭೋಗಿವರ್ಗ : 
೨೫೨- ೫೫ , ಮಾಲುಧಾನ , ಮಾತುಲಾಹಿ ( ಪು) = ಅನೇಕ ವರ್ಣದ ಹಾವು, ಊಸರವಳ್ಳಿ . 
ನಿರ್ಮುಕ್ತ , ಮುಕ್ತಕಂಚುಕ ( ಪು) = ಪರೆಬಿಟ್ಟ ಹಾವು, ಸರ್ಪ, ಪ್ರದಾಕು, ಭುಜಗ, ಭುಜಂಗ, 
ಅಹಿ , ಭುಜಂಗಮ , ಆಶೀವಿಷ, ವಿಷಧರ, ಚನ್, ವ್ಯಾಲ, ಸರೀಸೃಪ, ಕುಂಡಲಿನ್ , 
ಗೂಢಪಾದ್ , ಚುಕ್ಕುಶ್ರವಸ್ , ಕಾಕೋದರ , ಫಣಿನ್ , ದರ್ವಿಕರ, ದೀರ್ಘಪೃಷ್ಟ , 
ದಂದಶಕ, ಬಿಲೇಶಯ , ಉರಗ, ಪನ್ನಗ, ಭೋಗಿನ್ , ಜಿಹ್ಮಗ, ಪವನಾಶನ, ಲೇಲಿಹಾನ, 
ದ್ವಿರಸನ , ವ್ಯಾಲ, ಕುಂಭೀನಸ, ಹರಿ ( ಪು) = ಸರ್ಪ , ಹಾವು, ಆಹೇಯ ( ೩ ) = ಹಾವಿನ ವಿಷ, 
ಮೂಳೆಮೊದಲಾದದ್ದು ( ಸೀ . ಆಹೇಯಿ ), ಸ್ಪಟಾ ( ಸ್ತ್ರೀ ), ಫಣಾ ( ಸ್ತ್ರೀ , ಪು.) ( ಪು. ಫಣ) = 
ಹೆಡೆ, ೨೫೬- ೨೫೭ . ಕಂಚುಕ, ನಿರ್ಮೊಕ ( ಪು) = ಹಾವಿನ ಪರೆ. ಕೋಲ( ಡ) ( ಪು), 
ಗರಲ, ವಿಷ ( ನ) = ವಿಷ, ಕಾಕೋಲ, ಕಾಲಕೂಟ, ಹಲಾಹಲ ( ಪು. ನ), ಸೌರಾಷ್ಟ್ರಕ, 
ಶೌಕ್ತಿಕೇಯ, ಬ್ರಹ್ಮಪುತ್ರ , ಪ್ರದೀಪನ, ದಾರದ, ವತ್ಸನಾಭ ( ಪು) = ನಾನಾ ಬಗೆಯ ಒಂಬತ್ತು 
ವಿಷಗಳು . ೨೫೮, ವಿಷವೈದ್ಯ , ಜಾಂಗುಲಿಕ ( ಪು) = ವಿಷವೈದ್ಯ , ವ್ಯಾಲಗ್ರಾಹಿನ್ , ಅಹಿತುಂಡಿಕ 
( ಪು) = ಹಾವಾಡಿಗ. 


1 ಹಾಲಾಹಲ, ಹಾಲಹಲ ಎಂಬ ರೂಪಾಂತರಗಳುಂಟು. 


೫೦ 


ಅಮರಕೋಶಃ- ೧ 


೧೦ . ನರಕವರ್ಗ: 
ಸ್ಯಾನ್ಮಾರಕಸ್ಸು ನರಕೋ ನಿರಯೋ ದುಗ್ಧತಿ:ಪ್ರಿಯಾಮ್ | | ೨೫೮ 
ತಟ್ಟೇದಾಸ್ತಪನಾವೀಚಿಮಹಾರೌರವಗೌರವಾಃ | 
ಸಂಘಾತಃ ಕಾಲಸೂತ್ರಂ ಚೇತಾದ್ಯಾಹೃತ್ಕಾಸ್ಸು ನಾರಕಾಃ || ೨೫೯ 
ಪ್ರೇತಾ ವೈತರಣೀ ಸಿಂಧುಃ ಸ್ಯಾದಲಕ್ಷ್ಮೀಸ್ತು ನಿರ್ಗತಿ:| | 
ವಿಷ್ಟಿರಾಜೂ ಕಾರಣಾ ತು ಯಾತನಾ ತೀವ್ರವೇದನಾ || 

೨೬೦ 
ಪೀಡಾ ಬಾಧಾ ವ್ಯಥಾ ದುಃಖಮಾಮನಸ್ಯಂ ಪ್ರಸೂತಿಜಮ್ | | 
ಸ್ಯಾತ್ಮಷ್ಟಂಕೃಚ್ಛಮಾಭೀಲಂ ತಿಷ್ಟೇಷಾಂ ಭೇದ್ಯಗಾಮಿ ಯತ್ || ೨೬೧ 


ಇತಿ ನರಕವರ್ಗ: 


ನರಕವರ್ಗ 
೨೫೮. ನಾರಕ , ನರಕ, ನಿರಯ ( ಪು), ದುರ್ಗತಿ ( ಸ್ತ್ರೀ ) = ನರಕ. ೨೫೯ - ೨೬೦. ತಪನ, 
ಅವೀಚಿ, ಮಹಾರೌರವ, ಗೌರವ , ಸಂಘಾತ, ( ಸಂಹಾರ) ( ಪು), ಕಾಲಸೂತ್ರ ( ನ) = ಇವು 
ವಿವಿಧ ನರಕಭೇದಗಳು, ನಾರಕ , ಪ್ರೇತ ( ಪು) = ನರಕದಲ್ಲಿರುವ ಪ್ರಾಣಿಗಳು, ವೈತರಣಿ 
( ೩ )= ವೈತರಣೀ ನದಿ. ಅಲಕ್ಷ್ಮೀ , ನಿರ್ಗತಿ ( ೩ )= ನರಕದಲ್ಲೊದಗುವ ದುರ್ಭಾಗ್ಯ . 
ವಿಷ್ಟಿ, ಆಜೂ ( >= ಬಿಟ್ಟಿ ಕೆಲಸ ; ನರಕಪ್ರಕ್ಷೇಪ. ಕಾರಣಾ, ಯಾತನಾ, ತೀವ್ರವೇದನಾ 
(. ) =ತೀವ್ರವಾದ ಬಾಧೆ, ೨೬೧. ಪೀಡಾ, ಬಾಧಾ , ವ್ಯಥಾ( ೩ ), ದು : ಖ , ಆಮನಸ್ಯ , 
ಪ್ರಸೂತಿಜ , ಕಷ್ಟ , ಕೃಚ್ಛ , ಆಭೀಲ ( ನ) = ದುಃಖ , ಕಷ್ಟ . ಇವುಗಳಲ್ಲಿ ಕೆಲವು 
ವಿಶೇಷ್ಯನಿಷ್ಟವಾಗಿ ಮೂರು ಲಿಂಗಗಳಲ್ಲಿಯೂ ಬರುತ್ತವೆ. 

ಉದಾ: - ದುಃಖಃ ಸುತಃ, ದುಃಖಾ ಸೇವಾ, ದುಃಖಮಧ್ಯಯನಮ್ . ಹೀಗೆಯೇ ಕಷ್ಟ , 
ಕೃಚ್ಛ , ಆಭೀಲ. 


1 ಬಾಧ ಎಂದು ಪುಲ್ಲಿಂಗವೂ ಉಂಟು. 


೧೧. ವಾರಿವರ್ಗ : 
ಸಮುದ್ರೋಬ್ಬಿರಕೂಪಾರಃ ಪಾರಾವಾರಸ್ಸರಿತ್ಪತಿಃ| 
ಉದಾನುದಧಿ: ಸಿಂಧುಃ ಸರಸ್ಕಾನ್ ಸಾಗರೋರ್ಣವಃ || ೨೬೨ 
ರತ್ನಾಕರೊ ಜಲನಿಧಿರ್ಯಾದಃಪತಿರಪಾಂಪತಿಃ | 
ತಸ್ಯ ಪ್ರಭೇದಾಃಕ್ಷೀರೋದೋ ಲವಣೋದಸ್ತಥಾಪರೇ || 

೨೬೩ 
ಆಪಃ ಸ್ತ್ರೀ ಭೂಮಿ ವಾಗ್ವಾರಿ ಸಲಿಲಂ ಕಮಲಂ ಜಲಮ್ | 
ಪಯಃಕೀಲಾಲಮಮೃತಂ ಜೀವನಂ ಭುವನಂ ವನಮ್ || 

೨೬೪ 
ಕಬಂಧಮುದಕಂ ಪಾಥಃ ಪುಷ್ಕರಂ ಸರ್ವತೋಮುಖಮ್ | 
ಅಂಭೋಜರ್ಣಸೋಯಪಾನೀಯನೀರಕ್ಷೀರಾಂಬುಶಂಬರಮ್ || ೨೬೫ 
ಕೃಪೀಟಂ ಕಾಂಡಮಸ್ತ್ರೀ ಸ್ಯಾಜೀವನೀಯಂ ಕುಶಂ ವಿಷಮ್ | 
ಮೇಘಪುಷ್ಪಂ ಘನರಸಮು ದ್ವೇ ಆಪ್ಯಮಮ್ಮಯಮ್ || ೨೬೬ 


ವಾರಿವರ್ಗ 
೨೬೨ - ೨೬೩. ಸಮುದ್ರ , ಅಬ್ಬಿ , ಅಪಾರ , ಪಾರಾವಾರ , ಸರಿತ್ಪತಿ, ಉದನ್ವತ್, 
ಉದಧಿ, ಸಿಂಧು, ಸರಸ್ವತ್, ಸಾಗರ, ಅರ್ಣವ, ರತ್ನಾಕರ, ಜಲನಿಧಿ, ಯಾದಾಪತಿ, 
ಅಪಾಂಪತಿ ( ಪು)= ಸಮುದ್ರ , ಕ್ಷೀರೋದ, ಲವಣೋದ( ಪು = ಇವು ಸಮುದ್ರ ವಿಶೇಷಗಳ 
ಹೆಸರು. ೨೬೪ - ೨೬೬. ಅಪ್2( ಸ್ತ್ರೀ . ನಿತ್ಯಬಹುವಚನ), ವಾರ್‌, ವಾರಿ, ಸಲಿಲ, ಕಮಲ, 
ಜಲ, ಪಯಸ್ , ಕೀಲಾಲ, ಅಮೃತ, ಜೀವನ, ಭುವನ, ವನ, ಕಬಂಧ, ಉದಕ, ಪಾಥಸ್ , 
ಪುಷ್ಕರ, ಸರ್ವತೋಮುಖ , ಅಂಭಸ್ , ಅರ್ಣಸ್ ,ತೋಯ, ಪಾನೀಯ , ನೀರ, ಕ್ಷೀರ, 
ಅಂಬು, ಶಂಬರ, ಕೃಪೀಟ ( ನ), ಕಾಂಡ ( ಪು. ನ), ಜೀವನೀಯ, ಕುಶ , ವಿಷ, ಮೇಘಪುಷ್ಪ , 
( ನ), ಘನರಸ ( ಪು) = ನೀರು. ಆಪ್ಯ , ಅಮ್ಮಯ ( ತ್ರಿ . - . - ಅಮ್ಮಯಿ ) =ನೀರಿನ ವಿಕಾರ, 
ನೀರಿನ ರೂಪಾಂತರ . 


1 ಒಟ್ಟು ಸಮುದ್ರಗಳು ಏಳು : ಕ್ಷೀರೋದ, ಲವಣೋದ, ಇಕ್ಷುರಸೋದ, ಸುರೋದ, 
ದಧಿಮಂಡೋದ, ಸ್ವಾದದ, ಮೃತೋದ. 
- ಆಪಸ್ ಎಂಬ ಸಾಂತನಪುಂಸಕ ಶಬ್ದವೂ ಉಂಟು. ಆಪೋಭಿರ್ಮಾರ್ಜನಂ ಕೃತ್ವಾ . 


ಅಮರಕೋಶಃ- ೧ 


ಭಂಗಸರಂಗಊರ್ಮಿವರ್ಾ ಸ್ತ್ರೀಯಾಂ ವೀಚಿರಥರ್ಮಿಷು | 
ಮಹತ್ತೋಲೋಲಕಲ್ಲೋಲ್‌ ಸ್ಯಾದಾವರ್ತೊsಂಭಸಾಂ ಭ್ರಮಃ|| ೨೬೭ 
ಸೃಷಂತಿ ಬಿಂದುಪೃಷತಾಃ ಪುಮಾಂಸೋ ವಿಪುಷಃ ಯಃ | 
ಚಕ್ರಾಣಿ ಪುಟಭೇದಾಃಸ್ಯುರ್ಭಮಾಶ್ಚ ಜಲನಿರ್ಗಮಾಃ|| 

೨೬೮ 
ಕೂಲಂರೋಧಶ್ಚ ತೀರಂ ಚ ಪ್ರತೀರಂ ಚ ತಟಂ ತ್ರಿಷು | 
ಪಾರಾವಾರೇ ಪರಾರ್ವಾಚೀ ತೀರೇ ಪಾತ್ರಂ ತದಂತರಮ್ || ೨೬೯ 
ದ್ವೀಪೋsಸ್ತಿಯಾಮಂತರೀಪಂ ಯದಂತರ್ವಾರಿಣಸ್ಕಟಮ್ | | 
ತೋಯೋತಿ ತಂ ತತ್ತುಲಿನಂ ಸೈಕತಂ ಸಿಕತಾಮಯಮ್ || ೨೭೦ 
ನಿಷದ್ವರಸ್ಸು ಜಂಬಾಲಃ ಪಂಕೋsಸ್ತ್ರೀ ಶಾದಕರ್ದಮೌ | 
ಜಲೋಚ್ಛಾಸಾಃ ಪರೀವಾಹಾ: ಕೂಪಕಾಸ್ತು ವಿದಾರಕಾಃ || ೨೭೧ 


೨೬೭. ಭಂಗ, ತರಂಗ ( ಪು),ಊರ್ಮಿ, ವೀಚಿ( ಪು. ಸ್ತ್ರೀ ) = ಅಲೆ. ಉಲ್ಲೋಲ ಕಲ್ಲೋಲ 
( ಪು) = ದೊಡ್ಡ ಅಲೆ, ಆವರ್ತ ( ಪು) =ನೀರಿನ ಸುಳಿ. ೨೬೮. ಪೃಷತ್ ( ನ), ಬಿಂದು, ಪೃಷತ 
( ಪು), ವಿಪುಷ್‌ ( = ನೀರಿನ ಹನಿ, ಚಕ್ರ ( ನ), ಪುಟಭೇದ ( ಪು) = ನೀರು ಚಕ್ರಾಕಾರವಾಗಿ 
ಸುತ್ತುತ್ತ ಕೆಳಗಿಳಿಯುವುದು (Whirlpool), ಭ್ರಮ , ಜಲನಿರ್ಗಮ ( ಪು) =ನೀರು ಹರಿಯುವ 
ತೂಬು, ಬಚ್ಚಲು. ೨೬೯ . ಕೂಲ, ರೋಧಸ್ , ತೀರ, ಪ್ರತೀರ ( ನ), ತಟ ( ಪು. ನ. ೩ ) 
(ತಟೀ ( ಸ್ತ್ರೀ ) = ತೀರ, ದಡ, ಪಾರ ( ನ = ಆಚೆಯ ದಡ. ಆವಾರ ( ನ) = ಈಚೆಯ ದಡ. 
ಪಾತ್ರ ( ನ) = ಎರಡು ದಡಗಳ ಮಧ್ಯದಲ್ಲಿ ನೀರು ಹರಿಯುವ ಅಂತರಾಳ ( The bed of a 
river ). ೨೭೦. ದ್ವೀಪ( ಪು. ನ), ಅಂತರೀಪ ( ನ) =ದ್ವೀಪ, ನಡುಗಡ್ಡೆ . ಪುಲಿನ ( ನ) =ನೀರಿಂದ 
ಮೇಲೆದ್ದ ತೀರ, ದಿಣ್ಣೆ , ಸೈಕತ (ನ)= ಮರಳು ದಿಣ್ಣೆ , ೨೭೧. ನಿಷದ್ವರ, ಜಂಬಾಲ ( ಪು), 
ಪಂಕ ( ಪು. ನ), ಶಾದ, ಕರ್ದಮ ( ಪು) = ಕೆಸರು, ಜಲೋಚ್ಛಾಸ, ಪರೀವಾಹ ( ಪು)= ಉಕ್ಕಿದ 
ನೀರು ಹರಿಯುವ ಮಾರ್ಗ , ಕೋಡಿ, ಕೂಪಕ, ವಿದಾರಕ ( ಪು) = ಒಣದ ಹೊಳೆಯಲ್ಲಿ 
ನೀರಿಗಾಗಿ ತೆಗೆದ ಗುಂಡಿ. 


ಪೃಷಂತಿ ಎಂದು ಇಕಾರಾಂತ ಪುಲ್ಲಿಂಗವೂ ಉಂಟು. 


೫೩ 


೧೧. ವಾರಿವರ್ಗ : 


೨೭೨ 


ನಾವ್ಯಂ ಲಿಂಗಂ ನೌತಾ ಸ್ತ್ರೀಯಾಂ ನೌಷ್ಕರಣಿಸ್ತರಿಃ | 
ಉಡುಪಂ ತು ಪ್ಲವಃಕೋಲಃಸೋತೋsಂಬುಸರಣಂ ಸ್ವತ: || 
ಆತರಸ್ತರಪಣ್ಯಂ ಸ್ಯಾದ್ರೋಣೀಕಾಷ್ಟಾಂಬುವಾಹಿನೀ | 
ಸಾಂಯಾತ್ರಿಕಃ ಪೋತವಣಿಕ್ ಕರ್ಣಧಾರಸ್ಸು ನಾವಿಕಃ || 

೨೭೩ 
ನಿಯಾಮಕಾಃಪೋತವಾಹಾ: ಕೂಪಕೊ ಗುಣವೃಕ್ಷಕಃ | 
ನೌಕಾದಂಡಃಕ್ಷೇಪಣೀ ಸ್ಯಾದರಿತಂ ಕೇನಿಪಾತಕಃ || 

೨೭೪ 
ಅಭಿ : ಕಾಷ್ಠಕುದ್ದಾಲಃಸೇಕಪಾತ್ರಂ ತು ಸೇಚನಮ್ | 
ಯಾನಪಾತ್ರಂ ತು ಪೋತೋsಭಿಭವೇ ತ್ರಿಷಸ ಮುದ್ರಿಯಮ್ || ೨೭೫ 


೨೭೨. ನಾವ್ಯ ( ಪು. ಸ್ತ್ರೀ ನ = ದೋಣಿಯಿಂದ ದಾಟಬೇಕಾದಷ್ಟು ನೀರಿರುವ ಹೊಳೆ 
ಮೊದಲಾದದ್ದು . ನೌ , ತರಣಿ, ತರಿ (ನೀ )=ದೋಣಿ, ಹಡಗು, ಉಡುಪ ( ನ), ಪ್ಲವ, 
ಕೋಲ( ಪು)= ತೆಪ್ಪ ( Raft).ಸೋತಸ್ ( ನ)= ತಾನಾಗಿ ಹರಿಯುವ ಜಲಪ್ರವಾಹ ( Natu 
ral current ), ೨೭೩ . ಆತರ ( ಪು), ತರಪಣ್ಯ ( ನ) = ದೋಣಿಯವನಿಗೆ ಕೊಡುವ ಕೂಲಿ 
( Freight ).ದ್ರೋಣೀ( ೩ ) =ನೀರನ್ನು ತುಂಬಿ ಚೆಲ್ಲುವುದಕ್ಕಾಗಿ ಉಪಯೋಗಿಸುವ ಮರದ 
ಪಾತ್ರೆ ( An Oval vessel of wood ; ಇದನ್ನು ದೋಣಿ - Boat ಎಂಬ ಅರ್ಥದಲ್ಲಿಯೂ 
ಉಪಯೋಗಿಸುತ್ತಾರೆ.) ಸಾಂಯಾತ್ರಿಕ, ಪೋತವಣಿಜ್ ( ಪು)= ಹಡಗಿನಲ್ಲಿ ಸಂಚರಿಸುವ 
ವರ್ತಕ, ಕರ್ಣಧಾರ , ನಾವಿಕ ( ಪು) = ಹಡಗನ್ನು ನಡೆಸುವವನು. ೨೭೪, ನಿಯಾಮಕ, 
ಪೋತವಾಹ ( ಪು) = ಹಡಗಿನ ಮೇಲ್ವಿಚಾರಣೆನೋಡಿಕೊಳ್ಳತಕ್ಕವನು. ಕೂಪಕ , ಗುಣ ವೃಕ್ಷಕ 
( ಪು) = ಹಡಗಿನ ಮಧ್ಯದಲ್ಲಿರುವ ಕಂಬ , ನೌಕಾದಂಡ ( ಪು),ಕ್ಷೇಪಣೀ (ನೀಲಿ) =ನೌಕೆಯನ್ನು 
ನಡೆಸುವ ಎರಡು ಪಕ್ಕಗಳಲ್ಲಿರುವಕೋಲು( Oar). ಅರಿತ್ರ ( ನ) ಕೇನಿಪಾತಕ ( ಪು) = ನೌಕೆಯ 
ಚುಕ್ಕಾಣಿ, ನೌಕೆಯನ್ನು ನಡೆಸುವ ಹಿಂಬದಿಯ ಕೋಲು. ೨೭೫ . ಅಭಿಃ ( ಸ್ತ್ರೀ ), 
ಕಾಷ್ಠಕುದ್ದಾಲ ( ಪು) = ನೌಕೆಯನ್ನು ಸ್ವಚ್ಛಮಾಡಲು ಮರದಿಂದ ಮಾಡಿದ ಗುದ್ದಲಿ, ಸೇಕಪಾತ್ರ 
ಸೇಚನ ( ನ)= ನೌಕೆಯ ನೀರನ್ನು ಚೆಲ್ಲುವ ಪಾತ್ರೆ , ಯಾನಪಾತ್ರ ( ನ),ಪೋತ( ಪು) = ನೀರನ್ನು 
ದಾಟುವ ಸಾಧನ ( ಹಡಗು, ದೋಣಿ, ತೆಪ್ಪ ), ಸಮುದ್ರಿಯ ( ಪು. ಸ್ತ್ರೀ ನ)= ಸಮುದ್ರದಲ್ಲಿ 
ಹುಟ್ಟಿದ್ದು. 


1 ಕ್ಷಿಪಣಿ ಎಂದು ಪಾಠಾಂತರ ಕ್ಷೇಪಣಿ, ಕ್ಷಿಪಣಿ ಎಂದು ಪ್ರಸ್ವಾಂತಗಳೂ ಉಂಟು. 


೫೪ 


ಅಮರಕೋಶ:- ೧ 
ಕೀಬೇsರ್ಧನಾಮಂ ನಾವೋರ್ಧತೀತನೌಕೇsತಿನು ತ್ರಿಷು | 
ತ್ರಿಷ್ಮಾಗಾಧಾತ್ ಪ್ರಸನ್ನೋಚ್ಚ 
: ಕಲುಷೋsನಚ್ಚ ಆವಿಲಃ || ೨೭೬ 
ನಿಮ್ಮಂ ಗಭೀರಂ ಗಂಭೀರಮುತ್ತಾನಂ ತದ್ವಿಪರ್ಯಯೇ || 
ಅಗಾಧಮತಲಸ್ಪರ್ಶ ಕೈವರ್ತ ದಾಶದೀವರೇ || 

೨೭೭ 
ಆನಾಯಃ ಪುಂಸಿ ಜಾಲಂ ಸ್ಯಾಚಣಸೂತ್ರಂ ಪವಿತ್ರಕಮ್ | 
ಮತೃಧಾನೀ ಕುವೇಣೀ ಸ್ಯಾನ್ಸಡಿಶಂ ಮತೃವೇದನಮ್ || ೨೭೮ 
ಪೃಥುರೋಮಾಝಷೋ ಮತ್ತೊಮೀನೋ ವೈಸಾರಿsಂಡಜಃ| 
ವಿಸಾರಶ್ಯಕಲೀ ಚಾಥ ಗಡಕಶ್ಯಕುಲಾರ್ಧಕಃ || 

೨೭೯ 
ಸಹಸ್ರದಂಷ್ಟ : ಪಾಠೀನ ಉಲೂಪಿ ಶಿಶುಕಸ್ಸಮ್ | 
ನಲಮೀನಲಿಚಿಮಃಪ್ರೋಫೀ ತು ಶಫರೀ ದ್ವಯೋ || ೨೮೦ 


- ೨೭೬ . ಅರ್ಧನಾವ ( ನ) = ನೌಕೆಯ ಅರ್ಧಭಾಗ. ಅತಿನು ( ಪು, ಸ್ತ್ರೀ , ನ) = ನೌಕೆಯನ್ನು 
ದಾಟಿದ ವಸ್ತು . ಮುಂದೆ ಅಗಾಧ ಶಬ್ದದವರೆಗೆ ಇರುವ ಶಬ್ದಗಳು ವಿಶೇಷ್ಯ ನಿಮ್ಮಗಳಾಗಿ 
ತ್ರಿಲಿಂಗಗಳಾಗುತ್ತವೆ. ಪ್ರಸನ್ನ , ಅಚ್ಚ ( ಪು. ಸ್ತ್ರೀ , ನ.) = ನಿರ್ಮಲ ಕಲುಷ, ಅನಕ್ಷ , ಆವಿಲ 
( ಪು. ಸ್ತ್ರೀ . ನ)=ಕೊಳೆಯಾದದ್ದು . ೨೭೭. ನಿಮ್ಮ , ಗಭೀರ, ಗಂಭೀರ ( ಪು. ಸ್ತ್ರೀ , ನ = 
ಆಳವಾದದ್ದು . ಉತ್ತಾನ ( ಪು. ಸೀ . ನ = ಆಳವಿಲ್ಲದ್ದು . (Shallow ), ಅಗಾಧ ( ಪು . 
ಸೀ . ನ)= ತಳವಿಲ್ಲದಷ್ಟು ಆಳವಾದದ್ದು . ಕೈವರ್ತ , ದಾಶ, ಧೀವರ ( ಪು)= ಬೆಸ್ತ ( Fisherman ) 
ದೋಣಿಯನ್ನು ನಡೆಸುವ ವೃತ್ತಿಯವನು. ೨೭೮. ಆನಾಯ ( ಪು), ಜಾಲ ( ನ)= ಬಲೆ. 
ಶಣಸೂತ್ರ, ಪವಿತ್ರಕ ( ನ) = ಸೆಣಬಿನ ಬಲೆ ; ಬಲೆಯ ದಾರ (Strings of a net ). 
ಮತೃಧಾನೀ , ಕುವೇಣೀ ( = ಮೀನುಗಳನ್ನು ತುಂಬುವ ಬುಟ್ಟಿ, ಬಡಿಶ (ಬಲಿಶ), 
ಮತೃವೇಧನ ( ನ) = ಗಾಳ ೨೭೯ . ಪೃಥುರೋಮನ್ , ಝಷ, ಮತ್ಸ , ಮೀನ, ವೈಸಾರಿಣ , 
ಅಂಡಜ, ವಿಸಾರ, ಶಕಲಿನ್ = ಮೀನು, ಗಡಕ, ಶಕುಲಾರ್ಧಕ ( ಪು) = ಮರಿಮೀನು, ೨೮೦ . 
ಸಹಸ್ರದಂಷ್ಟ , ಪಾಠೀನ ( ಪು) = ಬಹಳ ಹಲ್ಲುಗಳು ಅಥವಾ ಮುಳ್ಳುಗಳಿರುವ ಮೀನು. 
ಉಲೂಪೀ ( ಸ್ತ್ರೀ ), ಶಿಶುಕ ( ಪು ) = ಉಣಿಚಿ ಮೀನು, ನಲಮೀನು, ಚಿಲಿಚಿಮ 
( ಪು) = ಹುಲ್ಲು ಮೀನು (Fish living among reeds), ಪ್ರೋಷ್ಠಿ ( ಸ್ತ್ರೀ ), ಶಫರೀ ( ಪು. 
ಸೀ .) ( ಪು. ಶಫರ) = ಹಾರುಮೀನು, ೨೮೧ - ೨೮೨. ಪೋತಾಧಾನ ( ನ) = ಮೀನುಮರಿಗಳ 
ಗುಂಪು. ಮುಂದೆ ಹೇಳುವ ಶಬ್ದಗಳು ನಾನಾ ಜಾತಿಯ ಮೀನುಗಳ ಹೆಸರುಗಳು. ರೋಹಿತ, 


೫೫ 


೨೮೨ 


೧೧. ವಾರಿವರ್ಗ: 
ಕುದ್ರಾಂಡಮ ಸಂಘಾತಃ ಪೋತಾಧಾನಮಥೋ ಝುಷಾಃ | 
ರೋಹಿತೋ ಮದ್ದು ರಶ್ಯಾಲೋ ರಾಜೀವಶ್ಯಕುಲಸ್ತಿಮಿಃ|| 

೨೮೧ 
ತಿಮಿಂಗಿಲಾದಯಶ್ಚಾಥ ಯಾದಾಂಸಿ ಜಲಜಂತವಃ | 
ತದ್ದೇದಾಃಶಿಶುಮಾರೋದ್ರಶಂಕವೋ ಮಕರಾದಯಃ|| 
ಸ್ಯಾಮ್ಯುಲೀರ: ಕರ್ಕಟಕ; ಕೂರ್ಮ ಕಮಠಕಚ್ಛಪೌ | 
ಗ್ರಾಹೋಂವಹಾರೋ ನಕ್ರಸ್ಸು ಕುಂಭೀರೋsಥ ಮಹೀಲತಾ || ೨೮೩ 
ಗಂಡೂಪದಃ ಕಿಂಚುಲಕೊ ನಿಹಾಕಾ ಗೋಧಿಕಾ ಸಮೇ | 
ರಕ್ತಪಾ ತು ಜಲೂಕಾಯಾಂ ಯಾಂ ಭೂಮಿ ಜಲೌಕಸಃ || ೨೮೪ 
ಮುಕ್ಕಾಸ್ಫೋಟ:ಪ್ರಿಯಾಂ ಶುಕ್ಕಿ : ಶಂಖಸ್ಕಾಂಬುರಮೌ | 
ಕುದ್ರಶಂಖಾಶ್ಚಂಖನಖಾಶಂಬೂಕಾ ಜಲಶುಕ್ರಯಃ|| 

೨೮೫ 
ಭೇಕೇ ಮಂಡೂಕವರ್ಷಾಭೂಶಾಲೂರಪ್ಪ ವದರ್ದುರಾ: | 
ಶಿಲೀ ಗಂಡೂಪದೀ ಭೇಕೀ ವರ್ಷಾದ್ವೀ ಕಮರೀ ದುಲಿ: || ೨೮೬ 
ಮದ್ದುರ, ಶಾಲ, ರಾಜೀವ, ಶಕುಲ, ತಿಮಿ , ತಿಮಿಂಗಿಲ ( ಪು) ಇತ್ಯಾದಿ. ಯಾದಸ್ 
( ನ) = ಜಲಜಂತು. ಶಿಶುಮಾರ ( ಪು = ನೆಗಳು ( Alligator , Gangetic porpoise ). ಉದ್ರ 
( ಪು) = ಮೀನುಗಳನ್ನು ತಿನ್ನುವ ಜಲಜಂತು ( Otter ). ಶಂಕು ( ಪು) = ನೀರು ಹಂದಿ (Water 
hog). ಮಕರ ( ಪು) = ಮೊಸಳೆ ; ಜಲವ್ಯಾಘ್ರ ( Shark ). ೨೮೩ - ೨೮೪, ಕುಲೀರ, ಕರ್ಕಟಕ 
( ಪು) = ಏಡಿ , ಕೂರ್ಮ , ಕಮಠ, ಕಚ್ಛಪ ( ಪು) = ಆಮೆ . ಗ್ರಾಹ, ಅವಹಾರ ( ಪು) = ಮೊಸಳೆ. 
ನಕ್ರ , ಕುಂಭೀರ ( ಪು) = ಮೊಸಳೆ ( ಮಕರ, ಗ್ರಾಹ, ನಕ್ರ - ಈ ಮೂರು ಶಬ್ದಗಳಿಗೆ 
ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಮೊಸಳೆಯೆಂದು ಅರ್ಥ ಹೇಳುತ್ತಾರೆ, ಆದರೆ ಇವು ಭಿನ್ನ ಜಾತಿಯ 
ಜಲಜಂತುಗಳು .) ಮಹೀಲತಾ ( ಸ್ತ್ರೀ ), ಗಂಡೂಪದ, ಕಿಂಚುಲಕ ( ಪು) = ಕೆಸರುಹುಳು. 
ನಿಹಾಕಾ,ಗೋಧಿಕಾ, ( = ಉಡುವಿನಂತಹ ಜಲಜಂತು . ರಕ್ತಪಾ, ಜಲೂಕಾ, ಜಲೌಕಸ್ 
( ೩ ) = ಜಿಗಳೆ ( ಜಲೌಕಸ್ ಶಬ್ದಕ್ಕೆ ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಬಹುವಚನದಲ್ಲಿ ಪ್ರಯೋಗ.) ೨೮೫ . 
ಮುಕ್ತಾಸ್ಫೋಟ( ಪು), ಶುಕ್ಕಿ ( ಸ್ತ್ರೀ ) = ಮುತ್ತಿನ ಚಿಪ್ಪು , ಶಂಖ , ಕಂಬು ( ಪು. ನ. ) = ಶಂಖ . 
ಶಂಖನಖ ( ಪು)= ಚಿಕ್ಕ ಶಂಖ , ಶಂಬೂಕ( ಪು), ಜಲಶುಕ್ಕಿ ( = ಕಪ್ಪೆಚಿಪ್ಪು , ೨೮೬ . 
ಭೇಕ, ಮಂಡೂಕ, ವರ್ಷಾಭೂ , ಶಾಲೂರ, ಪ್ಲವ, ದರ್ದುರ ( ಪು) =ಕಪ್ಪೆ , ಶಿಲೀ . 


* ಜಲೋಕಾ, ಜಲೌಕಾ ಎಂದು ರೂಪಾಂತರಗಳುಂಟು. 


೫೬ 


, 


ಅಮರಕೋಶಃ- ೧ 


೨೮೭ 


೨೮೮ 


ಮದ್ದುರಸ್ಯ ಪ್ರಿಯಾ ಶೃಂಗೀ ದುರ್ನಾಮಾ ದೀರ್ಘಕೋಶಿಕಾ | 
ಜಲಾಶಯಾ ಜಲಾಧಾರಾಸ್ತತ್ರಾಗಾಧಜಲೋ ಪ್ರದಃ| | 
ಆಹಾವನ್ನು ನಿಪಾನಂ ಸ್ಯಾದುಪಕೂಪಜಲಾಶಯೇ | 
ಪುಂಸ್ಕ್ವಾಂಧುಃ ಪ್ರಹಿ: ಕೂಪಉದಪಾನಂ ತು ಪುಂಸಿ ವಾ || 
ನೇಮಿಸ್ತಿಕಾಸ್ಯ ಪೀನಾಡೋ ಮುಖಬಂಧನಮಸ್ಯ ಯತ್ | 
ಪುಷ್ಕರಿಣ್ಯಾಂ ತು ಖಾತಂ ಸ್ಯಾದಖಾತಂ ದೇವಖಾತಕಮ್ || 
ಪದ್ಮಾಕರಸ್ಕಟಾಕೋsಸ್ತ್ರೀ ಕಾಸಾರಸ್ಸರಸೀ ಸರಃ | 
ವೇಶಂತಃ ಪಲ್ವಲಂ ಚಾಲ್ಪಸರೋ ವಾಪೀ ತು ದೀರ್ಘಕಾ || 
ಬೇಯಂ ತು ಪರಿಖಾಧಾರಸ್ತಂಭಸಾಂ ಯತ್ರ ಧಾರಣಮ್ | 
ಸ್ಯಾದಾಲವಾಲಮಾವಾಲಮಾವಾಪೋsಥ ನದೀ ಸರಿತ್ || 


೨೮೯ 


೨೯೦ 


೨೯೧ 


ಗಂಡೂಪದೀ (೩ )= ಹೆಣ್ಣು ಕೆಸರುಹುಳು, ಭೇಕೀ , ವರ್ಷಾಭೀ (೩ ) = ಹೆಣ್ಣು ಕಪ್ಪೆ . 
ಕಮಠ , ದುಲಿ( ೩ )= ಹೆಣ್ಣು ಆಮೆ , ೨೮೭. ಶೃಂಗೀ (೩ )= ಮದ್ದುರ ಜಾತಿಯ ಹೆಣ್ಣು 
ಮೀನು, ದುರ್ನಾಮನ್ , ದುರ್ನಾಮಾ( ದುರ್ನಾಮೀ ), ದೀರ್ಘಕೋಶಿಕಾ ( ೩ ) = ದೊಡ್ಡ 
ಜಿಗಳೆ, ಜಲಾಶಯ , ಜಲಾಧಾರ ( ಪು) = ನೀರಿರುವ ಕೊಳ ಮೊದಲಾದದ್ದು . ಹದ 
( ಪು) = ಆಳವಾದ ನೀರಿರುವ ಮಡು. ೨೮೮. ಆಹಾವ( ಪು), ನಿಪಾನ ( ನ) = ಪಶುಗಳು ನೀರು 
ಕುಡಿಯಲೆಂದುಕಟ್ಟಿದ ನೀರಿನ ತೊಟ್ಟಿ. ಅಂಧು, ಪ್ರಹಿ ,ಕೂಪ( ಪ್ರ ), ಉದಪಾನ ( ಪು. ನ. = 
ಸೇದುವ ಬಾವಿ, ೨೮೯ . ನೇಮಿ , ತ್ರಿಕಾ ( = ಗಡಗಡೆ ( An instrument for raising 
water, pulley). ಪೀನಾಹ ( ವೀನಾಹ) ( ಪು), ಮುಖಬಂಧನ ( ನ) = ಬಾವಿಯ ಹೊದಿಕೆ, 
ಮುಚ್ಚಲು, ಪುಷ್ಕರಿಣೀ ( ೩ ), ಖಾತ ( ನ) =ತೋಡಲ್ಪಟ್ಟ ಕೊಳ. ಅಖಾತ, ದೇವಖಾತಕ 
( ನ) = ಸ್ವಭಾವಸಿದ್ಧವಾದ ಕೊಳ, ೨೯೦. ಪದ್ಮಾಕರ ( ಪು), ತಟಾಕ ( ಪು. ನ), ಕಾಸಾರ 
( ಪು), ಸರಸೀ ( ಸ್ತ್ರೀ ), ಸರಸ್‌ ( ನ ) = ಸರೋವರ, ಕೆರೆ, ವೇಶಂತ ( ಪು). ಪ್ರಜ್ವಲ, ಅಲ್ಪಸರಸ್ 
( ನ) = ಚಿಕ್ಕ ಕೊಳ, ಹೊಂಡ. ವಾಪೀ , ದೀರ್ಘಕಾ ( ೩ ) = ಉದ್ದವಾಗಿರುವ ಬಾವಿ, ಇಳಿಯುವ 
ಬಾವಿ , ೨೯೧- ೨೯೩ . ಖೇಯ ( ನ), ಪರಿಖಾ( = ನೀರಿರುವ ಕಂದಕ . ಆಧಾರ ( ಪು) =ನೀರು 
ತುಂಬುವ ಕಟ್ಟೆ , ತೊಟ್ಟಿ, ಆಲವಾಲ,2 ಆವಾಲ ( ನ), ಆವಾಪ ( ಪು = ಗಿಡದ ಬುಡದಲ್ಲಿ 


1 ತಡಾಕ, ತಡಾಗ, ತಟಾಗ ಎಂದು ಪಾಠಾಂತರ ಉಂಟು. 
- ಅಲವಾಲ ಎಂಬ ಪ್ರಸ್ವಾದಿಯೂ ಉಂಟು. 


೫೭ 


೨೯೩ 


೨೯೪ 


೧೧. ವಾರಿವರ್ಗ: 
ಕೂಲಂಕಷಾ ನಿರ್ಝರಿಣೀ ರೋಧಾವಕ್ಕಾ ಸರಸ್ವತೀ | 
ತರಂಗಿಣೀ ಶೈವಲಿನೀ ತಟಿನೀ ಪ್ರಾದಿನೀ ಧುನೀ || 
ಸೋತಸ್ವತೀ ದ್ವೀಪವತೀ ಸ್ತವಂತೀ ನಿಮ್ಮಗಾಪಗಾ | 
ಗಂಗಾ ವಿಷ್ಣುಪದೀ ಜಕ್ಕುತನಯಾ ಸುರನಿಮ್ಮಗಾ || 
ಭಾಗೀರಥೀ ತ್ರಿಪಥಗಾತ್ರಿತಾಭೀಷ್ಮೆಸೂರಪಿ | 
ಕಾಲಿಂದೀ ಸೂರ್ಯತನಯಾ ಯಮುನಾ ಶಮನಸ್ವಸಾ || 
ರೇವಾ ತು ನರ್ಮದಾಸೋಮೋವಾಮೇಖಲಕನ್ಯಕಾ | 
ಕರತೋಯಾಸದಾನೀರಾ ಬಾಹುದಾ ಸೈತವಾಹಿನೀ || 
ಶತದ್ರುಸ್ತು ಶುತುದ್ರಿಸ್ಸಾದ್ವಿಪಾಶಾ ತು ವಿಪಾಟ್ ಯಾಮ್ | 
ಶೋಣೋ ಹಿರಣ್ಯವಾಹಾತ್ಯಲ್ಯಾಟ್ನಾ ಕೃತಿಮಾ ಸರಿತ್ || 
ಶರಾವತೀ ವೇತ್ರವತೀ ಚಂದ್ರಭಾಗಾ ಸರಸ್ವತೀ | 
ಗೋದಾವರೀ ಭೀಮರಥೀ ಕೃಷ್ಣವೇಣೀ ಚ ಗೌತಮೀ || 
ಕಾವೇರೀ ಸರಿತೋsನ್ಯಾಶ್ಚ ಸಂಭೇದಸ್ಸಿಂಧುಸಂಗಮ : | | 
ದ್ವಯೋಃಪ್ರಣಾಲೀ ಪಯಸಃ ಪದವ್ಯಾಂ ತ್ರಿಷು ತತ್ತರೌ || 


೨೯೫ 


೨೯೬ 


೨೯೭ 


೨೯೮ 


ಮಾಡುವ ಪಾತಿ, ನದೀ , ಸರಿತ್ ,ಕೂಲಂಕಷಾ, ನಿರ್ಝರಿಣೀ , ರೋಧೋವಾ, ಸರಸ್ವತೀ , 
ತರಂಗಿಣಿ , ಶೈವಲಿನೀ , ತಟಿನೀ , ಪ್ರಾದಿನೀ , ಧುನೀ ,ಸೋತಸ್ವತೀ , ದ್ವೀಪವತೀ , ಸ್ತವಂತೀ , 
ನಿಮ್ಮಗಾ, ಆಪಗಾ( ೩ )= ನದಿ, ಹೊಳೆ, ೨೯೩ -೨೯೪, ಗಂಗಾ, ವಿಷ್ಣುಪದೀ , ಜಹ್ನು ತನಯಾ, 
ಸುರನಿಮ್ಮಗಾ, ಭಾಗೀರಥೀ , ತ್ರಿಪಥಗಾ, ತಿಸ್ರೋತಸ್ , ಭೀಷ್ಮೆಸೂ ( > = ಗಂಗಾನದಿ. 
ಕಾಲಿಂದೀ , ಸೂರ್ಯತನಯಾ, ಯಮುನಾ, ಶಮನಸ್ವ ( = ಯಮುನೆ. ೨೯೫ . ರೇವಾ, 
ನರ್ಮದಾ, ಸೋಮೋವಾ 
, ಮೇಖಲಕನ್ಯಕಾ ( ಮೇಕಲಕನ್ಯಕಾ) ( ) = ನರ್ಮದಾ ನದಿ. 
ಕರತೋಯಾ, ಸದಾನೀರಾ( = ನದೀವಿಶೇಷ, ಪಾರ್ವತೀ ವಿವಹಾಕಾಲದಲ್ಲಿ ಕನ್ಯಾದಾನ 
ಜಲದಿಂದ ಸಂಭವಿಸಿದ ನದಿ, ಬಾಹುದಾ, ಸೈತವಾಹಿನೀ ( ಸೀ ) = ನದೀವಿಶೇಷ, 
ಕಾರ್ತವೀರ್ಯನು ನಿರ್ಮಿಸಿದ ನದಿ. ೨೯೬ . ಶತದ್ರು , ಶುತುದಿ ( ಸ್ತ್ರೀ ) = ನದೀವಿಶೇಷ. 
ವಿಪಾಶಾ, ವಿಪಾಶ್‌ ( ಟ್ ) ( = ಪಾಪ ವಿಮೋಚಿನೀ ನದಿ. ಶೋಣ, ಹಿರಣ್ಯಬಾಹು 
( ಪು) =ಶೋಣವೆಂಬ ನದಿ . ಕುಲ್ಯಾ ( =ಕಾಲುವೆ, ೨೯೭- ೨೯೮. ಶರಾವತೀ , ವೇತ್ರವತೀ , 
ಚಂದ್ರಭಾಗಾ, ಸರಸ್ವತೀ , ಗೋದಾವರೀ , ಭೀಮರಥೀ , ಕೃಷ್ಣವೇಣೀ , ಗೌತಮೀ , ಕಾವೇರೀ 


೩೦೦ 


೫೮ 

ಅಮರಕೋಶ:- ೧ 
ದೇವಿಕಾಯಾಂ ಸರಯ್ಯಾಂ ಚ ಭವೇ ದಾವಿಕಸಾರವೇ | 
ಸೌಗಂಧಿಕಂ ತು ಕಪ್ಪಾರಂ ಹಲ್ಲಕಂ ರಕ್ಕಸಂಧ್ಯಕಮ್ || 
ಸ್ಯಾದುತ್ಪಲಂ ಕುವಲಯಮಥನೀಲಾಂಬುಜನ್ಮ ಚ | 
ಇಂದೀವರಂ ಚ ನೀಲೇsಸ್ಮಿನ್ ಸಿತೇ ಕುಮುದಕೈರವೇ || 
ಶಾಲೂಕಮೇಷಾಂಕಂದಸ್ಸಾದ್ವಾರಿಪರ್ಣಿ ತು ಕುಂಭಿಕಾ ! 
ಜಲನೀಲೀ ತು ಶೈವಾಲಂ ಶೈವಲೋsಥ ಕುಮುದ್ವತೀ || 

೩೦೧ 
ಕುಮುದಿನ್ಯಾಂ ನಲಿನ್ಯಾಂ ತು ಬಿಸಿನೀಪನೀಮುಖಾಃ| 
ವಾ ಪುಂಸಿ ಪದ್ಮಂ ನಲಿನಮರವಿಂದಂ ಮಹೋತ್ಸಲಮ್ || ೩೦೨ 
ಸಹಸ್ರಪತ್ರಂ ಕಮಲಂ ಶತಪತ್ರಂ ಕುಶೇಶಯಮ್ | 
ಪಂಕೇರುಹಂ ತಾಮರಸಂ ಸಾರಸಂ ಸರಸಿರುಹಮ್ || 

೩೦೩ 
ಬಿಸಪ್ರಸೂನರಾಜೀವಪುಷ್ಕರಾಂಭೋರುಹಾಣಿ ಚ | 
ಪುಂಡರೀಕಂ ಸಿತಾಂಭೋಜಮಥ ರಕ್ತಸರೋರುಹಮ್ || 

೩೦೪ 
ರಕೊತ್ಸಲಂ ಕೋಕನದಂ ನಾಲೋ ನಾಲಮಥಾಯಾಮ್ || 
ಮೃಣಾಲಂ ಬಿಸಮಬ್ಬಾದಿಕದಂಬೇ ಷಂಡಮಯಾಮ್ || ೩೦೫ 
( = ಬೇರೆ ಬೇರೆ ನದಿಗಳ ಹೆಸರು, ಸಂಭೇದ ( ಪು) = ನದೀ ಸಂಗಮ . ೨೯೮- ೨೯೯ . 
ಪ್ರಣಾಲೀ ( ಸ್ತ್ರೀ ), ಪ್ರಣಾಲ ( ಪು) =ನೀರು ಹರಿಯಲು ಮಾಡಿದ ಮಾರ್ಗ ( Drain ). ದಾವಿಕ 
( ಪು, ನ.) ( ಸ್ತ್ರೀ , ದಾವಿಕಿ ) = ದೇವಿಕಾ ನದಿಯಲ್ಲಿ ಹುಟ್ಟಿದ್ದು , ಸಾರವ ( ಪು. ನ.) ( ಗ್ರೀ . 
ಸಾರವೀ ) = ಸರಯೂ ನದಿಯಲ್ಲಿ ಹುಟ್ಟಿದ್ದು . ಸೌಗಂಧಿಕ, ಕಹ್ಲಾರ( ನ) = ಬಿಳಿಯ ಜಲಪುಷ್ಪ 
(White water -lily ). ಹಲ್ಲಕ, ರಕ್ತಸಂಧ್ಯಕ ( ನ) = ಕೆಂಪು ಜಲಪುಷ್ಪ ( Red water-lily ) 
೩೦೦ . ಉತ್ಪಲ, ಕುವಲಯ ( ನ) = ನೈದಿಲೆ, ನೀಲಾಂಬುಜನ್ಮನ್, ಇಂದೀವರ ( ನ = ಕಪ್ಪು 
ನೈದಿಲೆ, ಕುಮುದ, ಕೈರವ ( ನ ) = ಬಿಳಿಯ ನೈದಿಲೆ. ೩೦೧- ೩೦೨. ಶಾಲೂಕ 
( ನ) = ಸೌಗಂಧಿಕಾದಿ ಹೂಗಿಡಗಳ ಗಡ್ಡೆ . ವಾರಿಪರ್ಣಿ , ಕುಂಭಿಕಾ ( = ನೀರು ಹಾವಸೆಗಿಡ. 
ಜಲನೀಲೀ ( ಸ್ತ್ರೀ ), ಶೈವಾಲ ( ನ), ಶೈವಲ ( ಪು)= ನೀರಿನ ಮೇಲೆ ಮುಚ್ಚಿಕೊಳ್ಳುವ ಪಾಚಿ. 
ಕುಮುದ್ವತೀ , ಕುಮುದಿನೀ ( ಸ್ತ್ರೀ = ನೈದಿಲೆಗಿಡ, ನಲಿನೀ , ಬಿಸಿನೀ , ಪದ್ಮನೀ ( ಮೃಣಾಲಿನೀ , 
ಕಮಲಿನೀ ಇತ್ಯಾದಿ) ( ೩ ) = ತಾವರೆಗಿಡ, ೩೦೩ ೩೦೪ . ಪದ್ಮ ( ನ. ಪು.), ನಲಿನ, 


1 ಶೇವಲ, ಶೇವಾಲ ಎಂಬ ರೂಪಾಂತರಗಳುಂಟು. 


೧೧. ವಾರಿವರ್ಗ: 


ರ್೫ 


ಕರಹಾಟಫಾಕಂದ: ಕಿಂಜಲ್ಕ : ಕೇಸರೋsಯಾಮ್ | 
ಸಂವರ್ತಿಕಾ ನವದಲಂ ಬೀಜಕೋಶೋ ವರಾಟಕಃ || 


ಇತಿ ವಾರಿವರ್ಗ: 


೩೦೭ 


ಉಕ್ತಂ ಸ್ವರ್ವ್ಯೂಮದಿಕ್ಕಾಲಧೀವಾತ್ಸಬಾದಿನಾಟ್ಯಕಮ್ | 
ಪಾತಾಲಭೋಗಿನರಕಂ ವಾರಿ ಚೈಷಾಂ ಚ ಸಂಗತಮ್ || 
ಇತ್ಯಮರಸಿಂಹಕೃತ್‌ ನಾಮಲಿಂಗಾನುಶಾಸನೇ | 
ಸ್ವರ್ಗಾದಿಕಾಂಡ: ಪ್ರಥಮ : ಸಾಂಗ ಏವ ಸಮರ್ಥಿತಃ|| 


೩೦೮ 


ಇತಿ ನಾಮಲಿಂಗಾನುಶಾಸನೇ ಪ್ರಥಮಕಾಂಡಂ 

ಸಂಪೂರ್ಣಮ್ 
ಅರವಿಂದ, ಮಹೋತ್ಸಲ, ಸಹಸ್ರಪತ್ರ , ಕಮಲ, ಶತಪತ್ರ , ಕುಶೇಶಯ , ಪಂಕೇರುಹ, 
ತಾಮರಸ, ಸಾರಸ, ಸರಸೀರುಹ , ಬಿಸಪ್ರಸೂನ, ರಾಜೀವ, ಪುಷ್ಕರ, ಅಂಭೋರುಹ 
( ನ ) = ತಾವರೆ. ೩೦೪ - ೩೦೫, ಪುಂಡರೀಕ, ಸಿತಾಂಭೋಜ ( ನ ) = ಬಿಳಿದಾವರೆ . 
ರಕ್ತಸರೋರುಹ, ರಕೋತ್ಸಲ, ಕೋಕನದ ( ನ) = ಕೆಂದಾವರೆ. ನಾಲ ( ಪು. ನ.) = ಹೂಗಳ 
ಬುಡದ ದಂಟು, ಮೃಣಾಲ, ಬಿಸ ( ನ) = ತಾವರೆದಂಟು, ಷಂಡ( ಪು. ನ = ತಾವರೆ ಮೊದಲಾದ 
ಹೂಗಳ ರಾಶಿ . ೩೦೬ . ಕರಹಾಟ, ಶಿಫಾಕಂದ ( ಪು) = ತಾವರೆಗಡ್ಡೆ , ಕಿಂಜಲ್ಕ ( ಪು), ಕೇಸರ 
( ಪು. ನ) = ಹೂಗಳ ಕುಸುರು ( Filament ), ಸಂವರ್ತಿಕಾ ( ಸ್ತ್ರೀ ), ನವದಲ ( ನ) = ಹೂವಿನ 
ಎಳೆಯ ರೇಕು, ಎಳೆಯ ದಳ, ಬೀಜಕೋಶ, ವರಾಟಕ ( ಪು) = ಹೂವಿನ ಮಧ್ಯದಲ್ಲಿರುವ 
ಬೀಜಕೋಶ, 

೩೦೭. ಈ ರೀತಿಯಲ್ಲಿ ಸ್ವರ್ಗ, ಮ , ದಿಕ್ , ಕಾಲ, ಧೀ , ವಾಕ್ , ಶಬ್ದ , ನಾಟ್ಯ , 
ಪಾತಾಲಭೋಗಿ, ನರಕ, ವಾರಿ ಎಂಬ ಹನ್ನೊಂದು ವರ್ಗಗಳನ್ನೂ ಅಲ್ಲಲ್ಲಿ ಅವುಗಳಿಗೆ 
ಸಂಬಂಧಿಸಿದ ಇತರ ಶಬ್ದಗಳನ್ನೂ ವಿವರಿಸಲಾಯಿತು. 

ಅಮರಸಿಂಹನ ಕೃತಿಯಾದ ನಾಮಲಿಂಗಾನುಶಾಸನದಲ್ಲಿ 
ಸ್ವರ್ಗಾದಿವರ್ಗಗಳಿಂದ ಕೂಡಿದ ಪ್ರಥಮಕಾಂಡವು 

ಸಾಂಗವಾಗಿ ಸಮಾಪ್ತವಾಯಿತು. 


* ನಾಲಾ, ನಾಲೀ ಎಂಬ ಸ್ತ್ರೀಲಿಂಗ ಶಬ್ದಗಳೂ ಉಂಟು. 


೬೦ 


ಅಮರಕೋಶ: - ೨ 


0 


ದ್ವಿತೀಯಕಾಂಡಮ್ 
ವರ್ಗಾ : ಪೃಥ್ವಿಪುರಕ್ಷಾಕೃಧ್ವನೌಷಧಿಮೃಗಾದಿಭಿಃ|| 
ನೃಬ್ರಹ್ಮ ಕ್ಷತ್ರವಿಟ್ಯೂಸ್ಸಾಂಗೋಪಾಂಗೈರಿಹೋದಿತಾಃ || 


- ೩೦೯ 


೩೧೦ 


೧ . ಭೂಮಿವರ್ಗ: 
ಭೂರ್ಭೂಮಿರಚಲಾನಂತಾ ರಸಾ ವಿಶ್ವಂಭರಾ ಸ್ಟಿರಾ | 
ಧರಾ ಧರಿತ್ರೀ ಧರಣೀ ಣೀ ಹ್ಯಾ ಕಾಶ್ಯಪೀ ಕ್ಷಿತಿ: || 
ಸರ್ವಂಸಹಾ ವಸುಮತೀ ವಸುಧೂರ್ವಿ ವಸುಂಧರಾ | 
ಗೋತ್ರಾ ಕುಃ ಪೃಥಿವೀ ಪೃಥ್ವಿ ಕ್ಷಾವನಿರ್ಮದಿನೀ ಮಹೀ || 
ಮೃತ್ತಿಕಾ ಪ್ರಶಸ್ತಾ ತು ಮೃತ್ತಾ ಮೃತ್ಸಾಚಮೃತ್ತಿಕಾ | 
ಉರ್ವರಾ ಸರ್ವಸಸ್ಯಾಥ್ಯಾ ಸ್ಮಾದೂಷಃಕಾರಮೃತ್ತಿಕಾ || 


೩೧೧. 


೩೧೨ 


ದ್ವಿತೀಯಕಾಂಡ 
೩೦೯ . ಈ ಕಾಂಡದಲ್ಲಿ ಭೂಮಿ, ಪುರ , ಶೈಲ, ವನೌಷಧಿ, ಸಿಂಹಾದಿ ಮೃಗ, ಮನುಷ್ಯ , 
ಬ್ರಹ್ಮ , ಕ್ಷತ್ರಿಯ, ವೈಶ್ಯ , ಶೂದ್ರವರ್ಗಗಳನ್ನು ಅಂಗೋಪಾಂಗಸಹಿತವಾಗಿ ಹೇಳಲಾಗಿದೆ. 


ಭೂಮಿವರ್ಗ 
೩೧೦- ೩೧೧. ಭೂ , ಭೂಮಿ, ಅಚಲಾ, ಅನಂತಾ, ರಸಾ, ವಿಶ್ವಂಭರಾ, ಸ್ಟಿರಾ, ಧರಾ, 
ಧರಿತ್ರೀ , ಧರಣಿ ( ಧರಣಿ), ಕೋಣೀ, ಜ್ಞಾ , ಕಾಶ್ಯಪೀ , ಕ್ಷಿತಿ, ಸರ್ವಂಸಹಾ, ವಸುಮತೀ , 
ವಸುಧಾ, ಉರ್ವಿ , ವಸುಂಧರಾ, ಗೋತ್ರಾ, ಕು , ಪೃಥಿವೀ , ಪೃಥ್ವಿ , ಕ್ಷಾ , ಅವನಿ, ಮೇದಿನೀ , 
ಮಹೀ (೩ )=ಭೂಮಿ. 

೩೧೨. ಮೃದ್, ಮೃತ್ತಿಕಾ, ( ಸ್ತ್ರೀ )= ಮಣ್ಣು, ಮೃತ್ಸಾ, ಮೃತ್ಸಾ ( = ಪ್ರಶಸ್ತವಾದ 
ಮಣ್ಣು , ಉರ್ವರಾ ( ೩ )= ಸರ್ವಸಸ್ಯಗಳೂ ಬೆಳೆಯುವ ಫಲವತ್ತಾದ ಮಣ್ಣು ಅಥವಾ 
ಭೂಮಿ. ಊಷ ( ಪು) ಕ್ಷಾರ ಮೃತ್ತಿಕಾ ( =ಉಪ್ಪುಮಣ್ಣು. 


೧. ಭೂಮಿವರ್ಗ: 


ಭೂಮಿವರ್ಗ: 
ಉಷವಾನೂಷರೋ ದ್ಯಾವಶ್ಯನ್ಯಲಿಂಗ್‌ ಸ್ಟಲಂ ಸ್ಟಲೀ | | 
ಸಮಾನೌ ಮರುಧಾನೌ ದ್ವೇ ಖಿಲಾಪ್ರಹತ್ ಸಮೇ || 

೩೧೩ 
- ತ್ರಿಷ್ಟಥ ಜಗತೀ ಲೋಕೋ ವಿಷ್ಟಪಂ ಭುವನಂ ಜಗತ್ || 
ಲೋಕೋsಯಂ ಭಾರತಂ ವರ್ಷಂ ಶರಾವತ್ಯಾಸ್ತು ಯೋSವಧೀಃ|| ೩೧೪ 
ದೇಶಃ ಪ್ರಾಗ್ನಕ್ಷಿಣ: ಪ್ರಾಚ್ಯ ಉದೀಚ್ಯ: ಪಶ್ಚಿಮೋತ್ತರಃ| 
ಪ್ರತ್ಯಂತೋ ಮೈಚ್ಛದೇಶಸ್ಸಾನ್ಮಧ್ಯದೇಶಸ್ತು ಮಧ್ಯಮಃ|| ೩೧೫ 
ಆರ್ಯಾವರ್ತ : ಪುಣ್ಯಭೂಮಿರ್ಮಧ್ಯಂ ವಿಂಧ್ಯ ಹಿಮಾಗಯೋಃ | 
ನೀವೃಜ್ಜನಪದೌ ದೇಶವಿಷಯ ತೂಪವರ್ತನಮ್ || 

೩೧೬ 
ತ್ರಿಷ್ಟಾಗೋಷ್ಟಾನ್ನಡಪ್ರಾಯೇ ನಡ್ವಾನ್ನವ್ವಲ ಇತ್ಯಪಿ | 
ಕುಮುದ್ವಾನ್‌ ಕುಮುದಪ್ಪಾಯೇ ವೇತಸ್ಕಾನ್ ಬಹುವೇತಸೇ || ೩೧೭ 


00 


- ೩೧೩ .ಊಷವತ್ , ಊಷರ( ವಿ. ನಿಮ್ಮ ಸ್ತ್ರೀ . ಊಷವತೀ ) =ಉಪ್ಪು ಮಣ್ಣಿನ ಪ್ರದೇಶ. 
- ಸ್ಟಲ ( ನ), ಸ್ಟಲಿ ( =ಸ್ಥಳ. ಮರು, ಧನ್ವನ್ ( ಪು) = ನಿರ್ಜಲವಾದ ಪ್ರದೇಶ, 
ಮರುಭೂಮಿ ಖಿಲ, ಅಪಹತ ( ಪು. ಸ್ತ್ರೀ . ನ) = ಉಳಿದಿರುವ ಬಂಜರುಪ್ರದೇಶ. 

೩೧೪ -೩೧೫ . ಜಗತೀ ( ೩ ), ಲೋಕ( ಪು), ವಿಷ್ಟಪ, ಭುವನ, ಜಗತ್ ( ನ) = ಭೂತಳ 
( The World ), ಭಾರತ, ಭಾರತವರ್ಷ ( ನ) = ಹಿಮಾಲಯಕ್ಕೂ ರಾಮಸೇತುವಿಗೂ 
ಮಧ್ಯದಲ್ಲಿರುವ ರಾಷ್ಟ್ರ , ಹಿಂದೂದೇಶ (India ), ಪ್ರಾಚ್ಯ ( ಪು) = ಶರಾವತೀ ನದಿಯ ಪೂರ್ವ 
ಮತ್ತು ದಕ್ಷಿಣಭಾಗವನ್ನೊಳಗೊಂಡ ದೇಶ, ಭರತಖಂಡದ ಪೂರ್ವಭಾಗ, ಉದೀಚ್ಯ 
( ಪು) = ಶರಾವತಿಯ ಪಶ್ಚಿಮ ಮತ್ತು ಉತ್ತರಭಾಗವನ್ನೊಳಗೊಂಡ ದೇಶ, ಭರತಖಂಡದ 
ಉತ್ತರಭಾಗ, ಪ್ರತ್ಯಂತ, ಮೈಚ್ಛದೇಶ ( ಪು)= ಶಿಷ್ಟಾಚಾರವಿಲ್ಲದ ದೇಶ. ಮಧ್ಯದೇಶ, 
ಮಧ್ಯಮ ( ಪು) = ಭರತಖಂಡದ ಮಧ್ಯದೇಶ. 
- ೩೧೬ . ಆರ್ಯಾವರ್ತ ( ಪು), ಪುಣ್ಯಭೂಮಿ ( ಸ್ತ್ರೀ ) = ವಿಂಧ್ಯ ಮತ್ತು ಹಿಮಾಲಯಗಳ 
ನಡುವೆ ಇರುವ ದೇಶ. ನೀವೃತ್ , ಜನಪದ ( ಪು) = ಜನವಸತಿಯುಳ್ಳ ಪ್ರದೇಶ, ದೇಶ, 
ವಿಷಯ ( ಪು), ಉಪವರ್ತನ ( ನ) = ಗ್ರಾಮಸಮುದಾಯವುಳ್ಳ ರಾಷ್ಟ್ರ ( Country ). 

ಸ್ಟಲೀ = ಸಹಜವಾದ ನೆಲ. ಉದಾ: ವನಸ್ಟಲೀ . ಸ್ಟಲಾ= ನೆಲಗಟ್ಟುಮಾಡಿದ ಕೃತಕವಾದ ನೆಲ 
( ಅಷ್ಟಾ - ೪ - ೧ - ೪೨) . 


ಅಮರಕೋಶಃ೨ 


0 


0 


೩೨೭ 


೩೨೮ 


೨. ಪುರವರ್ಗ : 
ಪೂ : ಸ್ತ್ರೀ ಪುರೀನಗರ್ಯ್‌ ವಾ ಪತ್ನಂ ಪುಟಛೇದನಮ್ | 
ಸ್ಥಾನೀಯಂನಿಗಮೋsನ್ಯತ್ತು ಯನ್ನೂಲನಗರಾತ್ಪುರಮ್ || 
ತಚ್ಚಾಖಾನಗರಂ ವೇಶೋ ವೇಶ್ಯಾಜನಸಮಾಶ್ರಯಃ| 
ಆಪಣಸ್ತು ನಿಷದ್ಯಾಯಾಂ ವಿಪಣಿಃ ಪಣ್ಯವೀಥಿಕಾ || 
ರಥ್ಯಾ ಪ್ರತೋಲಿರ್ವಿಶಿಖಾ ಸ್ಯಾಚ್ಚಯೋ ವಪ್ರಮಪ್ರಿಯಾಮ್ | 
ಪ್ರಾಕಾರೋ ವರಣಸ್ಕಾಲ: ಪ್ರಾಚೀನಂ ಪ್ರಾಂತತೋ ವೃತಿ:|| 
ಭಿತ್ತಿ : ಸ್ತ್ರೀ ಕುಡಮೇಡೂಕಂ ಯದಂತರ್ವ್ಯಸಕೀಕಸಮ್ | 
ಗೃಹಂ ಗೇಹೋದವಸಿತಂ ಮೇ ಸದ್ಯನಿಕೇತನಮ್ || 
ನಿಶಾಂತವಸ್ತ್ರಸದನಂ ಭವನಾಗಾರಮಂದಿರಮ್ | | 
ಗೃಹಾಃ ಪುಂಸಿ ಚ ಭೂಮ್ಮವನಿಕಾಯ್ಯನಿಲಯಾಲಯಾಃ|| 


೩೨೯ 


೩೩೦ 


೩೩೧ 


ಪುರವರ್ಗ 
೩೨೭-೩೨೮. ಪುರ್ ( ಸ್ತ್ರೀ , ಪುರೀ , ನಗರೀ ( ಸ್ತ್ರೀ . ನ) ( ನ. ಪುರ , ನಗರ), ಪತ್ತನ, 
ಪುಟಛೇದನ, ಸ್ಥಾನೀಯ ( ನ), ನಿಗಮ ( ಪು ) = ಪಟ್ಟಣ, ಶಾಖಾನಗರ ( ನ) =ಮೂಲನಗರದ 
ಸಮೀಪದಲ್ಲಿ ಬೆಳೆದ ನಗರ ( Suburb, Extention ), ವೇಶ( ಪ) = ವೇಶೈಯರಿರುವ ಬೀದಿ. 
ಆಪಣ ( ಪು), ನಿಷದ್ಯಾ ( = ಅಂಗಡಿ , ವಿಪಣಿ , ಪಣ್ಯವೀಥಿಕಾ ( = ಅಂಗಡಿ ಬೀದಿ. 

೩೨೯ . ರಥ್ಯಾ , ಪ್ರತೋಲಿ, ವಿಶಿಖಾ=ಊರಿನ ಮಧ್ಯದಲ್ಲಿರುವ ರಸ್ತೆ , ಚಯ ( ಪು), 
ವಪ್ಪ ( ಪು. ನ = ಮಣ್ಣಿನ ರಾಶಿ : ಮಣ್ಣಿನಗೋಡೆ, ಪ್ರಾಕಾರ , ವರಣ , ಸಾಲ ( ಪು)=ಕೋಟೆ. 
ಪ್ರಾಚೀನ ( ಪ್ರಾಚೀರ) ( ನ), ವೃತಿ ( ಸ್ತ್ರೀ }= ಬೇಲಿ. 

೩೩೦ - ೩೩೨. ಭಿತ್ತಿ ( ಸ್ತ್ರೀ ), ಕುಡ್ಯ ( ನ) = ಗೋಡೆ. ಏಡೂಕ ( ನ) = ಮೂಳೆ ಮುಂತಾದ 
ಗಟ್ಟಿಯಾದ ಪದಾರ್ಥವನ್ನು ನಡುವೆ ಇಟ್ಟು ಕಟ್ಟಿದ ಗೋಡೆ, ಗೃಹ, ಗೇಹ ಉದವಸಿತ, 
ವೇಲ್ಮನ್,ಸನ್, ನಿಕೇತನ, ನಿಶಾಂತ, ವಸ್ತ್ರ , ಸದನ, ಭವನ, ಆಗಾರ ( ಅಗಾರ ), 
ಮಂದಿರ (ನ)ಗ್ರಹ ( ಪುಲ್ಲಿಂಗವಾದಲ್ಲಿ ಬಹುವಚನ ಮಾತ್ರ ) ನಿಕಾಯ್ಕ , ನಿಲಯ , ಆಲಯ 
( ಪು), ಧಿಷ್ಟ , ಓಕಸ್ , ನಿವಸನ, ಸ್ಥಾನ, ಆವಸಥ, ವಾಸ್ತು , ಸಂಸ್ಕಾಯ, ಉಟಜ , ಧಾಮನ್ 
( ನ), ನಿವೇಶ ( ಪು) ಶರಣ ( ನ), ಕ್ಷಯ ( ಪು) = ಮನೆ. 


೨. ಪುರವರ್ಗ 


೬೫ . 


ಧಿಷ್ಟಮೋಕೊ ನಿವಸನಂ ಸ್ಟಾನಾವಸಥವಾಸ್ತು ಚ | 
ಸಂಸ್ಕಾಯಮುಟಜಂ ಧಾಮ ನಿವೇಶಶ್ರಣಂ ಕ್ಷಯಃ|| 

೩೩೨ 
ವಾಸಃ ಕುಟೀ ದ್ವಯೋಃಶಾಲ: ಸಭಾ ಸಂಜವನಂ ದಮ್ | 
ಚತುಃಶಾಲಂ ಮುನೀನಾಂ ತು ಪರ್ಣಶಾಲೊಟಜೋsಯಾಮ್ || ೩೩೩ 
ಚೈತ್ಯಮಾಯತನಂ ತು ವಾಜಿಶಾಲಾ ತು ಮಂದುರಾ | | 
ಆವೇಶನಂ ಶಿಲ್ಪಿಶಾಲಾ ಪ್ರಪಾ ಪಾನೀಯಶಾಲಿಕಾ || 

೩೩೪ 
ಮಠಶ್ಚಾತ್ರಾದಿನಿಲಯೋ ಗಂಜಾ ತು ಮದಿರಾಗೃಹಮ್ | 
ಗರ್ಭಾಗಾರಂ ವಾಸಗೃಹಮರಿಷ್ಟಂ ಸೂತಿಕಾಗೃಹಮ್ || 

೩೩೫ 
ವಾತಾಯನಂ ಗವಾಕ್ಷಸ್ಯಾಂಡಪೋsಸ್ತ್ರೀಜನಾಶ್ರಯಃ| 
ಹರಾದಿರ್ಧನಾಂ ವಾಸಃ ಪ್ರಾಸಾದೋ ದೇವಭೂಭುಜಾಮ್ || ೩೩೬ 


೩೩೩ . ವಾಸ ( ಪು), ಕುಟೀ , ಶಾಲಾ ( ಪು. ಸ್ತ್ರೀ ( ಪು. - ಕುಟ, ಶಾಲ), ಸಭಾ 
( ೩ )= ಸಭಾಗೃಹ, ಸಂಜವನ, ಚತುಃಶಾಲ ( ನ)= ನಾಲ್ಕು ಕಡೆಯೂ ಕೈಸಾಲೆಗಳಿರುವ ಕಟ್ಟಡ. 
ಪರ್ಣಶಾಲಾ ( ಸ್ತ್ರೀ ), ಉಟಜ ( ಪು. ನ) = ಗುಡಿಸಲು. 
- ೩೩೪. ಚೈತ್ಯ , ಆಯತನ ( ನ)= ಯಜ್ಞಾದಿಗಳನ್ನು ನಡೆಸುವ ಪವಿತ್ರ ಸ್ಥಳ. ವಾಜಿಶಾಲಾ, 

ಮಂದುರಾ ( = ಅಶ್ವಶಾಲೆ, ಆವೇಶನ ( ನ), ಶಿಲ್ಪಿಶಾಲಾ ( ಸ್ತ್ರೀ ) =ಕಾರ್ಯಾಗಾರ (Work 
- shop ). ಪ್ರಪಾ, ಪಾನೀಯಶಾಲಿಕಾ (೩ )= ಅರವಟ್ಟಿಗೆ. 
- ೩೩೫. ಮಠ ( ಪು) = ಗುರುಶಿಷ್ಯಾದಿಗಳ ವಾಸಸ್ಥಾನ. ಗಂಜಾ (ಸ್ತ್ರೀ ), ಮದಿರಾಗೃಹ 
(ನ)= ಹೆಂಡವನ್ನು ಮಾರುವ ಅಂಗಡಿ, ಪಡಕಾನೆ ಗರ್ಭಾಗಾರ, ವಾಸಗೃಹ ( ನ) = ಒಳಮನೆ, 
ಗೃಹಮಧ್ಯಭಾಗ, ಅರಿಷ್ಟ , ಸೂತಿಕಾಗೃಹ ( ನ)= ಪ್ರಸವಗೃಹ. 
- ೩೩೬ . ವಾತಾಯನ (ನ), ಗವಾಕ್ಷ ( ಪು) = ಕಿಟಕಿ, ಮಂಡಪ ( ಪು. ನ), ಜನಾಶ್ರಯ 
( ಪು)= ಮಂಟಪ, ಚಪ್ಪರ. ಹರ್ಮ್ಮ( ನ =ಶ್ರೀಮಂತರ ಮನೆ. ( ಅರ್ಥವಿಶೇಷವಿರುವ ಮುಂದಿನ 
ಶಬ್ದಗಳನ್ನೂ ಈ ಸಾಮಾನ್ಯಾರ್ಥದಲ್ಲಿ ಬಳಸಬಹುದು.) ಪ್ರಾಸಾದ ( ಪು ) = ದೇವತೆಗಳ 
ಮತ್ತು ರಾಜರ ಗೃಹ. 


ಶಿಲ್ಪಶಾಲಾ ( ಸ್ತ್ರೀ ), ಶಿಲ್ಪಶಾಲ, ಶಿಲ್ಪಿಶಾಲ ( ನ) ಎಂಬ ರೂಪಾಂತರಗಳೂ ಉಂಟು. 


೬೬ 


ಅಮರಕೋಶಃ೨ 


ಸೌಧೋsಸ್ತ್ರೀ ರಾಜಸದನಮುಪಕಾರ್ಯೋಪಕಾರಿಕಾ | 
ಸ್ವಸ್ತಿಕಸ್ಸರ್ವತೋಭದ್ರೂ ನಂದ್ಯಾವರ್ತಾದಯೋsಪಿ ಚ || ೩೩೭ 
ವಿಚಂದಕಃ ಪ್ರಭೇದಾ ಹಿ ಭವಂತೀಶ್ವರಸದ್ಮನಾಮ್ | | 

ಗಾರಂ ಭೂಭುಜಾಮಂತಪುರಂ ಸ್ಯಾದವರೋಧನಮ್ || ೩೩೮ 
ಶುದ್ಧಾಂತಶ್ಯಾವರೋಧಶ್ಚ ಸ್ಯಾದಟ್ಟ : ಮಮಯಾಮ್ | 
ಪ್ರಘಾಣಪ್ರಘಣಾಲಿಂದಾ ಬಹಿರ್ದ್ಘಾರಪ್ರಕೋಷ್ಠಕೇ || 

೩೩೯ 
ಗೃಹಾವಗ್ರಹಣೀ ದೇಹಲ್ಯಂಗಣಂ ಚತ್ವರಾಜಿರೇ | 
ಅಧಸ್ತಾದ್ಧಾರುಣಿ ಶಿಲಾ ನಾಸಾ ದಾರೂಪರಿ ಸ್ಥಿತಾ || 

೩೪೦ 
ಪ್ರಚ್ಛನ್ನಮಂರ್ತಾರಂ ಸ್ಯಾಕ್ಷದ್ವಾರಂ ತು ಪಕ್ಷಕಃ| 
ವಲೀಕಿ ಪಟಲಪ್ರಾಂತ್ಥ ಪಟಲಂ ಛದಿ: || 

೩೪೧ 
ಗೋಪಾನಸೀ ತು ವಲಭೀಚ್ಚಾದನೇ ವಕ್ರದಾರುಣಿ | 
ಕಪೋತಪಾಲಿಕಾಯಾಂ ತು ವಿಟಂಕಂ ಪುನ್ನಪುಂಸಕಮ್ || 

೩೪೨ 
೩೩೭- ೩೩೯ . ಸೌಧ ( ಪು . ನ), ರಾಜಸದನ ( ನ) = ಅರಮನೆ. ಉಪಕಾರ್ಯಾ, 
ಉಪಕಾರಿಕಾ ( ಸ್ತ್ರೀ ) = ರಾಜರು ತಂಗುವ ಬಿಡಾರ (Bungalow ).ಸ್ವಸ್ತಿಕ, ಸರ್ವತೋಭದ್ರ , 
ನಂದ್ಯಾವರ್ತ, ವಿಚ್ಛಂದಕ ( ಪು)= ಬೇರೆ ಬೇರೆ ಆಕೃತಿಯುಳ್ಳ ದೊಡ್ಡ ಮನೆಗಳು, ಗಾರ , 
ಅಂತಃಪುರ , ಅವರೋಧನ ( ನ), ಶುದ್ಧಾಂತ, ಅವರೋಧ( ಪು) = ಅಂತಃಪುರ , ಅಟ್ಟ ( ಪು), 
ಕ್ಷೇಮ ( ಪು. ನ) = ಉಪ್ಪರಿಗೆ, ಮಹಡಿ, ಪ್ರಘಾಣ , ಪ್ರಘಣ, ಅಲಿಂದ ( ಪು)= ಹೊರಬಾಗಿಲಿನ 
ಮುಂದಿರುವ ಅಂಗಳ. 
- ೩೪೦. ಗೃಹಾವಗ್ರಹಣೀ , ದೇಹಲೀ ( ೩ )= ಹೊಸ್ತಿಲು, ಅಂಗಣ ( ಅಂಗನ), ಚತ್ವರ, 
ಅಜಿರ ( ನ) = ಅಂಗಳ ಶಿಲಾ ( ೩ ) = ಬಾಗಿಲ ಕೆಳಗಿರವ ಮರದ ಅಡ್ಡತುಂಡು ; ಕಂಭದ 
ಬುಡದಲ್ಲಿ ಆಧಾರವಾಗಿಟ್ಟ ಹಲಗೆ. ನಾಸಾ ( = ಬಾಗಿಲ ಮೇಲಿರುವ ಮರದ 
ಅಡ್ಡತುಂಡು ; ಕಂಭದ ಮೇಲೆ ತೋಲೆಯ ಕೆಳಗಿರುವ ಮರದ ತುಂಡು. 
- ೩೪೧ . ಪ್ರಚ್ಛನ್ನ , ಅಂತರ್ದ್ಘಾರ ( ನ) = ಗುಪ್ತದ್ವಾರ. ಪಕ್ಷದ್ವಾರ ( ನ), ಪಕ್ಷಕ 
( ಪು) = ಅಡ್ಡ ಬಾಗಿಲು ( Side door), ವಲೀಕ, ನೀದ್ರ ( ನ) = ಸೂರು ( Edge of a roof 
eves ), ಪಟಲ ( ಪು), ಛದಿಸ್ ( = ಮನೆಯ ಹೊದಿಕೆ ( Roof). ( ಛದಿಸ್ ಎಂಬುದು 
ನಪುಂಸಕವೆಂದು ಕೆಲವರ ಮತ). 

೩೪೨. ಗೋಪಾನಸೀ ( > = ಮನೆಯ ಹೊದಿಕೆಗೆ ಆಧಾರವಾಗಿ ಹಾಕಿರುವ ಬಾಗಿದ 


೨. ಪುರವರ್ಗ 


೬೭ 


ಸ್ತ್ರೀ ದ್ವಾರ್ದ್ಯಾರಂ ಪ್ರತೀಹಾರಃ ಸ್ಯಾದ್ವಿತರ್ದಿಷ್ಟು ವೇದಿಕಾ | 
ತೋರಸೋsಸ್ತ್ರೀ ಬಹಿರ್ದ್ಯಾರಂ ಪುರದ್ವಾರಂ ತು ಗೋಪುರಮ್ || ೩೪೩ 
ಕೂಟಂ ರ್ಪೂಾರಿ ಯದ್ದನಖಸ್ತಸ್ಮಿನ್ನಥ ತ್ರಿಷು | 
ಕವಾಟಮರರಂ ತುಲೈ ತದ್ವಿಷ್ಕಂಭೋರ್ಗಲಂ ನ ನಾ || 

೩೪೪ 
ಆರೋಹಣಂ ಸ್ಯಾತ್ತೂಪಾನಂ ನಿಶ್ರೇಣಿಸ್ಯಧಿರೋಹಿಣೀ | 
ಸಂಮಾರ್ಜನೀ ಶೋಧನೀ ಸ್ಯಾಂಕರೊsವಕರಸ್ಕಯಾ 11 

೩೪೫ 
ಕ್ಷಿಪ್ತ ಮುಖಂ ನಿಸ್ಸರಣಂ ಸನ್ನಿವೇಶ ನಿಕರ್ಷಣಮ್ | 
ಸಮ್ ಸಂವಸಥಗ್ರಾಮೌ ವೇಲ್ಮಭೂಾಸ್ತುರಸ್ತಿಯಾಮ್ || ೩೪೬ 
ಗ್ರಾಮಾಂತಮುಪಶಲ್ಯಂ ಸ್ಯಾತೀಮಸೀಮೇ ಯಾಮುಭೇ | 
ಘೋಷಆಭೀರಪಲ್ಲಿ ಸ್ಯಾತ್ನಕ್ಕಣಬರಾಲಯ : || 

೩೪೭ 
ಇತಿ ಪುರವರ್ಗ: 


ಮರ, ಪಕಾಶಿ , ದೂಲ, ಕಪೋತಪಾಲಿಕಾ ( ೩ ), ವಿಟಂಕ ( ಪು. ನ = ಮನೆಯ ಸೂರಿನ 
ಕೆಳಗೆ ಹಕ್ಕಿಗಳ ಗೂಡಿಗಾಗಿ ಮಾಡಿದ ಸ್ಥಳ. 

೩೪೩ . ದ್ವಾರ್‌ ( ಸ್ತ್ರೀ ), ದ್ವಾರ ( ನ ), ಪ್ರತೀಹಾರ ( ಪು)= ಬಾಗಿಲು, ವಿತರ್ದಿ, ವೇದಿಕಾ 
( ೩ ) = ಜಗಲಿ, ಕಟ್ಟೆ , ತೋರಣ ( ಪು. ನ), ಬಹಿರ್ದ್ವಾರ ( ನ) = ಹೊರಬಾಗಿಲು ; 
ಹೊರಬಾಗಿಲಿನ ಚೌಕಟ್ಟು . ಪುರದ್ವಾರ, ಗೋಪುರ (ನ) = ನಗರದ ಕೋಟೆಬಾಗಿಲು, 
ದಿಡ್ಡಿ ಬಾಗಿಲು. 

೩೪೪. ಕೂಟ (ನ), ಹಸ್ತಿನಖ ( ಪು)= ನಗರದ್ವಾರದ ಎದುರಿಗೆ ತಿರುಗಾಡಲು 
ಅನುಕೂಲಿಸುವಂತೆ ಹಾಕಿದ ಇಳಿಜಾರಾದ ದಿಣ್ಣೆ , ಕವಾಟ (ಕಪಾಟ), ಅರರ ( ಪು, ಸ್ತ್ರೀ . ನ) 
( ಕವಾಟೀ , ಅರರೀ ) = ಕದ (Shutter). ವಿಷ್ಕಂಭ ( ಪು), ಅರ್ಗಲ ( ಸೀ . ನ) = ಅಗಳಿ. 
- ೩೪೫. ಆರೋಹಣ ,ಸೋಪಾನ ( ನ) = ಮೆಟ್ಟಿಲು. ನಿಶ್ರೇಣಿ, ಅಧಿರೋಹಿಣೀ ( ೩ ) 
ನಿಚ್ಚಣಿಗೆ, ಏಣಿ, ಸಂಮಾರ್ಜನೀ ,ಶೋಧನೀ ( ಸೀ = ಪರಕೆ, ಕಸಬರಗೆ, ಸಂಕರ, ಅವಕರ 
( ಪು) = ಕಸ, ಧೂಳಿ. 

೩೪೬ . ಮುಖ , ನಿಸ್ಸರಣ ( ನ) = ಗೃಹವನ್ನು ಪ್ರವೇಶಿಸುವ ಮಾರ್ಗ ( Gate), ಸನ್ನಿವೇಶ 
- ( ಪು ), ನಿಕರ್ಷಣ ( ನ) = ಮನೆಯನ್ನು ಕಟ್ಟದೆಬಿಟ್ಟಿರುವ ಸ್ಥಳ, ಸಂವಸಥ, ಗ್ರಾಮ ( ಪು) = 
ಹಳ್ಳಿ , ಊರು. ವೇಲ್ಮಭೂ ( ಸ್ತ್ರೀ ), ವಾಸ್ತು ( ಪು, ನು = ಮನೆ ಕಟ್ಟಲು ಯೋಗ್ಯವಾದ ಸ್ಥಳ, 
ನಿವೇಶನ. 


೩೪೮ 


ಅಮರಕೋಶ: ೨ 

೩ . ಶೈಲವರ್ಗ : 
ಮಹೀಧ್ರಶಿಖರಿಕಾಭದಾರ್ಯಧರಪರತಾಃ| 
ಅಗ್ರಿಗೋತ್ರಗಿರಿಗ್ರಾವಾಚಲಶೈಲಶಿಲೋಚ್ಚಯಾಃ|| 
ಲೋಕಾಲೋಕಶ್ಚಕ್ರವಾಲಕೂಟಕಕುತ್ಸಮ್ || 
ಅಸ್ತಸ್ತು ಚರಮಕ್ಷಾಭ್ರದುದಯಃ ಪೂರ್ವಪರ್ವತಃ || 
ಹಿಮವಾನ್ನಿಷಧೋ ವಿಂಧೂ ಮಾಲ್ಯವಾನ್ನಾರಿಯಾತ್ರಕಃ | 
ಗಂಧಮಾದನಮನ್ಯ ಚ ಹೇಮಕೂಟಾದಯೋ ನಗಾಃ || 
ಪಾಷಾಣಪ್ರಸ್ತರಗ್ರಾಮೋಪಲಾಸ್ಮಾನಕ್ಕಿಲಾ ದೃಷತ್ | | 
ಕೂಟೋsಸ್ತ್ರೀ ಶಿಖರಂ ಶೃಂಗಂ ಪ್ರಪಾತಸ್ಯತಟೋ ಬೃಗುಃ|| 


೩೪೯ 


೩೫೦ 


೩೫೧ 


೩೪೭ . ಗ್ರಾಮಾಂತ, ಉಪಶಲ್ಯ ( ನ) = ಗ್ರಾಮದ ಸಮೀಪದಲ್ಲಿರುವ ಪ್ರದೇಶ, ಸೀಮನ್, 
ಸೀಮಾ( = ಗಡಿ, ಎಲ್ಲೆ .ಘೋಷ( ಪು), ಆಭೀರಪಲ್ಲೀ (೩ ) = ಗೊಲ್ಲರ ಹಳ್ಳಿ . ಪಕ್ಕಣ , 
ಶಬರಾಲಯ ( ಪು) = ಬೇಡರ ಹಳ್ಳಿ . 

ಶೈಲವರ್ಗ 
೩೪೮. ಮಹೀಧ್ರ, ಶಿಖರಿನ್ , ಕ್ಷಾಗೃತ್ , ಅಹಾರ್ಯ, ಧರ , ಪರ್ವತ, ಅದ್ರಿ , ಗೋತ್ರ, 
ಗಿರಿ, ಗ್ರಾವನ್ , ಅಚಲ, ಶೈಲ, ಶಿಲೋಚ್ಚಯ ( ಪು)= ಪರ್ವತ. 
- ೩೪೯ . ಲೋಕಾಲೋಕ, ಚಕ್ರವಾಲ ( ಪು) = ಸಪ್ತದ್ವೀಪಯುಕ್ತವಾದ ಭೂಮಂಡಲ ; 
ಭೂಲೋಕದ ಆವರಣರೂಪವಾದ ಪರ್ವತ, ತ್ರಿಕೂಟ, ತಿಕಕುದ್ ( ಪು) = ಲಂಕೆಯಲ್ಲಿರುವ 
ಒಂದು ಬೆಟ್ಟ , ಅಸ್ತ , ಚರಮಕ್ಕಾಕೃತ್ ( ಪು) = ಸೂರ್ಯಾಸ್ತವಾಗುವ ಪರ್ವತ, ಉದಯ 
( ಪು) =ಸೂರ್ಯೋದಯವಾಗುವ ಪರ್ವತ. 

೩೫೦ . ಹಿಮವತ್ , ನಿಷಧ, ವಿಂಧ್ಯ , ಮಾಲ್ಯವತ್ , ಪಾರಿಯಾತ್ಮಕ ( ಪು), ಗಂಧಮಾದನ! 
( ನ), ಹೇಮಕೂಟ ( ಪು) = ಪರ್ವತಭೇದಗಳು. 
- ೩೫೧, ಪಾಷಾಣ, ಪ್ರಸ್ತರ, ಗ್ರಾವನ್ , ಉಪಲ, ಅಲ್ಮನ್ ( ಪು), ಶಿಲಾ, ದೃಷದ್ 
( ೩ ) =ಕಲ್ಲು , ಕೂಟ ( ಪು. ನ), ಶಿಖರ, ಶೃಂಗ ( ನ) = ಪರ್ವತಶಿಖರ, ಪ್ರಪಾತ, ಅತಟ , 
ಭ್ರಗು ( ಪು) = ಬೆಟ್ಟದ ಜರಿ, ಬೆಟ್ಟದ ಅಂಚು. 


ಇದು ಪುಲ್ಲಿಂಗದಲ್ಲಿಯೂ ಉಂಟು. 


೩ . ಶೈಲವರ್ಗ: 
ಕಟಕೋsಸ್ತೀ ನಿತಂಬೋsದ್ರ ಸ್ಸು : ಪ್ರಸ್ವಸ್ವಾನುರಸ್ತಿಯಾಮ್ | 
ಉತ್ಸ : ಪ್ರಸ್ರವಣಂ ವಾರಿಪ್ರವಾಹೋ ನಿರ್ಝ ಝರಃ|| - ೩೫೨ 
ದರೀ ತು ಕಂದರೋ ವಾ ಸ್ತ್ರೀ ದೇವಖಾತಬಿಲೇ ಗುಹಾ | 
ಗಹ್ವರಂ ಗಂಡಶೈಲಾಸ್ತು ಚ್ಯುತಾಃಸ್ಫೂಲೋಪಲಾ ಗಿರೇ || ೨೫೩ 
ಖನಿ: ಯಾಮಾಕರಸ್ಸಾತ್ಪಾದಾಃ ಪ್ರತ್ಯಂತರ್ವತಾಃ | 
ಉಪತ್ಯಕಾದ್ರೇರಾಸನ್ನಾ ಭೂಮಿರೂರ್ಧ್ವಮಧಿತ್ಯಕಾ || 

೩೫೪ 
ಧಾತುರ್ಮನಲಾದ್ಯರ್ಗೈರಿಕಂ ತು ವಿಶೇಷತಃ | 
ನಿಕುಂಜಕುಂಜೇ ವಾ ಕೀಬೇ ಲತಾದಿಪಿಹಿತೋದರೇ || 

೩೫೫ 
ಇತಿ ಶೈಲವರ್ಗ : 


೩೫೨ . ಕಟಕ ( ಪು. ನ), ನಿತಂಬ ( ಪು)= ಬೆಟ್ಟದ ಮಧ್ಯಭಾಗ, ಸ್ತು , ಪ್ರಸ್ಥ ( ಪು), 
ಸಾನು ( ಪು. ನ )= ಬೆಟ್ಟದ ಸಮಪ್ರದೇಶ, ಉತ್ಸ ( ಪು), ಪಸ್ರವಣ ( ನ)= ನೀರಿನ ಚಿಲುಮೆ . 
ವಾರಿಪ್ರವಾಹ, ನಿರ್ಝರ, ಝರ ( ಪು) = ಚಿಲುಮೆಯಿಂದ ಹರಿಯುವ ಜಲಪ್ರವಾಹ. 

೩೫೩ . ದರೀ ( ಸ್ತ್ರೀ ), ಕಂದರ ( ಪು. ಸ್ತ್ರೀ )= ಜನರಿಂದ ಕೊರೆಯಲ್ಪಟ್ಟ ಗವಿ. ಗುಹಾ 
(ಶ್ರೀ ), ಗಹ್ವರ( ನ)= ಸಹಜವಾದ ಗವಿ, ಗಂಡಶೈಲ ( ಪು)= ಬೆಟ್ಟದಿಂದ ಉರುಳಿದ ಬಂಡೆ. 

೩೫೪- ೩೫೫, ಖನಿ( ಸ್ತ್ರೀ ), ಆಕರ ( ಪು)= ಗಣಿ, ಪಾದ, ಪ್ರತ್ಯಂತಪರ್ವತ ( ಪು) = ಪರ್ವತದ 
ಬಳಿ ಇರುವ ಚಿಕ್ಕ ಬೆಟ್ಟ . ಉಪತ್ಯಕಾ ( ೩ )= ಪರ್ವತ ಸಮೀಪದಲ್ಲಿರುವ ನೆಲ, ತಪ್ಪಲು. 
ಅಧಿತ್ಯಕಾ ( ೩ ) = ಪರ್ವತದ ಮೇಲ್ಬಾಗ, ಧಾತು ( ಪು) = ಮಣಿಶಿಲೆ ಮುಂತಾದ ಲೋಹ. 
ಗೈರಿಕ (ನ)= ಗಿರಿಯಲ್ಲಿ ಹುಟ್ಟಿದ ವಸ್ತು , ವಿಶೇಷವಾಗಿ ಧಾತು ಎಂಬ ಅರ್ಥದಲ್ಲಿ ಪ್ರಯೋಗ. 
ನಿಕುಂಜ , ಕುಂಜ ( ಪು. ನ) = ಲತಾಗೃಹ. 


1 ಇದು ನಪುಂಸಕದಲ್ಲಿಯೂ ಉಂಟು. 


ಅಮರಕೋಶ: ೨ 


೪ . ವನೌಷಧಿವರ್ಗ: 
ಅಟವ್ಯರಣ್ಯಂ ವಿಪಿನಂ ಗಹನಂ ಕಾನನಂ ವನಮ್ | 
ಮಹಾರಣ್ಯಮರಣಾನೀ ಗೃಹಾರಾಮಸ್ಸು ನಿಷ್ಟುಟ: || 

೩೫೬ 
ಆರಾಮಃ ಸ್ಯಾದುಪವನಂ ಕೃತ್ರಿಮಂ ವನಮೇವ ಯತ್ | | 
ಅಮಾತ್ಯಗಣಿಕಾಗೇಹೋಪವನೇ ವೃಕ್ಷವಾಟಿಕಾ || 

೩೫೭ 
ಪುಮಾನಾಕ್ರೀಡಉದ್ಯಾನಂ ರಾಜ್ಞಸ್ವಾಧಾರಣಂ ವನಮ್ | 
ಸ್ಯಾದೇತದೇವ ಪ್ರಮದವನಮಂತಃಪುರೋಚಿತಮ್ || 

೩೫೮ 
ವೀಧ್ಯಾಲಿಕಾವಲಿಃ ಪಂಕ್ತಿಶ್ರೇಣೀ ರೇಖಾಸ್ತು ರಾಜಯಃ| 
ವನ್ಯಾ ವನಸಮೂಹ ಸ್ಮಾದಂಕುರೋsಭಿನವೋದ್ವಿದಿ || 

೩೫೯ 
ವೃಕೇ ಮಹೀರುಹಃಶಾಖೀ ವಿಟಪೀ ಪಾದಪಸ್ತರುಃ| 
ಅನೋಕಹಃ ಕುಟಸ್ವಾಲ: ಪಲಾಶೀ ದುದ್ರುಮಾಗಮಾಃ|| 

೩೬೦ 
ವಾನಸ್ಪತ್ಯ : ಫಲೈಃ ಪುಷ್ಪಾರಪುಷ್ಟಾದ್ವನಸ್ಪತಿಃ| 
ಓಷದ್ಯ : ಫಲಪಾಕಾಂತಾಃ ಸ್ಯಾದವಂದ್ಯ : ಫಲೇಗ್ರಹಿ: || 

೩೬೧ 
ವನೌಷಧಿವರ್ಗ 
೩೫೬ . ಅಟವೀ ( ಸ್ತ್ರೀ ), ಅರಣ್ಯ , ವಿಪಿನ, ಗಹನ, ಕಾನನ, ವನ ( ನ)= ಅಡವಿ . ಮಹಾರಣ್ಯ 
( ನ), ಅರಣ್ಯಾನೀ (೩ )= ದೊಡ್ಡ ಅಡವಿ , ಗೃಹಾರಾಮ , ನಿಷ್ಟುಟ ( ಪು)= ಮನೆಯ ಬಳಿ 
ಇರುವ ತೋಟ. 

೩೫೭-೩೫೮, ಆರಾಮ ( ಪು), ಉಪವನ ( ನ) = ಗಿಡಮರಗಳನ್ನು ಬೆಳೆಸಿರುವ ಕೃತಕವಾದ 
ವನ ವೃಕ್ಷವಾಟಿಕಾ ( = ಅಮಾತ್ಯವೇಶ್ಯ ಮುಂತಾದವರು ಮನೆಯ ಬಳಿ ಬೆಳೆಸಿರುವ 
ಉಪವನ, ಆ ಕ್ರೀಡೆ ( ಪು), ಉದ್ಯಾನ ( ನ) ರಾಜರು ವಿಹರಿಸುವ ಉಪವನ. ಪ್ರಮದವನ ! 
( ನ) = ಅಂತಃಪುರ ಸ್ತ್ರೀಯರ ಉಪವನ. 

೩೫೯. ವೀಥೀ, ಆಲಿ, ಆವಲೀ , ಪಂಕ್ತಿ , ಶ್ರೇಣಿ ( ಸ್ತ್ರೀ ) = ಪಂಕ್ತಿ , ಸಾಲು, ರೇಖಾ 
(ಲೇಖಾ) ರಾಜಿ = ರಾಶಿ , ಸಮೂಹ. ದನ್ಯಾ -( ೩ ) = ವನಸಮೂಹ. ಅಂಕುರ 
( ಪು) = ಮೊಳಕೆ. 
- ೩೬೦ . ವೃಕ್ಷ , ಮಹೀರುಹ, ಶಾಖಿನ್ , ವಿಟವಿನ್ , ಪಾದಪ, ತರು, ಅನೊಕಹ , 
ಕುಟ, ಸಾಲ , ಪಲಾಶಿನ್, ದ್ರು , ದ್ರುಮ , ಅಗಮ ( ಪು) = ಮರ. 

ಪ್ರಮದಾವನ ಎಂಬ ರೂಪವು ಇದೆ. 


೪ . ವನೌಷಧಿವರ್ಗ : 


ವಂದ್ಯೋsಥಿsವಕೇಶೀ ಚ ಫಲವಾನ್ ಫಲಿನಃ ಫಲೀ | 

೩೬೨ 
ಪ್ರಫುಲ್ಗೊಳ್ಳುಲ್ಲ ಸಂಫುಲ್ಲ ವ್ಯಾಕೋಚವಿಕಚಸ್ಪುಟಾಃ || 
ಫುಲ್ಲಶೋತೇ ವಿಕಸಿತೇ ಸುರವಂಧ್ಯಾದಯಮು| 

೩೬೩ 
ಸ್ಟಾಣುರ ಧ್ರುವಃಶಂಕುರ್ಹಸ್ವಶಾಖಾಶಿಫಃ ಕುಪಃ || | 
ಅಪ್ರಕಾಂಡೇ ಸ್ತಂಬಗುಲ್ಮಾವಲೀ ತು ತರ್ತಿತಾ | 
ಲತಾ ಪ್ರತಾನಿನೀ ವೀರುದ್ದಿನ್ಯುಲಪ ಇತ್ಯಪಿ || 

೩೬೪ 
ನಗಾದ್ಯಾರೋಹಉಚ್ಛಾಯ ಉತ್ತೇಧಕ್ಕೂಚ್ಛಯಶ್ಚ ಸಃ | 
ಅಸ್ತ್ರೀ ಪ್ರಕಾಂಡಸ್ಸಂಧಃ ಸ್ಯಾನ್ಮೂಲಾಚ್ಛಾಖಾವಧೇಶ್ವರೋಃ || ೩೬೫ 
ಸಮೇ ಶಾಖಾಲತೇ ಸ್ಕಂಧಶಾಖಾಶಾಲೇ ಶಿಫಾಂಟೇ | 
ಶಾಖಾಶಿಫಾವರೋಹಸ್ಪಾನ್ಸೂಲಾಚ್ಯಾಗ್ರಂ ಗತಾ ಲತಾ 11 ೩೬೬ 

೩೬೧. ವಾನಸ್ಪತ್ಯ ( ಪು) = ಹೂಬಿಟ್ಟು ಫಲಿಸುವ ಮಾವು, ಅಡಿಕೆ ಮುಂತಾದ ಮರ. 
ವನಸ್ಪತಿ ( ಪು) =ಹೂಬಿಡದೆ ಫಲಿಸುವ ಆಲ, ಅತ್ತಿ , ಮುಂತಾದ ಮರ. ಓಷಧಿ ( ೩ )= ಫಸಲು 
ಬೆಳೆದ ಮೇಲೆ ಒಣಗಿ ಹೋಗುವ ಬತ್ತ , ರಾಗಿ ಮುಂತಾದ ಸಸ್ಯ . ಅವಂಧ್ಯ , ಫಲೇಗ್ರಹಿ 
( ಪು) = ಹಣ್ಣು ಬಿಡುವ ಮರ. 

೩೬೨- ೩೬೩ . ವಂಧ್ಯ , ಅಫಲ , ಅವಕೇಶಿನ್ ( ಪು) = ಹಣ್ಣು ಬಿಡದಿರುವ ಮರ. 
ಫಲವತ್‌ , ಫಲಿನ, ಫಲಿನ್ ( ಪು)= ಹಣ್ಣುಗಳಿಂದ ಯುಕ್ತವಾದ ಮರ. ಪ್ರಫುಲ್ಲ , ಉತ್ಸು 
ಸಂಫುಲ್ಲ , ವ್ಯಾಕೋಚ( ವ್ಯಾಕೋಶ), ವಿಕಚ, ಸ್ಪುಟ, ಫುಲ್ಲ ( ಪು) = ಹೂವರಳಿದ ಮರ. 
ಅವಂಧ್ಯ ಮುಂತಾದ ಶಬ್ದಗಳು ವಿಶೇಷ್ಯ ನಿಮ್ಮಗಳಾಗಿ ಮೂರು ಲಿಂಗಗಳಲ್ಲಿಯೂ ಇರುತ್ತವೆ 
( ಸ್ತ್ರೀ . ಅವಕೇಶಿನೀ , ಫಲವತೀ , ಫಲಿನ್ = ಫಲಿನೀ , ಫಲಿನ = ಫಲಿನಾ), ಸ್ಟಾಣು ( ಪು. ನ), 
ಧ್ರುವ, ಶಂಕು ( ಪು) = ಕೊಂಬೆ ಎಲೆಗಳಿಲ್ಲದ ಮರ, ಹೂತಿರುವ ಕಂಬ , ಗೂಟ, ಕುಪ 
( ಪು) = ಚಿಕ್ಕ ಗಿಡ. - 
* ೩೬೪. ಸ್ತಂಬ , ಗುಲ್ಮ ( ಪು) = ಸ್ಕಂದವಿಲ್ಲದ ಪೊದರು, ಕುರುಚಲು, ವ , ವ್ರತ , 
ಲತಾ (೩ ) = ಬಳ್ಳಿ . ಪ್ರತಾನಿನೀ , ವೀರುದ್ , ಗುಲ್ಮೀನೀ ( ಸ್ತ್ರೀ ), ಉಲಪ ( ಪು)= ದೊಡ್ಡದಾಗಿ 
ಹಬ್ಬುವಸೌತೆ, ಕುಂಬಳ ಮುಂತಾದ ಬಳ್ಳಿ. 
- ೩೬೫. ಅರೋಹ, ಉಚ್ಛಾಯ, ಉತ್ಪಧ, ಉಚ್ಚಯ ( ಪು) = ವೃಕ್ಷಾದಿಗಳ ಉತ್ತರ . 
ಪ್ರಕಾಂಡ ( ಪು. ನ), ಸ್ಕಂಧ ( ಪು)= ಬುಡದಿಂದ ಕೊಂಬೆಯವರೆಗಿರುವ ಮಧ್ಯದ ವೃಕ್ಷಭಾಗ. 
೩೬೬ . ಶಾಖಾ, ಲತಾ ( = ಕೊಂಬೆ. ಸ್ಕಂಧಶಾಖಾ, ಶಾಲಾ ( ಸ್ತ್ರೀ ) = ಸ್ಕಂಧದಿಂದ 


೭೨ 


ಅಮರಕೋಶ: ೨ 


ಶಿರೋಗ್ರಂಶಿಖರಂ ವಾ ನಾ ಮೂಲಂ ಬುದೊ೦sಘ್ರನಾಮಕಃ| 
ಸಾರೋ ಮಜಾ ಸಮೌತ್ವಕ್ ಸ್ತ್ರೀ ವಲ್ಕಂ ವಲ್ಕಲಮಪ್ರಿಯಾಮ್ || ೩೬೭ 
ಕಾಷ್ಠಂ ದಾಲ್ವಿಂಧನಂ ತೈದ ಇ ಮೇಧಸ್ಸಮಿತ್ ಸ್ತ್ರೀಯಾಮ್ | 
ನಿಷ್ಟುಹ:ಕೋಟರಂ ವಾ ನಾ ವಲ್ಲರೀ ಮಂಜರೀ ೩ || ೩೬೮ 
ಪತ್ರಂ ಪಲಾಶಂ ಛದನಂ ದಲಂ ಪರ್ಣ೦ ಛದಃ ಪುಮಾನ್ | 
ಪಲ್ಲವೋsಸ್ತ್ರೀ ಕಿಸಲಯಂ ವಿಸ್ತಾರೋ ವಿಟಪೋsಯಾಮ್ || ೩೬೯ 
ವೃಕ್ಷಾದೀನಾಂ ಫಲಂ ಸಸ್ಯಂ ವೃಂತಂ ಪ್ರಸವಬಂಧನಮ್ | 
ಆಮೇ ಫಲೇ ಶಲಾಟುಸ್ಕಾಚ್ಚುಷ್ಕ ವಾನಮುಭೇ ತ್ರಿಷು || ೩೭೦ 
ಕಾರಕೋ ಜಾಲಕಂಕ್ಲೀಬೇ ಕಲಿಕಾ ಕೊರಕೋsಯಾಮ್ | 
ಸ್ಯಾದ್ದು ಚಕಸ್ಸು ಸ್ತಬಕಃಕುಲೋ ಮುಕುಲೋsಯಾಮ್ || ೩೭೧ 
ಮೊದಲು ಕವಲೊಡೆದ ದೊಡ್ಡ ಕೊಂಬೆ. ಶಿಫಾ, ಜಟಾ( = ಜಡೆಯಂತಿರುವ ಬಿಳಲು. 
ಶಾಖಾಶಿಫಾ ( ಸ್ತ್ರೀ ), ಅವರೋಹ( ಪು) = ಮರದ ಕೊಂಬೆಯವರೆಗೂ ಬೆಳೆದ ಬಳ್ಳಿ . 
- ೩೬೭ . ಶಿರಸ್ , ಅಗ್ರ ( ನ), ಶಿಖರ ( ಪು. ನ) = ಮರದ ತುದಿ, ಮೂಲ( ನ), ಬುದ್ಧ , 
ಅಂಫ್ರಿ ( ಪು = ಮರದ ಬುಡ, ಸಾರ ( ಪು), ಮಜ್ಜನ್ ( ಪು) = ವೃಕ್ಷದ ಸಾರಭಾಗ, ತಿರುಳು. 
ತ್ವಚೆ (೩ ), ವಲ್ಕ , ವಲ್ಕಲ ( ಪು, ನು =ತೊಗಟೆ, ಸಿಪ್ಪೆ . .. 

೩೬೮, ಕಾಷ್ಠ , ದಾರು ( ನ) = ಕಟ್ಟಿಗೆ, ಮರದ ತುಂಡು. ಇಂಧನ, ಏಧಸ್ , ಇನ್ಮ ( ನ), 
ಏಧ ( ಪು), ಸಮಿಥ್ ( ೩ ) =ಸೌದೆ, ಉರವಲು. ನಿಷ್ಟುಹ( ಪು),ಕೋಟರ ( ಪು. ನ = ಪೊಟರೆ. 
ವಲ್ಲರೀತಿ( ವಲ್ಲರಿ), ಮಂಜರೀ ( = ಹೂವಿನ ತೆನೆ ; ಹೂ ಬಿಟ್ಟಿರುವ ಕೊಂಬೆ ; ಕುಡಿ. 
- ೩೬೯ . ಪತ್ರ , ಪಲಾಶ, ಛದನ , ದಲ, ಪರ್ಣ ( ನ) , ಛದ ( ಪು) = ಎಲೆ, ಪಲ್ಲವ ( ಪು. 
ನ), ಕಿಸಲಯ ( ನ) = ಚಿಗುರು ಎಲೆ. ವಿಸ್ತಾರ( ಪು), ವಿಟಪ ( ಪು. ನ) = ಕೊಂಬೆಯ ವಿಸ್ತಾರ ; 
ಕೊಂಬೆ ಎಲೆಗಳ ಹರಹು. 

೩೭೦. ಫಲ , ಸಸ್ಯ ( ನ)= ಹಣ್ಣು , ಫಸಲು. ವೃಂತ, ಪ್ರಸವಬಂಧನ (ನ) =( ಹೂ ಹಣ್ಣು 
ಎಲೆಗಳ) ತೊಟ್ಟು, ಶಲಾಟು ( ಪು. ಸ್ತ್ರೀ , ನ)= ಕಾಯಿ, ವಾನ ( ಪು. ಸೀ .ನ)= ಒಣಗಿದ 


ಹಣ್ಣು . 


1 ಮಜ್ಞಾ ಎಂಬ ಆಕಾರಾಂತ ಸ್ತ್ರೀಲಿಂಗವೂ ಉಂಟು. 
* ವಲ್ಲರೀ ಶಬ್ದವು ಬಳ್ಳಿ ಎಂಬ ಅರ್ಥದಲ್ಲೂ ಉಂಟು. 


28 


೪ . ವನೌಷಧಿವರ್ಗ 
ಯಃ ಸುಮನಸಃ ಪುಷ್ಪಂ ಪ್ರಸೂನಂಕುಸುಮಂ ಸುಮಮ್ | | 
ಮಕರಂದಃ ಪುಷ್ಕರಸ: ಪರಾಗಸ್ಸುಮನೋರಜ : || 

೩೭೨ 
ದ್ವಿಹೀನಂ ಪ್ರಸವೇ ಸರ್ವಂ ಹರೀತಕ್ಕಾದಯಃಸ್ತ್ರೀಯಾಮ್ || 
ಆಶ್ವತ್ಥ ವೈಣವಪ್ಪಾಕ್ಷನೈಯಗೊಧ್ಯೆಂಗುದಂ ಫಲೇ || 

೩೭೩ 
ಬಾರ್ಹತಂ ಚ ಫಲೇ ಜಂಬ್ಯಾ ಜಂಬೂ : ಸ್ತ್ರೀ ಜಂಬು ಜಾಂಬವಮ್ | 
ಪುಷ್ಪ ಜಾತಿಪ್ರಕೃತಯಸ್ಸಲಿಂಗಾ ಶ್ರೀಹಯಃ ಫಲೇ || 

೩೭೪ 
ವಿದಾರಾದ್ಯಾಸ್ತು ಮೂಲೇsಪಿ ಪುಷ್ಟೇ ಕೀಬೇsಪಿ ಪಾಟಲಾ | 
ಬೋಧಿದ್ರುಮಶ್ಚಲದಲ: ಪಿಪ್ಪಲ: ಕುಂಜರಾಶನಃ || 

೩೭೫ 
೩೭೧. ಕಾರಕ ( ಪು), ಜಾಲಕ ( ನ) = ಮೊಗ್ಗುಗಳ ಗೊಂಚಲು ; ಹೊಂಬಾಳೆ, ಕಲಿಕಾ 
(ಶ್ರೀ ),ಕೋರಕ ( ಪು. ನ = ಮೊಗ್ಗು. ಗುಚ್ಛಕ, ಸ್ತಬಕ ( ಪು) =ಹೂಗೊಂಚಲು,ಕುಲ, 
ಮುಕುಲ ( ಪು. ನ) = ಅರಳುಮೊಗು. 
- ೩೭೨. ಸುಮನಸ್ ( ಸ್ತ್ರೀ . ನಿತ್ಯ ಬಹು ), ಪುಷ್ಪ , ಪ್ರಸೂನ, ಕುಸುಮ , ಸುಮ ( ನ) = ಹೂ . 
ಮಕರಂದ, ಪುಷ್ಪರಸ ( ಪು) =ಹೂವಿನಿಂದ ಸ್ರವಿಸುವ ಮಧು, ಪರಾಗ ( ಪು), ಸುಮನೋರಜಸ್ 
( ನ) = ಹೂವಿನ ಧೂಳಿ. 
- ೩೭೩ . ಮುಂದೆ ಹೇಳುವ ಶಬ್ದಗಳು ತತ್ಸಂಬಂಧಿಯಾದ ಹೂ , ಹಣ್ಣು ಬೇರು ಎಂಬ 
ಅರ್ಥದಲ್ಲಿ ನಪುಂಸಕಲಿಂಗವನ್ನು ಪಡೆಯುತ್ತವೆ. ಉದಾ: ಅಶೋಕ( ಪು ) = ಅಶೋಕವೃಕ್ಷ . 
ಅಶೋಕ ( ನ) = ಅಶೋಕದ ಹೂ , ಬೇರು, ಆಮಲಕೀ ( = ನೆಲ್ಲಿಗಿಡ, ಆಮಲಕ್ಕ 
( ನ) = ನೆಲ್ಲಿಕಾಯಿ , ಬೇರು. ಹರೀತಕೀ ಮೊದಲಾದ ಶಬ್ದಗಳು ಸ್ತ್ರೀಲಿಂಗದಲ್ಲಿಯೇ 
ಇರುತ್ತವೆ. ಉದಾ : ಹರೀತಕೀ ( ೩ ) = ಅಳಲೆಮರ, ಕಾಯಿ , ಬೇರು. ಹೀಗೆಯೇ 
ಕೋಶಾತಕೀ , ದ್ರಾಕ್ಷಾ, ಚಿಂಚಾ, ಶೇಫಾಲಿಕಾ ಮೊದಲಾದವು ( ಇದು ಸಾಮಾನ್ಯನಿಯಮ . 
ವಿಶೇಷವಿದ್ದರೆ ಅಲ್ಲಲ್ಲಿ ತಿಳಿಸಲಾಗುವುದು .) ಆಶ್ವತ ಮೊದಲಬಾವು ನಪುಂಸಕ. 
ಆಶ್ವ = ಅರಳಿಮರದ ಹಣ್ಣು. ವೈಣವ = ಬಿದಿರು , ಬತ್ತ , ಪ್ಲಾಸ್ಪ = ಅಂಜೂರದ 
ಹಣ್ಣು, ನೈಯಗೋಧ= ಆಲದ ಹಣ್ಣು , " ಗೋಧಫಲ, ಇಂಗುದ = ಇಂಗಳದ ಹಣ್ಣು. 


| ಏಕವಚನವೂ ಉಂಟು . 


28 

ಅಮರಕೋಶಃ- ೨ 
ಅಶ್ವತೋSಥ ಕಪಿತ್ಥ ಸ್ಯುರ್ದಧಿತ್ವ ಗ್ರಾಹಿಮನ್ಮಥಾಃ| 
ತಸ್ಮಿನ್ ದಧಿಫಲ : ಪುಷ್ಪಫಲದಂತಶಠಾವಪಿ || 

೩೭೬ 
ಉದುಂಬರೇ ಜಂತುಫಲೋ ಯಜ್ಞಾಂಗೋ ಹೇಮದುಗ್ಗಕಃ| 
ಕೋವಿದಾರೇ ಚಮರಿಕಃ ಕುದ್ದಾಲೋ ಯುಗಪತ್ರಕಃ|| 

೩೭೭ 
ಸಪ್ತಪರ್ಣೆ ವಿಶಾಲತ್ವಕ್ ಶಾರದೋ ವಿಷಮಚ್ಚದಃ| 
ಆರಗ್ನದೇ ರಾಜವೃಕ್ಷಶಮ್ಯಾಕಚತುರಂಗುಲಾಃ || 

೩೭೮ 
ಆರೇವತವ್ಯಾಧಿಘಾತಕೃತಮಾಲಸುವರ್ಣಕಾಃ | 
ಸ್ಯುರ್ಜಂಬೀರೇ ದಂತಶಠಜಂಭಜಂಭೀರಜಂಭಲಾಃ || 

೩೭೯ 
೩೭೪. ಬಾರ್ಹತ - ಹೆಗ್ಗುಳ್ಳದ ಕಾಯಿ . ಜಂಬೂ (ಸ್ತ್ರೀ ), ಜಂಬು, ಜಾಂಬವ ( ನ) =ನೇರಳೆ 
ಹಣ್ಣು, ಜಾತಿ ಮೊದಲಾದ ಶಬ್ದಗಳು ತತ್ಸಂಬಂಧಿಯಾದ ಹೂ ಎಂಬ ಅರ್ಥದಲ್ಲಿ ತಮ್ಮ 
ಸ್ತ್ರೀಲಿಂಗಗಳನ್ನೇ ಪಡೆದಿರುತ್ತವೆ. ಉದಾ- ಜಾತಿ - ಜಾಜಿಹೂ , ಯೂಥಿಕಾ =ಕಾಡುಮಲ್ಲಿಗೆ 
ಹೂ , ಶೇಘಾಲಿಕಾ= ಲಕ್ಕಿಹೂ , ಮಲ್ಲಿಕಾ= ಮಲ್ಲಿಗೆಹೂ , ವೀಹಿ ಮೊದಲಾದವು ಫಲವೆಂಬ 
ಅರ್ಥದಲ್ಲಿ ತಮ್ಮ ಪುಲ್ಲಿಂಗಗಳನ್ನೇ ಪಡೆದಿರುತ್ತದೆ. ಉದಾ : ವೀಯ= ಬತ್ತ , 
ಮಾಷ = ಉದ್ದಿನಕಾಳು, ಮುದ್ದ = ಹೆಸರುಕಾಳು. ಈ ಶಬ್ದಗಳು ಆಯಾ ಗಿಡಬಳ್ಳಿಗಳನ್ನೂ 
ಬೋಧಿಸುತ್ತವೆ. 

೩೭೫ - ೩೭೬ . ವಿದಾರೀ (ನೆಲಗುಂಬಳ) ಮೊದಲಾದವು ಮೂಲ, ಫಲ, ಪುಷ್ಪ ಎಂಬ 
ಅರ್ಥದಲ್ಲಿಯೂ ಸ್ತ್ರೀಲಿಂಗದಲ್ಲಿರುತ್ತವೆ. ಪಾಟಲಾ (೩ ), ಪಾಟಲ ( ನ) = ಪಾದರಿಹೂ . 
ಬೊಧಿದ್ರುಮ , ಚಲದಲ, ಪಿಪ್ಪಲ, ಕುಂಜರಾಶನ ಅಶ್ವತ್ಥ ( ಪು) = ಅರಳಿಮರ, ಕಪಿತ್ವ , 
ದಧಿತ್ವ , ಗ್ರಾಹೀನ್, ಮನ್ಮಥ, ದಧಿಫಲ, ಪುಷ್ಪಫಲ , ದಂತಶಠ ( ಪು)= ಬೇಲದಮರ. 

೩೭೭ . ಉದುಂಬರ, ಜಂತುಫಲ , ಯಜ್ಞಾಂಗ, ಹೇಮದುಗ್ಟಕ ( ಪು) = ಅತ್ತಿಮರ. 
ಕೋವಿದಾರ , ಚಮರಿಕ, ಕುದ್ಘಾಲ, ಯುಗಪತ್ರಕ ( ಪು ) =ಕಂಚುವಾಳದ ಗಿಡ. 

೩೭೮-೩೭೯ . ಸಪ್ತಪರ್ಣ, ವಿಶಾಲತ್ವಚ್ , ಶಾರದ, ವಿಷಮಚ್ಚದ ( ಪು) = ಏಳೆಲೆ 
ಬಾಳೆಗಿಡ. ಆರಗೃಧ, ರಾಜವೃಕ್ಷ , ಶಮ್ಯಾಕ, ಚತುರಂಗುಲ , ಆರೇವತ, ವ್ಯಾಧಿಘಾತ, 
ಕೃತಮಾಲ, ಸುವರ್ಣಕ ( ಪು) = ಕಕ್ಕೆಮರ, ಜಂಬೀರ, ದಂತಶಠ, ಜಂಭಲ , ಜಂಭೀರ, 
ಜಂಭ ( ಪು) = ನಿಂಬೆಗಿಡ . 


1 ಸಂಪಾಕ, ಶಂಪಾಕ ಎಂಬ ರೂಪಾಂತರಗಳೂ ಉಂಟು. 


೭೫ 


೪. ವನೌಷಧಿವರ್ಗ: 


ವರಣೇ ವರುಣಸ್ಸೇತುಸ್ತಿಕಶಾಕಃ ಕುಮಾರಕಃ | 

೩೮೦ 
ಪುಂನಾಗೇ ಪುರುಷಸ್ತುಂಗ:ಕೆಸರೋ ದೇವವಲ್ಲಭಃ|| 
ಪಾರಿಭದ್ರ ನಿಂಬತರುಲ್ಮಂದಾರ: ಪಾರಿಜಾತಕಃ | 
ತಿನಿಶ್ ಸ್ಯಂದನೋ ನೇಮೀ ರಥದ್ರುರತಿಮುಕ್ತಕಃ || 

೩೮೧ 
ವಂಜುಲಶ್ಚಿತ್ರಕೃಚ್ಛಾಥ ದೌ ಪೀತನಕಪೀತನೌ | 

೩೮೨ 
ಆಮಾತಕೀ ಮಧಕೇ ತು ಗುಡಪುಷ್ಪಮಧುದ್ರುಮ್ || 
ವಾನಪ್ರಸ್ಥ ಮಧುವೇ ಜಲಜೇsತ್ರ ಮಧೂಲಕಃ | 
ಪೀಲ್‌ ಗುಡಫಲಃ ಸಂಸೀ ತಸ್ಮಿ೦ಸ್ಸು ಗಿರಿಸಂಭವೇ || 

೩೮೩ 
ಅಟಕಂದರಾ ದ್ಯಾವಂಕೋಲೇ ತು ನಿಕೋಚಕಃ | 
ಪಲಾಶೇ ಕಿಂಶುಕಃ ಪರ್ಣೋ ವಾತಪೋಥೋsಥ ವೇತಸೇ || ೩೮೪ 
ರಥಾಭ್ರಪುಷ್ಟವಿದುಲಶೀತವಾರವಂಜುಲಾ: | 
– ಪರಿವ್ಯಾಧವಿದು ನಾದೇಯಿ ಚಾಂಬುವೇತಸೇ || 

೩೮೫ 
ಶೋಭಾಂಜನೇ ಶಿಗುತೀಕ್ಷ್ಯಗಂಧಕಾಕ್ಷೀವಮೋಚಕಾಃ | 
ರಕ್ಟೋsಸೌ ಮಧುಶಿಗುಸ್ಸಾದರಿಷ್ಟ : ಫೇನಿಲಸ್ಸಮ್ || 

೩೮೬ 
೩೮೦. ವರಣ, ವರುಣ , ಸೇತು, ತಿಕ್ಕಶಾಕ, ಕುಮಾರಕ ( ಪು) = ವಸಲೆಗಿಡ, ಹೊಳೆನಕ್ಕಿ . 
ಪುಂನಾಗ, ಪುರುಷ, ತುಂಗ, ಕೇಸ, ದೇವವಲ್ಲಭ ( ಪು = ಸುರಹೊನ್ನೆ 

೩೮೧- ೩೮೩ . ಪಾರಿಭದ್ರ, ನಿಂಬತರು ( ಪು) = ಪಾರಿಜಾತ : ಬೇವಿನ ಮರ, ಮಂದಾರ, 
ಪಾರಿಜಾತಕ ( ಪು) = ಪಾರಿಜಾತ. ತಿನಿಶ, ಸೈಂದನ , ನೇಮಿನ್ , ರಥದು , ಅತಿಮುಕ್ತಕ, 
ವಂಜುಲ, ಚಿತ್ರಕೃತ್ ( ಪು ) = ಹುಲಿಗೆಮರ, ಪೀತನಕ , ಪೀತನ, ಆಮಾತಕ ( ಪು) = 
ಅಮಟೆಮರ, ಮಧಕ, ಗುಡಪುಷ್ಪ , ಮಧುದ್ರುಮ, ವಾನಪ್ರಸ್ಥ , ಮಧುಷ್ಟಿವ 
( ಪು) = ಹಿಪ್ಪೆಮರ, ಮಧೂಲಕ ( ಪು) = ನೀರು ಹಿಪ್ಪೆಮರ. ೩೮೩ -೩೮೪, ಪೀಲು, ಗುಡಫಲ, 
ಸಂಸಿನ್ ( ಪು) = ಗೊನುಮರ, ಗೋಣಿಮರ. ಅಕ್ರೋಟ, ಕಂದರಾಲ (ಕರ್ಪರಾಲ) 
( ಪು) = ಬೆಟ್ಟದಗೋಣಿ, ಅಕ್ರೋಟ. ಅಂಕೋಲ, ನಿಕೋಚಕ ( ಪು) = ಅಂಕೋಲೆಮರ. 
- ೩೮೪ - ೩೮೫, ಪಲಾಶ, ಕಿಂಶುಕ, ಪರ್ಣ , ವಾತಪೋಥ( ಪು) = ಮುತ್ತುಗ, ವೇತಸ, 
ರಥ , ಅಭ್ರಪುಷ್ಪ , ವಿದುಲ, ಶೀತ, ವಾರ, ವಂಜುಲ ( ಪು) = ನೀರಲ್ಲಿ ಬೆಳೆಯುವ ಒಂದು 
ಬಗೆಯ ಹುಲ್ಲು , ಹಚ್ಚೆ , ಪರಿವ್ಯಾಧ, ವಿದುಲ ( ಪು), ನಾದೇಯಿ ( ಸ್ತ್ರೀ ) =ನೀರುಮೆಹುಲ್ಲು , 
ನೀರುಹಬ್ಬಿ. 


೭೬ 

ಅಮರಕೋಶಃ೨ 
ಬಿಲ್ವಿ ಶಾಂಡಿಲ್ಯಶೈಲೂಷೆ ಮಾಲೂರಶ್ರೀಫಲಾವಪಿ | 
ಪೈಕೋ ಜಟೀ ಪರ್ಕಟೀ ಸ್ಯಾತ್ನ್ಯಧೋ ಬಹುಪಾಟ: || ೩೮೭ 
ಗಾಲವಶ್ಯಾಬರೋ ಲೋಧ್ರಸಿರೀಟಸ್ತಿಲ್ವಮಾರ್ಜನೌ | 
ಆಮ್ರಕ್ಕೂತೋ ರಸಾಲೋsಸೌ ಸಹಕಾರೋsತಿಸೌರಭಃ|| ೩೮೮ 
ಕುಂಭೋಲೂಖಲಕೇ ಕೀಬೇ ಕೌಶಿಕ್ ಗುಗ್ಗುಲು: ಪುರಃ | 
ಶೇಲುಃಶ್ರೇಷ್ಮಾತಕತಉದ್ದಾಲೋ ಬಹುವಾರಕಃ || 

೩೮೯ 
ರಾಜಾದನಂ ಪ್ರಿಯಾಲಸ್ವಾತೃನ್ನ ಕದ್ರುರ್ಧನುಷ್ಪಟಃ | | 
ರಂಭಾರೀ ಸರ್ವತೋಭದ್ರಾ ಕಾಶ್ಮೀರೀ ಮಧುಪರ್ಣಿಕಾ || ೩೯೦ 
ಶ್ರೀಪರ್ಣಿ ಭದ್ರಪರ್ಣಿ ಚ ಕಾಶ್ಮೀರಶ್ಯಾಷ್ಯಥ ದ್ವಯೋಃ| 
ಕರ್ಕಂಧೂರ್ಬದರೀ ಕೋಲೀ ಫ್ರಂಟಾ ಕುವಲಫೇನಿಲೇ || ೩೯೧ 

೩೮೬ .ಶೋಭಾಂಜನ, ಶಿಗು , ತೀಕ್ಷ್ಯಗಂಧಕ, ಅಕ್ಷೀವ, ಮೋಚಕ ( ಪು) = ನುಗ್ಗೆ ಮರ. 
ಮಧುಶಿಗು ( ಪು)= ಕೆಂಪು ನುಗ್ಗೆ , ಅರಿಷ್ಟ , ಫೇನಿಲ ( ಪು)= ಅಂಟುವಾಳದ ಮರ. 
- ೩೮೭ . ಬಿಲ್ವ , ಶಾಂಡಿಲ್ಯ , ಶೈಲೂಷ, ಮಾಲೂರ, ಶ್ರೀಫಲ ( ಪು) = ಬಿಲ್ವವೃಕ್ಷ , ಪ್ಲಕ್ಷ , 
ಜಟಿನ್, ಪರ್ಕಟಿನ್ ( ಪು) = ಬಸರೀಮರ ; ಜುಬ್ಬಿಮರ; ಅಂಜೂರದ ಮರ. ಗೋಧ,- 
ಬಹುಪಾದ್ , ವಟ ( ಪು = ಆಲದ ಮರ. 

೩೮೮. ಗಾಲವ, ಶಾಬರ, ಲೋಧ್ರ, ತಿರೀಟ, ತಿಲ್ವ , ಮಾರ್ಜನ ( ಪು )ಲೋಧ್ರ, 
ಅರಗಿನ ಗಿಡ, ಆಮ್ರ , ಚೂತ, ರಸಾಲೀ ( ಪು) ಮಾವಿನ ಮರ, ಸಹಕಾರ, ಅತಿಸೌರಭ 
( ಪು) = ಬಹಳ ಪರಿಮಳವನ್ನು ಬೀರುವ ಮಾವಿನಮರ. 

೩೮೯ , ಕುಂಭ, ಉಲೂಖಲಕ, ಕುಂಭೂಲೋಖಲಕ ( ನ), ಕೌಶಿಕ, ಗುಗ್ಗುಲು, ಪುರ - 
( ಪು) = ಧೂಪದ ಮರ. ಶೇಲು,ಶ್ಲೇಷ್ಮಾತಕ , ಶೀತ, ಉದ್ದಾಲ, ಬಹುವಾರಕ ( ಪು) = ಚಳ್ಳಮರ. 

೩೯೦ ೩೯೧ ರಾಜಾದನ ( ನ), ಪ್ರಿಯಾಲ ( ಪಿಯಾಲ), ಸನ್ನ ಕದ್ರು , ಧನುಸ್ , ಪಟ, 
ಧನುಷ್ಪಟ ( ಪು) = ಮರಡಿ , ಮೊರಟಿ ಅಥವಾ ಮೊರಪ್ಪಿ ಎಂಬ ಮರ, ಗಂಭಾರೀ , 
ಸರ್ವತೋಭದ್ರಾ, ಕಾಶ್ಮೀರೀ , ಮಧುಪರ್ಣಿಕಾ, ಶ್ರೀಪರ್ಣಿ , ಭದ್ರಪರ್ಣಿ ( ಸ್ತ್ರೀ ), ಕಾಸ್ಮರ್ಯ 
( ಪು) = ಶಿವನೆಮರ. 


1 ಜಟೀ , ಪರ್ಕಟೀ - ಇವೆರಡು ಇಕಾರಾಂತ ಸ್ತ್ರೀಲಿಂಗವಾಗಿಯೂ ಇವೆ. 


೪ . ವನೌಷಧಿವರ್ಗ: 


ಸೌವೀರಂ ಬದರಂಕೋಲಮಥ ಸ್ಯಾತ್ಸಾದುಕಂಟಕಃ | 
ವಿಕಂಕತನ್ನು ವಾವೃಕ್ಷ ಗ್ರಂಥಿಲೋ ವ್ಯಾಘ್ರಪಾದಪಿ || 

೩೯೨ 
ಐರಾವತೋ ನಾಗರಂಗೋ ನಾದೇಯೀ ಭೂಮಿಜಂಬುಕಾ | 
ತಿಂದುಕಃಸ್ಫೂರ್ಜಕಃ ಕಾಲಸ್ಕಂಧಶ್ಚ ಶಿತಿಸಾರಕೇ || 

೩೯೩ 
ಕಾಕೇಂದುಃ ಕುಲಕಃ ಕಾಕಪೀಲುಕಃ ಕಾಕತಿಂದುಕೇ | 
ಗೋಲೀಡೋ ಝಾಟಲೋ ಘಂಟಾ ಪಾಟಲಿರ್ಮೊಕ್ಷಮುಷ್ಪಕೌ || ೩೯೪ 
ತಿಲಕಃ ಕುರಕಃಶ್ರೀಮಾನ್ ಸಮ್ ಪಿಚುಲಝಾಬು | 
ಶ್ರೀಪರ್ಣಿಕಾ ಕುಮುದಿಕಾ ಕುಂಭೀ ಕೈಟಿಕಟ್ಟಲೌ || 

೩೯೫ 
ಕ್ರಮುಕಃ ಪಟ್ಟಿಕಾಖ್ಯ :ಸ್ಯಾಟೋ ಲಾಕ್ಷಾಪ್ರಸಾದನ: | 
ತೂದಸ್ಸು ಪೂಗ: ಕ್ರಮು ಬ್ರಹ್ಮಯ್ಯೋ ಬ್ರಹ್ಮದಾರು ಚ || ೩೯೬ 


೩೯೧- ೩೯೨. ಕರ್ಕಂಧೂ , ( ಪು. ಸ್ತ್ರೀ ), ಬದರೀ , ಕೋಲೀ ( = ಎಳಚೆಗಿಡ, 
ಬೋರೆಗಿಡ, ಘಂಟಾ ( ಸ್ತ್ರೀ ), ಕುವಲ, ಫೇನಿಲ, ಸೌವೀರ, ಬದರ, ಕೋಲ 
( ನ) = ಎಳಚಿಹಣ್ಣು, ಬೋರೆಹಣ್ಣು , ಸ್ವಾದುಕಂಟಕ, ವಿಕಂಕತ, ಸುವಾವೃಕ್ಷ , ಗ್ರಂಥಿಲ, 
ವ್ಯಾಘ್ರಪಾದ್ ( ಪು) = ಹುಳಿಬೇಲ, ಮುಳ್ಳುಬೇಲ. 
- ೩೯೩ . ಐರಾವತ, ನಾಗರಂಗ ( ಪು) = ಹೇರಿಳೆಮರ , ಕಿತ್ತಳೆಮರ, ನಾಯಿ , 
ಭೂಮಿಜಂಬುಕಾ ( = ನಾಯಿನೇರಿಳೆಮರ, ತಿಂದುಕ, ನ್ಯೂರ್ಜಕ, ಕಾಲಸ್ಕಂಧ, ಶಿತಿಸಾರಕ 
( ಪು) =ಕಂತುಂಬರಗಿಡ, ಕಾಯಿಸರಕನ ಮರ. 

೩೯೪, ಕಾಕೇಂದು, ಕುಲಕ, ಕಾಕಪೀಲುಕ , ಕಾಕತಿಂದುಕ ( ಪು) = ಒಂದು ಬಗೆಯ 
ತುಂಬರಗಿಡ, ಗೋಲೀಢ, ಝಾಟಲ ( ಪು), ಘಂಟಾ (೩ ), ಪಾಟಲಿ, ಮೋಕ್ಷ, ಮುಷ್ಕರ 
( ಪು) = ಮೊಕ್ಕೆಮರ ; ಲೋಧ್ರವಿಶೇಷ. 

೩೯೫, ತಿಲಕ, ಕುರಕ ,ಶ್ರೀಮತ್ ( ಪು) = ತಿಲಕವೃಕ್ಷ , ಕ್ಯಾಸರಿಕೆ ಗಿಡ, ಪಿಚುಲ , ಝಾಬುಕ 
( ಪು) = ಒಂದು ಬಗೆಯ ಹತ್ತಿಮರ, ಬೂರುಗ,ಶ್ರೀಪರ್ಣಿಕಾ, ಕುಮುದಿಕಾ, ಕುಂಭೀ ( ಸ್ತ್ರೀ ), 
ಕೈಟರ್ಯ, ಕಟ್ಟಲ ( ಪು) = ಕಿರಿಶಿವನಮರ. 
- ೩೯೬ -೩೯೭. ಕ್ರಮುಕ, ಪಟ್ಟಿಕಾಖ್ಯ ( ಪು), ಪಟ್ಟಿ ( ಸ್ತ್ರೀ ), ಲಾಕ್ಷಾಪ್ರಸಾದನ ( ಪು) = ಕೆಂಪು 
ಅರಗಿನ ಗಿಡ , ಕೆಂಪು ಜಾಲಾಂ . ತೂದ, ಪೂಗ (ಯೂಪ) ಕ್ರಮುಕ, ಬ್ರಹ್ಮಣ್ಯ ( ಪು), 


1 ಕುವಲೀ ಎಂಬ ಶಬ್ದವೂ ಇದೆ. ನಾರಂಗ ಎಂಬ ರೂಪವೂ ಇದೆ. 


೩೯೭ 


೩೯೮ 


೭೮ 

ಅಮರಕೋಶ: ೨ 
ತೂಲಂ ಚ ನೀಪಪ್ರಿಯಕಕದಂಬಾಸ್ತು ಹಲಿಪ್ರಿಯೇ | 
ವೀರವೃಕೋsರುಷ್ಕರೋsಮುಖೀ ಭಲ್ಲಾತಕೀ ತ್ರಿಷು || 
ಗರ್ದಭಾಂಡೇ ಕಂದರಾಲಕಪೀತನಸುಪಾರ್ಶ್ವಕಾಃ | 
ಪಕ್ಷಶ್ಯ ತಿಂತ್ರಿಣೀ ಚಿಂಚಾಮ್ಮಿಕಾಥ ಪೀತಸಾಲಕೇ || 
ಸರ್ಜಕಾಸನಬಂದೂಕಪುಷ್ಪಪ್ರಿಯಕಜೀವಕಾಃ | | 
ಸಾಲೇ ತು ಸರ್ಜಕಾರ್ಷ್ಯಾಶ್ವಕರ್ಣಕಾಸ್ಸಸ್ಯಸಂವರ: || 
ನದೀಸರ್ಜೋ ವೀರತರುರಿಂದ್ರದ್ರು: ಕಕುಭೋsರ್ಜುನಃ| 
ರಾಜಾದನಃ ಫಲಾಧ್ಯಕ್ಷ : ಕ್ಷೀರಿಕಾಯಾಮಥ ದ್ವಯೋಃ|| 
ಇಂಗುದೀ ತಾಪಸತರುರ್ಭೂಜೆ್ರ ಚರ್ವಿಮೃದುತ್ವಚೌ | | 
ಪಿಚ್ಚಿಲಾ ಪೂರಣೀ ಮೋಚಾಚಿರಾಯುಶ್ಯಾಲ್ಮರ್ಲಿಯೋಃ|| | 


೩೯೯ 


೪೦೦ 


ပဝ 


ಬ್ರಹ್ಮದಾರು, ತೂಲ ( ನ) = ಹೂವರಸೆಮರ, ಅಡಿಕೆಮರ, ನೀಪ, ಪ್ರಿಯಕ, ಕದಂಬ , 
ಹಲಿಪ್ರಿಯ ( ಪು) = ಈಚಲುಮರ, ಕಡಹದ ಗಿಡ, ವೀರವೃಕ್ಷ , ಅರುಷ್ಕರ ( ಪು) ಅಗ್ನಿಮುಖಿ , 
ಭಲ್ಲಾ ತಕೀ ( ಪು. ಸ್ತ್ರೀ . ನ) ( ಪು. ನ. ಅಗ್ನಿಮುಖ , ಭಲ್ಲಾ ತಕ ) = ಗುಡ್ಡಗೇರುಮರ(Mark 
ing Nut Plant). 

೩೯೮- ೩೯೯ . ಗರ್ದಭಾಂಡ, ಕಂದರಾಲ , ಕಪೀತನ, ಸುಪಾರ್ಶ್ವಕ, ಪಕ್ಷ 
( ಪು)= ಫಣಿಯಾಲ, ಜಡೆಯುಳ್ಳ ಬಸರೀಮರ. ತಿಂತ್ರಿಣೀ , ಚಿಂಚಾ, ಅಮೈಕಾ( ಅಮ್ಮಿಕಾ) 
( ಶ್ರೀ ) = ಹುಣಿಸೆಮರ, ಪೀತಸಾಲಕ, ಸರ್ಜಕ, ಅಸನ, ಬಂದೂಕಪುಷ್ಪ , ಪ್ರಿಯಕ, ಜೀವಕ 
( ಪು) = ಹೊನ್ನೆ ಮರ, ಸಾಲ, ಸರ್ಜ, ಕಾರ್ಷ್ಯ, ಅಶ್ವಕರ್ಣಕ, ಸಸ್ಯಸಂವರ ( ಪು) = ತೇಗದಮರ. 

೪೦೦ . ನದೀಸರ್ಜ, ವೀರತರು, ಇಂದ್ರದ್ರು, ಕಕುಭ, ಅರ್ಜುನ ( ಪು) = ಮತ್ತಿಮರ. 
ರಾಜಾದನ, ಫಲಾಧ್ಯಕ್ಷ , ( ಪು), ಕ್ಷೀರಿಕಾ ( = ಹಾಲೆಗಿಡ. 

೪೦೧, ಇಂಗುದೀ ( ಸ್ತ್ರೀ , ಪು. ಇಂಗುದ), ತಾಪಸತರು ( ಪು) = ಇಂಗಳದ ಮರ. ಭೂರ್ಜ, 
ಚರ್ಮಿನ್, ಮೃದುತ್ವಚ್ ( ಪು )= ಭೂರ್ಜಪತ್ರೆಮರ, ಪಿಚ್ಚಿಲಾ, ಪೂರಣೀ , ಮೋಚಾ, 
ಚಿರಾಯುಸ್ ( ಸ್ತ್ರೀ ), ಶಾಲ್ಮಲಿ ( ಪು. ಸ್ತ್ರೀ )= ಬೂರುಗದಮರ. 


1 ತಿಂತಿಡೀ , ತಿಂತಿಡೀಕಾ ಎಂಬ ರೂಪಾಂತರಗಳೂ ಇವೆ. 


೪. ವನೌಷಧಿವರ್ಗ 


೭೯ 


೪೦೨ 


೪೦೩ 


ಪಿಚ್ಚಾ ತು ಶಾಲ್ಮಲೀವೇಷ್ಟೇ ರೋಚನಃಕೂಟಶಾಲ್ಮಲಿ: | 
ಚಿರಬಿಲ್ಲೋ ನಕ್ತಮಾಲಃ ಕರಜಶ್ಚ ಕರಂಜಕೇ || 
ಪ್ರಕೀರ : ಪೂತಿಕರಜಃ ಪೂತಿಕಃ ಕಲಿಕಾರಕಃ | 
ಕರಂಜಭೇದಾಷ್ಟಂಥೋ ಮರ್ಕಟ್ಯಂಗಾರವಲ್ಲರೀ || 
ರೋಹೀ ರೋಹಿತಕಃ ಫೀಹಶತ್ರುರ್ದಾಡಿಮಪುಷ್ಪಕಃ| 
ಗಾಯತ್ರೀ ಬಾಲತನಯ : ಖದಿರೋ ದಂತಧಾವನಃ || 
ಅರಿಮೇದೋ ವಿಟ್ಲದಿರೇ ಕದರ : ಖದಿರೇ ಸಿತೇ | 
ಸೋಮವಲ್ಲೊSಷ್ಯಥ ವ್ಯಾಘ್ರಪುಚ್ಚಗಂಧರಹಸ್ತ || 
ಏರಂಡ ಉರುಬೂಕಶ್ಚ ರುಚಕಶ್ಚಿತ್ರಕಶ್ಚ ಸಃ | | 
ಚಂಚುಃ ಪಂಚಾಂಗು ಮಂಡವರ್ಧಮಾನವ್ಯಡಂಬಕಾಃ || 


೪೦೪ 


೪೦೫ 


೪೦೬ 


೪೦೨. ಪಿಚ್ಚಾ (೩ ), ಶಾಲ್ಮಲೀವೇಷ್ಟ ( ನ) = ಬೂರುಗದ ಅಂಟು ( ಬಂಕೆ ),ರೂಚನ 
( ಪು),ಕೂಟಶಾಲ್ಮಲಿ ( ಪು. ಸ್ತ್ರೀ )= ಬೂರುಗ ಮರದ ಒಂದು ಭೇದ, ಚಿರಬಿಲ್ವ , ನಕ್ತಮಾಲ, 
ಕರಜ, ಕರಂಜಕ ( ಪು) = ಹೊಂಗೆಮರ, 

೪೦೩ . ಪ್ರಕೀರ್ಯ, ಪೂತಿಕರಜ, ಪೂತಿಕ, ಕಲಿಕಾರಕ ( ಪು) = ಮುಳ್ಳುಗಳಿರುವ ಒಂದು 
ಜಾತಿಯ ಹೊಂಗೆ, ನೌಲೆಗಿಡ, ಷಡ್ಕಂಥ ( ಪು), ಮರ್ಕಟೀ , ಅಂಗಾರವಲ್ಲರೀ ( > = ಬೇರೆ 
ಬೇರೆ ಜಾತಿಯ ಹೊಂಗೆಮರಗಳು. 

೪೦೪ . ರೋಹಿನ್ , ರೋಹಿತಕ , ಫೀಹಶತ್ರು , ದಾಡಿಮಪುಷ್ಪಕ ( ಪು) = ಮುಳ್ಳುಮುತ್ತುಗ. 
ಗಾಯತ್ರೀ ( ಸ್ತ್ರೀ ), ಬಾಲತನಯ , ಖದಿರ, ದಂತಧಾವನ ( ಪು) = ಕಗ್ಗಲಿಮರ. 

೪೦೫- ೪೦೬ . ಅರಿಮೇದ, ವಿಟ್ಖದಿರ ( ಪು) = ದುರ್ಗಂಧವುಳ್ಳ ಕಗ್ಗಲಿ, ಕದರ , 
ಸೋಮವಲ್ಕ ( ಪು = ಬಿಳಿ ಕಗ್ಗಲಿ. ವ್ಯಾಘ್ರಪುಚ್ಚ , ಗಂಧರ್ವಹಸ್ತಕ, ಏರಂಡ, ಉರುಬೂಕ, 
ರುಚಕ, ಚಿತ್ರಕ, ಚಂಚು, ಪಂಚಾಂಗುಲ, ಮಂಡ , ವರ್ಧಮಾನ , ವ್ಯಡಂಬಕ 
( ಪು) = ಹರಳುಗಿಡ. 


ಅಮಂಡ, ಆಮಂಡ ಎಂಬ ರೂಪಾಂತರಗಳೂ ಇವೆ. 


eso 


ಅಮರಕೋಶಃ೨ 


೪೦೭ 


0. 


೪೦೮ 


೪೦೯ 


ಅಲ್ಪಾ ಶಮೀ ಶಮೀರ: ಸ್ಯಾಚಮೀ ಸುಫಲಾ ಶಿವಾ | 
ಪಿಂಡೀತಕೊ ಮರುವಕಃ ಶ್ವಸನಃ ಕರಹಾಟಕಃ || 
ಶಲ್ಯಶ್ಯ ಮದನೇ ಶಕ್ರಪಾದಪಃ ಪಾರಿಭದ್ರಕಃ | 
ಭದ್ರದಾರು ದ್ರುಕಿಲಿಮಂ ಪೀತದಾರು ಚ ದಾರು ಚ || 
ಪೂತಿಕಾಷ್ಟಂ ಚ ಸಪ್ತ ಸುರೇವದಾರುಣ್ಯಥ ದ್ವಯೋಃ| 
ಪಾಟಲಿ: ಪಾಟಲಾಮೋಘಾಕಾಚಸ್ಮಾಲೀ ಫಲೇರುಹಾ || 
ಕೃಷ್ಣ ವೃಂತಾ ಕುಬೇರಾಕ್ಷಿ ಶ್ಯಾಮಾ ತು ಮಹಿಲಾಹ್ವಯಾ| 
ಲತಾಗೋವಂದನೀ ಗುಂದ್ರಾ ಪ್ರಿಯಂಗುಃ ಫಲಿನೀ ಫಲೀ || 
ವಿಷ್ಟನಾಗಂಧಫಲೀ ಕಾರಂಭಾ ಪ್ರಿಯಕಶ್ಯ ಸಾ | | 
ಮಂಡೂಕಪರ್ಣಪರ್ಣನಟಕಟ್ಟಂಗಡುಂಡುಕಾಃ | | 
ಸ್ಕೂನಾಕಶುಕನಾಸರ್ಕ್ಷದೀರ್ಘವೃಂತಕುಟನ್ನವಾಃ | 
ಶೋಣಕಶ್ಚಾರ ತಿಷ್ಯಫಲಾ ತ್ಯಾಮಲಕೀ ತ್ರಿಷು || 
ಅಮೃತಾ ಚ ವಯಸ್ಸಾ ಚ ತ್ರಿಲಿಂಗಸ್ತು ವಿಭೀತಕಃ | 
ನಾಕ್ಷಸ್ತುಷಃಕರ್ಷಫಲೋ ಭೂತಾವಾಸ: ಕಲಿದ್ರುಮಃ|| 


೪೧೦ 


೪೧೧ 


೪೧೨ 


೪೧೩ 


- ೪೦೭- ೪೦೯ . ಶಮೀರ( ಪು) = ಕಿರಿಬನ್ನಿಮರ. ಶಮೀ , ಸತ್ತುಫಲಾ, ಶಿವಾ( ೩ ) = ಬನ್ನಿ 
ಮರ, ಪಿಂಡೀತಕ , ಮರುವಕ, ಶ್ವಸನ, ಕರಹಾಟಕ, ಶಲ್ಯ , ಮದನ ( ಪು) = ಮಂಗಾರೆಗಿಡ, 
ಬೋನಕಾರಗಿಡ. ಶಕ್ರಪಾದಪ, ಪಾರಿಭದ್ರಕ ( ಪು), ಭದ್ರದಾರು, ದ್ರುಕಿಲಿಮ , ಪೀತದಾರು, 
ದಾರು, ಪೂತಿಕಾ , ದೇವದಾರು ( ನ) =ದೇವದಾರುಮರ. 

೪೦೯ - ೪೧೧. ಪಾಟಲಿ, ( ಪು. ಸ್ತ್ರೀ ), ಪಾಟಲಾ, ಅಮೋಘಾ, ಕಾಚಸ್ಮಾಲೀ , ಫಲೇರುಹಾ, 
ಕೃಷ್ಣ ವೃಂತಾ, ಕುಬೇರಾಕ್ಷಿ ( = ಹಸಿರು ಪಾದರಿ, ಗಜುಗ, ಶ್ಯಾಮಾ, ಮಹಿಲಾಹ್ವಯಾ, 
ಲತಾ, ಗೋವಂದನೀ , ಗುಂದ್ರಾ , ಪ್ರಿಯಂಗು, ಫಲಿನೀ , ಫಲೀ , ವಿಷ್ಟಕ್ಸೇನಾ, ಗಂಧಫಲೀ , 
ಕಾರಂಭಾ (೩ ), ಪ್ರಿಯಕ ( ಪು )= ಪ್ರಿಯಂಗುಲತೆ, ಪ್ರೇಂಕಣಗಿಡ. 
- ೪೧೧- ೪೧೩ . ಮಂಡೂಕಪರ್ಣ , 

ಪ ರ್ಣ , ನಟ, ಕಟ್ಟಂಗ, ಡುಂಡುಕ ( ಟುಂಟುಕ), 
ಸೈನಾಕ (ಶ್ಲೋನಾಕ ), ಶುಕನಾಸ, ಋಕ್ಷ , ದೀರ್ಘವೃಂತ, ಕುಟನ್ನಟ, ಶೋಣಕ, ಅರಲು 


1 ದೇವದಾರು ಶಬ್ದವು ಪುಲ್ಲಿಂಗದಲ್ಲಿಯೂ ಇದೆ. 


೪ . ವನೌಷಧಿವರ್ಗ: 


ပ္ပား 


೪೧೫ 


ಅಭಯಾ ವ್ಯಥಾ ಪಥ್ಯಾ ಕಾಯಸ್ಥಾ ಪೂತನಾಮೃತಾ | | 
ಹರೀತಕೀ ಹೈಮವತೀ ರೇಚಕೀ ಶ್ರೇಯಸೀ ಶಿವಾ || 
ಪೀತದುಷ್ಪರಲಃ ಪೂತಿಕಾಷ್ಠಂ ಚಾಥ ದ್ರುಮೋತ್ಸಲಃ| 
ಕರ್ಣಿಕಾರಃ ಪರಿವ್ಯಾಧೇ ಲಕುಚೋ ಲಿಕುಚೋ ಡಹು : || 
ಪನಸ: ಕಂಟಕಿಫಲೋ ನಿಚುಲೋ ಹಿಜ್ಜಲೋsಂಬುಜಃ| 
ಕಾಕೋದುಂಬರಿಕಾ ಫಲ್ಕುರಲಯೂರ್ಜಘನಫಲಾ || 
ಅರಿಷ್ಟಸ್ಸತ್ವತೋಭದ್ರಹಿಂಗುನಿಗ್ಯಾಸಮಾಲಕಾಃ | 
ಪಿಚುಮಂದಶ್ಯ ನಿಂಬೋsಥ ಪಿಚ್ಚಲಾಗುರುಶಿಂಶಪಾಃ|| 
ಕಪಿಲಾ ಭಸ್ಮಗರ್ಭಾ ಸಾ ಶಿರೀಷಸ್ತು ಕಪೀತನ: | 
ಭಂಡೀಲೋsಥ ಚಾಂಪೇಯಶ್ಚಂಪಕೋ ಹೇಮಪುಷ್ಪಕಃ || 


೪೧೭ 


೪೧೮ 


( ಪು) = ಹೆಮ್ಮರ, ತಿಗಡು, ತಿಷ್ಯಫಲಾ ( ೩ ), ಆಮಲಕೀ ( ಪು. ಸ್ತ್ರೀ , ನ) (- ಪು. ನ. ಆಮಲಕ), 
ಅಮೃತಾ, ವಯಸ್ಸಾ ( = ನೆಲ್ಲಿ , ವಿಭೀತಕ ( ಪು. ಸ್ತ್ರೀ , ನ) (-ಸ್ತ್ರೀ . ವಿಭೀತಕೀ ), ಅಕ್ಷ , 
ತುಷ, ಕರ್ಷಫಲ, ಭೂತಾವಾಸ, ಕಲಿದ್ರುಮ ( ಪು) = ತಾರೆಗಿಡ. ೪೧೪ . ಅಭಯಾ, ಅಥಾ, 
ಪಥ್ಯಾ , ಕಾಯಸ್ಸಾ , ಪೂತನಾ, ಅಮೃತಾ, ಹರೀತಕೀ , ಹೈಮವತೀ , ರೇಚಕೀ ,ಶ್ರೇಯಸೀ , 
ಶಿವಾ ( = ಅಳಲೆಮರ. 

೪೧೫ . ಪೀತದು , ಸರಲ ( ಪು), ಪೂತಿಕಾಷ್ಠ ( ನ) = ಸರಳದೇವದಾರು . ದ್ರುಮೋತ್ಸಲ, 
ಕರ್ಣಿಕಾರ , ಪರಿವ್ಯಾಧ ( ಪು) = ಬೆಟ್ಟದಾವರೆ. ಲಕುಚ, ಲಿಕುಚ, ಡಹು ( ಪು) = ಗಜನಿಂಬೆ. 

೪೧೬ . ಪನಸ, ಕಂಟಕಿಫಲ ( ಪು) = ಹಲಸಿನಮರ, ನಿಚುಲ, ಹಿಜ್ಜಲ, ಅಂಬುಜ, 
( ಪು) =ಕೆಂಪು ಕಣಗಿಲು , ನೀರುಹಲಸು ; ಸಮುದ್ರಫಲ, ಕಾಕೋದುಂಬರಿಕಾ, ಫಲ್ಲು , 
ಮಲಯೂ , ಜಘನಫಲಾ ( =ಕಲ್ಲತ್ತಿಗಿಡ, ಬ್ರಹ್ಮಮೇಡಿ. ೪೧೭. ಅರಿಷ್ಟ , ಸರ್ವತೋ 
ಭದ್ರ , ಹಿಂಗುನಿರ್ಯಾಸ, ಮಾಲಕ, ಪಿಚುಮಂದ, ನಿಂಬ ( ಪು) = ಬೇವಿನಮರ, ಪಿಚ್ಚಿಲಾ, 
ಅಗರು, ಶಿಂಶಪಾ ( ೩ ) = ಅಗರುಗಿಡ, ಒಂದು ಬಗೆಯ ಧೂಪದ ಮರ. 

೪೧೮. ಕಪಿಲಾ, ಭಸ್ಮಗರ್ಭಾ ( = ಪರಿಮಳಯುಕ್ತವಾದ ಅಗರು. ಸಾಮಾನ್ಯವಾದ 
ಅಗರು ಎಂದು ಅನೇಕರ ಮತ. ಶಿರೀಷ, ಕಪಿತನ, ಭಂಡೀಲ ( ಪು) = ಬಾಗೆಮರ, ಚಾಂಪೇಯ, 
ಚಂಪಕ , ಹೇಮಪುಷ್ಪಕ ( ಪು) = ಸಂಪಿಗೆ ಮರ. ೪೧೯ . ಗಂಧಫಲೀ ( ಸ್ತ್ರೀ ) = ಸಂಪಿಗೆ ಮೊಗ್ಗು. 


೮೨ 


ಅಮರಕೋಶ: ೨ 


၀ 


೪೨೦ 


ಏತಸ್ಯ ಕಲಿಕಾ ಗಂಧಫಲೀ ಸ್ಯಾದಥ ಕೇಸರೇ | | 
ವಕುಲೋ ಮಂಜುಲೋsಶೋಕೇ ಸಮೌ ಕರಕದಾಡಿ || 
ಚಾಂಪೇಯಃಕೇಸರೋ ನಾಗಕೇಸರ: ಕಾಂಚನಾಯಃ| 
ಜಯಾ ಜಯಂತೀ ತರ್ಕಾರೀ ನಾಗೇಯೇ ವೈಜಯಂತಿಕಾ || 
ಶ್ರೀಪರ್ಣಮಗ್ನಿಮಂಥಸ್ಕಾಣಿಕಾ ಗಣಿಕಾರಿಕಾ | 
ಜಯಾಥ ಕುಟಜಶೈಕ್ರೋ ವತೃಕೋ ಗಿರಿಮಲ್ಲಿಕಾ|| 
ಏತಸ್ಯವ ಕಲಿಂಗೇಂದ್ರಯವಭದ್ರಯವಂ ಫಲೇ | 
ಕೃಷ್ಣಪಾಕಫಲಾವಿಗ್ನಸುಷೇಣಾಃಕರಮರ್ದಕೇ || 
ಕಾಲಸ್ಕಂಧಸ್ತಮಾಲಃ ಸ್ಯಾತ್ತಾಪಿಜ್ಯೋSಥಸಿಂದುಕಃ ! 
ಸಿಂದುವಾರೇಂದ್ರಸುರಸಾ ನಿರುಂಡೀಂದ್ರಾಣಿಕೇತ್ಯಪಿ|| 


೪೨೧ 


೪೨೨ 


೪೨೩ 


ಕೇಸರ, ವಕುಲ = ಬಕುಳ ವೃಕ್ಷ , ವಂಜುಲ, ಅಶೋಕ( ಪು) = ಅಶೋಕವೃಕ್ಷ , ಕರಕ , ದಾಡಿಮ 
( ಪು) = ದಾಳಿಂಬೆಮರ. 

೪೨೦. ಚಾಂಪೇಯ, ಕೇಸರ, ನಾಗಕೇಸರ, ಕಾಂಚನಾಹ್ವಯ ( ಪು) =ಕೆಂಡಸಂಪಿಗೆ ; 
ನಾಗಸಂಪಿಗೆ. ಜಯಾ, ಜಯಂತೀ , ತರ್ಕಾರೀ , ನಾದೇಯಿ , ವೈಜಯಂತಿಕಾ( = ತಕ್ಕ 
ಮರ, ತಗಶೀಮರ. 

೪೨೧. ಶ್ರೀಪರ್ಣ ( ನ), ಅಗ್ನಿಮಂಥ ( ಪು),ಕಣಿಕಾ, ಗಣಿಕಾರಿಕಾ, ಜಯಾ( = ನರವಲು 
ಎಂಬ ನೆಲ್ಲಿ ಗಿಡ, ಕುಟಜ, ಶಕ್ರ , ವತ್ಸಕ ( ಪು), ಗಿರಿಮಲ್ಲಿಕಾ ( ೩ ) = ಕೊಡಸಿನಮರ. 
- ೪೨೨. ಕಲಿಂಗ,2 ಇಂದ್ರಯವ, ಭದ್ರಯವ ( ನ) = ಕೊಡಸಿನ ಬೀಜ, ಕೃಷ್ಣಪಾಕಫಲ , 
ಆವಿಗ್ನ , ಸುಷೇಣ, ಕರಮರ್ಧಕ ( ಪು) =ಕಮರಿಕೆಹಣ್ಣಿನ ಗಿಡ. ೪೨೩ . ಕಾಲಸ್ಕಂಧ, ತಮಾಲ, 
ತಾಪಿಚ್ಚ ( ತಾಪಿಂಛ ) ( ಪು) = ಹೊಂಗೆಮರ, ಸಿಂದುಕ, ಸಿಂದುವಾರ, ಇಂದ್ರಸುರಸ ( ಪು), 
ನಿರ್ಗುಂಡೀ , ಇಂದ್ರಾಣಿಕಾ ( = ಲಕ್ಕಿಗಿಡ. 


1 ದಾಡಿಂಬ ಎಂಬ ರೂಪವೂ ದಾಡಿಮೀ ಎಂಬ ಸ್ತ್ರೀಲಿಂಗರೂಪವೂ ಉಂಟು. 
- ಕಲಿಂಗಾ ಎಂಬ ಸ್ತ್ರೀಲಿಂಗವೂ ಇದೆ. ಇಂದ್ರಯವಶಬ್ದವು ಪುಲ್ಲಿಂಗದಲ್ಲಿಯೂ ಇದೆ. 


೮೩ 


೪. ವನೌಷಧಿವರ್ಗ: * 


va8 


ವೇಣೀ ಗರಾಗರೀ ದೇವತಾಲೋ ಜೀಮೂತ ಇತ್ಯಪಿ | 
ಶ್ರೀಹಸ್ತಿನೀ ತು ಭೂರುಂಡೀ ತೃಣಶೂಲ್ಯಂ ತು ಮಲ್ಲಿಕಾ || 
ಧೂಪದೀ ಶೀತಭೀರುಶ್ಯ ಸೈವಾಸೋಟಾವನೋದ್ಭವಾ | 
ಶೇಫಾಲಿಕಾ ತು ಸುವಹಾ ನಿರ್ಗುಂಡೀ ನೀಲಿಕಾ ಚ ಸಾ || 
ಸಿತಾಸೌ ಶ್ವೇತಸುರಸಾ ಭೂತವೇಶ್ಯಥ ಮಾಗಧೀ | 
ಗಣಿಕಾ ಯೂಥಿಕಾಂಬಷ್ಕಾ ಸಾ ಪೀತಾ ಹೇಮಪುಷ್ಟಿಕಾ || 
ಅತಿಮುಕ್ತಃ ಪುಂಡ್ರಕಃ ಸ್ಯಾದ್ಯಾಸಂತೀ ಮಾಧವೀ ಲತಾ | | 
ಸುಮನಾ ಮಾಲತೀ ಜಾತಿ: ಸಪ್ತಲಾ ನವಮಾಲಿಕಾ || 
ಮಾನ್ಯಂ ಕುಂದಂ ರಕ್ಕಸ್ಸು ಬಂಧೂಕೋ ಬಂಧುಜೀವಕಃ | 
ಸಹಾ ಕುಮಾರೀ ತರಣಿರಮ್ಯಾನಸ್ತು ಮಹಾಸಹಾ || 


೪೨೬ 


೪೨೭ 


೪೨೮ 


೪೨೪-೪೨೫ . ವೇಣೀ , ಗರಾಗರೀ ( ಸ್ತ್ರೀ ), ದೇವತಾಲ , ಜೀಮೂತ( ಪು)= ದೇವತಾಳೆ 
ಮರ. ಶ್ರೀಹಸ್ತಿನೀ , ಭೂರುಂಡೀ ( > = ಗುಲಗಂಜಿಗಿಡ. ತೃಣಶಲ್ಯ ( ನ), ಮಲ್ಲಿಕಾ, 
ಭೂಪದೀ , ಶೀತಭೀರು ( = ಮಲ್ಲಿಗೆ ಬಳ್ಳಿ , ಆಸ್ಫೋಟಾ ( =ಕಾಡುಮಲ್ಲಿಗೆ. 
ಶೇಫಾಲಿಕಾ, ಸುವಹಾ, ನಿರ್ಗುಂಡೀ , ನೀಲಿಕಾ ( =ಕರಿಯ ಲಕ್ಕಿಗಿಡ. 

- ೪೨೬ . ಶ್ವೇತಸುರಸಾ, ಭೂತವೇಶೀ (೩ ) = ಬಿಳಿಯ ಲಕ್ಕಿಗಿಡ, ಮಾಗಧೀ , ಗಣಿಕಾ, 
ಯಥಿಕಾ, ಅಂಬಷ್ಕಾ ( ೩ ) = ಕಾಡುಮಲ್ಲಿಗೆಯ ಒಂದು ಜಾತಿ, ಹೇಮಪುಷ್ಟಿಕಾ 
(೩ ) = ಹಳದಿ ಕಾಡುಮಲ್ಲಿಗೆ, ಸೇವಂತಿಗೆ ಎಂದು ಕೆಲವರು ಹೇಳುತ್ತಾರೆ. 

೪೨೭. ಅತಿಮುಕ್ತ , ಪುಂಡ್ರಕ( ಪು) , ವಾಸಂತೀ , ಮಾಧವೀ ( ಸ್ತ್ರೀ ) = ಮಲ್ಲಿಗೆಯ ಭೇದ, 
ಇರುವಂತಿಗೆಗಿಡ, ಸುಮನಸ್ , ಮಾಲತೀ , ಜಾತಿ ( ಸ್ತ್ರೀ ) ಜಾಜಿ ಹೂವಿನಗಿಡಸಪ್ತಲಾ, 
ನವಮಾಲಿಕಾ ( ಸ್ತ್ರೀ ) = ಹೆಜ್ಜಾಜಿ, ಉತ್ತಮ ಜಾಜಿ. 
- ೪೨೮. ಮಾಥ್ಯ , ಕುಂದ ( ನ)= ಮಾಗಿ ಮಲ್ಲಿಗೆ, ರಕ್ತಕ, ಬಂದೂಕ, ಬಂಧುಜೀವಕ 
( ಪು)= ಕೆಂಪುಬಂದುಗೆ, ಕೆಂಪುಬಿಂದಿಗೆ, ಸಹಾ, ಕುಮಾರೀ , ತರಣಿ ( ಸ್ತ್ರೀ ) = ಸಣ್ಣಗೋರಂಟಿ. 
ಅಮ್ಮಾನ ( ಪು), ಮಹಾಸಹಾ ( = ದೊಡ್ಡಗೋರಂಟಿ. 


ಖರಾಗರೀ , ಖರಾ, ಗರೀ ಎಂಬ ಶಬ್ದಾಂತರಗಳೂ ಇವೆ. 


೮೪ 


ಅಮರಕೋಶ: ೨ 


ತತ್ರ ಶೋಣೇ ಕುರವಕಸ್ತತ ಪೀತೇ ಕುರಂಟಕಃ | 
ನೀಲೀ ಝಂಟೀ ದ್ವಯೋರ್ಬಾಣಾ ದಾಸೀ ಚಾರ್ತಗಲಶ್ಚ ಸಃ || ೪೨೯ 
ಸೈರೇಯಕಸ್ತು ಝಂಟೀ ಸ್ಯಾಸ್ಮಿನ್ ಕುರವಕೋsರುಣೇ | 
ಪೀತಾ ಕುರಟಕೋ ಝಂಟೀ ತಸ್ಮಿನ್ ಸಹಚರೀ ದ್ವಯೋಃ|| ೪೩೦ 
ಓಡ್ರಪುಷ್ಪಂ ಜಪಾ ವಜ್ರಪುಷ್ಪಂ ಪುಷ್ಪಂ ತಿಲಸ್ಯ ಯತ್ | 
ಪ್ರತಿಹಾಸಶತಪ್ರಾಸಚಂಡಾತನಯಮಾರಕಾಃ || 

೪೩೧ 
ಕರವೀರೇತು ಕರೀರೇ ಕೃಕರಗ್ರಂಥಿಲಾವುಭೌ | 
ಉನ್ಮತಃ ಕಿತವೋ ಧೂರ್ತೊ ಧನ್ನೂರ: ಕನಕಾಹ್ವಯಃ|| ೪೩೨ 
ಮಾತುಲೋ ಮದನಶ್ಚಾಸ್ಯ ಫಲೇ ಮಾತುಲಪುತ್ರಕಃ| 
ಫಲಪೂರೋ ಬೀಜಪೂರೋ ರುಚಕೋ ಮಾತುಲುಂಗಕೇ || ೪೩೩ 
ಸಮೀರಣ್ ಮರುವಕ: ಪ್ರಸ್ಥಪುಷ್ಪ : ಫಣಿಜ್ಯಕಃ| 
ಜಂಬೀರೋsಪ್ಯಥ ಪರ್ಣಾಸೇ ಕಠಿಂಜರಕುಠೀರಕೌ || 

೪೩೪ 


- ೪೨೯ . ಕುರವಕ ( ಕುರಬಕ) ( ಪು.) = ಕೆಂಪು ಗೋ ರಂಟಿ. ಕುಂಟಕ ( ಪು) = ಹಳದಿ 
ಗೋರಂಟಿ. ಬಾಣಾ ( ವಾಣಾ), ದಾಸೀ ( ಸ್ತ್ರೀ ), ಆರ್ತಗಲ ( ಪು = ನೀಲಿ ಗೋರಂಟಿ ಗಿಡ. 

೪೩೦. ಸೈರೇಯಕ ( ಪು), ಝಂಟೀ ( = ಮುಳ್ಳುಗೋರಂಟಿ. ಕುರವಕ ( ಪು)= ಕೆಂಪು 
ಮುಳ್ಳು ಗೋರಂಟಿ, ಕುರಂಟಕ ( ಪು), ಸಹಚರೀ ( ಸೀ . ಪು) ( ಪು), ಸಹಚರು = ಮುಳ್ಳುಹಳದಿ 
ಗೋರಂಟಿ. 

೪೩೧- ೪೩೩ . ಓದ್ರಪುಷ್ಪ (ಉಡುಪುಷ್ಪ) ( ನ), ಜಪಾ ( = ದಾಸವಾಳ ಗಿಡ ; ದಾಸವಾಳ 
ಹೂ , ವಜ್ರಪುಷ್ಪ ( ನ = ಎಳ್ಳು ಹೂ , ಪ್ರತಿಹಾಸ, ಶತಪ್ರಾಸ, ಚಂಡಾತ, ಹಯಮಾರಕ , 
ಕರವೀರ ( ಪು) =ಕಣಗಲಗಿಡ. ಕರೀರ, ಕೃಕರ , ಗ್ರಂಥಿಲ ( ಪು) = ಕಳಲೆ, ಬಿದಿರುಮೊಳೆ. 
ಉನ್ಮತ್ತ, ಕಿತವ, ಧೂರ್ತ, ಧತ್ತೂರ, ಕನಕಾಹ್ವಯ, ಮಾತುಲ, ಮದನ ( ಪು) = ಧತ್ತೂರಿಗಿಡ, 
ಉಮ್ಮಗಿಡ, ಮಾತುಲಪುತ್ರಕ ( ಪು)= ಧನ್ನೂರಿಗಿಡದ ಕಾಯಿ . 

೪೩೩ . ಫಲಪೂರ, ಬೀಜಪೂರ, ರುಚಕ, ಮಾತುಲುಂಗಕ ( ಪು) = ಮಾದಳ ಹಣ್ಣಿನ 
ಗಿಡ, ಫಲಪೂರ, ಬೀಜಪೂರ - ಇವೆರಡು ಸೀಬೆಗಿಡದ ಹೆಸರೆಂದು ಕೆಲವರು ಹೇಳುತ್ತಾರೆ. 

೪೩೪, ಸಮೀರಣ, ಮರುವಕ, ಪ್ರಸ್ಥಪುಷ್ಪ , ಪಣಿಕ, ಜಂಬೀರ ( ಪು) = ಮರುಗ. 
ಪರ್ಣಾಸ, ಕಠಿಂಜರ, ಕುರೇರಕ ( ಪು) =ಕಾಮಕಸ್ತೂರಿ, ಕಮ್ಮಗಗ್ಗರೆ. 


೮೫ 


೪. ವನೌಷಧಿವರ್ಗ: 


೪೩೫ 


೪೩೬ 


೪೩೭ 


ಸಿತೇ ರ್ಜಕೋsತ್ರ ಪಾಠೀ ತು ಚಿತ್ರಕೊ ವಸಂದ್ದಕಃ | 
ಅರ್ಕಾಷ್ಟವಸುಕಾಸ್ಪೋಟಗಣರೂಪವಿಕೀರಣಾಃ || . 
ಮಂದಾರಶಾರ್ಕಪರ್ಣsತ್ರ ಶುಕ್ಷೇcಲರ್ಕಪ್ರತಾಪಸೌ | 
ಶಿವಮಯೀ ಪಾಶುಪತ ಏಕಾಸ್ತ್ರೀಲೋ ಬಕೊ ವಸುಃ || 
ವಂದಾ ವೃಕ್ಷಾದನೀ ವೃಕ್ಷರುಹಾ ಜೀವಂತಿಕೇತ್ಯಪಿ | 
ವತ್ಪಾದನೀ ಛಿನ್ನರುಹಾ ಗುಡೂಚೀ ತಂತ್ರಿಕಾತಾ|| 
ಜೀವಂತಿಕಾ ಸೋಮವಲ್ಲೀ ವಿಶಲ್ಯಾಮಧುಪರ್ಣ್ಯಪಿ | 
ಮೂರ್ವಾದೇವೀ ಮಧುರಸಾ ಮೋರಟಾ ತೇಜನೀ ಪ್ರವಾ || 
ಮಧೂಲಿಕಾ ಮಧುಶ್ರೇಣೀ ಗೋಕರ್ಣ ಪೀಲುಪರ್ಣ್ಯಪಿ | 
ಪಾಠಾಂಬಷಾ ವಿದ್ದ ಕರ್ಣಿ ಸ್ಥಾಪನೀ ಶ್ರೇಯಸೀ ಶಿವಾ || 
ಏಕಾಷ್ಠಲಾ ಪಾಪಚೇಲೀ ಪ್ರಾಚೀನಾ ವನತಿಕ್ಕಿಕಾ | 
ಕಟುಃ ಕಟಂಭರಾಶೋಕಾರೋಹಿಣೀ ಕಟುರೋಹಿಣೀ || 


೪೩೮ 


೪೩೯ 


ပုပ္ပဝါ 


- ೪೩೫- ೪೩೬ . ಅರ್ಜಕ ( ಪು = ಬಿಳಿಯ ಕಾಮಕಸ್ತೂರಿ, ಪಾಠಿನ್, ಚಿತ್ರಕ, ವಸಂಜ್ಞಕ 
( ಅಗ್ನಿ ಪರ್ಯಾಯದ ಎಲ್ಲ ಶಬ್ದಗಳು)( ಪು)= ಚಿತ್ರಮೂಲ, ಅರ್ಕಾಷ್ಟ , ವಸುಕ, ಆಸ್ಫೋಟ 
( ಆಸ್ಕೋತ), ಗಣರೂಪ, ವಿಕಿರಣ, ಮಂದಾರ, ಅರ್ಕಪರ್ಣ ( ಪು) = ಎಕ್ಕದಗಿಡ. ಅಲರ್ಕ , 
ಪ್ರತಾಪಸ ( ಪು)= ಬಿಳಿಯ ಎಕ್ಕದಗಿಡ, ಶಿವಮಯೀ (೩ ), ಪಾಶುಪತ, ಏಕಾಷ್ಕಲ, ಬಕ 
( ವಕ, ವೃಕ), ವಸು ( ಪು) = ಬಕಪುಷ್ಪದ ಗಿಡ. 

೪೩೭ - ೪೩೮. ವಂದಾ, ವೃಕ್ಷಾದನೀ , ವೃಕ್ಷರುಹಾ, ಜೀವಂತಿಕಾ ( = ಬದನಿಕೆ, 
ಬಂದಳಿಕೆ ( Any Parasitic Plant ), ವತ್ಸಾದನೀ , ಭಿನ್ನರುಹಾ, ಗುಡೂಚೀ, ತಂತ್ರಿಕಾ, 
ಅಮೃತಾ, ಜೀವಂತಿಕಾ, ಸೋಮವ , ವಿಶಲ್ಯಾ , ಮಧುಪರ್ಣಿ ( ೩ )= ಅಮೃತಬಳ್ಳಿ , 

೪೩೮- ೪೩೯ . ಮೂರ್ವಾ, ದೇವೀ , ಮಧುರಸಾ , ಮೋರಟಾ, ತೇಜನೀ , ಸವಾ 
ಮಧೂಲಿಕಾ, ಮಧುಶ್ರೇಣೀ, ಗೋಕರ್ಣಿ , ಪೀಲುಪರ್ಣಿ ( ೩ ) = ಕುರುಟಿಗೆ, ಜಾಂಗ. 

೪೩೯- ೪೪೦. ಪಾಠಾ, ಅಂಬಷ್ಕಾ , ವಿದ್ದ ಕರ್ಣಿ , ಸ್ಥಾಪನೀ ,ಶ್ರೇಯಸೀ , ಶಿವಾ ( ರಸಾ), 
ಏಕಾಷ್ಟ್ರೀಲಾ, ಪಾಪಚೇಲೀ , ಪ್ರಾಚೀನಾ, ವನತಿಕ್ಕಿಕಾ ( =ಕಾಡುಶುಂಠಿ, ಅಗರುಶುಂಠಿ. 
೪೪೦- ೪೪೧ , ಕಟು, ಕಟಂಭರಾ, ೪೪೦ - ೪೪೧, ಕಟು, ಕಟಂಭರಾ, ಕಟಂ (ಕಟಂವರಾ), 
ಅಶೋಕಾ, ರೋಹಿಣಿ , ಕಟುರೋಹಿಣೀ , ಮತ್ಸಪಿತ್ತಾ , ಕೃಷ್ಣಭೇದೀ , ಚಕ್ರಾಂಗಿ , 


೮೬ 

ಅಮರಕೋಶ: ೨ 
ಮತೃಪಿತ್ತಾ ಕೃಷ್ಣಭೇದೀ ಚಕ್ರಾಂಗೀ ಶಕುಲಾದನೀ | 
ಆತ್ಮಗುಪ್ತಾಜಡಾsವ್ಯಂಡಾ ಕಂಡೂರಾ ಪ್ರಾವೃಷಾಯಣೀ || ೪೪೧. 
ಋಷ್ಯಪ್ರೋಕ್ತಾ ಶಕಶಿಂಬಿಃಕಪಿಕಚೊಶ್ಯ ಮರ್ಕಟೀ || 
ಚಿತ್ತೋಪಚಿತ್ರಾ ನ್ಯಗೊಧೀ ದ್ರವಂತೀ ಶಂಬರೀ ವೃಷಾ || ೪೪೨ 
ಪ್ರತ್ಯಕ್ಶ್ರೇಣೀ ಸುತಶ್ರೇಣೀ ರಂಡಾ ಮೂಷಕರ್ಪಪಿ | 
ಅಪಾಮಾರ್ಗಖರಿಕೋ ಧಾಮಾರ್ಗವಮಯೂರ || 

೪೪೩ 
ಪ್ರತ್ಯಕ್ಷರ್ಣಿ ಕೇಶಪರ್ಣಿ ಕಿಣಿಹೀ ಖರಮಂಜರೀ | 
ಹಂಜಿಕಾ ಬ್ರಾಹ್ಮಣೀ ಪದ್ಮಾ ಭಾರ್ಗಿ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಯಷ್ಟಿಕಾ || ပုပ္ပ 
ಅಂಗಾರವಲ್ಲೀ ಬಾಲೇಯಶಾಕಬರ್ಬರವರ್ಧಕಾಃ | 
ಮಂಜಿಷ್ಟಾ ವಿಕಸಾ ಜಿಂಗೀ ಸಮಂಗಾ ಕಾಲಮೇಷಿಕಾ || 

ပုပ္ပ 
ಮಂಡೂಕಪರ್ಣಿ ಭಂಡೀರೀ ಭಾಂಡೀ ಯೋಜನವಪಿ| 
ಯಾಸೋ ಯವಾಸೋ ದುಃಸ್ಪರ್ತೊ ಧನ್ವಯಾಸಃ ಕುನಾಶಕಃ || ೪೪೬ 


ಶಕುಲಾದನೀ ( ೩ ) = ಕಟು ರೋಹಿಣಿ. 
- ೪೪೧- ೪೪೨. ಆತ್ಮಗುಪ್ತಾ , ಜಡಾ, ಅಂಡಾ, ಕಂಡೂರಾ, ಪ್ರಾವೃಷಾಯಣಿ , 
ಋಷ್ಯಪ್ರೋಕ್ತಾ, ಶೋಕಶಿಂಬಿ , ಕಪಿಕಕ್ಕೂ , ಮರ್ಕಟೀ ,( = ನಸುಗುನ್ನಿಗಿಡ, ಮಂಗನಕಾಯಿ 
ಗಿಡ. 
- ೪೪೨- ೪೪೩ . ಚಿತ್ರಾ , ಉಪಚಿತ್ರಾ , " ಗೋಧೀ, ದ್ರವಂತೀ , ಶಂಬರೀ , ವೃಷಾ, 
ಪ್ರತ್ಯಕ್ಶ್ರೇಣೀ, ಸುತಶ್ರೇಣೀ, ರಂಡಾ, ಮೂಷಕಪರ್ಣಿ ( = ಎಲಿಯಾಲ, ಇಲಿಕಿವಿಗಿಡ. 

೪೪೩ - ೪೪೪, ಅಪಾಮಾರ್ಗ, ಶೈಖರಿಕ, ಧಾಮಾರ್ಗವ, ಮಯೂರಕ ( ಪು), ಪ್ರತ್ಯಕ್ 
ಪರ್ಣಿ , ಕೇಶಪರ್ಣಿ (ಕೀಶಪರ್ಣಿ ), ಕಿಣಿಹೀ , ಖರಮಂಜರೀ ( > = ಉತ್ತರಣೆಗಿಡ. 

೪೪೪ - ೪೪೫. ಹಂಜಿಕಾ, ಬ್ರಾಹ್ಮಣೀ , ಪದ್ಮಾ , ಭಾರ್ಗಿ , ಬ್ರಾಹ್ಮಣಯಷ್ಟಿಕಾ, 
ಅಂಗಾರವಲ್ಲೀ ( ಸ್ತ್ರೀ ), ಬಾಲ್ಯ ಶಾಕ, ಬರ್ಬರ, ವರ್ಧಕ ( ಪು) = ಗಂಟುಭಾರಂಗಿ, 

೪೪೫ - ೪೪೬ . ಮಂಜಿಷ್ಕಾ , ವಿಕಸಾ, ಜಿಗೀ , ಸಮಂಗಾ, ಕಾಲಮೇಷಿಕಾ (ಕಾಲಮೇಶಿಕಾ), 
ಮಂಡೂಕಪರ್ಣಿ , ಭಂಡೀರೀ , ಭಂಡೀ , ಯೋಜನವಲೀ ( = ಮಂಜಿಷ್ಟ , ಮಂಜಟಿಗೆ. 

೪೪೬ - ೪೪೭ . ಯಾಸ, ಯವಾಸ, ದುಃಸ್ಪರ್ಶ, ಧನ್ವಯಾಸ, ಕುನಾಶಕ ( ಪು), ರೋದನೀ , 
ಕಚ್ಚುರಾ, ಅನಂತಾ, ಸಮುದ್ರಾಂತಾ, ದುರಾಲಭಾ ( ೩ ) = ಚುರ್ಚಿ, ತುರಚಿಗಿಡ. 


೮೭ 


೪. ವನೌಷಧಿವರ್ಗ 


೪೪೭ 


೪೪೮ 


೪೪೯ 


ರೋದನೀ ಕಚ್ಚುರಾನಂತಾ ಸಮುದ್ರಾಂತಾ ದುರಾಲಭಾ | 
ಪ್ರಶ್ನಿಪರ್ಣಿ ಪೃಥಕ್ಷರ್ಣಿ ಚಿತ್ರರ್ಪಂಘ್ರಪರ್ಣಿಕಾ || 
ಕೋಷ್ಟುವಿನ್ನಾ ಸಿಂಹಪು ಕಲಶೀ ಧಾವನೀ ಗುಹಾ | 
ನಿದಿಗ್ಗಿಕಾಸ್ಪಶೀ ವ್ಯಾಘ್ರ ಬೃಹತೀ ಕಂಟಕಾರಿಕಾ || 
ಪ್ರಚೋದನೀ ಕುಲೀ ಕುದ್ರಾ ದುಸ್ಪರ್ಶಾ ರಾಷ್ಟ್ರೀಕೇತ್ಯಪಿ | 
ನೀಲೀ ಕಾಲಾಕೀತಕಿಕಾ ಗ್ರಾಮೀಣಾ ಮಧುಪರ್ಣಿಕಾ || 
ರಂಜನೀ ಶ್ರೀಫಲೀ ತುತ್ತಾ ದೊಣೀದೊಲಾ ಚ ನೀಲಿನೀ | 
ಅವಲ್ಲು ಜಸ್ಟೋಮರಾಜೀ ಸುವಲ್ಲಿ ಸೋಮವಲ್ಲಿ ಕಾ || 
ಕಾಲಮೇಘೀ ಕೃಷ್ಣಫಲಾ ವಾಗು ಪೂತಿಫಲ್ಯಪಿ | 
ಕೃಷ್ಟೊಪಕುಲ್ಯಾ ವೈದೇಹೀ ಮಾಗಧೀ ಚಪಲಾ ಕಣಾ || 
ಊಷಣಾ ಪಿಪ್ಪಲೀ ಶೌಂಡೀ ಕೋಲಾಥ ಕರಿಪಿಪ್ಪಲೀ | 
ಕಪಿವಲ್ಲಿ ಕೋಲವಲ್ಲೀ ಶ್ರೇಯಸೀ ವಶಿರಃ ಪುಮಾನ್ || 


೪೫೦ 


೪೫೧ 


೪೪೭- ೪೪೮. ಪ್ರಪರ್ಣಿ , ಪೃಥಕ್‌ಪರ್ಣಿ , ಚಿತ್ರಪರ್ಣಿ , ಅಂಬ್ರಪರ್ಣಿಕಾ, 
ಕೋಷ್ಟುವಿನ್ನಾ , ಸಿಂಹಪುಚ್ಛಿ , ಕಲಶೀ , ಧಾವನೀ , ಗುಹಾ ( ೩ ) = ನರಿಹೊನ್ನೆಗಿಡ, 
ಕೋಲುಹೊನ್ನೆ 

೪೪೮- ೪೪೯. ನಿದಿಗ್ಲಿಕಾ, ಸ್ಪಶೀ , ವ್ಯಾಘ್ರ , ಬೃಹತೀ , ಕಂಟಕಾರಿಕಾ, ಪ್ರಚೋದನೀ , 
ಕುಲೀ , ಕುದ್ರಾ , ದುಃಸ್ಪರ್ಶಾ, ರಾಷ್ಟಿಕಾ( ೩ )= ಹೆಗ್ಗುಳ. 

೪೪೯ - ೪೫೦. ನೀಲೀ , ಕಾಲಾ, ಕೀತಕಿಕಾ, ಗ್ರಾಮೀಣಾ, ಮಧುಪರ್ಣಿಕಾ, ರಂಜನೀ , 
ಶ್ರೀಫಲೀ , ತುತ್ವಾ , ದೋಣಿ, ದೋಲಾ, ನೀಲಿನೀ (೩ )=ನೀಲಿಗಿಡ (Indigo plant). 

೪೫೦ - ೪೫೧. ಅವಲ್ಲುಜ ( ಪು), ಸೋಮರಾಜೀ , ಸುವಲ್ಲಿ , ಸೋಮವಲ್ಲಿಕಾ, 
ಕಾಲಮೇಷಿ , ಕೃಷ್ಣಫಲಾ, ವಾಗುಜೀ ( ವಾಕುಚೀ ), ಪೂತಿಫಲೀ ( ೩ ) = ಬಾಹುಜಿಗೆ ಗಿಡ. 
- ೪೫೧- ೪೫೨. ಕೃಷ್ಣಾ , ಉಪಕುಲ್ಯಾ , ವೈದೇಹೀ , ಮಾಗಧೀ , ಚಪಲಾ, ಕಣಾ,ಊಷಣಾ, 
ಪಿಪ್ಪಲೀ , ಶೌಂಡೀ ,ಕೋಲಾ( ೩ ) = ಹಿಪ್ಪಲೀಬಳ್ಳಿ , ಕರಿಪಿಪ್ಪಲೀ , ಕಪಿವಲೀ ,ಕೋಲವಲ್ಲೀ , 
ಶ್ರೇಯಸೀ ( ಸ್ತ್ರೀ ), ವಶಿರ ( ಪು)= ಗಜಹಿಪ್ಪಲಿ. 


೮೮ 


೪೫೩ 


೪೫೪ 


ಅಮರಕೋಶಃ೨ 
ಚವ್ಯಂ ತು ಚವಿಕಾ ಕಾಕಚಿಂಚೀಗುಂಜೇ ತು ಕೃಷ್ಣಾ | 
ಪಲಂಕಷಾ ಕ್ಷುಗಂಧಾ ಶ್ವದಂಷ್ಮಾ ಸ್ಮಾದುಕಂಟಕ: || 
ಗೋಕಂಟಕೊ ಗೋಕ್ಷುರಕೋ ವನಶೃಂಗಾಟ ಇತ್ಯಪಿ| 
ವಿಶ್ವಾ ವಿಷಾ ಪ್ರತಿವಿಷಾತಿವಿಷೋಪವಿಷಾರುಣಾ || 
ಶೃಂಗೀ ಮಹೌಷಧಂ ಚಾಥಕ್ಷೀರಾವೀ ದುಗ್ಗಿಕಾ ಸಮೇ || 
ಶತಮೂಲೀ ಬಹುಸುತಾ ಭೀರುರಿಂದೀವರೀ ವರೀ || 
ಋಷ್ಯಪ್ರೋಕ್ತಾಭೀರುಪತ್ರೀ ನಾರಾಯಣ್ಯಶ್ಯತಾವರೀ | 
ಅಹೇರುರಥ ಪೀತದುಕಾಲೇಯಕಹರಿದ್ರವಃ|| 
ದಾರೀ ಪಚಪಚಾ ದಾರುಹರಿದ್ರಾ ಪರ್ಜನೀತ್ಯಪಿ | 
ವಚೋಗ್ರಗಂಧಾ ಷಡಂಥಾ ಗೋಲೋಮೀ ಶತಪರ್ವಿಕಾ || 
ಶುಕ್ಕಾ ಹೈಮವತೀ ವೈದ್ಯಮಾತೃಸಿಂಹೌ ತು ವಾಶಿಕಾ | 
ವೃಷ್ಟ ರೂಷಸ್ಸಿಂಹಾಸ್ಕೋ ವಾಸಕೋ ವಾಜಿದಂತಕಃ || 


೪೫೫ 


೪೫೬ 


೪೫೭ 


೪೫೮ 


- ೪೫೩ . ಚವ್ಯ (ನ), ಚವಿಕಾ ( = ಕಾಡುಮೆಣಸು, ಕಾಕಚಿಂಚೀ , ಗುಂಜಾ, ಕೃಷ್ಣಲಾ 
( ೩ ) = ಗುಲಗಂಜಿ ಬಳ್ಳಿ , 

೪೫೩ -೪೫೪. ಪಲಂಕಷಾ, ಇಕ್ಷುಗಂಧಾ, ಶ್ವದಂಷ್ಟಾ ( ಸ್ತ್ರೀ ), ಸ್ವಾದುಕಂಟಕ, ಗೋಕಂಟಕ , 
ಗೋಕ್ಷುರಕ, ವನಶೃಂಗಾಟ ( ಪು) = ನೆಗ್ಗಿಲುಗಿಡ. 

೪೫೪ - ೪೫೫. ವಿಶ್ವಾ , ವಿಷಾ, ಪ್ರತಿವಿಷಾ, ಅತಿವಿಷಾ, ಉಪವಿಷಾ, ಅರುಣಾ, ಶೃಂಗೀ 
( ಶ್ರೀ ), ಮಹೌಷಧ ( ನ ) = ಅತಿಬಜೆ, ಅತಿವಿಷದ ಬಳ್ಳಿ , ಕ್ಷೀರಾವೀ , ದುಗ್ಗಿಕಾ 
( = ಹಾಲುತೊಟ್ಟಿನಗಿಡ. 

೪೫೫- ೪೫೬ . ಶತಮೂಲೀ, ಬಹುಸುತಾ, ಅಭೀರು ( ಭೀರು), ಇಂದೀವರೀ , ವರೀ , 
ಋಷ್ಯಪ್ರೋಕ್ಕಾ, ಅಭೀರುಪಿ ( ಭೀರುಪಿ ), ನಾರಾಯಣೀ , ಶತಾವರೀ , ಅಹೇರು 
(ಸ್ತ್ರೀ = ಶತಾವರಿ , ಮಜ್ಜಿಗೆ ಗೆಡ್ಡೆ ಬಳ್ಳಿ , ಪೀತದು, ಕಾಲೇಯಕ, ಹರಿದ್ರು ( ಪು), ದಾರ್ವಿ , 
ಪಚಂಪಚಾ, ದಾರುಹರಿದ್ರಾ , ಪರ್ಜನೀ ( ಸ್ತ್ರೀ ) = ಮರದಶಿನ, ವಚಾ, ಉಗ್ರಗಂಧಾ, 
ಷಡಂಥಾ, ಗೋಲೋಮೀ , ಶತಪರ್ವಿಕಾ ( = ಬಜೆ. 

೪೫೮. ಶುಕ್ಲಾ , ಹೈಮವತೀ ( ೩ ) = ಬಿಳಿಯ ಬಜೆ. ವೈದ್ಯಮಾತೃ , ಸಿಂಹೀ , ವಾಶಿಕಾ 
( ಸ್ತ್ರೀ ), ವೃಷ, ಅಟರೂಷ, ಸಿಂಹಾಸ್ಯ , ವಾಸಕ, ವಾಜಿದಂತಕ ( ಪು) = ಆಡುಮುಟ್ಟದ ಗಿಡ, 
ಆಡುಸೋಗೆ. 


೪. ವನೌಷಧಿವರ್ಗ: 
ಆಸೊಟಾಗಿರಿಕರ್ಣಿ ಸ್ಯಾದ್ವಿಷ್ಣುಕಾಂತಾಪರಾಜಿತಾ | 
ಇಕ್ಷುಗಂಧಾ ತು ಕಾಂಡೇಕ್ಷುಕೋಕಿಲಾಕ್ಷೇಕ್ಸುರಕ್ಷುರಾಃ || 

೪೫೯ 
ಶಾಲೇಯಸ್ಸಾಬೀತಶಿವಶೃತಾ ಮಧುರಿಕಾ ಮಿಸಿ: | | 
ಮಿಶ್ರೇಯಾಷ್ಯಥಸೀಹುಂಡೋ ವಜ್ರದ್ರು : ಸುಕ್ಕುಹೀ ಗುಡಾ || ೪೬೦ 
ಸಮಂತದುಗ್ಗಾ ಥೋ ವೇಲ್ಲ ಮಮೋಘಾ ಚಿತ್ರತಂಡುಲಾ | 
ತಂಡುಲಶ್ಚ ಕ್ರಿಮಿಘಶ್ಯ ವಿಡಂಗಂ ಪುನ್ನಪುಂಸಕಮ್ || 

೪೬೧ 
ಬಲಾ ವಾಟ್ಯಾಲಕೊ ಘಂಟಾರವಾ ತು ಶಣಪುಷ್ಟಿಕಾ | 
ಮೃದ್ವೀಕಾಗೋಸ್ತನೀ ದ್ರಾಕ್ಷಾ ಸ್ವಾದೀ ಮಧುರಸೇತಿ ಚ || ೪೬೨ 
ಸರ್ವಾನುಭೂತಿಸ್ಪರಲಾ ತ್ರಿಪುಟಾ ತ್ರಿವೃತಾ ತ್ರಿವೃತ್ | 
ತ್ರಿಭಂಡೀ ರೇಚನೀ ಶ್ಯಾಮಾಪಾಲಿಂ ತು ಸುಷೇಣಿಕಾ || 

೪೬೩ 
ಕಾಲಾ ಮಸೂರವಿದಲಾರ್ಧಚಂದ್ರಾ ಕಾಲಮೇಷಿಕಾ | 
ಮಧುಕಂ ಕೀತಕಂ ಯಷ್ಟಿಮಧುಕಂ ಮಧುಯಷ್ಟಿಕಾ|| 

೪೬೪ 


೪೫೯ . ಆಸ್ಫೋಟಾ, ಗಿರಿಕರ್ಣಿ , ವಿಷ್ಣುಕ್ರಾಂತಾ, ಅಪರಾಜಿತಾ ( = ವಿಷ್ಣುಕ್ರಾಂತ. 
ಇಕ್ಷುಗಂಧಾ ( ಸ್ತ್ರೀ ), ಕಾಂಡೇಕು, ಕೋಕಿಲಾಕ್ಷ , ಇಕ್ಷುರ, ಕುರ ( ಪು) = ಕೊಳವಳಿಕೆ, ಕೊಳವಂಕೆ, 
ತಾಲಿಂಖಾನ . 

೪೬೦ - ೪೬೧. ಶಾಲೇಯ, ಶೀತಶಿವ ( ಪು), ಛತ್ರಾ , ಮಧುರಿಕಾ, ಮಿಸಿ, ಮಿಶ್ರೇಯಾ 
( ಶ್ರೀ ) = ಸಬ್ಬಶಿಗೆ. ಸೀಹುಂಡ, ವಜ್ರದು ( ಪು), ಸುಹ್ (- ಕ್ - ಟ್ ), ಸುಹೀ , ಗುಡಾ, 
ಸಮಂತದುಗ್ಲಾ (೩ )= ಜಿಕ್ಕಳ್ಳಿ, ಬೊಂಕೆ ಕಳ್ಳಿ , ವೇಲ್ಲ ( ನ), ಅಮೋಘಾ, ಚಿತ್ರತಂಡುಲಾ 
( ಶ್ರೀ ), ತಂಡುಲ (ತಂದೂಲ), ಕ್ರಿಮಿಘ್ನ ( ಪು), ವಿಡಂಗ ( ಪು. ನ) = ವಾಯುವಿಡಂಗ. 
- ೪೬೨. ಬಲಾ( ಸ್ತ್ರೀ ), ವಾಟ್ಯಾಲಕ ( ಪು) = ಚಿಟ್ಟಹರುಳುಗಿಡ, ಘಂಟಾರವಾ, ಶಣಪುಷ್ಟಿಕಾ 
(೩ ) = ಗಿಲಿಗಿಚ್ಚಿಗಿಡ, ಗಿಲಕೆಗಿಡ, ಮೃದ್ವೀಕಾ,ಗೋಸ್ತನೀ , ದ್ರಾಕ್ಷಾ, ಸ್ವಾಧೀ , ಮಧುರಸಾ 
(೩ )= ದ್ರಾಕ್ಷಿ ಬಳ್ಳಿ. 

೪೬೩ - ೪೬೪. ಸರ್ವಾನುಭೂತಿ, ಸರಲಾ, ತ್ರಿಪುಟಾ, ತ್ರಿವೃತಾ, ತ್ರಿವೃತ್ , ತ್ರಿಭಂಢೀ , 
ರೇಚನೀ ( ೩ ) = ತಿಗಡೆಮರ, ಶ್ಯಾಮಾ, ಪಾಲಿಂದೀ , ಸುಷೇಣಿಕಾ, ಕಾಲಾ, ಮಸೂರವಿದಲಾ, 
ಅರ್ಧಚಂದ್ರಾ, ಕಾಲಮೇಷಿಕಾ ( = ಕರಿತಿಗಡೆ. ಮಧುಕ, ಕೀತಕ, ಯಷ್ಟಿಮಧುಕ ( ನ), 
ಮಧುಯಷ್ಟಿಕಾ ( =ಜೇಷ್ಠ ಮಧು, ಅತಿಮಧುರ. 

ಅಮರಕೋಶ: ೨ 
ವಿದಾರೀ ಕ್ಷೀರಶುಕ್ಕೇಕುಗಂಧಾಕೊಟ್ಟ ತು ಯಾ ಸಿತಾ | 
ಅನ್ಯಾ ಕ್ಷೀರವಿದಾರೀ ಸ್ಯಾನ್ಮಹಾಶ್ವೇತರ್ಕ್ಷಗಂಧಿಕಾ || 
ಲಾಂಗಲೀ ಶಾರದೀ ತೋಯಪಿಪ್ಪಲೀ ಶಕುಲಾದನೀ | 
ಖರಾಶ್ಚಾ ಕಾರವೀ ದೀಪ್ಯೂ ಮಯೂರೋ ಲೋಚಮಸ್ತಕಃ|| 
ಗೋಪೀ ಶ್ಯಾಮಾ ಶಾರಿವಾ ಸ್ಕಾಚ್ಚಂದನೋತ್ಪಲಶಾರಿವಾ || 
ಯೋಗ್ಯಮ್ಮ : ಸಿದ್ದಿಲಕ್ಷೆ ವೃದ್ಧರಪ್ಯಾಹ್ನಯಾ ಇಮೇ || 
ಕದಲೀ ವಾರಣಬುಸಾ ರಂಭಾ ಮೋಚಾಂಶುಮತ್ಸಲಾ | 
ಕಾಷ್ಟ್ರೀಲಾ ಮುದ್ದಪರ್ಣಿತು ಕಾಕಮುದ್ದಾ ಸಹತ್ಯಪಿ|| 
ವಾರ್ತಾಕೀ ಹಿಂಗುಲೀ ಸಿಂಹೀ ಭಂಟಾಕೀ ದುವ್ರಧರ್ಷಿಣೀ | 
ನಾಕುಲೀ ಸುರಸಾ ರಾಸ್ಕಾ ಸುಗಂಧಾ ಗಂಧನಾಕುಲೀ || 


"00 


೪೬೭ 


೪೬೮ 


೪೬೯ 


೪೬೫. ವಿದಾರೀ , ಕ್ಷೀರಶುಕ್ಲಾ , ಇಕ್ಷುಗಂಧಾ ( = ಬಿಳಿಯ ನೆಲಗುಂಬಳ,ಕ್ರೋಮೀ , 
ಕ್ಷೀರವಿದಾರೀ , ಮಹಾಶ್ವೇತಾ, ಋಕ್ಷಗಂಧಿಕಾ ( = ಕರಿಯ ನೆಲಗುಂಬಳ. 

೪೬೬ . ಲಾಂಗಲೀ , ಶಾರದೀ , ತೋಯಪಿಪ್ಪಲೀ , ಶಕುಲಾದನೀ , ( = ನೀರುಹಿಪ್ಪಲಿ 
ಗಿಡ ಖರಾಶ್ಯಾ , ಕಾರವೀ ( ೩ ), ದೀಪ್ಯ, ಮಯೂರ, ಲೋಚಮಸ್ತಕ ( ಪು) = ಓಮ , 
ಮಯೂರಶಿಖೆ. . 

೪೬೭ . ಗೋಪೀ, ಶ್ಯಾಮಾ, ಶಾರಿವಾ, ಚಂದನಾ ( ಅನಂತಾ), ಉತ್ಪಲಶಾರಿವಾ 
(೩ )= ಸೊಗದೇಬೇರಿನ ಗಿಡ, ಸುಗಂಧಪಾಲ, ಯೋಗ್ಯ (ನ), ಋದ್ದಿ, ಸಿದ್ದಿ , ಲಕ್ಷ್ಮೀ , 
ವೃದ್ಧಿ ( ೩ ) = ಗುದ್ದಿ ಅಥವಾ ವೃದ್ದಿಯೆಂಬ ಮೂಲಿಕೆ. 

೪೬೮ . ಕದಲೀ , ವಾರಣಬುಸಾ, ರಂಭಾ, ಮೋಚಾ, ಅಂಶುಮಲಾ, ಕಾಷ್ಠಿಲಾ 
( ಶ್ರೀ ) = ಬಾಳೆಮರ, ಮುದ್ದಪರ್ಣಿ , ಕಾಕಮುದ್ಘಾ , ಸಹಾ ( ೩ ) =ಕಾಡು ಹೆಸರು. 

೪೬೯ - ೪೭೦ . ವಾರ್ತಾಕೀತಿ, ಹಿಂಗುಲೀ , ಸಿಂಹೀ , ಭಂಟಾಕೀ , ದುಷ್ಟಪ್ರಧರ್ಷಿಣಿ 
( = ಬದನೆಗಿಡ, ನಾಕುಲೀ , ಸುರಸಾ, ರಾಸ್ಕಾ , ಸುಗಂಧಾ, ಗಂಧನಾಕುಲೀ , ನಕುಲೇಷ್ಯಾ, 
ಭುಜಂಗಾಕ್ಷಿ , ಛತ್ರಾಕೀ , ಸುಹಾ( ೩ ) = ರಾಸೆ , ಸರ್ಪಾಕ್ಷಿ , ನಂಜಾರೆ. ವಿದಾರಿಗಂಧಾ, 
ಅಂಶುಮತೀ , ಶಾಲಪರ್ಣಿ , ಸ್ಟಿರಾ, ಧ್ರುವಾ ( ೩ ) = ಮೂರೆಲೆ ಹೊನ್ನೆ. 


1 ಮಹಾ+ ಅಶ್ವೇತಾ= ಮಹಾಶ್ವೇತಾ, ವಾರ್ತಾ, ವಾರ್ತಾಕು ( ಸ್ತ್ರೀ ), ವಾರ್ತಾಂಗ, ವಾಷಿಂಗಣ 
( ಪು ) ಎಂಬ ರೂಪಾಂತರಗಳು ಉಂಟು. 


೪. ವನೌಷಧಿವರ್ಗ 


೯೧ 


ನಕುಲೇಷ್ಯಾ ಭುಜಂಗಾಕ್ಷಿ ಛತ್ರಾಕೀ ಸುವಹಾ ಚ ಸಾ | 
ವಿದಾರಿಗಂಧಾಂಶುಮತೀ ಶಾಲಪರ್ಣಿ ಸ್ಟಿರಾ ಧ್ರುವಾ || | ೪೭೦ 
ತುಂಡಿಕೇರೀ ಸಮುದ್ರಾಂತಾ ಕಾರ್ಪಾಸೀ ಬದರೇತಿಚ | 
ಭಾರದ್ವಾಜೀ ತು ಸಾ ವನ್ಯಾ ಶೃಂಗೀ ತು ವೃಷಭೋ ವೃಷ: || ೪೭೧ 
ಗಾಂಗೇರುಕೀ ನಾಗಬಲಾ ಝುಷಾ ಪ್ರಸ್ವಗವೇಧುಕಾ | 
ಧಾಮಾರ್ಗವೋ ಘೋಷಕಾಸ್ಸಾನ್ಮಹಾಜಾಲೀ ಸ ಪೀತಕಃ|| ೪೭೨ 
ಜೈ ಪಟೋಲಿಕಾ ಜಾಲೀ ನಾದೇಯೀ ಭೂಮಿಜಂಬುಕಾ | 
ಸ್ಯಾಲ್ಲಾಂಗಲೀ ತ್ವಗ್ನಿಶಿಖಾ ಕಾಕಾಂಗೀ ಕಾಕನಾಸಿಕಾ | | 

೪೭೩ 
ಗೋಧಾಪದೀ ತು ಸುವಹಾ ಮುಸಲೀ ತಾಲಮೂಲಿಕಾ | 
ಅಜಶೃಂಗೀ ವಿಷಾಣೀ ಹ್ಯಾದ್ರೂಜಿಹ್ವಾಬಾರ್ವಿಕೇ ಸಮೇ || ೪೭೪ 
ತಾಂಬೂಲವಲ್ಲೀ ತಾಂಬೂಲೀ ನಾಗವಲ್ಲ ಪೈಥ ದ್ವಿಜಾ | | 
ಹರೇಣ ರೇಣುಕಾ ಕೌಂತೀ ಕಪಿಲಾ ಭಸ್ಮಗಂಧಿನೀ || 

೪೭೫ 
೪೭೧. ತುಂಡಿಕೇರೀ , ಸಮುದ್ರಾಂತಾ, ಕಾರ್ಪಾಸೀ , ಬದರಾ ( = ಹತ್ತಿಗಿಡ. 
ಭಾರದ್ವಾಜೀ ( ೩ ) = ಕಾಡುಹತ್ತಿಗಿಡ. ಶೃಂಗೀ ( ಸ್ತ್ರೀ ), (ಶೃಂಗಿನ್ ), ವೃಷಭ , ವೃಷ 
( ಪು) = ಹೆರಿಗೆ ಹಾಲೆ ಗಿಡ. 

೪೭೨. ಗಾಂಗೇರುಕೀ , ನಾಗಬಲಾ, ಝಷಾ, ಪ್ರಸ್ವಗವೇಧುಕಾ ( ಸ್ತ್ರೀ ) = ಹೀರೆಬಳ್ಳಿ , 
ಧಾಮಾರ್ಗವ, ಘಷಕ ( ಪು) = ಕಹಿಹೀರೆ, ಮಹಾಜಾಲಿನ್ ( ಪು ), ಮಹಾಜಾಲೀ 
( =ಕಾಡುಹೀರೆ. 
- ೪೭೩ . ಶೌ , ಪಟೋಲಿಕಾ, ಜಾಲೀ ( ಸ್ತ್ರೀ ) = ಪಡವಲಬಳ್ಳಿ , ನಾದೇಯಿ , 
ಭೂಮಿಜಂಬುಕಾ ( ೩ ) = ನಾಯಿನೇರಳೆ, ಲಾಂಗಲೀ , ಅಗ್ನಿಶಿಖಾ ( ಸ್ತ್ರೀ ) =ಕೋಲುಕುಟಕನ 
ಮರ, ಕಾಕಾಂಗೀ , ಕಾಕನಾಸಿಕಾ ( ಸ್ತ್ರೀ ) = ಕಾಗಿತೊಂಡೆ. 

೪೭೪.ಗೋಧಾಪದೀ , ಸುವಹಾ ( = ಹಂಸಪಾನೀಗಿಡ, ಮುಸಲೀ , ತಾಲಮೂಲಿಕಾ 
( ೩ )= ನೆಲತಾಳೆ , ಸಾಲಾಮಿ , ಅಜಶೃಂಗೀ , ವಿಷಾಣೀ ( ಸ್ತ್ರೀ ) = ಕುರುಟಿಕೆಗಿಡ. 
ಗೋಜಿಹ್ವಾ , ದಾರ್ವಿಕಾ ( = ಎತ್ತಿನ ನಾಲಿಗೆ ಗಿಡ. 

೪೭೫ . ತಾಂಬೂಲವಲ್ಲೀ , ತಾಂಬೂಲೀ , ನಾಗವಲ್ಲೀ ( ೩ )= ವೀಳ್ಯದೆಲೆ ಬಳ್ಳಿ , ದ್ವಿಜಾ, 
ಹರೇಣು, ರೇಣುಕಾ, ಕೌಂತೀ , ಕಪಿಲಾ, ಭಸ್ಮಗಂಧಿನೀ ( = ರೇಣುಕೆಬೀಜದ ಗಿಡ, 
ತಕ್ಕೋಲೆಗಿಡ. 


ಅಮರಕೋಶ: ೨ 
ಏಲಾವಾಲುಕಮ್ಮೆಲೇಯಂ ಸುಗಂಧಿ ಹರಿವಾಲುಕಮ್ | 
ವಾಲುಕಂ ಚಾಥ ಪಾಲಂಕ್ಕಾಂ ಮುಕುಂದ: ಕುಂದಕುಂದುರೂ || ೪೭೬ 
ಬಾಲಂ ಹೀಬೇರಬರ್ಹಿಷೇದೀಚ್ಯಂಕೇಶಾಂಬುನಾಮ ಚ | 
ಕಾಲಾನುಸಾರ್ಯವೃದ್ದಾಶ್ಯಪುಷ್ಪಶೀತಶಿವಾನಿ ತು || 

೪೭೭ 
ಶೈಲೇಯಂ ತಾಲಪರ್ಣಿ ತು ದೈತ್ಯಾ ಗಂಧಕುಟೀ ಮುರಾ | 
ಗಂಧಿನೀ ಗಜಭಕ್ಷಾ ತು ಸುವಹಾ ಸುರಭೀ ರಸಾ || 

೪೭೮ 
ಮಹೇರಣಾ ಕುಂದುರುಕೀ ಸಲ್ಲ ಕೀ ಹಾದಿನೀತಿ ಚ | 
ಅಗ್ನಿಜ್ವಾಲಾಸುಭಿಕ್ಷೇ ತು ಧಾತಕೀ ಧಾತುಪುಷ್ಟಿಕಾ || | 

೪೭೯ 
ಪೃಥ್ವಿಕಾ ಚಂದ್ರಬಾಲೈಲಾ ನಿಷ್ಟುಟಿರ್ಬಹುಲಾಥ ಸಾ | | 
ಸೂಕೊಪಕುಂಚಿಕಾ ತುತ್ತಾ ಕೋರಂಗೀ ತ್ರಿಪುಟಾ ತುಟಿಃ|| ೪೮೦ 
ವ್ಯಾಧಿ: ಕುಷ್ಠಂ ಪಾರಿಭಾವ್ಯಂ ವಾಷ್ಯಂ ಪಾಕಲಮುತ್ಪಲಮ್ | 
ಶಂಖಿನೀ ಚೋರಪುಷ್ಟಿ ಸ್ಮಾಶಿನ್ಯಥ ವಿತುನ್ನ ಕಃ || 

೪೮೧ 
ಝಟಾಮಲಾಟಾತಾಲೀ ಶಿವಾ ತಾಮಲಕೀತಿ ಚ | 
ಪ್ರಪೌಂಡರೀಕಂ ಪೌಂಡರ್ಯಮಥ ತುನ್ನ : ಕುಬೇರಕಃ || 

೪೮೨ 
೪೭೬ . ಏಲಾವಾಲುಕ, ಐಲೇಯ, ಸುಗಂಧಿ, ಹರಿವಾಲುಕ, ವಾಲುಕ ( ನ) = ಸುರಸುರಕೆ, 
ಕಿರಿಯಾಲಕ್ಕಿ , ಪಾಲಂಕೀ ( ಸ್ತ್ರೀ ), ಮುಕುಂದ, ಕುಂದ, ಕುಂದುರು ( ಪು) =ಕುಂದುರಕ, ಮೊಲದ 
ಕಿವಿ ಗಡ್ಡೆಗಿಡ. 

೪೭೭ . ಬಾಲ , ಹೀಬೇರ, ಬರ್ಹಿಷ್ಟ , ಉದೀಚ್ಯ , ಕೇಶಾಂಬು ( ನ), (ಕೇಶ ಮತ್ತು 
ಜಲದ ಪರ್ಯಾಯ ಶಬ್ದಗಳು ಎಂದು ಕೆಲವರು) = ಮುಡಿವಾಳ. 
- ೪೭೭- ೪೭೯ . ಕಾಲಾನುಸಾರ್ಯ, ವೃದ್ದ , ಅಹ್ಮಪುಷ್ಪ , ಶೀತಶಿವ, ಶೈಲೇಯ ( ನ) = ಕಲ್ಲು 
ಹೂ , ಕಲ್ನಾರು, ಶಿಲಾಜಿತು. ತಾಲಪರ್ಣಿ , ದೈತ್ಯಾ , ಗಂಧಕುಟೀ , ಮುರಾ, ಗಂಧಿನೀ , 
( ೩ ) = ಕಿರಿಶಿವನಿ, ಗಜಭಕ್ಷಾ , ಸುವಹಾ, ಸುರಭಿ, ರಸಾ, ಮಹೇರಣಾ, ಕುಂದುರುಕೀ ಸಲ್ಲಕೀ , 
( ಪ್ರಾದಿನಿ ) ಜ್ಞಾಹಿನೀ ( ೩ ) = ತದುಕಿನಗಿಡ ಆನೆಬೇಲ, ಅಗ್ನಿಜ್ವಾಲಾ, ಸುಭಿಕ್ಷಾ, ಧಾತಕೀ , 
ಧಾತುಪುಷ್ಟಿಕಾ ( ಧಾತೃಪುಷ್ಟಿಕಾ) ( b ) = ಧಾತಕೀ , ಕುಸುಮದ ಗಿಡ, ಅರೆಹೂವಿನ ಗಿಡ. 

೪೮೦ . ಪೃಥ್ವಿಕಾ, ಚಂದ್ರಬಾಲಾ, ಏಲಾ, ನಿಷ್ಟುಪಿ, ಬಹುಲಾ ( ೩ ) = ಯಾಲಕ್ಕಿ . 
ಉಪಕುಂಚಿಕಾ, ತುತ್ತಾ , ಕೋರಂಗೀ , ತ್ರಿಪುಟಾ, ತುಟಿ ( ೩ ) = ಸಣ್ಣಯಾಲಕ್ಕಿ . 

೪೮೧- ೪೮೨. ವ್ಯಾಧಿ( ಪು), ಕುಷ್ಠ, ಪಾರಿಭಾವ್ಯ , ವಾಪ್ಯ , ಪಾಕಲ , ಉತ್ಪಲ ( ನ) = ಚಂಗಲ 


೪. ವನೌಷಧಿವರ್ಗ: 


೪೮೭ 


ಕುಣಿಃ ಕಚ್ಚ: ಕಾಂತಲಕೊ ನಂದಿವೃಕೋsಥ ರಾಕ್ಷಸೀ | 

೪೮೩ 
ಚಂಡಾ ಧನಹರೀ ಕ್ಷೇಮದುಷ್ಪಗಣಹಾಸಕಾಃ || 
ವ್ಯಾಲಾಯುಧಂ ವ್ಯಾಘ್ರನಖಂ ಕರಂಜಂ ಚಕ್ರಕಾರಕಮ್ | 
ಶುಷಿರಾ ವಿದ್ರುಮಲತಾ ಕಪೋತಾಂರ್ನಟೀ ನಲೀ || 

೪೮೪ 
ಧಮನ್ಯಂಜನಕೇಶೀಚ ಹನುರ್ಹತೃವಿಲಾಸಿನೀ | 
ಶುಕ್ಕಿಶಂಖಃ ಖರಃಕೋಲದಲಂ ನಖಮಥಾಢಕೀ || 

೪೮೫ 
ಕಾಕ್ಷೀ ಮೃತ್ಸಾ ತುವರಿಕಾ ಮೃತಾಲಕಸುರಾಷ್ಟಜೇ | 
ಕುಟನ್ನಟಂ ದಾರಪುರಂ ವಾನೇಯಂ ಪರಿಪೇಲವಮ್ || 

೪೮೬ 
ಪ್ಲವಗೋಪುರಗೋನರ್ದಕೈವರ್ತಿಮುಸ್ತಕಾನಿ ಚ | 
ಗ್ರಂಥಿಪರ್ಣಂ ಶುಕಂ ಬರ್ಹಿಪುಷ್ಪಂ ನೌಣೇಯಕುಕ್ಕುರೇ || 
ಮರುನ್ಮಾಲಾ ತು ಪಿಶುನಾ ಸ್ಪಕ್ಕಾ ದೇವೀ ಲತಾ ಲಘುಃ | 
ಸಮುದ್ರಾಂತಾ ವಧೂ ಕೊಟವರ್ಷಾ ಲಂಕೊಪಿಕೇತ್ಯಪಿ || ೪೮೮ 
ಕೋಷ್ಟ, ಶಂಖಿನೀ , ಚೋರಪುಪ್ಪಿ , ಕೇಶಿನೀ ( ಸ್ತ್ರೀ ) =ಕಡಿಯಾಲ, ವಿಶುನಕ ( ಪು), ಝಟಾ, 
ಅಮಲಾ, ಅಜ್ಜಟಾ, ತಾಲೀ , ಶಿವಾ, ತಾಮಲಕೀ ( ೩ ) = ಕಿರುನೆಲ್ಲಿಗಿಡ. 
- ೪೮೨- ೪೮೩ . ಪ್ರಪೌಂಡರೀಕ, ಪೌಂಡರ್ಯ ( ನ) = ಪುಂಡಿಗಿಡ. ತುನ್ನ, ಕುಬೇರಕ, ಕುಣಿ, 
ಕಚ್ಚ, ಕಾಂತಲಕ, ನಂದಿವೃಕ್ಷ ( ಪು) = ನಂದೀಮರ. ರಾಕ್ಷಸೀ , ಚಂಡಾ, ಧನಹರೀ ( ಸ್ತ್ರೀ ), 
ಕ್ಷೇಮ, ದುಷ್ಪತ್ರ , ಗಣಹಾಸಕ ( ಪು) = ಕರೀಕಚೋರ, ಬಲರಾಕ್ಷಸೀಗಡ್ಡ ಗಿಡ. 

೪೮೪ - ೪೮೫ . ವ್ಯಾಲಾಯುಧ, ವ್ಯಾಘ್ರನಖ , ಕರಂಜ, ಚಕ್ರಕಾರಕ ( ನ) = ಹುಲಿಯುಗುರು 
ಗಿಡ, ವ್ಯಾಘ್ರನಖಿ , ಶುಷಿರಾ ( ಸುಷಿರಾ), ವಿದ್ರುಮಲತಾ, ಕಪೋತಾಂಘಿ , ನಟೀ ನಲೀ , 
ಧಮನೀ , ಅಂಜನಕೇಶೀ ( ಸ್ತ್ರೀ ) = ವಾಟೆಗಿಡ ( ಬಿದಿರಿನಂತೆ ಇರುತ್ತದೆ, ಒಳಗಡೆ ಟೊಳ್ಳು). 
( ೩ )= ಸುಗಂಧಯುಕ್ತವಾದ ಲತಾವಿಶೇಷ. 
- ೪೮೫- ೪೮೬ . ಶುಕ್ಕಿ ( ಸ್ತ್ರೀ ), ಶಂಖ , ಖುರ ( ಪು),ಕೋಲದಲ, ನಖ ( ನ) = ನಖವೆಂಬ 
ಮೂಲಿಕೆ, ಆಢಕೀ , ಕಾಕ್ಷಿ , ಮೃತ್ಕಾ , ತುವರಿಕಾ ( ಸೀ ) ಮೃತಾಲಕ, ಸುರಾಜ 
( ನ) =ತೊಗರಿಗಿಡ. 

೪೮೬ -೪೮೭. ಕುಟನ್ನಟ, ದಾಶಪುರ , ವಾನೇಯ, ಪರಿಪೇಲವ, ಪ್ಲವ, ಗೋಪುರ , 
ಗೋನರ್ದ, ಕೃವರ್ತಿಮುಸ್ತಕ (ನ) = ತುಂಗಮುಸ್ತೆ , ತುಂಗೆಗೆಡ್ಡೆ , ಗ್ರಂಥಿಪರ್ಣ , ಶುಕ , 
ಬರ್ಹಿಪುಷ್ಪ , ಸ್ಟಾಣೇಯ, ಕುಕ್ಕುರ ( ನ)= ಪಚ್ಚಗಿಡ ; ಮಾಚೀಪತ್ರೆಯಗಿಡ. 

೪೮೮. ಮರುನ್ಮಾಲಾ, ಪಿಶುನಾ, ಸ್ಪಾ , ದೇವೀ , ಲತಾ, ಲಘು, ಸಮುದ್ರಾಂತಾ, 


೯೪ 

ಅಮರಕೋಶ: ೨ 
ತಪಸ್ವಿನೀ ಜಟಾಮಾಂಸೀ ಜಟಿಲಾ ಲೋಮಶಾ ಮಿಸೀ | 
ತ್ವಕೃತಮುತ್ಕಟಂ ಭ್ರಂಗಂ ತ್ವಚಂಚೋಚಂ ವರಾಂಗಕಮ್ || ೪೮೯ 
ಕರ್ಚೂರಕೊ ದ್ರಾವಿಡಕಃ ಕಾಲ್ಯಕೋ ವೇಧಮುಖ್ಯಕಃ| 
ಓಷಧೋ ಜಾತಿಮಾ ಸ್ಯುರಜಾತೌ ಸರ್ವಮೌಷಧಮ್ || ೪೯೦ 
ಶಾಕಾಖ್ಯಂ ಪತ್ರಪುಷ್ಪಾದಿ ತಂಡುಲೀಯೋsಲ್ಪಮಾರಿಷಃ | 
ವಿಶಲ್ಯಾಗ್ನಿಶಿಖಾನಂತಾ ಫಲಿನೀ ಶಕ್ರಪುಷ್ಪಪಿ|| 

೪೯೧ 
ಸ್ಯಾದೃಕ್ಷಗಂಧಾ ಛಗಲಾ೦ತ್ರಾವಗೀ ವೃದ್ದ ದಾರಕಃ | 
ಜುಂಗೋ ಬ್ರಾ ತು ಮತ್ಸಾ ವಯಸ್ಸಾ ಸೋಮವಲ್ಲರೀ || ೪೯೨ 
ಪಟುಪರ್ಣಿ ಹೈಮವತೀ ಸ್ವರ್ಣಕ್ಷೀರೀ ಹಿಮಾವತೀ | 
ಹಯಪು ತು ಕಾಂಬೋಜೀ ಮಾಷಪರ್ಣಿ ಮಹಾಸಹಾ || ೪೯೩ 
ವಧೂ , ಕೋಟಿವರ್ಷಾ, ಲಂಗೋಪಿಕಾ ( ಸ್ತ್ರೀ ) = ಸುಂಕೆಬೇರು. 

೪೮೯. ತಪಸ್ವಿನೀ , ಜಟಾ, ಮಾಂಸೀ , ಜಟಾಮಾಂಸೀ , ಜಟಿಲಾ, ಲೋಮಶಾ, ಮಿಸಿ 
( ಶ್ರೀ ) = ಜಟಾಮಾಂಸಿ, ತ್ವಕ್‌ಪತ್ರ , ಉತ್ಕಟ, ಶೃಂಗ, ತ್ವಚ, ಚೋಚ, ವರಾಂಗಕ 
( ನ) = ಲವಂಗಪತ್ರೆಗಿಡ. 
- ೪೯೦. ಕರ್ಜೂರಕ , ದ್ರಾವಿಡಕ , ಕಾಲ್ಯಕ (ಕಲ್ಪಕ), ವೇಧಮುಖ್ಯಕ ( ಪು) =ಕಚೋರ, 
ಗಂಧಕಚೋರ, ಓಷಧೀ ( ಸ್ತ್ರೀ ) = ಆಕೃತಿಯಿಂದ ಜಾತಿಯನ್ನು ಗುರುತಿಸಬಹುದಾದ ಎಲ್ಲಾ 
ಬಗೆಯ ಮೂಲಿಕೆ, ಔಷಧ( ನ) =ಮೂಲಿಕೆಯಿಂದ ಮಾಡಿದ ರಸ, ತೈಲ ಮುಂತಾದ ದ್ರವ್ಯ . 
- ೪೯೧ . ಶಾಕ ( ನ) = ಗಿಡದ ಹೂ ಎಲೆ ಮೊದಲಾದದ್ದು . ಮೂಲ ಪತ್ರ ಕರೀರಾಗ್ರ ಫಲ 
ಕಾಂಡಾಧಿರೂಢಕಮ್ | ತ್ವಕ್ ಪುಷ್ಪಂ ಕವಚಂ ಚೈವ ಶಾಕಂ ಧಶವಿದಂ ಸ್ಮೃತಮ್ || = 
ಬೇರು, ಎಲೆ, ಕೊಂಬು ( ಮೊಳೆ), ಕುಡಿ, ಹಣ್ಣು -ಕಾಯಿ , ಕಾಂಡ, ಬೀಜ, ದಿಂಡು, ತೊಗಟೆ; 
ಹೂ , ಸಿಪ್ಪೆ - ಇವು ಶಾಕ, ತಂಡುಲೀಯ, ಅಲ್ಪಮಾರಿಷ ( ಪು) = ಕೀರೆಸೊಪ್ಪಿನ ಗಿಡ, ಕಿರಕಸಾಲೆ . 
ವಿಶಲ್ಯಾ , ಅಗ್ನಿಶಿಖಾ, ಅನಂತಾ, ಫಲಿನೀ , ಶಕ್ರಪುಷ್ಪ ( = ಬೆಣ್ಣೆ ಬಿದಿರಿನ ಗಿಡ. 

೪೯೨. ಋಕ್ಷಗಂಧಾ, ಛಗಲಾಂತ್ರಿ ( ಛಗಲಾಂಡೀ ), ಆವೇಗಿ ( ಸ್ತ್ರೀ ), ವೃದ್ದ ದಾರಕ , 
ಜುಂಗ ( ಪು = ಅನಂತಗೊಂಡೆಸೊಪ್ಪು, ಬ್ರಾಹ್ಮ , ಮತ್ಸಾಕ್ಷೀ , ವಯಸ್ಸಾ, ಸೋಮವಲ್ಲರೀ 
( ಶ್ರೀ ) = ಒಂದೆಲಗ. 

೪೯೩ , ಪಟುಪರ್ಣಿ , ಹೈಮವತೀ , ಸ್ವರ್ಣಕ್ಷೀರೀ , ಹಿಮಾವತೀ ( ೩ ) = ಕಂಕೋಷ್ಟ, 
ಘಂಟಾಮಣಿ ಸೊಪ್ಪು , ಹಯಪು , ಕಾಂಭೋಜೀ, ಮಾಷಪರ್ಣಿ , ಮಹಾಸಹಾ 
* ( =ಕಾಡು ಉದ್ದು . 


೪ . ವನೌಷಧಿವರ್ಗ : 


೯೫ 


ತುಂಡಿಕೇರೀ ರಕ್ತಫಲಾ ಬಿಂಬಿಕಾ ಪೀಲುಪರ್ಣ್ಯಪಿ | 

೪೯೪ 
ಬರ್ಬರಾ ಕವರೀ ತುಂಗೀ ಖರಪುಷ್ಪಾಜಗಂಧಿಕಾ || 
ಏಲಾಪರ್ಣಿ ತು ಸುವಹಾ ರಾಸ್ಕಾ ಯುಕ್ತರಸಾ ಚ ಸಾ | 

೪೯೫ 
ಚಾಂಗೇರೀ ಚುಕ್ರಿಕಾ ದಂತಶಠಾಂಬಷ್ಕಾಮಲೋಣಿಕಾ || 
ಸಹಸ್ರವೇಧೀ ಚುಕೊಟ್ಟವೇತಸಶ್ಯತವೇಧ್ಯಪಿ| 
ನಮಸ್ಕಾರೀ ಗಂಡಕಾಲೀ ಸಮಂಗಾ ಖದಿರೇತ್ಯಪಿ || 

೪೯೬ 
ಜೀವಂತೀ ಜೀವನೀ ಜೀವಾ ಜೀವನೀಯಾ ಮಧುವಾ| 
ಕೂರ್ಚಶೀರ್ಷೋ ಮಧುರಕ: ಶೃಂಗಹಸ್ಕಾಂಗಜೀವಕಾಃ || ೪೯೭ 
ಕಿರಾತಕೊ ಭೂನಿಂಬೋsನಾರ್ಯತಿಕ್ಕೊಥಸಪ್ಪಲಾ | - 
ವಿಮಲಾ ಸಾತಲಾ ಭೂರಿಫೇನಾ ಚರ್ಮಕಷೇತ್ಯಪಿ || 

೪೯೮ 
೪೯೪, ತುಂಡಿಕೇರೀ , ರಕ್ತಫಲಾ, ಬಿಂಬಿಕಾ, ಪೀಲುಪರ್ಣಿ ( = ತೊಂಡೆಬಳ್ಳಿ . 
ಬರ್ಬರಾ ( ವರ್ವರಾ), ಕವರೀ , ತುಂಗೀ , ಖರಪುಷ್ಪಾ , ಅಜಗಂಧಿಕಾ (ಸ್ತ್ರೀ ) = ನಾರಂಬಾಳೆ, 
ನಾರವಾಳ. 

೪೯೫ , ಏಲಾಪರ್ಣಿ , ಸುವಹಾ, ರಾಸ್ಕಾ , ಯುಕ್ತರಸಾ ( = ಸಣ್ಣ ರಾ , 
“ ಸಾರ್ಸಪರಿಲಾ . ಚಾಂಗೇರೀ , ಚುಕ್ರಿಕಾ, ದಂತಶಠಾ, ಅಂಬಷ್ಯಾ , ಆಮ್ಪಿ ಣಿಕಾ 
( ೩ ) = ಪುಳ್ಳಂಪುರಚೆ, ಹುಳಿಸೊಪ್ಪು , 

೪೯೬ . ಸಹಸ್ರವೇಧಿನ್, ಚುಕ್ರ , ಅಮ್ವೇತಸ , ಶತವೇಧಿನ್ ( ಪು) = ಹುಳಿಹಬ್ಬಿಗಿಡ, 
ನಿಂಬೆಹುಲ್ಲು , ನಮಸ್ಕಾರಿನ್ ( ಪು), ಗಂಡಕಾಲೀ , ಸಮಂಗಾ, ಖದಿರಾ ( ೩ ) = ಮುಟ್ಟಿದರೆ 
ಮುನಿಯ , ಮುಚಗ, ನಾಚಿಕೆಮುಳ್ಳಿನ ಗಿಡ. 

೪೯೭. ಜೀವಂತೀ , ಜೀವನೀ , ಜೀವಾ, ಜೀವನೀಯಾ, ಮಧುವಾ(೩ )= ಕಿರಿಹಾಲೆ. 
ಕೂರ್ಚಶೀರ್ಷ, ಮಧುರಕ, ಶೃಂಗ, ಪ್ರಸ್ವಾಂಗ, ಜೀವಕ ( ಪು) = ಜೀವಕ , ಹಕ್ಕಿಶಿಳ್ಳೆಗಿಡ. - 

೪೯೮. ಕಿರಾತಕ್ರ, ಭೂನಿಂಬ, ಅನಾರ್ಯತಿಕ್ಕ ( ಪು) = ನೆಲಬೇವು, ಜಿರಾಯತ, ಸಪ್ತಲಾ, 
ವಿಮಲಾ, ಸಾತಲಾ, ಭೂರಿಫೇನಾ, ಚರ್ಮಕಷಾ ( ಸ್ತ್ರೀ ) = 

ಹಗಾರ, ಸಂಬರೇಣಿ, 
ಅಂಟುವಾಳದ ಭೇದ. 

೪೯೯. ವಾಯಸೋಲೀ, ಸ್ವಾದುರಸಾ, ವಯಸ್ಸಾ ( = ಕಾಕೋಳಿಸೊಪ್ಪು , ಮಕೂಲಕ , 
ನಿಕುಂಭ ( ಪು), ದಂತಿಕಾ, ಪ್ರತ್ಯಕ್ಷೇಣಿ, ಉದುಂಬರ ಪರ್ಣಿ ( ಸ್ತ್ರೀ ) = ವಜ್ರದಂತಿ, ಕರಿಯ 
ಉಮ್ಮತಿ. 


೯೬ 


ಅಮರಕೋಶಃ೨ 


೪೯೯ 


೫೦೦ 


೫೦೧ 


ವಾಯಸೋಲೀ ಸ್ನಾದುರಸಾ ವಯಸ್ಸಾಥ ಮಕೂಲಕಃ | 
ನಿಕುಂಭೋ ದಂತಿಕಾ ಪ್ರತ್ಯಕ್ಷುದುಂಬರವರ್ಣ್ಯಪಿ || 
ಅಜಮೋದಾತೂಗ್ರಗಂಧಾ ಬ್ರಹ್ಮದರ್ಭಾಯವಾನಿಕಾ | 
ಮೂಲೇ ಪುಷ್ಕರಕಾಶ್ಮೀರಪದ್ಮಪತ್ರಾಣಿ ಪೌಷ್ಕರೇ || 
ಅವ್ಯಥಾತಿಚರಾ ಪದ್ಮಾ ಚಾರಟೀ ಪದ್ಮಚಾರಿಣೀ | 
ಕಾಂಪಿಲ್ಯ : ಕರ್ಕಶಶ್ಚಂದ್ರೂ ರಕ್ತಾಂಗೋ ರೋಚನೀತ್ಯಪಿ || 
ಪ್ರಪುನ್ನಾಡಸ್ಸಡಗಜೋ ದುಷ್ಟಶಕ್ರಮರ್ದಕಃ | 
ಪದ್ಮಾಟ ಉರಣಾಕ್ಷಶ್ಚ ಪಲಾಂಡುಸ್ತು ಸುಕಂದಕಃ || 
ಲತಾರ್ಕದುದ್ರ್ರುಮೌ ತತ್ರ ಹರಿತೇಥಮಹೌಷಧಮ್ || 
ಲಶುನಂ ಗ್ರಂಜನಾರಿಷ್ಟ ಮಹಾಕಂದ ರಸೋನಕಾಃ || 
ಪುನರ್ನವಾ ತು ಶೋಥಮೀ ವಿತುನ್ನಂ ಸುನಿಷಣ್ಣಕಮ್ || 
ಸ್ಯಾದ್ಯಾತಕಕ್ಕೀತಲೋsಪರಾಜಿತಾ ಶಣರ್ಪಪಿ || 


೫೦೨ 


೫೦೩ 


೫೦೪ 


- ೫೦೦. ಅಜಮೋದಾ, ಉಗ್ರಗಂಧಾ, ಬ್ರಹ್ಮದರ್ಭಾ, ಯವನಿಕಾ ( ೩ ) = ಓಮು, 
ಅಜಮೋದ, ಪುಷ್ಕರ, ಕಾಶ್ಮೀರ, ಪದ್ಮಪತ್ರ (ನ)= ನೆಲದಾವರೆಗಡ್ಡೆ . 

೫೦೧. ಅವ್ಯಥಾ, ಅತಿಚರಾ, ಪದ್ಮಾ , ಚಾರಟೀ , ಪದ್ಮಚಾರಿಣೀ (೩ ) = ಬೆಟ್ಟದಾವರೆ. 
ಕಾಂಪಿಲ್ಯ , ಕರ್ಕಶ, ಚಂದ್ರ , ರಕ್ತಾಂಗ ( ಪು), ರೋಚನೀ ( ೩ ) =ರೋಚನೀ ಗಿಡ. 

೫೦೨. ಪ್ರಪುನ್ನಾಡ, ಏಡಗಜ, ದದ್ರುಘ್ನ , ಚಕ್ರಮರ್ದಕ, ಪದ್ಮಾಟ, ಉರಣಾಕ್ಷ 
( ಪು)= ತರ್ಗಚಿ್ರ ಗಿಡ, ತಗಚಿ, ಚಗಚಿ, ಪಲಾಂಡು, ಸುಕಂದಕ ( ಪು) =ನೀರುಳ್ಳಿ , 

೫೦೩ . ಲತಾರ್ಕ , ದುರ್ದುಮ ( ಪು)= ದಿಂಡು ಈರುಳ್ಳಿ , ಹಸಿರು ಈರುಳ್ಳಿ , ಮಹೌಷಧ, 
ಲಶುನ, (ನ), ಗ್ರಂಜನ, ಅರಿಷ್ಟ, ಮಹಾಕಂದ, ರಸೋನಕ ( ಪು )= ಬೆಳ್ಳುಳ್ಳಿ, 
- ೫೦೪, ಪುನರ್ನವಾ, ಶೋಥಮೀ ( ೩ ) =ಕೊಮ್ಮೆಗಿಡ, ಗಣಜಿಲೆ. ವಿತುನ್ನ , ಸುನಿಷಣ್ಣಕ 
( ನ) = ನೀರುಚಂಚಲಿ . ವಾತಕ, ಶೀತಲ ( ಪು) , ಅಪರಾಜಿತಾ, ಶಣಪರ್ಣಿ ( ಸ್ತ್ರೀ ) = ತಕ್ಕಿಲೆಗಿಡ, 
ಸಿಡಿಲೊಲ್ಲದ ಗಿಡ. 

೫೦೫. ಪಾರಾವತಾಂಫ್ರಿ , ಕಟಭೀ , ಪಣ್ಯಾ , ಜ್ಯೋತಿಷ್ಮತೀ ( ಸ್ತ್ರೀ ) =ಕಂಗೊಂಬೆಗಿಡ, 
ಮಿಂಚುಬಳ್ಳಿ . ವಾರ್ಷಿಕ ( ನ), ತಾಯಮಾಣಾ, ತಾಯಂತೀ , ಬಲಭದ್ರಿಕಾ( =ನೀರಾಮ 
ಬಳ್ಳಿ , 


೯೭. 


೪ . ವನೌಷಧಿವರ್ಗ : 


ಪಾರಾವತಾಂಘಿ : ಕಟಭೀ ಪಣ್ಯಾ ಜ್ಯೋತಿಷ್ಮತೀ ಲತಾ | 
ವಾರ್ಷಿಕಂ ತಾಯಮಾಣಾ ಸ್ಯಾತ್ ತಾಯಂತೀ ಬಲಭದ್ರಿಕಾ || ೫೦೫ 
ವಿಷ್ಟಕ್ಕೇನಪ್ರಿಯಾ ನೃಷ್ಟಿರ್ವಾರಾಹೀ ಬದರೇತ್ಯಪಿ | 
ಮಾರ್ಕವೋ ಶೃಂಗರಾಜಾತ್ಯಾಕಮಾಚೀ ತು ವಾಯಸೀ || ೫೦೬ 
ಶತಪುಷ್ಪಾ ಸಿತಚ್ಛತ್ರಾತಿಚ್ಛತ್ರಾ ಮಧುರಾ ಮಿಸಿ: | 
ಅವಾಕ್ಕು ಕಾರವೀ ಚ ಸರಣಾ ತು ಪ್ರಸಾರಣೀ || 

೫೦೭ 
ತಸ್ಯಾಂ ಕಟಂಭರಾ ರಾಜಬಲಾ ಭದ್ರಬಲೇತ್ಯಪಿ | 
ಜನೀ ಜತೂಕಾ ರಜನೀ ಜತುಕೃಚ್ಚಕ್ರವರ್ತಿನೀ || 

೫೦೮ 
ಸಂಸ್ಪರ್ಶಾಥ ಶಟೀ ಗಂಧಮೂಲೀ ಷಡ್ಗಂಥಿಕೇತ್ಯಪಿ | 
ಕರ್ಚೂರೋsಪಿ ಪಲಾಶೋsಥ ಕಾರವೇಲ್ಲ : ಕಟಿಲ್ಲ ಕಃ || - ೫೦೯ 
ಸುಷವೀ ಚಾಥ ಕುಲಕಂ ಪಟೋಲಸ್ತಿಕಃಪಟುಃ | 
ಕೂಷ್ಮಾಂಡಕಸ್ಸು ಕರ್ಕಾರುರುರ್ವಾರು: ಕರ್ಕಟೀ ಮೌ | | 

೫೦೬ . ವಿಷ್ಟಕ್ಕೇನಪ್ರಿಯಾ, ಸೃಷ್ಟಿ, ವಾರಾಹೀ , ಬದರಾ ( = ಹಾಮಚಬಳ್ಳಿ . 
ಮಾರ್ಕವ, ಶೃಂಗರಾಜ ( ಪು = ಗರುಗ, ಹೊನಗೊನ್ನೆ, ಕಾಕಮಾಚೀ , ವಾಯಸೀ ( ೩ ) =ಕಾಚೀ 
ಗಿಡ, ಕರೀಗಣಿಕೆ. 
- ೫೦೭- ೫೦೮. ಶತಪುಷ್ಪಾ , ಸಿತಚ್ಛತ್ರಾ , ಅತಿಚ್ಛತ್ರಾ , ಮಧುರಾ, ಮಿಸಿ, ಅವಾಕ್ಕುಪ್ಪಿ , 
ಕಾರವೀ ( ಸ್ತ್ರೀ ) = ಕಾಡುಸಬ್ಬಸಿಗೆ, ಸರಣಾ, ಪ್ರಸಾರಣೀ (ಪ್ರಸಾರಿಣಿ ), ಕಟಂಭರಾ, ರಾಜಬಲಾ, 
ಭದ್ರಬಲಾ ( ಸ್ತ್ರೀ ) = ಸಾರಣೆಗಿಡ, ಮುಳ್ಳುಅಗಸೆ. 

೫೦೮ - ೫೦೯ - ೫೧೦. ಜನೀ , ಜತ್ಕಾ, ರಜನೀ , ಜತುಕೃತ್ , ಚಕ್ರವರ್ತಿನೀ , ಸಂಸ್ಪರ್ಶಾ 
( = ಕೊರಿಂದೆಗಿಡ, ಚಕ್ರವರ್ತಿಸೊಪ್ಪಿನಗಿಡ, ಚಕ್ಕೋತ, ಶಟೀ , ಗಂಧ ಮೂಲೀ, 
ಷಡಂಥಿಕಾ (೩ ), ಕರ್ಪೂರ, ಪಲಾಶ ( ಪು) = ಗಂಟುಕಚೋರ, ಕಾರವೇಲ್ಲ , ಕಟಿಕ 
(ಕಠಿಲ್ಲಕ) ( ಪು), ಸುಷವೀ ( ಸೀ ) = ಹಾಗಲಬಳ್ಳಿ . ಕುಲಕ ( ನ), ಪಟೇಲ, ತಿಕ್ಕಕ, ಪಟು 
( ಪು) = ಕಹಿಪಡವಲ . 

೫೧೦. ಕೂಷ್ಮಾಂಡಕ , ಕರ್ಕಾರು ( ಪು) = ಬೂದುಗುಂಬಳ, ಉರ್ವಾರು (ಇರ್ವಾರು ), 
ಕರ್ಕಟೀ ( ೩ ) = ಸೌತೆ. 


೯೮ 


ಅಮರಕೋಶಃ೨ 


ಇಕ್ಷಾಕು: ಕಟುತುಂಬೀ ಸ್ಯಾತುಂಬಲಾಬೂರುಭ ಸಮೇ | 
ಚಿತ್ರಾ ಗವಾಕ್ಷಿ ಗೋಡುಂಬಾ ವಿಶಾಲಾಂದ್ರವಾರುಣೀ || ೫೧೧ 
ಅರ್ಶಫ್ತು: ಸೂರಣ: ಕಂದೋ ಗಂಡೀರಸ್ತು ಸಮಷ್ಟಿಲಾ | 
ಕಲಂಬ್ಯುಪೋದಕಾsಸ್ತ್ರೀ ತು ಮೂಲಕಂ ಹಿಲಮೋಚಿಕಾ || ೫೧೨ 
ವಾಸ್ತುಕಂ ಶಾಕಭೇದಾಃ ಸ್ಯು : ದೂರ್ವಾ ತು ಶತಪರ್ವಿಕಾ | 
ಸಹಸ್ರವೀರ್ಯಾಭಾರ್ಗವ್ ರುಹಾನಂತಾಥ ಸಾ ಸಿತಾ || 

೫೧೩ 
ಗೋಲೋಮೀ ಶತವೀರ್ಯಾ ಚ ಗಂಡಾಲೀ ಶಕುಲಾಕ್ಷಕಃ| 
ಕುರುವಿಂದೋ ಮೇಘನಾಮಾ ಮುಸ್ಕಾಮುಸ್ತಕಮಪ್ರಿಯಾಮ್ || ೫೧೪ 
ಸ್ಯಾತ್ ಭದ್ರಮುಸ್ತಕೋ ಗುಂದ್ರಾ ಚೂಡಾಲಾ ಚಕ್ರಲೋಚಟಾ| 
ವಂಶ ತ್ವಕಾರಕರ್ಮಾರಚಿಸಾರತೃಣಧ್ವಜಾಃ|| 

೫೧೫ 
೫೧೧ . ಇಕ್ಷಾಕು, ಕಟುತುಂಬೀ ( ಸ್ತ್ರೀ ) = ಕಹಿಸೋರೆಗಿಡ . ತುಂಬೀ , ಅಲಾಲೂ 
( ಸೀಲ್) = ಸಿಹಿಸೋರೆಗಿಡ, ( ಅಲಾಬು ( ನ) = ಸಿಹಿಸೋರೆಕಾಯಿ ), ಚಿತ್ರಾ , ಗವಾಕ್ಷಿ , 
ಗೋಡುಂಬಾ (ಗೋತುಂಬಾ) ( ಸೀ ) = ಹೆಮ್ಮಕ್ಕರೆ, ಸೌತೆಯ ಭೇದ, ವಿಶಾಲಾ, 
ಇಂದ್ರವಾರುಣೀ ( ೩ ) = ಹಾವುಮೆಕ್ಕೆಗಿಡ. 
- ೫೧೨. ಅರ್ಶ ಫ್ , ಸೂರಣ, ಕಂದ ( ಪು) = ಸೂರಣಗಡ್ಡೆ , ಗಂಡೀರ( ಪು), ಸಮಷ್ಠಿಲಾ 
( ೩ ) = ಮೊಗವಾಳೆಗದ್ದೆ , ಹೊಳೆಬದನೆ, ಕಲಂಬೀ ( = ಬಳ್ಳಿ ಬಚ್ಚಲುಸೂಪು , 
ಹಂಬುಬಳಸೆ, ಉಪೋದಕಾ ( = ಕಾವುಬಚ್ಚಲುಸೊಪ್ಪು, ಮೂಲಕ ( ಪು. ನ =ಮೂಲಂಗಿ. 
ಹಿಮೋಚಿಕಾ ( ೩ ) = ಚಿಲಿಕೆಸೊಪ್ಪು, 

೫೧೩- ೫೧೪, ವಾಸ್ತುಕ ( ನ) = ಹರಿವೆ, ದೂರ್ವಾ, ಶತಪರ್ವಿಕಾ, ಸಹಸ್ರವೀರ್ಯಾ, 
ಭಾರ್ಗವೀ , ರುಹಾ, ಅನಂತಾ ( = ದೂರ್ವೆ, ಗರಿಕೆ. ಗೋಲೋಮೀ , ಶತವೀರ್ಯಾ, 
ಗಂಡಾಲೀ ( ಸ್ತ್ರೀ ), ಶಕುಲಾಕ್ಷಕ ( ಪು) = ಬಿಳಿಯ ದೂರ್ವೆ, ಬಿಳಿಗರಿಕೆ. 

೫೧೪, ಕುರುವಿಂದ, ಮೇಘ ( ಪು), ಮುಸ್ತಾ ( ಸ್ತ್ರೀ ), ಮುಸ್ತಕ ( ಪು. ನ) = ಒಂದು ಬಗೆಯ 
ತುಂಗೆಗಡೆ , ನೀಳವಾದ ತುಂಗೆಗಡೆ . 

೫೧೫. ಭದ್ರಮುಸ್ತಕ ( ಪು), ಗುಂದ್ರಾ ( = ಭದ್ರಮುಸ್ತೆ , ಚೂಡಾಲಾ, ಚಕ್ರಲಾ, 
ಉಚ್ಚಟಾ ( = ಗಂಟೆಮುತ್ತೆ . 


೪. ವನೌಷಧಿವರ್ಗ: 


೯೯ 


೫೧೬ 


೫೧೭ 


೫೧೮ 


ಶತಪರ್ವಾ ಯವಫಲೋ ವೇಣುಮಸ್ಕರತೇಜನಾಃ || 
ವೇಣವ:ಕೀಚಕಾಸ್ತಸ್ಯುರ್ಯೆ ಸ್ವನಂತ್ಯನಿಲೋದ್ದತಾಃ|| 
ಗ್ರಂಥಿರ್ನಾ ಪರ್ವಪರುಷಿ ಗುಂದ್ರಸ್ತಜನಕಶ್ಯರಃ | | 
ನಡಸು ಧಮನಃಪೋಟಗಲೋsಥ ಕಾಶಮಯಾಮ್ || 
ಇಕ್ಷುಗಂಧಾ ಪೋಟಗಲಃ ಪುಂಭೂಮನಿ ತು ಬಲ್ವಜಾ: | 
ರಸಾಲ ಇಕ್ಷುಸ್ತಷ್ಟೇದಾಃಪುಂಡ್ರಕಾಂತಾರಕಾದಯಃ || 
ಸ್ಯಾದ್ಭರಣಂ ವೀರತರಂ ಮೂಲೇsಸ್ಕೋಶೀರಮಯಾಮ್ | 
ಅಭಯಂ ನಲದಂ ಸೇವ್ಯಮಮೃಣಾಲಂ ಜಲಾಶಯಮ್ || 
ಲಾಮಟ್ಟಕಂ ಲಘುಲಯಮವದಾದೇಷ್ಟಕಾಪಥೇ | | 
ನಡಾದಯಸ್ಸಣಂ ಗರ್ಮುಚ್ಛಾಮಾಕಪ್ರಮುಖಾ ಅಪಿ || 
ಅಸ್ತ್ರೀ ಕುಶಂ ಕುಥೋ ದರ್ಭ: ಪವಿತ್ರಮಥ ಕತೃಣಮ್ | 
ಪೌರಸೌಗಂಧಿಕಧ್ಯಾಮದೇವಜಗ್ಗಕರೌಹಿಷಮ್ || 


೫೧೯ 


೫೨೦ 


೫೨೧ 


೫೧೫ - ೫೧೬. ವಂಶ ಕ್ಷಾರ, ಕರ್ಮಾರ, ತ್ವಚಿಸಾರ , ತೃಣಧ್ವಜ, ಶತಪರ್ವನ್ , 
ಯವಫಲ , ವೇಣು, ಮಸ್ಕರ, ತೇಜನ ( ಪು)= ಬಿದಿರು, ಕೀಚಕ ( ಪು)= ಗಾಳಿ ಬೀಸಿದಾಗ 
ಶಬ್ದ ಮಾಡುವ ಬಿದಿರು. 

೫೧೭. ಗ್ರಂಥಿ ( ಪು), ಪರ್ವನ್ , ಪರುಸ್ ( ನ) = ಬಿದಿರು ಮೊದಲಾದವುಗಳ ಗೆಣ್ಣು , 
ಗು , ಗುಂದ್ರ , ತೇಜನಕ , ಶರ ( ಪು) =ಕಾಗೆಬಿದಿರು. 

೫೧೭ - ೫೧೮, ನಡ, ಧಮನ, ಪೋಟಗಲ, ( ಪು) = ದೇವನಾಳ, ದೇವಲಾಲಿಕಡ್ಡಿ , ಕಾಶ 
( ಪು. ನ ), ಇಕ್ಷುಗಂಧಾ ( ಸ್ತ್ರೀ ), ಪೋಟಗಲ ( ಪು = ಜಂಬುಹುಲ್ಲು , ಬಲ್ವಜ ( ಪು. ನಿತ್ಯಬ. 
ವ)= ಜೊಂಡುಹುಲ್ಲು . ರಸಾಲ, ಇಕ್ಷು ( ಪು =ಕಬ್ಬು , ಪುಂಡ್ರ , ಕಾಂತಾರಕ ( ಪು)= ಕಬ್ಬಿನ ಭೇದ. 

೫೧೯ -೫೨೦. ವೀರಣ, ವೀರತರ ( ನ) = ಲಾವಂಚದ ಗಿಡ. ಉಶೀರ ( ಪು. ನ), ಅಭಯ , 
ನಲದ, ಸೇವ್ಯ , ಅಮೃಣಾಲ , ಜಲಾಶಯ , ಲಾಮಜ್ಜಕ, ಲಘುಲಯ , ಲಘು, ಲಯ , 
ಅವದಾಹ , ಇಷ್ಟಕಾಪಥ ( ನ) = ಲಾವಂಚದ ಬೇರು. 
- ೫೨೦ . ನಡಶಬ್ದ (೫೧೭ನೆಯ ಶ್ಲೋಕ) ಮೊದಲಾಗಿ ಶ್ಯಾಮಾಕ ಶಬ್ದದವರೆಗಿರತಕ್ಕವು 
ತೃಣಭೇದ ಎನಿಸಿಕೊಳ್ಳುತ್ತವೆ. ಗರ್ಮುತ್ ( ಸ್ತ್ರೀ ) = ತೃಣಧಾನ್ಯ ವಿಶೇಷ. ಶ್ಯಾಮಾಕ ( ಪು) = 
ಸಾಮೆ . 


ಅಮರಕೋಶಃ೨ 


೫೨೨ 


ಛತ್ರಾತಿಚ್ಛತ್ರಪಾಲಫ್‌ ಮಾಲಾತೃಣಕಭೂಷ್ಪಗೌ | 
ಶಷ್ಟಂ ಬಾಲತೃಣಂ ಘಾಸೋ ಯವಸಂ ತೃಣಮರ್ಜುನಮ್ || 
ತೃಣಾನಾಂ ಸಂಹತಿಸ್ತಾ ನಡ್ಯಾ ತು ನಡಸಂಹತಿಃ || 
ತೃಣರಾಜಾಹ್ವಯಸ್ವಾಲೋ ನಾಲಿಗೇರಸ್ಸು ಲಾಂಗಲೀ || 
ಘಂಟಾ ತು ಪೂಗಃಕ್ರಮುಕೋ ಗುವಾಕಃ ಖಪುರೋsಸ್ಯ ತು | 
ಫಲಮುದ್ದೇಗಮೇತೇ ಚ ಹಿಂತಾಲಸಹಿತಾಸ್ತ್ರಯಃ|| 
ಖರ್ಜೂರ: ಕೇತಕೀ ತಾಲೀ ಖರ್ಜೂರೀ ಚ ತೃಣದ್ರುಮಾಃ| 


೫೨೩ 


೫೨೪ 


ಇತಿ ವನೌಷಧಿವರ್ಗ : 


೫೨೧ . ಕುಶ ( ಪು. ನ), ಕುಥ, ದರ್ಭ, ( ಪು), ಪವಿತ್ರ ( ನ)= ದರ್ಭೆಹುಲ್ಲು , ಕಣ, 
ಪೌರ, ಸೌಗಂಧಿಕ, ಧ್ಯಾನ , ದೇವಜಗ್ಗಕ, ರೌಹಿಷ ( ನ) = ಕಾಚಿಹುಲ್ಲು ; ದಮನ. 

೫೨೨. ಛತ್ರಾ ( ಸ್ತ್ರೀ ), ಅತಿಚ್ಛತ್ರ, ಪಾಲಪ್ಪ ( ಪು) =ನಾಯಿಕೊಡೆ ; ಛಕ್ರಾಕಾರವಾಗಿ 
ಬೆಳೆಯುವ ಹುಲ್ಲು , ಮಾಲಾತೃಣಕ, ಭೂಸ್ಕಣ ( ಪ ) = ಚಿಟ್ಟು ಹುಲ್ಲು, ಚಾಪೆಗೆ 
ಉಪಯೋಗಿಸುವಹುಲ್ಲು , ಶಷ್ಟ , ಬಾಲ ತೃಣ ( ನ = ಎಳೆಹುಲ್ಲು , ಘಾಸ ( ಪು), ಯವಸ 
(ನ) = ದನಗಳು ತಿನ್ನುವ ಹುಲ್ಲು , ಮೇವು, ತೃಣ, ಅರ್ಜುನ (ನ) = ಸಾಮಾನ್ಯವಾದ ಹುಲ್ಲು. 

೫೨೩ . ತೃಣ್ಯಾ ( = ಹುಲ್ಲುಹೊರೆ, ಮೆದೆ. ನಡ್ಯಾ ( = ನಡಗಳ ಹೊರೆ, ಮೆದೆ. 
ತೃಣರಾಜ, ತಾಲ ( ಪು) = ತಾಳೆಮರ, ನಾಲಿಗೇರ( ನಾರಿಕೇಲ) ಲಾಂಗಲಿನ್ ( ಪು) = ತೆಂಗಿನಮರ. 

೫೨೪ - ೫೨೫, ಘಂಟಾ( ೩ ), ಪೂಗ, ಕಮುಕ, ಗುವಾಕೆ, ಖಪುರ ( ಪು) = ಅಡಿಕೆಮರ. 
ಉದ್ವೇಗ( ನ) = ಅಡಿಕೆಕಾಯಿ , ಹಿಂತಾಲ ( ಪು) = ಕಿರುತಾಳೆ, ಖರ್ಜೂರ ( ಪು) = ಖರ್ಜೂರದ 
ಮರ. ಕೇತಕೀ , ತಾಲೀ ( ೩ ) =ಕೇದಗೆ ಹೂವಿನ ಗಿಡ, ಶ್ರೀತಾಳೆ , ಖರ್ಜೂರೀ 
( ಶ್ರೀ ) = ಖರ್ಜೂರದ ಒಂದು ಭೇದ. ನಾಲಿಕೇರ ಶಬ್ದದಿಂದ ಹಿಡಿದು ಖರ್ಜೂರೀ 
ಶಬ್ದದವರೆಗಿರತಕ್ಕವು ತೃಣದ್ರುಮವೆನಿಸಿಕೊಳ್ಳುತ್ತವೆ. 


0. 


, 


೫ . ಸಿಂಹಾದಿವರ್ಗ: 
ಸಿಂಹೋ ಮೃಗೇಂದ್ರ : ಪಂಚಾಸ್ಕೋ ಹರ್ಯಕ್ಷ : ಕೇಸರೀ ಹರಿಃ || ೫೨೫ 
ಶಾರ್ದೂಲದೀಪಿನೌ ವ್ಯಾಘ್ರ ತರಕುಸ್ತು ಮೃಗಾದನಃ | 
ವರಾಹಸ್ತಕರೂ ಮೃಷ್ಟಿ:ಕೋಲಃಪೋತೀ ಕಿರಿ: ಕಿಟಿ: || ೫೨೬ 
ದಂಷ್ಟ್ರೀ ಫೊಣೀಸ್ತಬ್ದರೋಮಾಕೊಡೋ ಭೂದಾರ ಇತ್ಯಪಿ | 
ಕಪಿಪ್ಲವಂಗಪ್ಪವಗಶಾಖಾಮೃಗವಲೀಮುಖಾಃ|| 

೫೨೭ 
ಮರ್ಕಟೋ ವಾನರಃ ಕೀಶೋ ವನೌಕಾ ಅಥ ಭಲ್ಲುಕೇ | 
ಋಕ್ಷಾಚ್ಛಭಲ್ಲ ಭಲ್ಲೂಕಾ ಗಂಡಕೇ ಖಡ್ಗಖನೌ || 

೫೨೮ 
ಲುಲಾಯೋ ಮಹಿಷೋ ವಾಹದ್ರಿಷತ್ಕಾಸರಸ್ಕರಿಭಾಃ | 
ಪ್ರಿಯಾಂಶಿವಾ ಭೂರಿಮಾಯಗೋಮಾಯುಮ್ಮಗಧೂರ್ತಕಾಃ || ೫೨೯ 
ಶೃಗಾಲ ವಂಚಕಕೋಷ್ಟು ಫರು ಫೇರವ ಜಂಬುಕಾಃ | 
ಓತುರ್ಬಿಡಾಲೋ ಮಾರ್ಜಾಲೋ ವೃಷದಂಶಕ ಆಖುಭುಕ್ || ೫೩೦ 

- ಸಿಂಹಾದಿವರ್ಗ 
೫೨೫ . ಸಿಂಹ, ಮೃಗೇಂದ್ರ , ಪಂಚಾಸ್ಯ , ಹರ್ಯಕ್ಷ , ಕೇಸರಿನ್ , ಹರಿ ( ಪು) = ಸಿಂಹ.! 

೫೨೬-೫೨೭. ಶಾರ್ದೂಲ, ದ್ವೀಪಿನ್ , ವ್ಯಾಘ್ರ ( ಪು) = ಹುಲಿ.” ತರಕು, ಮೃಗಾದನ 
( ಪು) = ಕಿರುಬ , ಶಿವಂಗಿ, ವರಾಹ, ಸೂಕರ , ಮೃಷ್ಟಿ , ಕೋಲ, ಪೋನ್ , ಕಿರಿ, ಕಿಟ, 
ದಂಷ್ಟಿನ್, ಫೇಣಿ , ಸ್ತಬ್ಬರೋಮನ್ , ಕೊಡ, ಭೂದಾರ ( ಪು) = ಹಂದಿ . 

೫೨೭-೫೨೮. ಕಪಿ, ಪ್ಲವಂಗ, ಪ್ಲವಗ, ಶಾಖಾಮೃಗ, ವಲೀಮುಖ , ಮರ್ಕಟ, ವಾನರ, 
ಕೀಶ, ವನೌಕಸ್ ( ಪು) = ಕಪಿ, ಕೋತಿ, ಭಲ್ಲುಕ, ಯಕ್ಷ , ಅಚ್ಛಭಲ್ಲ , ಭಲ್ಲ , ಭಲ್ಲೂಕ 
( ಪು) =ಕರಡಿ, ಗಂಡಕ , ಖಡ್ಗ , ಖಡ್ಗನ್, ( ಪು) = ಗಂಡಾಮೃಗ, ಖಡ್ಗಮೃಗ. 
- ೫೨೯ - ೫೩೦. ಲುಲಾಯ, ಮಹಿಷ, ವಾಹದ್ವಿಷತ್ , ಕಾಸರ, ಸೈರಿಭ ( ಪು) =ಕೋಣ. 
ಶಿವಾ( ಸ್ತ್ರೀ ), ಭೂರಿಮಾಯ ,ಗೋಮಾಯು, ಮೃಗಧೂರ್ತಕ, ಶೃಗಾಲ (ಸೃಗಾಲ ), ವಂಚಕ , 
ಕೋಷ್ಟು, ಫೇರು, ಫೇರವ, ಜಂಬುಕ ( ಪು) = ನು . (ಶಿವಾಶಬ್ದವು ಗಂಡು ಹೆಣ್ಣು ನರಿ 


ಕಂಠೀರವೋ ಮೃಗರಿಪುರ್ಮೃಗದೃಷ್ಟಿರ್ಮೈಗಾಶನಃ ಇವೂ ಸಿಂಹಪರ್ಯಾಯಗಳು. 
ಪುಂಡರೀಕಃ ಪಂಚನಖಚಿತ್ರಕಾಯ ಮೃಗಷಃ - ಇವೂ ಹುಲಿಯ ಪರ್ಯಾಯಗಳು . 


ಅಮರಕೋಶ: ೨ 
ತ್ರಯೋ ಗೌಧರಗೌಧಾರಗೌಧೇಯಾಗೋಧಿಕಾತ್ಮಜೇ | 
ಶ್ಯಾವಿತ್ತು ಶಲ್ಯಸ್ತಲ್ಲೊಮ್ಮಿ ಶಲಲೀ ಶಲಲಂ ಶಲಮ್ || 

೫೩೧ 
ವಾತಪ್ರಮೀರಾತಮ್ಮಗಃಕೋಕಹಾಮ್ಮಗೋ ವೃಕಃ | 
ಮೃಗೇ ಕುರಂಗವಾತಾಯುಹರಿಣಾಜಿನಯೋನಯಃ|| 

೫೩೨ 
ಐಣೇಯಮೇಣ್ಯಾಶ್ಚರ್ಮಾಮೇಣಸ್ಯೆಣಮುಭೇ ತ್ರಿಷು| 
ಕದಲೀ ಕಂದಲೀ ಚೀನಶ್ಚಮೂರುಪ್ರಿಯಕಾವಪಿ || 

೫೩೩ 
ಸಮೂರುಶೃತಿ ಹರಿಣಾ ಅಮೀ ಅಜಿನಯೋನಯಃ | 
ಕೃಷ್ಣ ಸಾರ ರುರು ನೋಂಕು ರಂಕು ಶಂಬರ ರಹಿಷಾಃ|| 

೫೩೪ 
ಗೋಕರ್ಣಪೃಷಣರ್ಶ್ಯಲೋಹಿತಾಶ್ವಮರೋ ಮೃಗಾಃ| 
ಗಂಧರ್ವಶ್ವರಭೋ ರಾಮಸ್ಸಮರೋ ಗವಯಃ ಶಶಃ|| 

೫೩೫ 
ಗಳೆರಡನ್ನೂ ಬೋಧಿಸುತ್ತದೆ.ಕೋಷ್ಟು ಶಬ್ದದ ಸ್ತ್ರೀಲಿಂಗರೂಪಕ್ರೋಮೀ ), ಓತು, 
ಬಿಡಾಲ , ಮಾರ್ಜಾಲ ( ಮಾರ್ಜಾರ), ವೃಷದಂಶಕ , ಆಖಭುಜ್ ( ಪು) = ಬೆಕ್ಕು . 

೫೩೧. ಗೌಛೇರ, ಗೌಧಾರ, ಗೌಧೇಯ ( ಪು)= ಉಡ, ಉಡದ ಮರಿ, ಶ್ವಾವಿದ್ , 
ಶಲ್ಯ ( ಪು)= ಮುಳ್ಳುಹಂದಿ, ಶಲಲೀ ( ೩ ), ಶಲಲ, ಶಲ ( ನ) = ಮುಳ್ಳುಹಂದಿಯ ಕೂದಲು, 
ವರಾಹಕಟ್ಟು . 

೫೩೨. ವಾತಪ್ರಮೀ , ವಾತಮೃಗ ( ಪು)= ಗಾಳಿಗೆ ಎದುರಾಗಿ ಓಡುವ ಸ್ವಭಾವವುಳ್ಳ 
ಜಿಂಕೆ, ಕೋಕ, ಈಹಾಮೃಗ, ವೃಕ ( ಪು) = ತೋಳ, ಮೃಗ, ಕುರಂಗ, ವಾತಾಯು, ಹರಿಣ , 
ಅಜಿನಯೋನಿ( ಪು) = ಜಿಂಕೆ . 

೫೩೩ - ೫೩೪ , ಐಣೇಯ ( ನ) = ಹೆಣ್ಣು ಜಿಂಕೆಯ ಚರ್ಮ, ಮಾಂಸ ಮೊದಲಾದದ್ದು . 
ಐಣ ( ನ) = ಗಂಡುಜಿಂಕೆಯ ಚರ್ಮ, ಮಾಂಸ ಮೊದಲಾದದ್ದು . ಈ ಎರಡು ಶಬ್ದಗಳು 
ವಿಶೇಷ್ಯಾನುರೋಧವಾಗಿ ಮೂರು ಲಿಂಗಗಳಲ್ಲಿಯೂ ಬರುತ್ತವೆ. ಉದಾ : ಐಣೇಯಃ 
- ಐಣಃ ಪಾದಃ, ಐಣೇಯಿ - ಐಣೀ ತ್ವಕ್ , ಐಣೇಯಂ- ಐಣಂ ಮಾಂಸಮ್ . ಕದಲೀ , ಕಂದಲೀ 
( ಸ್ತ್ರೀ ), ಚೀನ, ಚಮೂರು, ಪ್ರಿಯಕ, ಸಮೂರು( ಪು) = ಉತ್ತಮವಾದ ಚರ್ಮವನ್ನು ಕೊಡುವ 
ವಿವಿಧ ಜಿಂಕೆಗಳು. 

೫೩೪- ೫೩೫. ಕೃಷ್ಣಸಾರ, ರುರು, ನೋಂಕು , ರಂಕು, ಶಂಬರ (ಶಂವರ), ರೌಹಿಷ, 
ಗೋಕರ್ಣ, ಪೃಷತ, ಏಣ, ಋಶ್ಯ ( ಋಷ್ಯ), ರೋಹಿತ, ಚಮರ ( ಪು) = ವಿವಿಧ ಜಾತಿಯ 
ಜಿಂಕೆಗಳು. ಗಂಧರ್ವ ( ಪು) = ಕಸ್ತೂರೀ ಮೃಗ, ಶರಭ ( ಪು) = ಸಿಂಹಕ್ಕಿಂತ ಬಲಶಾಲಿಯಾದ 


೫ . ಸಿಂಹಾದಿವರ್ಗ: 


೧೦೩ 


೫೩೬ 


೫೩೭ 


0 


ಇತ್ಯಾದಯೋ ಮೃಗೇಂದ್ರಾದ್ಯಾ ಗವಾದ್ಯಾಃ ಪಶುಜಾತಯಃ| 
ಉಂದುರುರ್ಮೂಪಿಕೋsಪ್ಯಾಖುರ್ಗಿರಿಕಾ ಬಾಲಮೂಷಿಕಾ || 
ಚುಚುಂದರೀ ಗಂಧಮೂಷಿ ದೀರ್ಘದೇಹೀ ತು ಮೂಷಿಕಾ | 
ಸರಟಃ ಕೃಕಲಾಸಸ್ಸಾನ್ನು ಸಲೀ ಗೃಹಗೋಧಿಕಾ || 
ಲತಾ ಸ್ತ್ರೀ ತಂತುವಾಯೋರ್ಣನಾಭಮರ್ಕಟಕಾಸ್ಸಮಾಃ| 
ನೀಲಂಗುಸ್ತು ಕ್ರಿಮಿಃ ಕರ್ಣಜಲೌಕಾ ಶತಪದ್ಯುಭೇ || 
ವೃಶ್ಚಿಕಕ್ಕೂಕಕೀಟಸ್ಸಾದಲಿದೊಗೌ ತು ವೃಶ್ಚಿಕೇ | 
ಪಾರಾವತಃ ಕಲರವ: ಕಪೋತೋsಥ ಶಶಾದನಃ || 
ಪತ್ನಿ ಶೈನ ಉಲೂಕಸ್ತು ವಾಯಸಾರಾತಿಪೇಚಕ | 
ವ್ಯಾಘಾಟಃ ಸ್ಯಾದ್ಭರದ್ವಾಜಃ ಖಂಜರೀಟಸ್ತು ಖಂಜನಃ || 


೫೩೮ 


೫೩೯ 


೫೪೦ 


ಮೃಗವಿಶೇಷ. ರಾಮ ( ಪು = ದೊಡ್ಡ ಜಾತಿಯ ಜಿಂಕೆ, ಸೃಮರ ( ಪು)= ದೊಡ್ಡ ಚಮರೀಮೃಗ. 
ಗವಯ ( ಪು = ಹಸುವಿನಂತಿರುವ ಒಂದು ಮೃಗ, ಕಾಡುಹಸು, ಕಡವ. ಶಶ ( ಪು) = ಮೊಲ. 
- ೫೩೬ . ಇದುವರೆಗೆ ಹೇಳಿದ ಸಿಂಹಾದಿಪ್ರಾಣಿಗಳಿಗೂ ಮುಂದೆ ವೃಶ್ಯವರ್ಗದಲ್ಲಿ ಹೇಳುವ 
ಗೋ , ಮೇಷಾದಿಗಳಿಗೂ ಪಶುಗಳೆಂದು ಹೆಸರು. ಉಂದುರು, ಮೂಷಿಕ, ಆಖು ( ಪು) = ಇಲಿ . 
ಗಿರಿಕಾ, ಬಾಲಮೂಷಿಕಾ (೩ )= ಚಿಟ್ಟಿಲಿ, ಚಿಕ್ಕ ಜಾತಿಯ ಇಲಿ. 
- ೫೩೭ . ಚುಚುಂದರೀ , ಗಂಧಮೂಷಿ ( >= ಮೂಗಿಲಿ. ದೀರ್ಘದೇಹಿನ್ ( ಪು) 
ಮೂಷಿಕಾ ( = ಹೆಗ್ಗಣ. ಸರಟ, ಕೃಕಲಾಸ ( ಪು)= ಓತಿಕೇತ, ಹೆಂಟೆಗೊದ್ದ, ಹಾವುರಾಣೆ. 
ಮುಸಲೀ , ಗೃಹಗೋಧಿಕಾ ( = ಹಲ್ಲಿ , ಪಲ್ಲಿ , ಗೌಳಿ, 
- ೫೩೮. ಲೂತಾ( ಸ್ತ್ರೀ ), ತಂತುವಾಯ , ಊರ್ಣನಾಭ, ಮರ್ಕಟಕ ( ಪು) = ಜೇಡರಹುಳು. 
ನೀಲಂಗು, ಕ್ರಿಮಿ - ( ಪು) = ಹುಳು, ಕ್ರಿಮಿ , ಕರ್ಣಜಲೌಕಾ, ಕರ್ಣಜಲೌಕಸ್ , ಶತಪದೀ 
( ಶ್ರೀ ) = ಜರಿ, ನೂರು ಕಾಲಿನ ಹುಳು. 

೫೩೯ - ೫೪೦ . ವೃಶ್ಚಿಕ, ಶೂಕಕೀಟ( ಪು) = ಚೇಳಿನಂತಿರುವ ಒಂದು ಹುಳು , ಅಲಿ, ದ್ರೋಣ 
(ದ್ರಣ), ವೃಶ್ಚಿಕ, ( ಪು) = ಚೇಳು, ಪಾರಾವತ, ಕಲರವ, ಕಪೋತ( ಪು) = ಪಾರಿವಾಳ, ಶಶಾದನ, 
ಪಿನ್ , ಶೈನ( ಪು) = ಗಿಡಗ, ಡೇಗೆ, ಉಲೂಕ, ವಾಯಸಾರಾತಿ, ಪೇಚಕ ( ಪು =ಗೂಗೆ, 

ಉಂದರ, ಮೂಷಕ ಎಂಬ ರೂಪಾಂತರಗಳೂ ಉಂಟು. 
2 ಕೃಮಿ ಎಂಬ ರೂಪಾಂತರವೂ ಉಂಟು. 
3 ದಿವಾಂಧಃಕೌಶಿಕೋ ಘೋಕೋ ದಿವಾಭೀತೋ ನಿಶಾಟನಃ ಇವೂ ಗೂಬೆಯ ಪರ್ಯಾಯಗಳು. 


). 


೧೦೪ 


ಅಮರಕೋಶಃ ೨ 


ಲೋಹಪೃಷ್ಠಸ್ತು ಕಂಕಸ್ಸಾದಥ ಚಾಷ: ಕಿಕೀದಿವಿಃ | 
ಕಲಿಂಗಶೃಂಗಧೂಮ್ಯಾಟಾ ಅಥ ಸ್ಯಾಚ್ಛತಪತ್ರಕಃ || 

೫೪೧ 
ದಾರಾಘಾಟೋsಥ ಸಾರಂಗಸೊಕಕಶ್ಚಾತಕಸ್ಸಮಾಃ|| 
ಕೃಕವಾಕುಸ್ವಾಮ್ರಚೂಡಃಕುಕ್ಕುಟಶ್ಚರಣಾಯುಧಃ|| 

೫೪೨ 
ಚಟಕ: ಕಲವಿಂಕಃ ಸ್ಯಾತಸ್ಯ ಶ್ರೀ ಚಟಕಾ ತಯೋಃ| 
ಪುಮಪತ್ಯೇ ಚಾಟಕೈರಸ್ಕೃಪಠ್ಯ ಚಟಕೈವ ಸಾ || 

೫೪೩ 
ಕರ್ಕರೇಟುಃ ಕರೇಟುಃ ಸ್ಯಾತ್ಮಕಣಕ್ರಕರ ಸಮ್ | 
ವನಪ್ರಿಯಃ ಪರಬೃತಃಕೋಕಿಲಃ ಪಿಕ ಇತ್ಯಪಿ || 

೫೪೪ 
ಕಾಕೇ ತು ಕರಟಾರಿಷ್ಟಬಲಿಪುಷ್ಟಸಕೃತ್ಪಜಾಃ| 
ಧ್ವಾಂಕ್ಷಾತ್ಮಘೋಷಪರಭದ್ದಲಿಭುಗ್ಯಾಯಸಾ ಅಪಿ || 

೫೪೫ 
ಗೂಬೆ, ವ್ಯಾಘಾಟ, ಭರದ್ವಾಜ ( ಪು)= ಭರದ್ವಾಜಪಕ್ಷಿ , ಖಂಜರೀಟ, ಖಂಜನ 
( ಪು) = ಕೆಂಬೂತ, ಕಾಡಿಗೆ, ಸೊಗಸಿನ ಹಕ್ಕಿ . 
- ೫೪೧ - ೫೪೨.ಲೋಹದೃಷ್ಟ , ಕಂಕ ( ಪು)= ಒಂದು ಜಾತಿಯ ಹದ್ದು . ಚಾಷ, ಕಿಕೀದಿವಿ 
( ಪು) = ಶಕುನದ ಹಕ್ಕಿ , ಹಾಲುಹಕ್ಕಿ . ಕಲಿಂಗ, ಶೃಂಗ, ಧಮ್ರಾಟ ( ಪು) =ನೀರಿನಲ್ಲಿ 
ಆಟವಾಡುವ ಕುಕ್ಕುಟಿ ಎಂಬ ಹಕ್ಕಿ , ಶತಪತ್ರಕ, ದಾರ್ವಾಘಾಟ ( ಪು) ಮರಕುಟುಕ ಹಕ್ಕಿ . 
ಸಾರಂಗ ( ಶಾರಂಗ), ಸ್ಪೋಕಕ ,= ಚಾತಕಪಕ್ಷಿ , ಕೃಕವಾಕು , ತಾಮ್ರಚೂಡ, ಕುಕ್ಕುಟ, 
ಚರಣಾಯುಧ ( ಪು) =ಕೋಳಿ, 

೫೪೩ . ಚಟಕ, ಕಲವಿಂಕ ( ಪು) = ಗುಬ್ಬಿ , ಗುಬ್ಬಚ್ಚಿ , ಚಟಕಾ ( = ಹೆಣ್ಣುಗುಬ್ಬಚ್ಚಿ . 
ಚಾಟಕೈರ ( ಪು)= ಗಂಡುಗುಬ್ಬಚ್ಚಿಮರಿ, ಚಟಕಾ ( ೩ ) = ಹೆಣ್ಣು ಗುಬ್ಬಚ್ಚಿಮರಿ. 

೫೪೪ . ಕರ್ಕರೇಟು, ಕರೇಟು ( ಪು ) = ಕಬ್ಬಕ್ಕಿ , ಕರ್ಕರೆಹಕ್ಕಿ . ಕೃಕಣ , ಕ್ರಕರ 
( ಪು ) =ಕಾಡುಕೋಳಿ, ವನಪ್ರಿಯ, ಪರವೃತ, ಕೋಕಿಲ , ಪಿಕ ( ಪು) =ಕೋಗಿಲೆ. .. 

೫೪೫- ೫೪೬ . ಕಾಕ , ಕರಟ, ಅರಿಷ್ಟ , ಬಲಿಪುಷ್ಟ , ಸಕೃತ್ಪ್ರ ಜಸ್ , ಫ್ರಾಂಕ್ಷ , ಆತ್ಮ 
ಘೋಷ, ಪರಭ್ರತ್ , ಬಲಿಭುಜ್‌ , ವಾಯಸ, ಚಿರಜೀವಿನ್ , ಏಕದೃಷ್ಟಿ, ಮೌಕುಲಿ, ಪಿಕ 
ವರ್ಧನ ( ಪು) = ಕಾಗೆ, ದೊಣಕಾಕ, ಕಾಕೋಲ ( ಪು) = ಸಂಬಾರಕಾಗೆ , ಕುಂಬಾರಕಾಗೆ. 
ದಾತ್ತೂಹ, ಕಾಲಕಂಠಕ ( ಪು) = ನೀರುಕೋಳಿ. 


೫ . ಸಿಂಹಾದಿವರ್ಗ 


[ ೧೦೫ 


೫೪೬ 


೫೪೭ 


ಚಿರಜೀವೀ ಚೈಕದೃಷ್ಟಿಕುಲಿ: ಪಿಕವರ್ಧನಃ| 
ದೊಣಕಾಕಸ್ತು ಕಾಕೋಲೋ ದಾತ್ತೂಹಃಕಾಲಕಂಠಕಃ || 
ಆತಾಯಿಚಿ ದಾಕ್ಷಾಯ್ಯಿ ತೀರಶುಕೆ ಸಮ್ | 
ಕುಜ್ ಕೌಂಚೋsಥ ಬಕಃ ಕಃ ಪುಷ್ಕರಾಕ್ಕಸ್ಸು ಸಾರಸಃ || 
ಕೋಕಶ್ಯಕಶ್ಚಕ್ರವಾಕೋ ರಥಾಂಗಾಹ್ವಯನಾಮಕಃ | 
ಕಾದಂಬ : ಕಲಹಂಸಸ್ಸಾದುತ್ತೊಶಕುರರ ಸಮ್ || 
ಹಂಸಾಸ್ತು ಶ್ವೇತಗರುತಶ್ಚಕ್ರಾಂಗಾ ಮಾನಸೌಕಸಃ | 
ರಾಜಹಂಸಾಸ್ತು ತೇ ಚಂಚುಚರಣ್ಯರ್ಲೋಹಿತೈಸ್ಸಿತಾಃ || 
ಮಲಿನೈರ್ಮಲ್ಲಿ ಕಾಖ್ಯಾಸ್ತ ಧಾರ್ತರಾಷ್ಕಾಸ್ಸಿತೇತರೈಃ | 
ಶರಾರಿರಾಟಿರಾಡಿಶ್ವ ಬಲಾಕಾ ಬಿಸಕಂಠಿಕಾ || 


೫೪೮ 


೫೪೯ 


೫೫೦ 


೫೪೭ . ಆತಾಯಿನ್, ಚಿಲ್ಲ ( ಪು) = ಚಿಕ್ಕ ಹದ್ದು , ಮುಂಡಮುಳಕನ ಹಕ್ಕಿ , ದಾಕ್ಷಾಯ್ಕ , 
ಗೃಢ ( ಪು)= ಹದ್ದು . ಕೀರ, ಶುಕ ( ಪು)= ಗಿಳಿ, ಕುಂಚ್ , ಕ್ರೌಂಚ ( ಪು) =ನೀರುಕೊಕ್ಕರೆ, 
ನಾರಾಯಣ ಪಕ್ಷಿ , ಕೊಂಚೆ. ಬಕ, ಕಷ್ಟ ( ಪು)= ಬಕಪಕ್ಷಿ , ಕೊಕ್ಕರೆ, ಬೆಳ್ಳಕ್ಕಿ , ಪುಷ್ಕರಾಹ್ನ , 
ಸಾರಸ ( ಪು) = ಸಾರಸ ಪಕ್ಷಿ , ತಾವರೆಹಕ್ಕಿ . 
- ೫೪೮. ಕೋಕ, ಚಕ್ರ , ಚಕ್ರವಾಕ, ರಥಾಂಗಾಹ್ವಯನಾಮಕ, (ರಥಾಂಗಾಷ್ಟ , 
ರಥಾಂಗನಾಮನ್ ) ( ಪು) = ಚಕ್ರವಾಕ ಪಕ್ಷಿ , ಕಾದಂಬ , ಕಲಹಂಸ ( ಪು) =ಧೂಮ್ರವರ್ಣದ 
ರೆಕ್ಕೆಯುಳ್ಳ ಒಂದು ಬಗೆಯ ಹಂಸ ; ಬಾತು. ಉತ್ತೋಶ, ಕುರರ ( ಪು )= ಕುರವ ಹಕ್ಕಿ , 
ಕಡಲ ಹದ್ದು . 

೫೪೯ , ಹಂಸ, ಶ್ವೇತಗರುತ್ , ಚಕ್ರಾಂಗ, ಮಾನಸೌಕಸ್ ( ಪು) = ಬಿಳಿಯ ಹಂಸ. 
ರಾಜಹಂಸ ( ಪು)=ಕೊಕ್ಕು ಮತ್ತು ಕಾಲುಗಳು ಕೆಂಪಾಗಿರುವ ಬಿಳಿಯ ಹಂಸ . 

೫೫೦ . ಮಲ್ಲಿಕಾಖ್ಯ ( ಮಲ್ಲಿಕಾಕ್ಷ ) ( ಪು) = ಮಾಸಲು ಬಣ್ಣದಕೊಕ್ಕು ಮತ್ತು ಕಾಲು 
ಗಳಿರುವ ಬಿಳಿಯ ಹಂಸ, ಧಾರ್ತರಾಷ್ಟ್ರ ( ಪು) = ಕಪ್ಪು ಬಣ್ಣದ ಕೊಕ್ಕು ಮತ್ತು ಕಾಲುಗಳಿರುವ 
ಬಿಳಿಯ ಹಂಸ , ಶರಾರಿ, ಆಟಿ, ಆಡಿ ( ಆತಿ )( = ಸರಕುಟ ಹಕ್ಕಿ . ಬಲಾಕಾ, ಬಿಸಕಂಠಿಕಾ 
( ೩ )= ದೊಡ್ಡಕೊಕ್ಕರೆ, ದೊಡ್ಡ ಬೆಳ್ಳಕ್ಕಿ . 


ಕಲಹಂಸ ಶಬ್ದಕ್ಕೆ ಬಿಳಿಯ ರಾಜಹಂಸ ಎಂಬ ಅರ್ಥವೂ ಇದೆ. 


೧೦೬ 

ಅಮರಕೋಶ: ೨ 
ಹಂಸಸ್ಯ ಯೋಷಿದ್ದರಟಾ ಸಾರಸಸ್ಯ ತು ಲಕ್ಷ್ಮಣಾ| 
ಜತುಕಾಜಿನಪತ್ರಾ ಸ್ಯಾನ್ಸರೋಷ್ಠಿ ತೈಲಪಾಯಿಕಾ|| 

೫೫೧ 
ವರ್ವಣಾ ಮಕ್ಷಿಕಾ ನೀಲಾ ಸರಘಾ ಮಧುಮಕ್ಷಿಕಾ | 
ಪತಂಗಿಕಾ ಪುತ್ರಿಕಾ ಸ್ಯಾದ್ದಂಶಸ್ಸು ವನಮಕ್ಷಿಕಾ || 

೫೫೨ 
ದಂಶೀ ತಜ್ಞಾತಿರಲ್ಲಾ ಸ್ಯಾಂದೋಲೀ ವರಟಾ ದ್ವಯೋಃ| 
ಶೃಂಗಾರೀ ಚೀರುಕಾ ಚೀರೀ ಝಲ್ಲಿಕಾ ಚ ಸಮಾ ಇಮಾಃ|| 
೫೫೩ 
ಸಮ್ ಪತಂಗಶಲಭೆ ಖದ್ಯೋತೋ ಜ್ಯೋತಿರಿಂಗಣಃ | 
ಮಧುವ್ರತೋ ಮಧುಕರೋ ಮಧುಲಿಧುಪಾಲಿನಃ|| 

೫೫೪ 
ದ್ವಿರೇಫಪುಷ್ಪಲಿಗ್ನಂಗಷಟ್ಟದಭ್ರಮರಾಲಯಃ| 
ಇಂದಿಂದಿರಶ್ಚಂಚರೀಕೋ ರೋಲಂಬೋ ಬಂಭರಶ್ಚ ಸಃ || 

೫೫೫ 
ಮಯೂರೋ ಬರ್ಹಿಗೋ ಬರ್ಹಿ ನೀಲಕಂಠ ಭುಜಂಗಭುಕ್ | 
ಶಿಖಾವಲನ್ಶಿಖೀ ಕೇಕೀ ಮೇಘನಾದಾನುಲಾಸ್ಯಪಿ || 

೫೫೬ 
೫೫೧. ವರಟಾ ( = ಹೆಣ್ಣು ಹಂಸ, ಲಕ್ಷ್ಮಣಾ ( ೩ )= ಹೆಣ್ಣು ಸಾರಸ, ಜತುಕಾ 
( ಜಾತೂಕಾ), ಅಜಿನಪತ್ರಾ ( ೩ ) = ಬಾವಲಿ , ಕಪಟದಹಕ್ಕಿ , ಕಬ್ಬಟ್ಟೆಹಕ್ಕಿ , ಪರೋಷ್ಠಿ , 
ತೈಲ ಪಾಯಿಕಾ ( = ಜಿರಲೆ. 

೫೫೨. ವರ್ವಣಾ, ಮಕ್ಷಿಕಾ, ನೀಲಾ ( = ನೊಣ, ಸರಘಾ, ಮಧುಮಕ್ಷಿಕಾ 
( = ಜೇನುಹುಳು, ಜೇನುನೊಣ, ಪತಂಗಿಕಾ, ಪುತ್ತಿಕಾ( ೩ ) = ಜೇನುನೊಣದ ಭೇದ; 
ಪತಂಗ, ದಂಶ ( ಪು), ವನಮಕ್ಷಿಕಾ ( ಸ್ತ್ರೀ ) =ಕಾಡುನೊಣ. . 

೫೫೩ . ದಂಶೀ ( ೩ ) = ಚಿಕ್ಕದಾದ ಕಾಡುನೊಣ. ಗಂಧೋಲೀ ( ೩ ), ವರಟಾ ( ಪು. 
- ವರಟ) = ಕಣಜದ ಹುಳು, ಶೃಂಗಾರೀ , ಚೀರುಕಾ ( ಚೀರಿಕಾ), ಚೀರೀ , ಝಲ್ಲಿಕಾ 
( ಶ್ರೀ ) = ಜೀರುಂಡೆ. 

೫೫೪ - ೫೫೫ . ಪತಂಗ , ಶಲಭ ( ಪು = ಮಿಡತೆ , ದೀಪದ ಹುಳು, ಖದ್ಯೋತ, 
ಜ್ಯೋತಿರಿಂಗಣ ( ಪು) = ಮಿಂಚುಹುಳ, ಮಧುವ್ರತ, ಮಧುಕರ, ಮಧುಲಿ , ಮಧುಪ, 
ಅಲಿನ್ , ದ್ವಿರೇಫ, ಪುಷ್ಪಲಿಹ್ , ಶೃಂಗ, ಷಟ್ಟದ, ಭ್ರಮರ, ಅಲಿ, ಇಂದಿಂದಿರ, ಚಂಚರೀಕ, 
ರೋಲಂಬ, ಬಂಭರ ( ಪು) = ದುಂಬಿ. 

೫೫೬ . ಮಯೂರ, ಬರ್ಹಿಣ, ಬರ್ಹಿನ್ , ನೀಲಕಂಠ, ಭುಜಂಗಭುಜ್ , ಶಿಖಾವಲ, 
ಶಿಖಿನ್ , ಕೇಕಿನ್ , ಮೇಘನಾದಾನುಲಾಸಿನ್ ( ಪು) = ನವಿಲು. 


೫ . ಸಿಂಹಾದಿವರ್ಗ : 


೧೦೭ 


ಕೇಕಾ ವಾಣೀ ಮಯೂರಸ್ಯ ಸಮೌ ಚಂದ್ರಕಮೇಚಕೌ | 

೫೫೭ 
ಶಿಖಾ ಚೂಡಾಶಿಖಂಡಸ್ಸು ಪಿಚ್ಚಬರ್ಹ ನಪುಂಸಕೇ || 
ಖಗೇ ವಿಹಂಗ ವಿಹಗ ವಿಹಂಗಮ ವಿಹಾಯಸಃ | 
ಶಕುಂತಿ ಪಕ್ಷಿ ಶಕುನಿ ಶಕುಂತ ಶಕುನ ದ್ವಿಜಾಃ|| 

೫೫೮ 
ಪತಪಪತಗ ಪತತ್ಪತ್ರ ರಥಾಂಡಜಾಃ| 
ನಗೌಕೋ ವಾಜಿ ವಿಕಿರ ವಿ ವಿಷ್ಠಿರ ಪತಯ: || 

೫೫೯ 
ನೀಡೋದ್ಭವಾ ಗರುತ್ಮಂತಃ ಪಿತ್ಸಂತೋ ನಭಸಂಗಮಾಃ| 
ತೇಷಾಂ ವಿಶೇಷಾ ಹಾರೀತೋ ಮದ್ದು : ಕಾರಂಡವಃ ಪ್ಲವಃ|| ೫೬೦ 
ತಿರಿ: ಕುಕ್ಕಭೋ ಲಾವೋ ಜೀವಂಜೀವಶ್ಯಕೋರಕಃ | 
ಕೋಯಷ್ಟಿಕಟ್ಟಿಟ್ಟಿಭಕೋ ವರ್ತಕೊ ವರ್ತಿಕಾದಯಃ || 

೫೬೧ 
ಗರುತ್ಪಕ್ಷಪೃದಾಃ ಪತ್ರಂ ಪತತ್ರಂ ಚ ತನೂರುಹಮ್ | 
ಸ್ತ್ರೀ ಪಕ್ಷತಿ: ಪಕ್ಷ ಮೂಲಂ ಚಂಚುಸ್ಕೊಟಿರುಭೇ ಮೌ || ೫೬೨ 
- ೫೫೭ . ಕೇಕಾ( = ನವಿಲಿನಕೂಗು, ಚಂದ್ರಕ, ಮೇಚಕ ( ಪು = ನವಿಲುಗರಿಯ ಕಣ್ಣು. 
ಶಿಖಾ, ಚೂಡಾ( ಸ್ತ್ರೀ ) = ನವಿಲುಜುಟ್ಟು , ಶಿಖಂಡ ( ಪು), ಪಿಚ್ಚ , ಬರ್ಹ ( ನ) = ನವಿಲುಗರಿ. 

೫೫೮-೫೫೯ -೫೬೦ . ಖಗ, ವಿಹಂಗ , ವಿಹಗ , ವಿಹಂಗಮ , ವಿಹಾಯಸ್ , ಶಕುಂತಿ, 
ಪಕ್ಷಿನ್, ಶಕುನಿ , ಶಕುಂತ, ಶಕುನ, ದ್ವಜ, ಪತಿನ್ , ಪತ್ರಿನ್, ಪತಗ, ಪತತ್ , ಪತ್ರರಥ, 
- ಅಂಡಜ , ನಗೌಕಸ್ , ವಾಜಿನ್, ವಿಕಿರ, ವಿ , ವಿಷ್ಠಿರ, ಪತ , ನೀಡೋದ್ಭವ, ಗರುತ್ಮತ್ , 
ಪಿತೃತ್ , ನಭಸಂಗಮ ( ಪು) = ಹಕ್ಕಿ . 
- ೫೬೦ -೫೬೧. ಹಾರೀತ( ಪು)= ಹಸಿರು ಬಣ್ಣದ ಒಂದು ಹಕ್ಕಿ . ಮದ್ದು ( ಪು) =ನೀರುಕಾಗೆ. 
ಕಾರಂಡವ ( ಪು) = ಚಿತ್ರವರ್ಣದ ನೀರುಹಕ್ಕಿ . ಪ್ಲವ ( ಪು) = ಚಿಕ್ಕ ನೀರುಕೋಳಿ, ಕಾರಂಡವ, 
ಪ್ಲವ ಇವೆರಡೂ ಪರ್ಯಾಯಗಳೆಂದು ಕೆಲವರ ಮತ. ತಿತ್ತಿರಿ ( ಪು) = ಕವುಜಗ ಹಕ್ಕಿ , ಕುಕ್ಕಭ 
(ಕುಕ್ಕುಭ) ( ಪು = ಕಾಡುಕೋಳಿ, ಗುಮ್ಮನ ಹಕ್ಕಿ , ಲಾವ ( ಪು)= ಲಾವಿಗೆ ಹಕ್ಕಿ . ಜೀವಂಜೀವ 
( ಪು) = ವಿಷನಾಶಕವಾದ ಒಂದು ಹಕ್ಕಿ , ಚಕೋರಕ ( ಪು) = ಚಕೋರಪಕ್ಷಿ , ಜೀವಂಜೀವ, 
ಚಕೋರಕ = ಇವೆರಡೂ ಪರ್ಯಾಯಗಳೆಂದು ಕೆಲವರ ಮತ. ಕೋಯಷ್ಟಿಕ ( ಪು =ಕೀಚು 
ಬಾಲದ ಹಕ್ಕಿ . ಟಿಟ್ಟಿಭಕ ( ಪು) = ಟಿಬ್ಬಿಭಪಕ್ಷಿ , ವರ್ತಕ ( ಪು)= ಕೆಂಡಲೆ ಹಕ್ಕಿ ವರ್ತಿಕಾ 
( ಶ್ರೀ ) = ಪಕ್ಷಿವಿಶೇಷ. 

- ೫೬೨. ಗರುತ್ , ಪಕ್ಷ , ಛದ ( ಪು), ಪತ್ರ , ಪತ , ತನೂರುಹ ( ನ) = ರೆಕ್ಕೆ , ಪಕ್ಷತಿ 
( ಸ್ತ್ರೀ ), ಪಕ್ಷಮೂಲ. ( ನ) ರೆಕ್ಕೆಯ ಮೂಲಭಾಗ ಚಂಚು, ತೋಟಿ( ಸ್ತ್ರೀ ) = ಕೊಕ್ಕು . 


ಅಮರಕೋಶ: ೨ 
ಪ್ರಡೀನೋಡ್ತೀನಸಂಡೀನಾನ್ಯತಾ: ಖಗಗತಿಕ್ರಿಯಾ | 
ಪೇಶೀ ಕೋಶೋ ದ್ವಿಹೀನೇಂcಡಂ ಕುಲಾಯೋ ನೀಡಮಯಾಮ್ || ೫೬೩ 
ಪೋತ: ಪಾಕೋsರ್ಭಕೋ ಡಿಂಭಃ ಪೃಥುಕಶ್ಯಾವಕಶುಃ| 
ಸ್ತ್ರೀಪುಂಸೌ ಮಿಥುನಂ ದ್ವಂದ್ವಂ ಯುಗ್ಯಂ ತು ಯುಗಲಂ ಯುಗಮ್ || ೫೬೪ 
ಸಮೂಹನಿವಹ ವ್ಯೂಹಸಂದೋಹ ವಿಸರ ವಜಾ || 
ಸೊಮೌಘ ನಿಕರ ವಾತ ವಾರ ಸಂಘಾತ ಸಂಚಯಾಃ|| ೫೬೫ 
ಸಮುದಾಯಸ್ಸಮುದಯಸ್ಸಮವಾಯಶ್ಚಯೋ ಗಣಃ | 
ಪ್ರಿಯಾಂ ತು ಸಂಹರ್ತಿಂದಂ ನಿಕುರಂಬಂ ಕದಂಬಕಮ್ || ೫೬೬ 
ವೃಂದಭೇದಾಃಸರ್ವಗ್ರ: ಸಂಘಸಾರೌ ತು ಜಂತುಭಿಃ || 
ಸಜಾತೀಯ್ಕೆ : ಕುಲಂ ಯೂಥಂ ತಿರಸ್ಕಾಂ ಪುನ್ನಪುಂಸಕಮ್ || ೫೬೭ 

೫೬೩ . ಪ್ರದೀನ ( ನ) = ನೇರವಾಗಿ ಮುಂದಕ್ಕೆ ಹಾರುವುದು . ಉದ್ದೀನ ( ನ )=ಮೇಲಕ್ಕೆ 
ಹಾರುವುದು, ಸಂಡೀನ ( ನ) = ಗುಂಪಾಗಿ ಹಾರುವುದು : ಪೇಶೀ ( ೩ ), ಕೋಶ(ಕೋಷ) 
( ಪು) ಅಂಡ ( ನ) = ಮೊಟ್ಟೆ, ತತ್ತಿ , ಕುಲಾಯ ( ಪು), ನೀಡ ( ಪು. ನ)= ಹಕ್ಕಿಗಳ ಗೂಡು. 

- ೫೬೪. ಪೋತ, ಪಾಕ, ಅರ್ಭಕ, ಡಿಂಭ, ಪೃಥುಕ, ಶಾವಕ , ಶಿಶು ( ಪು = ಮರಿ, ಪಿಳ್ಳೆ . 
ಸ್ತ್ರೀಪುಂಸ ( ಪು. ನಿತ್ಯದ್ವಿವಚನ), ಮಿಥುನ ( ನ), ದ್ವಂದ್ವ ( ನ) = ಗಂಡು ಹೆಣ್ಣುಗಳ ಜೋಡಿ. 
ಯುಗ್ಯ , ಯುಗಲ, ಯುಗ ( ನ) = ಎರಡು, ಜೊತೆ. . 

೫೬೫ - ೫೬೭ . ಸಮೂಹ, ನಿವಹ , ವ್ಯೂಹ, ಸಂದೋಹ, ವಿಸರ , ವಜ, ಸೋಮ, 
ಓಘ , ನಿಕರ, ವಾತ, ವಾರ, ಸಂಘಾತ, ಸಂಚಯ , ಸಮುದಾಯ , ಸಮುದಯ, ಸಮವಾಯ , 
ಚಯ , ಗಣ ( ಪು), ಸಂಹತಿ ( ೩ ), ವೃಂದ, ನಿಕುರುಬ ( ನಿಕುರಂಬ), ಕದಂಬಕ ( ನ) =ಸಮು 
ದಾಯ , ಗುಂಪು. 
- ೫೬೭ . ಮುಂದೆ ಹೇಳತಕ್ಕವು ಸಮೂಹಭೇದಗಳು, ವರ್ಗ ( ಪು) = ಸಜಾತೀಯವಾದ 
ಪ್ರಾಣಿಗಳ ಅಥವಾ ಪ್ರಾಣೇತರವಸ್ತುಗಳ ಸಮೂಹ. ಉದಾ: ಮನುಷ್ಯವರ್ಗ, ವೃಕ್ಷವರ್ಗ. 
ಶಿಲಾವೃಕ್ಷವರ್ಗ ಎನ್ನುವುದು ಅಯುಕ್ತ , ಸಂಘ , ಸಾರ್ಥ ( ನ) = ಸಜಾತೀಯವಾದ ಅಥವಾ 
ವಿಜಾತೀಯವಾದ ಪ್ರಾಣಿಗಳ ಸಮೂಹ. ಉದಾ : ವಿದ್ಯಾರ್ಥಿ ಸಂಘ , ಮೃಗಸಂಘ, 
ಮೃಗಪಕ್ಷಿ ಸಾರ್ಥ. ವೃಕ್ಷಸಂಘ ಎನ್ನುವುದು ಅಯುಕ್ತ . ಕುಲ ( ನ) = ಸಜಾತೀಯ ಪ್ರಾಣಿಗಳ 


1 ಕೋಶಶಬ್ದವು ನಪುಂಸಕದಲ್ಲಿಯೂ ಇದೆ. 


೫ . ಸಿಂಹಾದಿವರ್ಗ 


೧೦೯ 


ಪಶೂನಾಂ ಸಮಜೋsನೈಷಾಂ ಸಮಾಜೋsಥ ಸಧರ್ಮಿಣಾಮ್ | 
ಸ್ಕಾನ್ನಿಕಾಯಃ ಪುಂಜರಾಶೀ ತೂರಃ 
ಕೂಟಮಯಾಮ್ || ೫೬೮ 
ಕಾಪೋತಶೌಕಮಾಯೂರತೈತ್ತಿರಾದೀನಿ ತದ್ಧಣೇ | 
ಗೃಹಾಸಕ್ಕಾ : ಪಕ್ಷಿ ಮೃಗಾಶ್ಚಕಾಃಸ್ಯುರ್ಗಹ್ಯಕಾಶ್ಚ ತೇ || 

೫೬೯ 


ಇತಿ ಸಿಂಹಾದಿವರ್ಗ : 


ಸಮೂಹ. ಉದಾ : ಮನುಷ್ಯಕುಲ, ಮನುಷ್ಯ ಮೃಗಕುಲ ಅಥವಾ ವೃಕ್ಷ ಕುಲ ಎನ್ನುವುದು 
ಅಯುಕ್ತ . ಯೂಥ( ನ) =ತಿರ್ಯಗ್ವಂತುಗಳ ಸಮೂಹ. ಉದಾ: ಗಜಯೂಥ,ಸ್ತ್ರೀಯೂಥ 
ಎನ್ನುವುದು ಅಯುಕ್ತ . 

೫೬೮. ಸಮಜ ( ಪು) = ಪಶುಗಳ ಸಮೂಹ. ಸಮಾಜ ( ಪು = ಪಶುಭಿನ್ನಗಳಾದ ಮನುಷ್ಯ 
ಪಕ್ಷಿ ಮುಂತಾದವುಗಳ ಸಮೂಹ. ನಿಕಾಯ ( ಪು) = ಸಮಾನವಾದ ಅಭಿಪ್ರಾಯ 
ಗುಣಸ್ವಭಾವಗಳಿರತಕ್ಕವರ ಸಮೂಹ. ಉದಾ : ವಿದ್ವನ್ನಿಕಾಯ , ಒಂದಾನೊಂದು ವಿಷಯ 
ದಲ್ಲಿ ವಿದ್ವಾಂಸರೆಲ್ಲರೂ ಸಮಾನವಾದ ಅಭಿಪ್ರಾಯವನ್ನು ಹೊಂದಿದ್ದಾರೆಂದು ಈ ಶಬ್ದ 
ದಿಂದ ಪ್ರತೀತವಾಗುತ್ತದೆ. ಪುಂಜ , ರಾಶಿ, ಉತ್ಕರ ( ಪು), ಕೂಟ( ಪು. ನ.) = ಧಾನ್ಯಾದಿಗಳ 
ರಾಶಿ ( Heap , Mass). 

೫೬೯ . ಕಾಪೋತ( ನ) = ಪಾರಿವಾಳಗಳ ಗುಂಪು. ಶಕ ( ನ) = ಗಿಳಿಗಳ ಹಿಂಡು, ಮಾಯೂರ 
( ನ) = ನವಿಲುಗಳ ಗುಂಪು. ತೈತ್ತಿರ ( ನ) = ತಿತ್ತಿರಿಪಕ್ಷಿಗಳ ಸಮೂಹ. ಹೀಗೆಯೇ ಕಾಕ 
( ನ) = ಕಾಗೆಗಳ ಗುಂಪು, ಬಾಕ ( ನ) = ಬಕಗಳ ಗುಂಪು, ಔಲೂಕ ( ನ) =ಗೂಬೆಗಳ ಗುಂಪು 
ಇತ್ಯಾದಿ. ಛೇಕ, ಗೃಹ್ಮಕ ( ಪು)= ಮನೆಯಲ್ಲಿ ಸಾಕಿದ ಪಕ್ಷಿ ಅಥವಾ ಮೃಗ. 


1 ಆದರೆ ಅವರ್ಣಕುಲಂ ಎಂದು ಮಹಾಭಾಷ್ಯ ಪ್ರಯೋಗವಿದೆ. 


೬ . ಮನುಷ್ಯವರ್ಗ : 
ಮನುಷ್ಕಾ ಮಾನುಷಾ ಮರ್ತ್ಯಾ ಮನುಜಾ ಮಾನವಾ ನರಾಃ | 
ಸ್ಯುಃ ಪುಮಾಂಸಃ ಪಂಚಜನಾಃ ಪುರುಷಾಃ ಪೂರುಷಾ ನರಃ || ೫೭೦ 
ಸ್ತ್ರೀ ಯೋಷಿದಬಲಾ ಯೋಷಾ ನಾರೀ ಸೀಮಂತಿನೀ ವಧೂಃ| 
ಪ್ರತೀಪದರ್ಶಿನೀ ವಾಮಾ ವನಿತಾ ಮಹಿಲಾ ತಥಾ || 

೫೭೧ 
ವಿಶೇಷಾಸ್ಕಂಗನಾ ಭೀರುಃಕಾಮಿನೀ ವಾಮಲೋಚನಾ | 
ಪ್ರಮದಾ ಮಾನಿನೀ ಕಾಂತಾ ಲಲನಾ ಚ ನಿತಂಬಿನೀ || 

೫೭೨ 
ಸುಂದರೀ ರಮಣೀ ರಾಮಾಕೋಪನಾ ಸೃವ ಭಾಮಿನೀ | 
ವರಾರೋಹಾ ಮತ್ತಕಾಶಿನ್ನುತ್ತಮಾ ವರವರ್ಣಿನೀ || 

೫೭೩ 
ಕೃತಾಭಿಷೇಕಾ ಮಹಿಷಿ ಭೋಗಿಸ್ಕೋsನ್ಯಾ ನೃಪಯಃ| 
ಪತ್ನಿ ಪಾಣಿಗೃಹೀತೀ ಚ ದ್ವಿತೀಯಾ ಸಹಧರ್ಮಿಣೀ || 

೫೭೪ 
ಮನುಷ್ಯವರ್ಗ: 
೫೭೦. ಮನುಷ್ಯ , ಮಾನುಷ, ಮರ್ತ್ಯ, ಮನುಜ, ಮಾನವ, ನರ ( ಪು) = ಮನುಷ್ಯ . 
ಪುಂಸ್ , ಪಂಚಜನ, ಪುರುಷ, ಪೂರುಷ, ನೃ ( ಪು) = ಗಂಡಸು. 

- ೫೭೧. ಸ್ತ್ರೀ , ಯೋಷಿತ್ , ಅಬಲಾ, ಯೋಷಾ, ನಾರೀ , ಸೀಮಂತಿನೀ , ವಧೂ , 
ಪ್ರತೀಪದರ್ಶಿನೀ , ವಾಮಾ, ವನಿತಾ, ಮಹಿಲಾ (೩ ) = ಸ್ತ್ರೀ , ಹೆಂಗಸು. 
- ೫೭೨ -೫೭೩ . ಅಂಗನಾ, ಭೀರು, ಕಾಮಿನೀ , ವಾಮಲೋಚನಾ, ಪ್ರಮದಾ, ಮಾನಿನೀ , 
ಕಾಂತಾ, ಲಲನಾ, ನಿತಂಬಿನೀ , ಸುಂದರೀ , ರಮಣೀ , ರಾಮಾ, ಕೋಪನಾ, ಭಾಮಿನೀ , 
ವರಾರೋಹಾ, ಮತ್ತಕಾಶಿನೀ , ಉತ್ತಮಾ, ವರವರ್ಣಿನೀ ( ೩ ) = ವಿವಿಧ ಗುಣಗಳಿರುವ 
ಉತ್ತಮ ಸ್ತ್ರೀಯರು. 


1 ಮನುಷ್ಯ ಶಬ್ದದಿಂದ ನೃ ಶಬ್ದದವರೆಗೆ ೧೧ ಶಬ್ದಗಳೂ ಮನುಷ್ಯ ಸಾಮಾನ್ಯವಾಚಿಗಳೆಂದು 
ಕೆಲವರು ಹೇಳುತ್ತಾರೆ. ಮನುಷಿ , ಮಾನುಷಿ , ಮರ್ತ್ಯಾ, ಮನುಜಾ, ಮಾನವೀ , ನಾರೀ ( ೩ ) = 
ಇವು ಮನುಷ್ಯ ಜಾತಿಸ್ತ್ರೀವಾಚಕಗಳು, ಪುಂಸ್ , ಪಂಚಜನ, ಪುರುಷ, ಪೂರುಷ - ಇವು ನಾಲ್ಕು ಗಂಡಸು 
ಎಂಬ ಅರ್ಥವನ್ನು ಮಾತ್ರ ಬೋಧಿಸುತ್ತವೆ ; ನೃ , ನರ - ಈ ಎರಡು ಶಬ್ದಗಳ ಸ್ತ್ರೀಲಿಂಗದ ರೂಪ 
ನಾರೀ . 

2 ಮಹೇಲಾ ಎಂಬ ಶಬ್ದವೂ ಇದೆ. 


೬ . ಮನುಷ್ಯವರ್ಗ: 


೫೭೫ 


೫೭೬ 


ಭಾರ್ಯಾ ಜಾಯಾಥ ಪುಂಭೂಮಿ ದಾರಾಃ ಸ್ಯಾತ್ತು ಕುಟುಂಬಿನೀ | 
ಪುರಂದ್ರಿ ಸುಚರಿತ್ರಾ ತು ಸತೀ ಸಾದ್ವೀ ಪತಿವ್ರತಾ || , 
ಕೃತಸಾಪಕಾಧೂಢಾsಧಿವಿನಾಥ ಸ್ವಯಂವರಾ | 
ಪತಿವರಾ ಚ ವರ್ಯಾಥ ಕುಲ ಕುಲಪಾಲಿಕಾ || 
ಕನ್ಯಾ ಕುಮಾರೀ ಗೌರೀ ತು ನಗ್ನಿಕಾನಾಗತಾರ್ತವಾ ! 
ಸ್ಯಾನ್ಮಧ್ಯಮಾ ದೃಷ್ಟರಜಾಸ್ತರುಣೀ ಯುವತಿಸೃಮೇ || 
ಸಮಾಃ ಸ್ನುಷಾಜನೀವಧ್ವಶ್ಚಿರಂಟೀ ತು ಸುವಾಸಿನೀ | 
ಇಚ್ಚಾವತೀ ಕಾಮುಕಾ ಸ್ಯಾದ್ಯಷಸ್ಯಂತೀ ಕು ಕಾಮುಕೀ || 


೫೭೭ 


೫೭೮ 


೫೭೪- ೫೭೫. ಮಹಿಷಿ ( ೩ ) = ಪಟ್ಟಾಭಿಷಿಕ್ತಳಾದ ರಾಜಪತ್ನಿ , ಪಟ್ಟದ ರಾಣಿ. 
ಭೋಗಿನೀ ( = ರಾಜನ ಭೋಗಕ್ಕಾಗಿ ಇರುವ ಸ್ತ್ರೀ , ಪತ್ನಿ , ಪಾಣಿಗ್ರಹಿತೀ , ದ್ವಿತೀಯಾ, 
ಸಹಧರ್ಮಿಣೀ , ಭಾರ್ಯಾ, ಜಾಯಾ (೩ ), ದಾರ ( ಪು, ನಿತ್ಯಬಹುವಚನ) = ಹೆಂಡತಿ . 
ಕುಟುಂಬಿನೀ , ಪುರಂದ್ರಿ ( ಪುರಂಧಿ ) ( ) = ಮಕ್ಕಳಿರುವ ಮುತ್ತೆದೆ. ಸುಚರಿತ್ರಾ , ಸತೀ , 
ಸಾಲ್ವಿ , ಪತಿವ್ರತಾ ( ಸ್ತ್ರೀ ) = ಪತಿವ್ರತೆಯಾದ ಹೆಂಗಸು. 
- ೫೭೬ . ಕೃತಸಾಪತ್ನಿಕಾ, ಅಧೂಢಾ, ಅಧಿವಿನ್ನಾ ( = ಅನೇಕ ಹೆಂಡತಿಯರಲ್ಲಿ 
ಮೊದಲು ಮದುವೆಯಾದವಳು , ಹಿರಿಯ ಹೆಂಡತಿ. ಸ್ವಯಂವರಾ, ಪತಿವರಾ, ವರ್ಯಾ 
( ೩ ) = ತಾನಾಗಿ ಗಂಡನನ್ನು ವರಿಸಿದವಳು, ಕುಲ , ಕುಲಪಾಲಿಕಾ ( ೩ ) = ಪರಿಶುದ್ಧಚಾರಿತ್ರ 
ಳಾದ ಹೆಂಗಸು, ಗರತಿ. 
- ೫೭೭. ಕನ್ಯಾ , ಕುಮಾರೀ ( ೩ )= ಮದುವೆಯಾಗದ ಹುಡುಗಿ, ಗೌರೀ , ನಗ್ನಿಕಾ, ಅನಾಗ 
ತಾರ್ತವಾ ( ೩ )= ಮೈನೆರೆಯದವಳು. ಮಧ್ಯಮಾ ( ೩ ) = ಹೊಸದಾಗಿ ಮೈನೆರೆದವಳು. 
ತರುಣೀ , ಯುವತಿ! ( ೩ ) = ಯುವತಿ. 
- ೫೭೮. ಸ್ನುಷಾ, ಜನೀ , ವಧೂ ( ೩ ) = ಸೊಸೆ, ಚಿರಂಟೀ ( ಚಿರಿಂಟಿ ), ಸುವಾಸಿನೀ 
( = ಸುಮಂಗಲಿ ; ಮುತ್ತೆದೆ. ಇಚ್ಛಾವತೀ , ಕಾಮುಕಾ ( ೩ ) = ಸಾಮಾನ್ಯವಾದ 
ಯಾವುದಾದರೊಂದು ಆಸೆಯುಳ್ಳವಳು. ವೃಷಸ್ಯಂತೀ , ಕಾಮುಕೀ ( > = ಮೈಥುನೇಚ್ಛೆಯುಳ್ಳ 


ವಳು. 


| ಯುವತೀ ಎಂಬ ದೀರ್ಘಾಂತವೂ ಉಂಟು . 


ಅಮರಕೋಶ: ೨ 


ಕಾಂತಾರ್ಥಿನೀ ತು ಯಾ ಯಾತಿ ಸಂಕೇತಂ ಸಾಭಿಸಾರಿಕಾ | 
ಪುಂಶ್ಚಲೀ ಧರ್ಷಣೀ ಬಂಧಕ್ಯಸತೀ ಕುಲಟೇಶ್ವರೀ || 

೫೭೯ 
ಸೈರಿಣೀ ಪಾಂಸುಲಾ ಚ ಸ್ಯಾದಶಿ ಶಿಶುನಾ ವಿನಾ || 
ಅವೀರಾ ನಿಷ್ಪತಿಸುತಾ ವಿಶ್ವಸ್ಸಾವಿಧವೇ ಸಮೇ || 

೫೮೦ 
ಆಲಿಸ್ಸಖೀ ವಯಸ್ಯಾ ಚ ಪತಿವತೀ ಸಭರ್ತೃಕಾ | 
ವೃದ್ದಾ ಪಲಿಕ್ಕೇ ಪ್ರಾಜೀ ತು ಪ್ರಜ್ಞಾ ಪ್ರಾಜ್ಞಾ ತು ಧೀಮತೀ || ೫೮೧ 
ಶೂದ್ರ ಶೂದ್ರಸ್ಯ ಭಾರ್ಯಾ ಸ್ಯಾಚೊದ್ರಾ ತಜ್ಞಾತಿರಂಗನಾ | 
ಆಭೀರೀ ತು ಮಹಾಶೂದ್ರ ಜಾತಿಪುಂಯೋಗಯೋಸ್ಪಮೇ || ೫೮೨ 
ಅರ್ಯಾಣೀ ಸ್ವಯಮರ್ಯಾ ಸ್ಯಾತ್ ಕ್ಷತ್ರಿಯಾಕ್ಷತ್ರಿಯಾಪಿ| 
ಉಪಾಧ್ಯಾಯಾಂಪುಪಾಧ್ಯಾಯೀ ಸ್ಯಾದಾಚಾರ್ಯಾಪಿ ಚ ಸ್ವತಃ|| ೫೮೩ 

೫೭೯- ೫೮೦. ಅಭಿಸಾರಿಕಾ (೩ )= ಪ್ರಿಯನ ಬಯಕೆಯಿಂದ ಸಂಕೇತಸ್ಥಾನಕ್ಕೆ ಹೋಗು 
ವವಳು. ಪುಂಶ್ಚಲೀ , ಧರ್ಷಣೀ ( ಚರ್ಷಣೀ ), ಬಂಧಕೀ , ಅಸತೀ , ಕುಲಟಾ, ಇತ್ವರೀ , 
ಸೈರಿಣಿ , ಪಾಂಸುಲಾ(೩ )= ವ್ಯಭಿಚಾರಿಣಿ, ಅಶಿಕ್ಷೀ ( ೩ )= ಮಕ್ಕಳಿಲ್ಲದವಳು. ಅವೀರಾ 
( ಶ್ರೀ ) = ಗಂಡನೂ ಮಕ್ಕಳೂ ಇಲ್ಲದವಳು. ವಿಶ್ವಸ್ತಾ, ವಿಧವಾ ( ೩ )= ವಿಧವೆ. 

೫೮೧. ಆಲಿ, ಸಖಿ , ವಯಸ್ಕಾ ( ೩ ) = ಗೆಳತಿ. ಪತಿವ , ಸಭರ್ತೃಕಾ ( = ಗಂಡ 
ನಿರುವ ಸ್ತ್ರೀ , ಮುತ್ತೆದೆ. ವೃದ್ಧಾ , ಪಲಿ ( ೩ ) = ಮುದುಕಿ, ಪ್ರಾಜ್ಞ , ಪ್ರಜ್ಞಾ 
( ೩ ) = ತಿಳಿದವಳು, ವ್ಯವಹಾರಚತುರೆ. ಪ್ರಾಜ್ಞಾ, ಧೀಮತೀ ( = ಸೂಕ್ಷ್ಮಬುದ್ದಿಯವಳು, 
ಮೇಧಾವಿನಿ, ಶಾಸ್ತ್ರಜ್ಞಾನವುಳ್ಳವಳು. 

೫೮೨. ಶೂದ್ರೀ ( > =ಶೂದ್ರನ ಹೆಂಡತಿ. ಶೂದ್ರಾ( ೩ ) =ಶೂದ್ರಜಾತಿಯ ಹೆಂಗಸು. 
ಆಭೀರೀ , ಮಹಾಶೂದ್ರೀ ( > = ಗೊಲ್ಲ ಜಾತಿಯ ಹೆಂಗಸು ; ಗೊಲ್ಲನ ಹೆಂಡತಿ ; ಆಭೀರ 
ಎಂಬ ಸಂಕರಜಾತಿಯ ಹೆಂಗಸು ; ಸಂಕರಜಾತಿಯವನ ಹೆಂಡತಿ, 

೫೮೩ . ಅರ್ಯಾಣಿ , ಅರ್ಯಾ (೩ )= ವೈಶ್ಯಜಾತಿಯ ಹೆಂಗಸು . ಕ್ಷತ್ರಿಯಾ, 
ಕ್ಷತ್ರಿಯಾಣಿ ( =ಕ್ಷತ್ರಿಯ , ಉಪಾಧ್ಯಾಯಾ, ಉಪಾಧ್ಯಾಯಿ ( ಸ್ತ್ರೀ ) = ಕಲಿಸು 
ವವಳು, ಅಧ್ಯಾಪಿಕೆ. ಆಚಾರ್ಯಾ ( ೩ ) = ಮಂತ್ರವ್ಯಾಖ್ಯಾನ ಮಾಡತಕ್ಕವಳು, ವೇದ 
ಶಾಸ್ತ್ರಗಳನ್ನು ಕಲಿಸುವವಳು. 


* ಆಲೀ ಎಂಬ ದೀರ್ಘಾಂತವೂ ಉಂಟು. 


೬ . ಮನುಷ್ಯವರ್ಗ: 

೧೧೩ 
ಆಚಾರ್ಯಾನೀ ತು ಪುಂಯೋಗೇ ಸ್ಯಾದರ್ಯಿ ಕ್ಷತ್ರಿಯೇ ತಥಾ | 
ಉಪಾಧ್ಯಾಯಾನ್ಯುಪಾಧ್ಯಾಯೀ ಪೋಟಾಸ್ತ್ರೀಪುಂಸಲಕ್ಷಣಾ || - ೫೮೪ 
ವೀರಪತ್ನಿ ವೀರಭಾರ್ಯಾ ವೀರಮಾತಾ ತು ವೀರಸೂಃ | 
ಜಾತಾಪತ್ಯಾ ಪ್ರಜಾತಾ ಚ ಪ್ರಸೂತಾ ಚ ಪ್ರಸೂತಿಕಾ || 

೫೮೫ 
ಸ್ತ್ರೀ ನಗ್ನಿಕಾಕೋಟವೀ ಸ್ಕೂಝತೀಸಂಚಾರಿಕೇ ಸಮೇ | 
ಕಾತ್ಯಾಯನ್ಯರ್ಧವೃದ್ದಾ ಯಾ ಕಾಷಾಯವಸನಾಧವಾ || 

೫೮೬ 
ಸೈರಂಧೀ ಪರವೇಶ್ಯಸ್ಥಾ ಸ್ವವಶಾ ಶಿಲ್ಪಕಾರಿಕಾ | 
ಅಸಿಕ್ಕೇ ಸ್ಯಾದವೃದ್ದಾ ಯಾ ಪ್ರೇಷ್ಯಾಂತಃಪುರಚಾರಿಣೀ | | ೫೮೭ 
ವಾರ ಗಣಿಕಾ ವೇಶ್ಯಾ ರೂಪಾಜೀನಾಥ ಸಾ ಜನೈ : | 
ಸತ್ಕತಾ ವಾರಮುಖ್ಯಾ ಸ್ಯಾಕ್ಕುಟ್ಟನೀ ಶಂಭಲೀ ಸಮೇ || 

೫೮೮ 


೫೮೪. ಆಚಾರ್ಯಾನೀ ( = ಆಚಾರ್ಯನ ಪತ್ನಿ . ಅರ್ಯಿ ( = ವೈಶ್ಯನ ಹೆಂಡತಿ. 
ಕ್ಷತ್ರಿಯೇ (ಸ್ತ್ರೀ ) =ಕ್ಷತ್ರಿಯನ ಹೆಂಡತಿ. ಉಪಾಧ್ಯಾಯಾನೀ , ಉಪಾಧ್ಯಾಯೀ ( > =ಉಪಾ 
ಧ್ಯಾಯನ ಪತ್ನಿ , ಪೋಟಾ( = ಮೀಸೆ ಮುಂತಾದ ಪುರುಷಲಕ್ಷಣವುಳ್ಳ ಹೆಂಗಸು. 

- ೫೮೫. ವೀರಪತ್ನಿ , ವೀರಭಾರ್ಯಾ ( = ವೀರನ ಪತ್ನಿ . ವೀರಮಾತ್ಮ , ವೀರಸೂ 
(೩ )= ವೀರನ ತಾಯಿ . ಜಾತಾಪತ್ಯಾ , ಪ್ರಜಾತಾ, ಪ್ರಸೂತಾ, ಪ್ರಸೂತಿಕಾ( = ಬಾಣಂತಿ. 
- ೫೮೬ . ನಗ್ನಿಕಾ,ಕೋಟವೀ ( ೩ )= ಬೆತ್ತಲೆಯಾದ ಹೆಂಗಸು. ದೂತೀ , ಸಂಚಾರಿಕಾ 
( = ದೂತಿ ( Handmaid ), ಕಾತ್ಯಾಯನೀ ( ಸ್ತ್ರೀ ) =ಕಾಷಾಯವಸ್ತ್ರವನ್ನುಟ್ಟಿರುವ 
ವಯಸ್ಸಾದ ವಿಧವೆ. 
- ೫೮೭ . ಸೈರಂಧೀ (೩ ) = ಪರಗೃಹದಲ್ಲಿದ್ದು ಕುಶಲಕಲೆಗಳನ್ನು ಮಾಡುವಸ್ವತಂತ್ರಳಾದ 
ಸ್ತ್ರೀ , ಅಸಿಡ್ನಿ ( = ಅಂತಃಪುರದಲ್ಲಿರುವ ಚಿಕ್ಕವಯಸ್ಸಿನ ದಾಸಿ. 

೫೮೮. ವಾರ , ಗಣಿಕಾ, ವೇಶ್ಯಾ , ರೂಪಾಜೀವಾ ( ೩ ) = ಸೂಳೆ, ವಾರಮುಖ್ಯಾ 
( = ಜನರಿಂದ ಸನ್ಮತಳಾದ ಸೂಳೆ, ಕುಟ್ಟನೀ , ಶಂಭಲೀ ( = ತಲೆಹಿಡುಕಿ 
(Procuress). 

೫೮೯ -೫೯೦ . ವಿಪ್ರಶ್ನಿಕಾ, ಈಕ್ಷಣಿಕಾ, ದೈವಜ್ಞಾ (೩ ) = ಕಣಿ, ಶಕುನಫಲ 
ಮುಂತಾದ್ದನ್ನು ಹೇಳತಕ್ಕವಳು. ರಜಸ್ವಲಾ, ಧರ್ಮಿಣೀ , ಅವಿ, ಆತ್ರೇಯೀ , ಮಲಿನೀ , 
- 1 ಕುಟ್ಟಿ ಎಂಬ ರೂಪವೂ ಉಂಟು. 


೫೯೩ 


ಅಮರಕೋಶ: ೨ 
ವಿಪ್ರಶ್ನಿಕಾ ಕ್ಷಣಿಕಾ ದೈವಜ್ಞಾಥ ರಜಸ್ವಲಾ | 
ಧರ್ಮಿಣ್ಯವಿರಾತ್ತೇಯೇ ಮಲಿನೀ ಪುಷ್ಪವತ್ಯಪಿ| | 

೫೮೯ 
ಋತುಮತ್ಯಪ್ಪುದಕ್ಕಾಪಿ ಹ್ಯಾದ್ರಜಃ ಪುಷ್ಪಮಾರ್ತವಮ್ | 
ಶ್ರದ್ಧಾಲುರ್ದೊಹದವತೀ ನಿಷ್ಕಲಾ ವಿಗತಾರ್ತವಾ || 

೫೯೦ 
ಆಪನ್ನ ಸತ್ಯಾ ಸ್ಯಾದ್ದುರ್ವಿಣ್ಯಂತರ್ವತೀ ಚ ಗರ್ಭಿಣೀ | 
ಗಣಿಕಾದೇಸ್ತು ಗಾಣಿಕ್ಯಂ ಗಾರ್ಭಿಣಂ ಯೌವತಂ ಗಣೇ || 

೫೯೧ 
ಪುನರ್ಭದಿ್ರಧಿಷರೂಢಾದ್ವಿಸ್ತಸ್ಯಾ ದಿಧಿಷುಃ ಪತಿಃ| 
ಸ ತು ದ್ವಿಜೋSಿದಿಧಿಷಸ್ಸೆವ ಯಸ್ಯ ಕುಟುಂಬಿನೀ || ೫೯೨ 
ಕಾನೀನಃಕನ್ಯಕಾಜಾತನ್ನು ತೋSಥ ಸುಭಗಾಸುತಃ | 
ಸೌಭಾಗಿನೇಯಃಸ್ಯಾತ್ಸಾರಣೆಯನ್ನು ಪರಸ್ಪಿಯಾ: || 
ಪುಷ್ಪವತೀ , ಋತುಮತೀ , ಉದಾ (೩ )= ಮುಟ್ಟಾದವಳು . ರಜಸ್ , ಪುಷ್ಪ , ಆರ್ತವ 
( ನ)= ಮುಟ್ಟು , ಶ್ರದ್ಧಾಲು, ದೋಹದವತೀ (೩ )= ಗರ್ಭಿಣಿಯಾಗಿ ಬಯಕೆಯುಳ್ಳವಳು. 
ನಿಷ್ಕಲಾ, ವಿಗತಾರ್ತವಾ ( ೩ ) = ಮುಟ್ಟು ನಿಂತವಳು. 

೫೯೧. ಆಪನ್ನಸತ್ಯಾ , ಗುರ್ವಿಣಿ , ಅಂತರ್ವತೀ , ಗರ್ಭಿಣಿ ಸ್ತ್ರೀ ) = ಗರ್ಭಿಣಿ. ಗಾಣಿಕ್ಯ 
( ನ) =ಸೂಳೆಯರ ಸಮೂಹ. ಗಾರ್ಭಿಣ ( ನ) = ಗರ್ಭಿಣಿಯರ ಸಮೂಹ, ಯೌವತಃ 
( ನ) = ಯುವತಿಯರ ಸಮೂಹ. 
- ೫೯೨. ಪುನರ್ಭೂ, ದಿಧಿಷ್ ( ಸ್ತ್ರೀ ) = ಪುನರ್ವಿವಾಹವನ್ನು ಮಾಡಿಕೊಂಡವಳು. ದಿಧಿಷು 
( ದಿಧಿಷ ) ( ಪು) = ಪುನರ್ವಿವಾಹವನ್ನು ಮಾಡಿಕೊಂಡವಳ ಗಂಡ. ಅಗೋದಿಧಿಷ 
( ಪು) = ಪುನರ್ವಿವಾಹವಾದವಳು ಯಾವನ ಮನೆಯಲ್ಲಿ ಗೃಹಕೃತ್ಯವನ್ನು ಸಾಗಿಸುವ 
ಅವನು. 

೫೯೩ . ಕಾನೀನ ( ಪು) = ಮದುವೆಯಾಗದವಳು ಹೆತ್ತ ಮಗ, ಸೌಭಾಗಿನೇಯ . 
( ಪು) = ಭಾಗ್ಯವಂತೆಯ ಮಗ. ಪಾರಣ್ಯ ( ಪು = ಪರಸ್ತ್ರೀಯರಲ್ಲಿ ಪಡೆದ ಮಗ. 


1 _ ಯೌವನ ಎಂಬ ರೂಪವೂ ಉಂಟು. 
2 ಅಗೋದಿಧಿಷ ( ಪು) =ಜೇಷ್ಠಸಹೋದರನ ಮರಣಾನಂತರ ಅವನ ಪತ್ನಿಯನ್ನು ಮದುವೆ 
ಯಾದವನು. ( = ಜೈ ಸಹೋದರಿಯು ಮದುವೆಯಾಗುವುದಕ್ಕೆ ಮೊದಲು ಮದುವೆ 
ಯಾದವಳು - ಎಂಬ ಅರ್ಥಾಂತರಗಳೂ ಉಂಟು. 


೬ . ಮನುಷ್ಯವರ್ಗ : 


೧೧೫ 


ಪ್ರತೃಷ್ಟನೇಯಃ ಸ್ಯಾತ್ಮತೃಷ್ಟಯಶ್ಚ ಪಿತೃಷ್ಟಸುಃ | 
ಸುತೋ ಮಾತೃಷ್ಟ ಸುಶೈವಂ ವೈಮಾತೇಯೋ ವಿಮಾತ್ಮಜಃ|| ೫೯೪ 
ಅಥ ಬಾಂಧಕಿನೇಯಃಸ್ಯಾದ್ಭಂಧುಲಶ್ಯಾಸತೀಸುತಃ | 
ಕೌಲಟೇರಃಕೌಲಟೇಯೋ ಭಿಕ್ಷುಕೀ ತು ಸತೀ ಯದಿ || 

೫೯೫ 
ತದಾ ಕೌಲಟಿನೇಯೋsಸ್ಯಾ : ಕೌಲಟೇಯೋsಪಿ ಚಾಜೇ || 
ಆತ್ಮಜಸ್ತನಯಸೂನುಸ್ಸುತಃ ಪುತ್ರ : ಪ್ರಿಯಾಂತ್ವಮೀ || 

೫೯೬ 
ಆಹುರ್ದುಹಿತರಂ ಸರ್ವೆsಪತ್ಯಂ ತೋಕಂತಯೋಸ್ಪಮೇ | 
ಸ್ವಜಾತೇ ತೈರಸೋರಸ್ಟ್ ತಾತಸ್ತು ಜನಕಃ ಪಿತಾ || 

೫೯೭ 
ಜನಯಿತ್ರೀ ಪ್ರಸೂರ್ಮಾತಾ ಜನನೀ ಭಗಿನೀ ಸ್ವಸಾ | 
ನನಾಂದಾ ತು ಸ್ವಸಾ ಪತ್ಯುರ್ನ ಪೌತ್ರೀ ಸುತಾತ್ಮಜಾ|| ೫೯೮ 
ಭಾರ್ಯಾಸ್ತು ಭಾತೃವರ್ಗಸ್ಯ ಯಾತರಃ ಸ್ಯುಃ ಪರಸ್ಪರಮ್ | 
ಪ್ರಜಾವತೀ ಭಾತೃಜಾಯಾ ಮಾತುಲಾನೀ ತು ಮಾತುಲೀ || ೫೯೯ 
- ೫೯೪ ಪೈಸೃಷ್ಟಯ, ಪೈತೃಷಸೀಯ ( ಪು) =ಸೋದರತ್ತೆಯ ( ತಂದೆಯ 
ಸಹೋದರಿಯ) ಮಗ. ಮಾತೃಷ್ಟನೇಯ , ಮಾತೃಷ್ಟಸೀಯ ( ಪು =ತಾಯಿಯ ಸಹೋದರಿಯ 
ಮಗ. ( ಸ್ತ್ರೀ , ಮಾತೃಷ್ಟ ಸೇಯಿ , ಮಾತೃಷ್ಟಯಾ 
) ವೈಮಾತ್ರೆಯ ( ಪು) = ಮಲತಾಯಿಯ 


ಮಗ. 


೫೯೫- ೫೯೬ . ಬಾಂಧಕಿನೇಯ, ಬಂಧುಲ , ಅಸತೀಸುತ, ಕೌಲಟೇರ, ಕೌಲಟೇಯ 
( ಪು) = ವ್ಯಭಿಚಾರಿಣಿಯ ಮಗ, ಕೌಲಟಿನೇಯ, ಕೌಲಟೇಯ ( ಪು) =ಶೀಲವಂತೆಯಾದ 
ಭಿಕ್ಷುಕಿಯ ಮಗ. 

೫೯೬- ೫೯೭. ಆತ್ಮಜ, ತನಯ , ಸೂನು, ಸುತ, ಪುತ್ರ ( ಪು) = ಮಗ, ಈ ಶಬ್ದಗಳೇ 
ಸ್ತ್ರೀಲಿಂಗದಲ್ಲಿದ್ದರೆ- ಆತ್ಮಜಾ, ತನಯಾ, ಸೂನು, ಸುತಾ, ಪುತ್ರೀ ಮತ್ತು ದುಹಿತ್ಯ 
( ಶ್ರೀ )= ಮಗಳು. ಅಪತ್ಯ , ತೋಕ( ನ) = ಮಗ ಅಥವಾ ಮಗಳು ( Child ). ಔರಸ, ಔರಸ್ಯ 
( ಪ) = ಹೊಟ್ಟೆಯಲ್ಲಿ ಹುಟ್ಟಿದ ಮಗ(Legitimate Son .) ತಾತ, ಜನಕ , ಪಿತೃ ( ಪು - ತಂದೆ. 
- ೫೯೮. ಜನಯಿತ್ರೀ , ಪ್ರಸೂ , ಮಾತೃ , ಜನನೀ ( ೩ ) = ತಾಯಿ , ಭಗಿನೀ , ಸ್ವಸ್ಥ 
( = ಸಹೋದರಿ. ನನಾಂದೃ ( = ಗಂಡನ ಒಡಹುಟ್ಟಿದವಳು, ನಾದಿನಿ, ನ , ಪೌತ್ರೀ , 
ಸುತಾತ್ಮಜಾ( = ಮಗನ ಅಥವಾ ಮಗಳ ಮಗಳು . 


೧೧೬ 


ಅಮರಕೋಶ: ೨ 


ಪತಿಪತ್ತೊ ಪ್ರಸೂ : ಶ್ವಶೂ : ಶ್ವಶುರಸ್ತು ಪಿತಾ ತಯೋಃ| 
ಪಿತುರ್ಭಾತಾ ಪಿತೃವ್ಯ : ಸ್ಯಾತ್ ಮಾತುರ್ಭಾತಾ ತು ಮಾತುಲಃ|| ೬೦೦ 
ಶ್ಯಾಲಾಸ್ಸುರ್ಭಾತರಃ ಪತ್ನಾ : ಸ್ವಾಮಿನೋ ದೇವ್ರದೇವ | 
ಸ್ವಸೀಯೋ ಭಾಗಿನೇಯಃಸ್ಯಾಚ್ಛಾಮಾತಾ ದುಹಿತು : ಪತಿ: || ೬೦೦ 
ಪಿತಾಮಹಃ ಪಿತೃಪಿತಾ ತತಾ ಪ್ರಪಿತಾಮಹಃ| 
ಮಾತುರಾತಾಮಹಾದೈವಂ ಸಪಿಂಡಾಸ್ತು ಸನಾಭಯಃ|| ೬೦೨ 
ಸಮಾನೋದರ ಸೋದರಸಗರ್ಳ್ಯಸಹಜಾಸ್ಸಮಾಃ | 
ಸಗೋತ್ರಬಾಂಧವಜ್ಞಾತಿಬಂಧುಸ್ವಸ್ವಜನಾಸ್ಸಮಾಃ|| 

೬೦೩ 


೫೯೯. ಯಾತ್ಮ ( = ಗಂಡನ ಸೋದರನ ಪತ್ನಿ , ಓರಗಿತ್ತಿ . ಪ್ರಜಾವತೀ , ಭ್ರಾತೃಜಾಯಾ 
(೩ )=ಸೋದರನ ಹೆಂಡತಿ, ಅತ್ತಿಗೆ, ಮಾತುಲಾ , ಮಾತುಲೀ ( =ಸೋದರಮಾವನ 
ಹೆಂಡತಿ. 

೬೦೦. ಶ್ವಶೂ (೩ ) = ಗಂಡನ ಅಥವಾ ಹೆಂಡತಿಯ ತಾಯಿ , ಅತ್ತೆ , ಶ್ವಶುರ 
( ಪು) = ಗಂಡನ ಅಥವಾ ಹೆಂಡತಿಯ ತಂದೆ, ಮಾವ, ಪಿತೃವ್ಯ ( ಪು) = ತಂದೆಯ ಸೋದರ , 
ಚಿಕ್ಕಪ್ಪ , ದೊಡ್ಡಪ್ಪ , ಮಾತುಲ( ಪು) = ತಾಯಿಯ ಸಹೋದರ, ಸೋದರಮಾವ. 
- ೬೦೧. ಶ್ಯಾಲ ( ಸ್ಕಾಲ) ( ಪು) = ಹೆಂಡತಿಯ ಸೋದರ, ದೇವ, ದೇವರ ( ಪು) = ಗಂಡನ 
ಸೋದರ, ಮೈದುನ, ಸ್ವಸೀಯ, ಭಾಗಿನೇಯ ( ಪು) =ಸೋದರಿಯ ಮಗ, ಸೋದರಳಿಯ . 
ಜಾಮಾತೃ ( ಪು = ಮಗಳ ಗಂಡ, ಅಳಿಯ . 

೬೦೨. ಪಿತಾಮಹ ( ಪು) = ತಂದೆಯ ತಂದೆ , ಅಜ್ಜ . ಪ್ರಪಿತಾಮಹ ( ಪು) = ಅಜ್ಜನ ತಂದೆ, 
ಮುತ್ತಜ್ಜ . ಮಾತಾಮಹ ( ಪು) = ತಾಯಿಯ ತಂದೆ ಪ್ರಮಾತಾಮಹ ( ಪು) = ಮಾತಾಮಹನ 
ತಂದೆ . ಸಪಿಂಡ, ಸನಾಭಿ ( ಪು) = ಮೂಲಪುರುಷನಿಂದ ಏಳು ತಲೆಯವರೆಗಿನ ಜ್ಞಾತಿ, 
ದಾಯಾದಿ. 

೬೦೩ . ಸಮಾನೋದರ್ಯ, ಸೋದರ್ಯ, ಸಗರ್ಭ, ಸಹಜ ( ಪು)=ಸಹೋದರ . 
ಸಗೋತ್ರ, ಬಾಂಧವ, ಜ್ಞಾತಿ, ಬಂಧು, ಸ್ವ , ಸ್ವಜನ( ಪು)= ಒಂದೇ ಕುಲದಲ್ಲಿ ಹುಟ್ಟಿದವನು ; 
ನೆಂಟ. 


1 ದೇವನ್ ಎಂಬ ನಕಾರಾಂತವೂ ಇದ. 
2 ಸಹೋದರ, ಸೋದರ ಶಬ್ದಗಳೂ ಇವೆ. 


೬. ಮನುಷ್ಯವರ್ಗ : 

೧೧೭ 
ಜ್ಞಾತೇಯಂ ಬಂಧುತಾ ತೇಷಾಂಕ್ರಮಾದ್ಭಾವಸಮೂಹಯೋಃ| 
ಧವಃ ಪ್ರಿಯಃ ಪತಿರ್ಭತರ್ಾ ಜಾರನ್ನೂ ಪಪತಿಸ್ಸಮ್ || 

೬೦೪ 
ಅಮೃತೇ ಜಾರಜಃ ಕುಂಡೋ ಮೃತೇ ಭರ್ತರಿ ಗೋಲಕಃ | 
ಭಾತೀಯೋ ಭ್ರಾತೃಜೋ ಭಾತೃಭಗಿನ್ಸ್ ಭಾತರಾವುಭೌ || ೬೦೫ 
ಮಾತಾಪಿತರೌ ಪಿತರೇ ಮಾತರಪಿತರೌ ಪ್ರಸೂಜನಮಿತಾ | 
ಶ್ವಶೂಶ್ವಶುರೌ ಶ್ವಶುರೊ ಪುತ್ ಪುತ್ರಶ್ಚ ದುಹಿತಾ ಚ || 

೬೦೬ 
ದಂಪತೀ ಜಂಪತೀ ಜಾಯಾಪತೀ ಭಾರ್ಯಾಪತೀ ಚ ತೇ | 
ಗರ್ಭಾಶಯೋ ಜರಾಯುಃ ಸ್ಯಾದುಲ್ಬಂ ಚ ಕಲಲೋsಯಾಮ್ || ೬೦೭ 
ಸೂತಿಮಾಸೋ ವೈಜನನೋ ಗರ್ಭೋ ಭೂಣ ಇಮ್ ಸಮ್ | 
ತೃತೀಯಾ ಪ್ರಕೃತಿ: ಷಂಡ: ಕೀಬಃ ಪಂಡೋ ನಪುಂಸಕಮ್ || 


- ೬೦೪, ಜ್ಞಾತೇಯ ( ನ) = ನೆಂಟತನ, ಬಾಂಧವ್ಯ , ಬಂಧುತಾ ( = ಬಂಧುಗಳ 
ಸಮೂಹ. ಧವ, ಪ್ರಿಯ , ಪತಿ, ಭರ್ತೃ ( ಪು = ಗಂಡ, ಜಾರ, ಉಪಪತಿ ( ಪು) = ಮಿಂಡ. 

೬೦೫. ಕುಂಡ ( ಪು) = ಗಂಡನಿರುವಾಗ ವ್ಯಭಿಚಾರದಿಂದ ಹುಟ್ಟಿದವನು. ಗೋಲಕ 
( ಪು) = ಗಂಡನು ಸತ್ತಮೇಲೆ ವ್ಯಭಿಚಾರದಿಂದ ಹುಟ್ಟಿದವನು. ಬ್ರಾಯ, ಭ್ರಾತೃಜ 
( ಪು) =ಸೋದರನ ಮಗ, ಭ್ರಾತೃಭಗಿನೀ ( ಸ್ತ್ರೀ ), ಭ್ರಾತೃ ( ಪು)= ( ಈ ಎರಡು ಶಬ್ದಗಳೂ 
ದ್ವಿವಚನ ಅಥವಾ ಬಹುವಚನದಲ್ಲಿರುವಾಗ)ಸೋದರ ಸೋದರಿಯರು, ಅಣ್ಣ ತಂಗಿಯರು, 
ಅಕ್ಕತಮ್ಮಂದಿರು. 
- ೬೦೬ . ಮಾತಾಪಿತೃ, ಪಿತೃ , ಮಾತರಪಿತೃ ( ಪು. ದ್ವಿವಚನ ಅಥವಾ ಬಹುವಚನ) = ತಂದೆ 
ತಾಯಿಗಳು . ಶ್ವಶೂಶ್ವಶುರ, ಶ್ವಶುರ ( ಪು. ದ್ವಿವಚನ ಅಥವಾ ಬಹುವಚನ) = ಅತ್ತೆ 
ಮಾವಂದಿರು. ಪುತ್ರ ( ಪು. ದ್ವಿವಚನ ಅಥವಾ ಬಹುವಚನ) = ಮಗ ಮತ್ತು ಮಗಳು . 

೬೦೭. ದಂಪತಿ, ಜಂಪತಿ, ಜಾಯಾಪತಿ, ಭಾರ್ಯಾಪತಿ ( ಪು .) (ಸ್ವಾಭಾವಿಕವಾಗಿ 
ದ್ವಿವಚನ. ಅನೇಕ ದಂಪತಿಗಳು ಎಂಬ ಅರ್ಥದಲ್ಲಿ ಬಹುವಚನವೂ ಬರಬಹುದು) = ಗಂಡ 
ಹೆಂಡಿರು, ದಂಪತಿಗಳು. ಗರ್ಭಾಶಯ , ಜರಾಯು ( ಪು),ಉಲ್ಬ ( ನ) = ಗರ್ಭವನ್ನು ಸುತ್ತಿರುವ 
ಚೀಲ, ಮಾಸು, ಕಲಲ ( ಪು. ನ = ಗರ್ಭದ ಪ್ರಥಮಾವಸ್ಥೆ , ಶುಕ್ಲಶೋಣಿತಗಳ ಸಂಪಾತ. 


ಇದಕ್ಕೆ ಬಾಂಧವ್ಯ , ನೆಂಟತನ ಎಂಬ ಅರ್ಥವೂ ಇದೆ. 


೧೧೮ 


ಅಮರಕೋಶಃ೨ 


ಶಿಶುತ್ವಂ ಶೈಶವಂ ಬಾಲ್ಯಂ ತಾರುಣ್ಯಂ ಯೌವನಂ ಸಮೇ | 
ಸ್ಮಾತ್‌ಸ್ಥಾವಿರಂ ತು ವೃದ್ದ ತ್ವಂ ವೃದ್ದ ಸಂಘsಪಿ ವಾರ್ಧಕಮ್ || ೬೦೯ 
ಪಲಿತಂ ಜರಸಾ ಶೌಕೃಂಕೇಶಾದೌ ವಿಸ್ತಸಾ ಜರಾ | 
ಸ್ಯಾದುತ್ತಾನಶಯಾ ಡಿಂಭಾ ಸ್ತನಪಾ ಚ ಸ್ತನಂಧಯೇ || 
ಬಾಲನ್ನು ಸ್ಕ್ಯಾನ್ಮಾಣವಕೋ ವಯಸ್ಸಸ್ತರುಣೋ ಯುವಾ | 
ಪ್ರವಯಾಃ ಸ್ಥವಿರೋ ವೃದ್ರೂ ಜೀನೋ ಜೀರ್ಣೋ ಜರನ್ನಪಿ || ೬೧೧ 
ವರ್ಷಿಯಾನ್ ದಶಮೀ ಜ್ಯಾಯಾನ್ ಪೂರ್ವಜಿಯೋಗ್ರಜಃ| 
ಜಘನ್ಯಜೇ ಸ್ಯು : ಕನಿಷ್ಠಯವೀಯೋವರಜಾನುಜಾಃ|| - ೬೧೨ 


೬೦೮. ಸೂತಿಮಾಸ, ವೈಜನನ ( ಪು)= ಹೆರಿಗೆಯ ತಿಂಗಳು, ಗರ್ಭ, ಭ್ರೂಣ( ಪು) = ಗರ್ಭ . 
ತೃತೀಯಪ್ರಕೃತಿ ( ೩ ), ಷಂಡ, ಕೀಬ, ಪಂಡ ( ಪು), ನಪುಂಸಕ ( ನ) = ನಪುಂಸಕ. 

೬೦೯ . ಶಿಶುತ್ವ , ಶೈಶವ, ಬಾಲ್ಯ ( ನ) = ಹುಡುಗತನ, ತಾರುಣ್ಯ , ಯೌವನ ( ನ) = ಪ್ರಾಯ . 
ಸ್ಥಾವಿರ, ವೃದ್ಧತ್ವ , ವಾರ್ಧಕ ( ನ) = ಮುಪ್ಪು . ವಾರ್ಧಕ ( ನ) = ಮುದುಕರ ಗುಂಪು. 

೬೧೦. ಪಲಿತ ( ನ) = ಮುಪ್ಪಿನಿಂದಾದ ಕೂದಲಿನ ಬಿಳುಪು, ನರೆ. ವಿಸ್ರಸಾ, ಜರಾ 
( ಶ್ರೀ ) = ಬಹಳ ಮುಪ್ಪು , ಉತ್ತಾನಶಯಾ, ಡಿಂಭಾ, ಸ್ತನಪಾ, ಸ್ತನಂಧಯೇ ( ಸ್ತ್ರೀ ) = ಹೆಣ್ಣು 
ಶಿಶು, ಎಳೆಯ ಮಗು. ( ಮುಂದೆ ೬೧೮ನೆಯ ಶ್ಲೋಕದಲ್ಲಿ ತ್ರಿಷು ಜರಾವರಾ ಎಂದು 
ಹೇಳಿರುವುದರಿಂದ ಉತ್ತಾನಶಯಾ ಮುಂತಾದ ಶಬ್ದಗಳು ವಿಶೇಷ್ಯನಿಷ್ಟವಾಗಿ ಮೂರು 
ಲಿಂಗಗಳಲ್ಲಿಯೂ ಇರುತ್ತವೆ. ಉದಾ : ಉತ್ತಾನಶಯಃ ಪುತ್ರ , ಉತ್ತಾನಶಯಾ ಪುತ್ರೀ , 
ಉತ್ತಾನಶಯಮಪತ್ಯಮ್, ಉತ್ತಾನಶಯ , ಡಿಂಭ, ಸ್ತನಪ, ಸ್ತನಂಧಯ ( ಪು) ನಪುಂಸಕದಲ್ಲಿ 
ಪುಲ್ಲಿಂಗ ಪ್ರಕೃತಿರೂಪಗಳೇ ಇರುತ್ತವೆ.) 

೬೧೧. ಬಾಲ, ಮಾಣವಕ ( ಪು) (- ಸ್ತ್ರೀ . ಮಾಣವಿಕಾ) = ಹುಡುಗ, ವಯಸ್, ತರುಣ , 
ಯುವನ್ ( ಪು) (- ಸ್ತ್ರೀ , ತರುಣೀ , ಯುವತಿ) = ಯುವಕ . ಪ್ರವಯಸ್,, ಸ್ಥವಿರ, ವೃದ್ದ , 
ಜೀನ, ಜೀರ್ಣ, ಜರತ್ ( ಪು) (- ಸ್ತ್ರೀ , ಜರತೀ ) = ಮುದುಕ. 

೬೧೨. ವರ್ಷಿಯಸ್ , ದಶಮಿನ್ , ಜ್ಯಾಯಸ್ ( ಪು) ( ಸ್ತ್ರೀ , ವರ್ಷಿಯಸೀ , ದಶಮಿನೀ , 


1 ಶಂಡ, ಶಂಢ ಎಂಬ ರೂಪಗಳೂ ಇವೆ. 
2 ಇದು ಪುಲ್ಲಿಂಗದಲ್ಲಿಯೂ ಇದೆ. 
3 ವಾರ್ಧಕ್ಯ ಎಂಬ ಶಬ್ದವೂ ಇದೆ. 


00 


೬ . ಮನುಷ್ಯವರ್ಗ: 

೧೧೯ 
ಅಮಾಂಸೋ ದುರ್ಬಲಶ್ಚಾತೋ ಬಲವಾನ್ ಮಾಂಸಲೋsಂಸಲಃ | 
ತುಂದಿಲನ್ನುಂದಿಭಸುಂದೀ ಬೃಹತ್ಕುಕ್ಷಿ : ಪಿಚಂಡಿಲಃ || 

೬೧೩ 
ಅವಟೀಟೋವನಾಟಶ್ಚಾವಭ್ರಟೊ ನತನಾಸಿಕೇ | 
ಕೇಶವಃಕೇಶಿಕಃ ಕೇಶೀ ವಲಿನೋ ವಲಿಭಸ್ಸಮೌ || 

೬೧೪ 
ವಿಕಲಾಂಗಸ್ತು ಪೋಗಂಡ: ಖರ್ವೊ ಪ್ರಸ್ವಶ್ಚ ವಾಮನಃ | 
ಖರಣಾಸ್ಪ್ಯಾರಣಸೋ ವಿಗ್ರಸ್ತು ಗತನಾಸಿಕಃ || 

೬೧೫ 
ಖರಣಾಸ್ಸಾತುರಣಸಃ ಪ್ರಜ್ಞು: ಪ್ರಗತಜಾನುಕಃ | 
ಊರ್ಧ್ವಜುರೂರ್ಧ್ವಜಾನುಃ ಸ್ಯಾತ್ ಸಂಜ್ಜುಸ್ಸಂಹತಜಾನುಕಃ || ೬೧೬ 
ಜ್ಯಾಯಸಿ)= ಹಣ್ಣು ಮುದುಕ , ಪೂರ್ವಜ, ಅಗ್ರಿಯ, ಅಗ್ರಜ ( ಪು)= ಹಿರಿಯ ಸೋದರ , 
ಅಣ್ಣ . ಜಘನ್ಯಜ, ಕನಿಷ್ಠ , ಯವೀಯಸ್, ಅವರಜ, ಅನುಜ ( ಪು)( -ಸ್ತ್ರೀ ಯವೀಯಸಿ)= 
ಕಿರಿಯಸೋದರ , ತಮ್ಮ , 

೬೧೩ . ಅಮಾಂಸ, ದುರ್ಬಲ, ಛಾತ ( ಪು)= ಬಡಕಲು ಮೈಯವಳು, ಅಶಕ್ತ , ಬಲವತ್ , 
ಮಾಂಸಲ, ಅಂಸಲ ( ಪು) (- . ಬಲವತೀ ) = ದೇಹಪುಷ್ಟಿಯುಳ್ಳವನು, ಬಲಶಾಲಿ, ತುಂದಿಲ, 
ತುಂದಿಭ, ( ತುಂಡಿಕ ), ತುಂದಿನ್, ಬೃಹತ್ಕುಕ್ಷಿ , ಪಿಚಂಡಿಲ (ಪಿಚಂಡಿಲ) ( ಪು.) ( ಗ್ರೀ . 
ತುಂದಿನೀ )= ಡೊಳ್ಳುಹೊಟ್ಟೆಯವನು. 
- ೬೧೪. ಅವಟೀಟ, ಅವನಾಟ, ಅವಭ್ರಟ, ನತನಾಸಿಕ ( ಪು) = ಚಪ್ಪಟೆ ಮೂಗುಳ್ಳವನು. 
ಕೇಶವ, ಕೇಶಿಕ, ಕೇಶಿನ್ ( ಪು) ( - ಸ್ತ್ರೀ ಕೇಶಿನಿ ) = ಸುಂದರವಾದ ತಲೆ ಕೂದಲುಳ್ಳವನು. 
ವಲಿನ, ವಲಿಭ ( ಪು) = ಸುಕ್ಕುಗಟ್ಟಿದ ಚರ್ಮ ಉಳ್ಳವನು. 

೬೧೫ . ವಿಕಲಾಂಗ , ಪೋಗಂಡ ( ಪು) ( ಸೀ . ವಿಕಲಾಂಗೀ , ವಿಕಲಾಂಗಾ) = ಅಂಗಹೀನ. 
ಖರ್ವ, ಪ್ರಸ್ವ, ವಾಮನ( ಪು) = ಕುಳ್ಳ , ಖರಣಸ್ , ಖರಣಸ ( ಪು) = ಚೂಪಾದ ಮೂಗುಳ್ಳವನು, 
ಗಿಣಿಮೂಗ, ವಿಗ್ರ , ಗತನಾಸಿಕ ( ಪು) = ಮೂಗಿಲ್ಲದವನು . 

೬೧೬ . ಖರಣಸ್ , ಖರಣಸ ( ಪು) =ಗೊರಸಿನಂತಹ ಮೂಗುಳ್ಳವನು, ಚಪ್ಪಟೆಮೂಗ. 
ಪ್ರಜ್ಞು, ಪ್ರಗತಜಾನುಕ ( ಪು = ಒಂದಕ್ಕೊಂದು ದೂರವಾದ ಮೊಳಕಾಲುಳ್ಳವನು, ಕಿಸಿಗಾಲಿ 
ನವನು.ಊರ್ಧ್ವಣ್ಣು,ಊರ್ಧ್ವಜಾನು( ಪು) =ಉದ್ದವಾದ ಮೊಳಕಾಲುಳ್ಳವನು, ಮಾರುಗಾಲಿ 
ನವನು. ಸಂಜ್ಜು, ಸಂಹತಜಾನುಕ ( ಪು = ಒಂದಕ್ಕೊಂದು ತಗಲುವ ಮೊಣಕಾಲುಳ್ಳವನು . 
1 ಅಪೋಗಂಡ ಎಂಬ ರೂಪಾಂತರವೂ , ಬಾಲಕ ಎಂಬ ಅರ್ಥಾಂತರವೂ ಉಂಟು. 
2 ವಿಖ್ಯ ಎಂಬ ರೂಪಾಂತರವೂ ಉಂಟು. 


೧೨೦ 


ಅಮರಕೋಶಃ೨ 


೬೧೭ 


೬೧೮ 


ಸ್ಯಾದಡೇ ಬಧಿರಃ ಕುಬೇ ಗಡುಲಃ ಕುಕರೇ ಕುಣಿಃ| 
ಪೃಶ್ನಿರಲ್ಪತನೇ ಶ್ಲೋಣ ಪಂ ಮುಂಡಸ್ತು ಮುಂಡಿತೇ || - 
ವಲಿರಃ ಕೇಕರೇ ಖೋಡೇ ಖಂಜಸ್ವಿಷು ಜರಾವರಾಃ | 
ಜಟುಲಃ ಕಾಲಕಃ ಪಿಪ್ಪುಕಲಕಾಲಕಃ || 
ಅನಾಮಯಂ ಸ್ಯಾದಾರೋಗ್ಯಂ ಚಿಕಿತ್ಸಾ ರಕ್ಷತಿಕ್ರಿಯಾ| 
ಭೇಷಜೇಷಧಭೈಷಜ್ಯಾನ್ಯಗದೋ ಜಾಯುರಿತ್ಯಪಿ|| 
ಸ್ತ್ರೀ ರುಗ್ರಜಾ ಚೋಪತಾಪರೊಗವ್ಯಾಧಿಗದಾಮಯಾ: | 
ಕ್ಷಯಃಶೋಷಶ್ಚ ಯಕ್ಷಾ ಚ ಪ್ರತಿಶ್ಯಾಯಸ್ತು ಪೀನಸಃ || . 


೬೧೯ 


೬೨೦ 


೬೧೭ . ಏಡ, ಬಧಿರ ( ಪು) = ಕಿವುಡ, ಕುಬ್ಬ , ಗಡುಲ ( ಪು) = ಗೂನುಬೆನ್ನಿನವ, ಗುಜ್ಜಾರಿ. 
ಕುಕರ, ಕುಣಿ ( ಪು) = ಕೈ ಇಲ್ಲದವನು ; ಸೊಟ್ಟ ಕೈಯವನು. ಪ್ರಶ್ನಿ , ಅಲ್ಪತನು ( ಪು)= ಚಿಕ್ಕ 
ಮೈಕಟ್ಟುಳ್ಳವನು.ಶೋಣ, ಪಂಗು ( ಪು) (- ಸ್ತ್ರೀ , ಪಂಗೂ )= ಕುಂಟ ಮುಂಡ, ಮುಂಡಿತ 
( ಪು)= ಕೂದಲನ್ನು ಬೋಳಿಸಿಕೊಂಡ ತಲೆಯವನು. 

೬೧೮. ವಲಿರ, ಕೇಕರ ( ಪು = ಮಳುಗಣ್ಣಿನವನು. ಖೋಡ, ಖಂಜ ( ಪು) = ಹೆಳವ, 
ಕಾಲಿಲ್ಲದವನು. ೬೧೦ನೆಯ ಶ್ಲೋಕದ ಉತ್ತಾನಶಯ ಶಬ್ದದಿಂದ ಖಂಜ ಶಬ್ದದವರೆಗಿರುವ 
ಶಬ್ದಗಳುಮೂರುಲಿಂಗಗಳಲ್ಲಿಯೂ ಅರ್ಥಾನುಸಾರವಾಗಿ ಬರುತ್ತವೆ. ಜಟುಲ (ಜಡುಲ), 
ಕಾಲಕ, ಪಿಪ್ಪು , ತಿಲಕ, ತಿಲಕಾಲಕ ( ಪು)= ದೇಹದಮೇಲಿರುವ ಕರಿಯ ಮಚ್ಚೆ. 

೬೧೯ . ಅನಾಮಯ , ಆರೋಗ್ಯ ( ನ) = ಆರೋಗ್ಯ, ಚಿಕಿತ್ಸಾ , ರುಕ್ಷತಿಕ್ರಿಯಾ 
( ೩ ) =ರೋಗದ ಚಿಕಿತ್ಸೆ . ಭೇಷಜ , ಔಷಧ, ಬೈಷಜ್ಯ ( ನ), ಅಗದ, ಜಾಯು ( ಪು) = ಔಷಧ, 
ಮದ್ದು. . 

೬೨೦. ರುಜ್ , ರುಜಾ, ( ಸ್ತ್ರೀ ), ಉಪತಾಪ, ರೋಗ, ವ್ಯಾಧಿ, ಗದ, ಆಮಯ 
( ಪು) =ರೋಗ, ಕಾಹಿಲೆ ,ಕ್ಷಯ, ಶೋಷ, ಯಕ್ಷನ್ ( ಪು) =ಕ್ಷಯರೋಗ, ಪ್ರತಿಶ್ಯಾಯ, 
ಪೀನಸ ( ಪು) = ನೆಗಡಿ , ( ವೈದ್ಯಶಾಸ್ತ್ರದಲ್ಲಿ ಪೀನಸವೆಂದರೆ ಮೂಗಿನ ಒಂದು ರೋಗ 
ಭೇದ). 


| ಕೂಣಿ ಎಂಬ ರೂಪಾಂತರವೂ ಇದೆ. 
2 ಪ್ರತಿಶ್ಯಾ ಎಂಬ ಆಕಾರಾಂತವೂ ಇದೆ. 


೬ . ಮನುಷ್ಯವರ್ಗ: 


೧೨೧ 


ಸ್ತ್ರೀಕುಕುತಂ ಕ್ಷವಃ ಪುಂಸಿ ಕಾಸನ್ನು ಕ್ಷಮಥುಃ ಪುಮಾನ್ | 
ಶೋಪಸ್ಸುಶ್ವಯಥುನ್ಮೂಥಃಪಾದಸ್ಪೋಟೋ ವಿಪಾದಿಕಾ || 
ಕಿಲಾಸಸಿ ಕಟ್ನಾಂ ತು ಪಾಮಪಾಮೇ ವಿಚರ್ಚಿಕಾ | 
ಕಂಡೂ ಖರ್ಜೂಶ್ಯ ಕಂಡೂಯಾವಿಸ್ಫೋಟ: ಪಿಟಕಷು|| 
ವ್ರಸೋsಯಾಮೀರ್ಮಮರುಃಕ್ಲೀಬೇ ನಾಡೀವ್ರಣಃ ಪುಮಾನ್ | 
ಕೋಡೋ ಮಂಡಲಕಂ ಕುಷ್ಟಶ್ಚಿ ದುರ್ನಾಮಕಾರ್ಶಸೀ || ೬೨೩ 
ಆನಾಹಸ್ತು ನಿಬಂಧಃ ಸ್ಯಾತ್ ಗ್ರಹಣೀ ರುಕ್ಷವಾಹಿಕಾ | 
ಪ್ರಸ್ಪರ್ದಿಕಾ ವಮಿಶ್ಚ ಸ್ತ್ರೀ ಪುಮಾಂಸ್ತು ವಮಥುಃಸಮಾಃ|| 
ವ್ಯಾಧಿಭೇದಾ ವಿದ್ರಧಿಃ ಸ್ತ್ರೀ ಜ್ವರಮೇಹಭಗಂದರಾಃ | 
ಅಲ್ಫ್ರೀ ಮೂತ್ರಕೃಚ್ಛಂ ಸ್ಯಾತ್ ಪೂರ್ವ ಶುಕ್ರಾವದೇಷು|| ೬೨೫ 


- ೬೨೧. ಕ್ಷುತ್ ( ಸ್ತ್ರೀ ), ಕುತ ( ನ), ಓವ ( ಪು = ಶೀನು (Sneezing), ಕಾಸ ಕ್ಷವಥು 
( ಪು) = ಕೆಮ್ಮು , ಶೋಫ, ಶ್ವಯಥು, ಶೋಥ ( ಪು) = ಊತ ( Swelling), ಪಾದಸ್ಫೋಟ 
( ಪು), ವಿಪಾದಿಕಾ ( ಸ್ತ್ರೀ ) ಕಾಲೊಡೆಯುವುದು, ಕಾಲುಬಿರಿತ. 

೬೨೨. ಕಿಲಾಸ , ಸಿಧ್ಯ ( ನ)= ಚಿಬ್ಬು , ಬಿಳಿಯ ಚಿಬ್ಬು ( Scab ),ಕಟ್ಟೋ ( ೩ ), ಪಾಮನ್ 
( ನ), ಪಾಮಾ, ವಿಚರ್ಚಿಕಾ ( ಸ್ತ್ರೀ ) =ಕಜ್ಜಿ , ಕಂಡೂ , ಖರ್ಜೂ, ಕಂಡೂಯಾ( ೩ ) = ನವೆ 
(Itching). ವಿಸ್ಫೋಟ ( ಪು), ಪಿಟಕ ( ಪು. ಸ್ತ್ರೀ , ನು = ಕುರು ; ಗುಳ್ಳೆ , 

೬೨೩ . ವ್ರಣ ( ಪು. ನ), ಈರ್ಮ, ಅರುಸ್ ( ನ) = ಗಾಯ , ಹುಣ್ಣು , ನಾಡೀವ್ರಣ 
( ಪು) = ನಾರು ಹುಣ್ಣು , ಕೋಠ ( ಪು), ಮಂಡಲಕ ( ನ) = ಮಂಡಲಾಕಾರವಾಗಿ ಏಳುವ 
ಚರ್ಮವ್ಯಾಧಿ, ಹುಳುಕಡ್ಡಿ , ತದ್ದು . ಕುಷ್ಠ , ಶೈತ್ರ ( ನ) =ತೊನ್ನು, ದುರ್ನಾಮಕ, ಅರ್ಶಸ್ 
( ನ) =ಮೂಲವ್ಯಾಧಿ, ಮೊಳೆರೋಗ, 

೬೨೪. ಆನಾಹ, ನಿಬಂಧ ( ವಿಬಂಧ) ( ಪು) = ಮಲಮೂತ್ರಗಳು ಕಟ್ಟಿಕೊಳ್ಳುವುದು. 
ಗ್ರಹಣಿ , ಪ್ರವಾಹಿಕಾ ( = ಅತಿಸಾರ ( Diarrhoea). ಪ್ರಚ್ಛರ್ದಿಕಾ, ವಮಿ ( ೩ ), ವಮಥು 
( = ವಾಂತಿರೋಗ. 
- ೬೨೫ . ವಿದ್ರಧಿ ( ೩ ) = ಬಾವು, ( Abscess). ಜ್ವರ ( ಪು) = ಜ್ವರ, ಮೇಹ( ಪು) = ಮೇಹ 
ರೋಗ, ಭಗಂದರ ( ಪು) = ಗುದದ್ವಾರದಲ್ಲಿ ಸಂಭವಿಸುವ ಒಂದು ವ್ರಣ , ಅಶ್ಮೀರೀ ( ಸ್ತ್ರೀ ), 
ಮೂತ್ರಕೃಚ ( ನ) = ಮೂತ್ರರೋಗ ( Stone in the bladder) ಇಲ್ಲಿಂದ ಮುಂದೆ 


دع 


೧೨೨ 

ಅಮರಕೋಶಃ೨ 
ರೋಗಹಾರಗಂದಕಾರೋ ಭಿಷಗೈದ್ಯಶ್ಚಿಕಿತ್ಸಕೇ || 
ವಾರ್ತೆ ನಿರಾಮಯ: ಕಲ್ಯಉಲ್ಲಾ ನಿರ್ಗತೋ ಗದಾತ್ || ೬.೨೬ 
ಗ್ಲಾನಗ್ಲಾದ್ರೂ ಆಮಯಾವೀ ವಿಕೃತೋ ವ್ಯಾಧಿತೋsಪಟುಃ| 
ಆತುರೋsಧ್ಯಮಿತೋsಭ್ಯಾಂತಃ ಸಮ್ ಪಾಮನಕಚ್ಚುತೌ || 
ದರ್ದುಣೋ ದರ್ದುರೋಗೀ ಸ್ಯಾದರ್ಶೋರೋಗಯುತೋರ್ಶನಃ | 
ವಾತಕೀ ವಾತರೋಗೀ ಸ್ಮಾತ್ತಾತಿಸಾರೋsತಿಸಾರಕೀ || 

೬೨೮ 
ಸ್ಯುಃ ಕಿನ್ನಾ ಕ್ಷೇ ಚುಲ್ಲಚಿಲ್ಲಿ ಪಿಲ್ಲಾ ಕ್ಲಿನ್ನೇಕ್ಷ್ಮಿ ಚಾಪ್ಮೀ | 
ಉನ್ಮತ್ತ ಉನ್ಮಾದವತಿಶ್ರೇಷ್ಮೆಲಃಶ್ಲೇಷ್ಮಣಃಕಫೀ || 

೬೨೯ 
ನ್ಯುಭೌ ಭು ರುಜಾ ವೃದ್ದ ನಾಭೌ ತುಂಡಿಲ ತುಂಡಿಭೋ | 
ಕಿಲಾಸೀ ಸಿದ್ಧಲೋsಧೋsದೃನ್ಮೂರ್ಛಾಲೇ ಮೂರ್ತಮೂರ್ಛಿತ್ | | 
೬೩೧ನೆಯ ಶ್ಲೋಕದ ಶುಕ್ರ ಶಬ್ದದವರೆಗೆ-ಮೂರ್ಛಿತ ಶಬ್ದ ಪರ್ಯಂತ- ಶಬ್ದಗಳು 
ಅರ್ಥಾನುಸಾರವಾಗಿ ಮೂರು ಲಿಂಗಗಳಲ್ಲಿಯೂ ಇರುತ್ತವೆ. 

೬೨೬ . ರೋಗಹಾರಿನ್, ಅಗದಂಕಾರ, ಭಿಷಜ್ , ವೈದ್ಯ, ಚಿಕಿತ್ಸಕ ( ಪು) (- . 
ರೋಗಹಾರಿಣೀ , ಅಗದಂಕಾರೀ , ಚಿಕಿತ್ಸಕಾ)= ವೈದ್ಯ , ವಾರ್ತ , ನಿರಾಮಯ, ಕಲ್ಯ , ಉಲ್ಲಾಘ, 
( ಪ) = ಆರೋಗ್ಯಶಾಲಿ . 
* ೬೨೭. ಗ್ಲಾನ, ಗ್ಲಾಸ್ಸು ( ಪು) =ರೋಗದಿಂದ ದುರ್ಬಲನಾದವನು. ಆಮಯಾವಿನ್, 
ವಿಕೃತ, ವ್ಯಾಧಿತ, ಅಪಟು, ಆತುರ, ಅಭ್ಯಮಿತ, ಅಭ್ಯಾಂತ ( ಪು) (- ಸ್ತ್ರೀ , ಆಮಯಾವಿನೀ , 
ಅಪಟು- ಅಪಟ್ಟಿ )=ರೋಗಿ, ಪಾಮನ, ಕಚ್ಚುರ( ಪು) = ಕಜ್ಜಿಯುಳ್ಳವನು, ಕಜ್ಜಿಬುರುಕ . 

೬೨೮. ದರ್ದುಣ ( ಪು) =ತದ್ದುರೋಗಿ, ಅರ್ಶಸ ( ಪು) =ಮೂಲವ್ಯಾಧಿಯುಳ್ಳವನು. 
ಪಾತಕಿನ್ ( ಪು) (- ಸ್ತ್ರೀ , ವಾತಕಿನಿ ) = ವಾತರೋಗಿ, ಅತಿಸಾರಕಿನ್ ( ಪು) (- ಸ್ತ್ರೀ . ಅತಿ 
ಸಾರಕಿನಿ )= ಅತಿಸಾರರೋಗಉಳ್ಳವನು. .. 

೬೨೯ . ಚುಲ್ಲ , ಚಿಲ್ಲ , ಪಿಲ್ಲ ( ಪು) =ನೀರು ಸುರಿಯುವ ಕಣ್ಣುಳ್ಳವನು ;ನೀರು ಸುರಿಯುವ 
ಕಣ್ಣು , ಉನ್ಮತ್ತ , ಉನ್ಮಾದವತ್‌ ( ಪು) (- ಸ್ತ್ರೀ . ಉನ್ಮಾದವತಿ ) = ಹುಚ್ಚ , ಶ್ಲೇಷ್ಮೆಲ, 
ಶ್ರೇಷ್ಮಣ, ಕಫಿನ್ ( ಪು) (-ಸ್ತ್ರೀ , ಕಫಿನಿ ) = ಕಫರೋಗಿ, 

೬೩೦ . ನ್ಯುಬ್ಬ ( ಪು) = ವಾತ ಮುಂತಾದರೋಗದಿಂದ ಬಗ್ಗಿದವನು. ತುಂಡಿಲ, ತುಂಡಿಭ 
( ಪು) ದೊಡ್ಡ ಹೊಕ್ಕಳುಳ್ಳವನು, ಕಿಲಾಸಿನ್ , ಸಿಲ ( ಪು) ( , ಕಿಲಾಸಿನಿ )= ಚಿಬ್ಬು 


೬ . ಮನುಷ್ಯವರ್ಗ: 

೧೨೩ 
ಶುಕ್ರಂ ತೇಜೋರೇತಸೀ ಚ ಬೀಜವೀರ್ಯೆಂದ್ರಿಯಾಣಿ ಚ | 
ಮಾಯುಃ ಪಿತ್ತಂ ಕಫಃಶ್ರೇಷ್ಮಾ ಪ್ರಿಯಾಂ ತು ತ್ವಗಸೃಸ್ಟರಾ || ೬೩೧ 
ಪಿಶಿತಂ ತರಸಂ ಮಾಂಸಂ ಪಲಲಂಕ್ರಮಾಮಿಷಮ್ | 
ಉತ್ತಪ್ತಂ ಶುಷ್ಕಮಾಂಸಂ ಸ್ಯಾತದ್ವಲ್ಲೂರಂತ್ರಿಲಿಂಗಕಮ್ || ೬೩೨ 
ರುಧೀರೇsಸೃದ್ರೋಹಿತಾಸ್ಕರಕ್ತಕ್ಷತಜಶೋಣಿತಮ್ | 
ವುಕ್ಕಾಗ್ರಮಾಂಸಂ ಹೃದಯಂಹೃದಸ್ತು ವಸಾ ವಪಾ || ೬೩೩ 
ಪಶ್ಚಾದ್ರಿವಾಸಿರಾ ಮನ್ಯಾ ನಾಡೀ ತು ಧಮನಿಸ್ಸಿರಾ | 
ತಿಲಕಂಕ್ಷೇಮ ಮಸ್ತಿಷ್ಕಂಗೋರ್ದ೦ ಕಿಟ್ಟಂಮಲೋsಸ್ತ್ರಿಯಾಮ್ || ೬೩೪ 


ಹಿಡಿದವನು, ಅಂಧ, ಅದೃಶ್ ( ಪು) = ಕುರುಡ, ಮೂರ್ಛಾಲ, ಮೂರ್ತ, ಮೂರ್ಛಿತ 
( ಪು) =ಮೂರ್ಛರೋಗಉಳ್ಳವನು ; ಮೂರ್ಧೆಹೋದವನು. 

೬೩೧ , ಶುಕ್ರ , ತೇಜಸ್, ರೇತಸ್ , ಬೀಜ, ವೀರ್ಯ, ಇಂದ್ರಿಯ ( ನ) = ರೇತಸ್ಸು . 
ಮಾಯು ( ಪು) ಪಿತ್ತ ( ನ) = ಪಿತ್ತ , ಕಫ, ಶ್ಲೇಷ್ಮನ್ ( ಪು) =ಕಫ, ತ್ವಚ್,1 ಅಸ್ತ್ರಗ್ಧರಾ 
( ಶ್ರೀ ) = ಚರ್ಮ . 

೬೩೨. ಪಿಶಿತ, ತರಸ, ಮಾಂಸ, ಪಲಲ, ಕ್ರವ್ಯ , ಆಮಿಷ ( ನ) = ಮಾಂಸ, ಉತ್ತಪ್ಪ , 
ಶುಷ್ಕಮಾಂಸ ( ನ), ವಲ್ಲೂರ( ಪು. ಸ್ತ್ರೀ , ನ = ಒಣಗಿದ ಮಾಂಸ. 

೬೩೩ . ರುಧಿರ , ಅಸ್ಸಜ್ , ಲೋಹಿತ, ಆಸ್ರ , ರಕ್ತ , ಕ್ಷತಜ , ಶೋಣಿತ ( ನ) = ರಕ್ತ . 
ವುಕ್ಕಾ (೩ ), ಅಗ್ರಮಾಂಸ ( ನ) ಎದೆಯ ಭಾಗದಲ್ಲಿರುವ ಮಾಂಸ , ಹೃದಯ , ಹೃದ್ 
(ನ)= ಎದೆಯ ಕೋಶ (Heart), ವುಕ್ಕಾ ಮುಂತಾದ ನಾಲ್ಕು ಶಬ್ದಗಳೂ ಹೃದಯವಾಚಿ 
ಗಳೆಂದು ಕೆಲವರು . ಮೇದ ( ಪು),ಮೇದಸ್ (ನ), ವಸಾ ( ಸ್ತ್ರೀ ) =ಕೊಬ್ಬು, ವಪಾ 
( ೩ ) = ನಾಭಿಯ ಕೆಳಗೆ ಇರುವ ಪೊರೆ. ವಪೆಯೆಂದರೂ ಕೊಬ್ಬು ಎಂದು ಕೆಲವರು. 

೬೩೪ . ಮನ್ಯಾ (೩ )= ಕತ್ತಿನ ಹಿಂದಿರುವ ರಕ್ತನಾಳ, ನಾಡೀ , ಧಮನಿ ( ಧಮನಿ ), 
ಸೀರಾ ( ಶಿರಾ) (೩ ) = ರಕ್ತನಾಳ , ತಿಲಕ, ಕ್ರೋಮನ್ (ನ) = ಮೂತ್ರಕೋಶ, ಮಸ್ತಿಷ್ಕ , 
ಗೋರ್ದ ( ನ) = ಮೆದುಳು, ಕಿಟ್ಟ ( ನ), ಮಲ ( ಪು. ನ) = ದೇಹದ ಕೊಳೆ. 


| ತ್ವಚ ಎಂಬ ಅಕಾರಾಂತ ನಪುಂಸಕ ಶಬ್ದವೂ ಉಂಟು. 
2 ಮಾಂಸ , ಆಮಿಷ ಶಬ್ದಗಳು ಪುಲ್ಲಿಂಗದಲ್ಲಿಯೂ ಉಂಟು. 
* ವೃಕ್ಕಾ , ವೃಕ್ಕಾ ( ಸ್ತ್ರೀ ), ವುಕ್ಕ , ವೃಶ್ಯ , ವೃಕ್ಕ ( ಪು. ನ) ಎಂಬ ರೂಪಾಂತರಗಳೂ ಉಂಟು. 


೧೨೪ 

ಅಮರಕೋಶಃ೨ 
ಅಂತಂ ಪುರೀತದ್ದುಲ್ಮಸ್ಸು ಫೀಹಾ ಪುಂಸ್ಕೃಥ ವನ್ನಸಾ | | 
ಸ್ನಾಯುಃಸ್ತ್ರೀಯಾಂಕಾಲಖಂಡಯಕೃತೀ ತು ಸಮೇ ಇಮೇ || ೬೩೫ 
ಸೃಣಿಕಾ ಸ್ಯಂದಿನೀ ಲಾಲಾ ದೂಷಿಕಾ ನೇತ್ರಯೋದ್ಮಲಮ್ | 
ಮೂತ್ರಂಪ್ರಸ್ರಾವಉಚ್ಚಾರಾವಸ್ಕ‌ ಶಮಲಂ ಶಕೃತ್ || ೬೩೬ 
ಪುರೀಷಂ ಗೂಥವರ್ಚಸ್ಮಮ ವಿಷಾವಿಷ್‌ ಮೌ | 
ಸ್ಯಾರ್ಪರಃ ಕಪಾಲೋsಸೀ ಕೀಕಸಂ ಕುಲ್ಯಮ ಚ | | 

೬೩೭ 
ಸ್ಯಾಚ್ಛರೀರಾ ಕಂಕಾಲಃ ಪೃಷ್ಠಾ ತು ಕಶೇರುಕಾ | | 
ಶಿರೋಸ್ಟನಿ ಕರೋಟ: ಸ್ತ್ರೀ ಪಾರ್ಶ್ವಾಸ್ಟನಿ ತು ಪರ್ಶುಕಾ || ೬೩೮ 
ಅಂಗಂ ಪ್ರತೀಕೋSವಯವೋsಪಘನೋsಥ ಕಲೇವರಮ್ | 
ಗಾತ್ರಂ ವಪುಸ್ಸಂಹನನಂ ಶರೀರಂ ವರ್ಷ ವಿಗ್ರಹಃ|| 

೬೩೯ 
೬೩೫ . ಅಂತ್ರ , ಪುರೀತತ್‌ ( ನ) = ಕರುಳು, ಗುಲ್ಮ , ವೀಹನ್ ( ಪು) =ಹೊಟ್ಟೆಯ 
ಎಡಭಾಗದ ಒಂದು ಮಾಂಸಖಂಡ(Spleen ) ವನ್ನಸಾ, ಸ್ನಾಯು( ೩ ) = ನರ ( Tendon ) 
ಕಾಲಖಂಡ, ಯಕೃತ್ ( ನ) = ಪಿತ್ತಕೋಶ (Lever ) 

೬೩೬ - ೬೩೭. ಸೃಣಿಕಾ , ಸ್ಕಂದಿನೀ , ಲಾಲಾ( ೩ )= ಜೊಲ್ಲು, ದೂಷಿಕಾ (೩ ) =ಕಣ್ಣಿನ 
ಪಿಸಿರು, ಗೀಜು1 ಮೂತ್ರ( ನ), ಪಸ್ರಾವ ( ಪು)= ಮೂತ್ರ, ಉಚ್ಚಾರ, ಅವಸ್ಕರ( ಪು),ಶಮಲ, 
ಶಕೃತ್ , ಪುರೀಷ( ನ), ಗೂಥ, ವರ್ಚಸ್ಕ ( ಪು. ನ), ವಿಷ್ಕಾ , ವಿಷ್‌ ( ವಿಶ್ ) ( )= ಮಲ, 
“ ಪಾಯಖಾನೆ. ಕರ್ಪರ ( ಪು),ಕಪಾಲ ( ಪು. ನ) = ತಲೆಯ ಚಿಪ್ಪು , ತಲೆ ಮೂಳೆಯ 
ಅರ್ಧಭಾಗ, ಕೀಕಸ, ಕುಲ್ಯ , ಅಸ್ಥಿ ( ನ)=ಮೂಳೆ, ಎಲುಬು. 

೬೩೮. ಕಂಕಾಲ ( ಪು) =ಮೈಯೆಲುಬು, ಅಸ್ಥಿಪಂಜರ ( Skeleton) ಕಶೇರುಕಾ 
( ೩ ) = ಬೆನ್ನುಮೂಳೆ, ಕರೋಟ( ೩ )= ತಲೆಮೂಳೆ ( Skull), ಪರ್ಶುಕಾ ( ೩ )= ಪಕ್ಕೆ , 
ಪಾರ್ಶ್ವದ ಮೂಳೆ( Rib ). 

೬೩೯ -೬೪೯ . ಅಂಗ ( ನ), ಪ್ರತೀಕ, ಅವಯವ, ಅಪಘನ ( ಪು) = ಕೈಕಾಲು ಮುಂತಾದ 
ಅವಯವ. ಕಲೇವರ , ಗಾತ್ರ , ವಪುಸ್ , ಸಂಹನನ, ಶರೀರ, ವರ್ಷನ್ (ನ), ವಿಗ್ರಹ, 
ಪುರೀತತಂ = ನಾಡೀವಿಶೇಷವೆಂಬ ಅರ್ಥವೂ ಇದೆ. ಇದು ಪುಲ್ಲಿಂಗ ಸ್ತ್ರೀಲಿಂಗಗಳಲ್ಲಿಯೂ ಇದೆ. 
2 ಫೀಹಾ ಎಂಬ ಆಕಾರಾಂತ ಸ್ತ್ರೀಲಿಂಗವೂ ಇದೆ. 

1 ಇಲ್ಲಿ ನಾಸಾಮಲಂ ತು ಶಿಂಘಾಣಂ ಶಿಂಜೂಷಂಕರ್ಣಯೋರ್ಮಲಂ ಎಂದು ಪಾಠಾಂತರವಿದೆ. 
ಶಿಂಘಾಣ ( ನ) = ಸಿಂಬಳ, ಶಿಂಜೂಷ( ನ) = ಕಿವಿಯ ಕುಗ್ಗೆ . 


೬ . ಮನುಷ್ಯವರ್ಗ: 

೧೨೫ 
ಕಾಯೋ ದೇಹ:ಕೀಬಪುಂಸೋ ಪ್ರಿಯಾಂ ಮೂರ್ತಿಸ್ತನುಸ್ತನೂಃ| 
ಪಾದಾಗ್ರ೦ ಪ್ರಪಂದಂ ಪಾದಃ ಪದಂಫ್ರಿಶ್ಚರಣೋsಯಾಮ್ || ೬೪೦ 
ತದ್ಧಂಥೀ ಘುಟಿಕೇ ಗುಲ್ಫಾ ಪುಮಾನ್ ಪಾರ್ಷ್ಠಸ್ತಯೋರಧಃ | 
ಜಂಘಾ ತು ಪ್ರಕೃತಾ ಜಾನೂರುಪರ್ವಾಪೀವದಯಾಮ್ || ೬೪೧ 
ಸಕ್ಷಿ ಕೀಬೇ ಪುಮಾನೂರುಸ್ತತ್ಸಂಧಿ: ಪುಂಸಿ ವಂಕ್ಷಣಃ| 
ಗುದಂ ತ್ವಪಾನಂ ಪಾಯುರ್ನಾ ವಸ್ತಿರ್ನಾಛೇರದೋ ದ್ವಯೋಃ|| ೬೪೨ 
ಕಟೋ ನಾ ಶ್ಲೋಣಿಫಲಕಂ ಕಟಿಲ್ಲೋಣಿ 
: ಕಕುದ್ಮತೀ | 
ಪಶ್ಚಾನ್ನಿತಂಬಃ ಕಟ್ಕಾ :ಕೀಬೇ ತು ಜಘನಂ ಪುರಃ || 

೬೪೩ 
ಕೂಪಕೌ ತು ನಿತಂಬಸ್ಸ ದ್ವಯಹೀನೇ ಕುಕುಂದರೇ || 
ಪ್ರಿಯಾಂ ಸ್ಪಿಚ್‌ ಕಟಿಪ್ರೊಥಾವುದನ್ನೂ ವಕ್ಷ್ಯಮಾಣಯೋಃ|| ೬೪೪ 


ಕಾಯ ( ಪು),ದೇಹ ( ಪು. ನ),ಮೂರ್ತಿ, ತನು, ತನೂ (೩ ) = ದೇಹ, ಪಾದಾಗ್ರ , ಪ್ರಪದ 
( ನ ) = ತುದಿಗಾಲು, ಪಾದ , ಪದ್ , ಅಂಘ್ರ ( ಪು), ಚರಣ ( ಪು. ನ) = ಕಾಲು ( Leg ) ; 
ಹೆಜ್ಜೆ ( Foot ). 

೬೪೧. ಘುಟಿಕಾ ( ಸ್ತ್ರೀ ), ಗುಲ್ಪ ( ಪು = ಹೆಜ್ಜೆಯ ಗಂಟು ( Ankle). ಪಾರ್ಫಿ ( ಪು) = ಹಿಡಿ, 
( Heel ) ಜಂಘಾ, ಪ್ರಕೃತಾ ( ೩ ) = ಮೊಳಕಾಲು, ಜಾನು ( ನ), ಊರುಪರ್ವನ್ ( ನ), 
ಅಷ್ಟ್ರೀವತ್‌ ( ಪು. ನ) = ಮಂಡಿ ( Knee ): 

೬೪೨. ಸಕ್ಷಿ ( ನ)ಊರು( ಪು) = ವಂಕ್ಷಣ ( ಪು) =ತೊಡೆಯ ಸಂಧಿ ( Groin ). ಗುದ, ಅಪಾನ 
( ನ) , ಪಾಯು ( ಪು) = ಗುದಸ್ಥಾನ ( Anus), ವಸ್ತಿ ( ಪು. ಸ್ತ್ರೀ = ಕಿಬ್ಬೊಟ್ಟೆ ( Abdomen ) ; 
ಮೂತ್ರಾಶಯ . 

೬೪೩ . ಕಟ ( ಪು), ಶೋಣಿಫಲಕ ( ನ) = ಸೊಂಟ ( Hip ). ಕಟಿ,ಶೋಣಿ, ಕಕುದ್ಮತೀ 
( ಶ್ರೀ ) = ಪಿರೈ , ಅಂಡು. (ಕಟ ಮುಂತಾದ ಐದು ಶಬ್ದಗಳೂ ಪರ್ಯಾಯಗಳೆಂದು ಕೆಲವರು). 
ನಿತಂಬ ( ಪು)=ಸ್ತ್ರೀಯ ಸೊಂಟದ ಹಿಂಭಾಗ,ಸ್ತ್ರೀಯರ ಪಿರೆ , ಜಘನ (ನ) =ಸ್ತ್ರೀಯರ 
ಸೊಂಟದ ಮುಂಭಾಗ, ಸ್ತ್ರೀಯರ ನಾಭಿಯ ಕೆಳಗಿರುವ ಮುಂಭಾಗ, ಕಟಿಯ ಮುಂಭಾಗ. 

೬೪೪ . ಕೂಪಕ ( ಪು) ಕುಕುಂದರ ( ನ) =ಸ್ತ್ರೀಯರ ನಿತಂಬದಲ್ಲಿರುವ ಗುಳಿ , ಸ್ಪಿಚ್ 
( ಸ್ತ್ರೀ ), ಕಟಿ, ಪ್ರೋಥ, ಕಟಿಪ್ರೋಥ( ಪು) = ಅಂಡಿನ ಒಂದೊಂದು ಪಾರ್ಶ್ವ ಉಪಸ್ಥ 
( ಪು =ಸ್ತ್ರೀಪುರುಷರ ಜನನೇಂದ್ರಿಯ. 


೧೨೬ 


ಅಮರಕೋಶಃ೨ 


ಭಗಂ ಯೋನಿರ್ದ್ವಯೋಃಶಿå ಮೇಥ್ ಮೇಹನಶೇಫಸೀ | 
ಮುಂಡಕೋಶೋ ವೃಷಣಃ ಪೃಷ್ಠವಂಶಾಧರೇ ತ್ರಿಕಮ್ || ೬೪೫ 
ಪಿಚಂಡಕು ಜಠರೋದರತುಂದಂ ಸ್ತನೌ ಕುಚೌ | 
ಚೂಚುಕಂ ತು ಕುಚಾಗ್ರಂ ಸ್ಯಾನ್ನನಾಕೊಡಂ ಭುಜಾಂತರಮ್ || ೬೪೬ 
ಉರೋ ವತ್ಸಂ ಚ ವಕ್ಷಶ್ಯ ಸೃಷ್ಟಂ ತು ಚರಮಂ ತನೋಃ| 
ಸ್ಕಂಧೂ ಭುಜಶಿರೋsಸೋsಸ್ತ್ರೀ ಸಂಧೀ ತಸ್ಯವ ಜತ್ರುಣೀ || ೬೪೭ 
ಬಾಹುಮೂಲೇ ಉಭೇ ಕಕ್ಷೆ ಪಾರ್ಶ್ವಮ ತಯೋರಧಃ| . 
ಮಧ್ಯಮಂ ಚಾವಲಗ್ನಂ ಚ ಮಧ್ಯೆ sಸ್ತ್ರೀ ದೌಪರೌ ದ್ವಯೋಃ|| ೬೪೮ 
ಭುಜಬಾಹೂ ಪ್ರವೇಷ್ಟೋ ದೋಃ ಸ್ಯಾತ್ ಕಫೋಣಿಸ್ತು ಕೂತ್ಪರಃ | 
ಅಸ್ಕೋಪರಿ ಪ್ರಗಂಡಸ್ಸಾತ್ ಪ್ರಕೋಷ್ಠಸ್ತಸ್ಯ ಚಾಜ್ಯಧಃ|| ೬೪೯ 


೬೪೫. ಭಗ ( ನ), ಯೋನಿ( ಪು. ೩ ) =ಸೀಜನನೇಂದ್ರಿಯ, ಶಿಶ್ನ , ಮೇಢ ( ಪು), 
ಮೇಹನ, ಶೇಫಸ್‌ ( ನ) = ಪುರುಷಜನನೇಂದ್ರಿಯ , ಮುಷ್ಕ , ಅಂಡಕೋಶ, ವೃಷಣ 
( ಪು)= ವೃಷಣ ( Testicle). ತ್ರಿಕ ( ನ) = ಬೆನ್ನುಮೂಳೆಯ ಕೆಳಭಾಗ, 

೬೪೬ - ೬೪೭ . ಪಿಚಂಡ, ಕುಕ್ಷಿ ( ಪು), ಜಠರ, ಉದರ, ತುಂದ ( ನ) = ಹೊಟ್ಟೆ, ಸ್ತನ, 
ಕುಚ ( ಪು)= ಮೊಲೆ, ಚೂಚುಕ, ಕುಚಾಗ್ರ ( ನ) =ಮೊಲೆಯ ತೊಟ್ಟು, ಕೋಡ 
( ಸೀ . ನ), ಭುಜಾಂತರ ( ನ),ಉರಸ್ , ವತ್ಸ , ವಕ್ಷಸ್ ( ನ) = ಎದೆ. ಪೃಷ್ಠ ( ನ) = ಬೆನ್ನು , ಸ್ಕಂಧ 
( ಪು), ಭುಜಶಿರಸ್ ( ನ), ಅಂಸ ( ಪು. ನ = ಹೆಗಲು. ಜು ( ನ) = ಹೆಗಲಸಂದು, ಹೆಗಲ 
ದಡ. 

೬೪೮. ಕಕ್ಷ ( ಪು) = ಕಂಕಳು, ಪಾರ್ಶ್ವ ( ಪು. ನ) = ಪಕ್ಕೆ . ಮಧ್ಯಮ, ಅವಲಗ್ನ , ಮಧ್ಯ 
( ಪು. ನ) = ನಡು, ಕಟಿಯ ಮೇಲಿನ ಕೃಶವಾದ ಭಾಗ . 

೬೪೯ . ಭುಜ, ಬಾಹು ( ಪು. ೩ ) ಪ್ರವೇಷ್ಟ, ದೋಸ್ ( ಪು =ತೋಳು, ಕಫೋಣಿ 
( ಪು) = ಮೊಳಕ್ಕೆ ಕೀಲು ( Elbow ), ಪ್ರಗಂಡ ( ಪು)= ಮೊಳಕೈ ಕೀಲಿನ ಮೇಲ್ಬಾಗ. ಪ್ರಕೋಷ್ಠ 
( ಪು) = ಮೊಳಕ್ಕೆ ( Fore - arm). 


1 ಶೇಪಸ್ ಎಂಬ ರೂಪಾಂತರವೂ ಶೇಪ, ಶೇಫ ಎಂಬ ಅಕಾರಾಂತ ಪುಲ್ಲಿಂಗಗಳೂ ಉಂಟು. 
2 ಬಾಹಾ, ದೋಷಾಎಂಬ ಅಕಾರಾಂತ ಸ್ತ್ರೀಲಿಂಗಗಳೂ ಉಂಟು. 


೬ . ಮನುಷ್ಯವರ್ಗ: 


೧೨೭ 


೬೫೦ 


೬೫೧ 


ಮಣಿಬಂಧಾದಾಕನಿಷ್ಠಂ ಕರಸ್ಯ ಕರಭೋ ಬಹಿಃ|| 
ಪಂಚಶಾಖಃ ಶಯಃ ಪಾಣಿಸ್ತರ್ಜನೀ ಸ್ಯಾತ್ ಪ್ರದೇಶಿನೀ || 
ಅಂಗುಲ್ಯ : ಕರಶಾಖಾಃ ಸ್ಯುಃ ಪುಂಸ್ಯಂಗುಷ್ಟಃ ಪ್ರದೇಶಿನೀ | 
ಮಧ್ಯಮಾನಾಮಿಕಾ ಚಾಪಿ ಕನಿಷ್ಟಾ ಚೇತಿ ತಾ :ಕ್ರಮಾತ್ || 
ಪುನರ್ಭವಃಕರುರುಹೋ ನಖೋsಸ್ತ್ರೀ ನಖರೋsಯಾಮ್ | 
ಪ್ರಾದೇಶತಾಲಗೋಕರ್ಣಾಸ್ತಜನ್ಮಾದಿಯುತೇ ತತೇ || 
ಅಂಗುಷ್ಟೇ ಸಕನಿಷ್ಠ ಸ್ವಾದ್ವಿತಸ್ತಿರಾ ದಶಾಂಗುಲಃ| 
ಪಾದೌ ಚಪೇಟಪ್ರತರಪ್ರಹಸ್ತಾ ವಿಸ್ತ್ರತಾಂಗು || 
– ಸಂಹತ್ ಸಂಹತಲಃ ಪ್ರತಿ ವಾಮದಕ್ಷಿಣೇ | 
ಪಾಣಿರ್ನಿಕುಬ್ಬ : ಪ್ರಕೃತಿಸೌ ಯುತಾವಂಜಲಿಃ ಪುಮಾನ್ || 


೬೫೨ 


೬೫೩ 


೬೫೪ 


೬೫೦ . ಕರಭ ( ಪು) = ಮಣಿಕಟ್ಟಿನಿಂದ ಕಿರುಬೆರಳಿನವರೆಗಿರುವ ಹಸ್ತದ ಹೊರಭಾಗ . 
ಪಂಚಶಾಖ, ಶಯ , ಪಾಣಿ ( ಪು =ಕೈ . ತರ್ಜನೀ , ಪ್ರದೇಶಿನೀ (೩ )= ಹೆಬ್ಬರಳಿನ ಒತ್ತಿಗಿರುವ 
ಬೆರಳು, ತೋರ್ಬೆರಳು , 

೬೫೧. ಅಂಗುಲೀ , ಕರಶಾಖಾ ( = ಬೆರಳು, ಅಂಗುಷ್ಠ ( ಪು = ಹೆಬ್ಬೆರಳು, ಪ್ರದೇಶಿನೀ 
(೩ )=ತೋರ್ಬೆರಳು, ಮಧ್ಯಮಾ( = ನಡುಬೆರಳು, ಅನಾಮಿಕಾ( = ಉಂಗುರದ 
ಬೆರಳು, ಕನಿಷ್ಟಾ ( ಸ್ತ್ರೀ ) = ಕಿರಿಬೆರಳು. ಇವುಕ್ರಮವಾಗಿ ಐದು ಬೆರಳುಗಳು. 

೬೫೨, ಪುನರ್ಭವ, ಕರರುಹ ( ಪು), ನಖ , ನಖರ ( ಪು. ನ) = ಉಗುರು. ಪ್ರಾದೇಶ 
( ಪು) = ಹೆಬ್ಬೆರಳು ಮತ್ತು ತರ್ಜನಿಯನ್ನು ನೀಡಿದಾಗ ಬರುವ ಅಳತೆ, ಚೋಟು, ತಾಲ 
( ಪು = ಹೆಬ್ಬೆರಳು ಮತ್ತು ನಡುಬೆರಳನ್ನು ನೀಡಿದಾಗ ಬರುವ ಅಳತೆ, ಗೋಕರ್ಣ 
( ಪು) = ಹೆಬ್ಬೆರಳು ಮತ್ತು ಉಂಗುರದ ಬೆರಳನ್ನು ನೀಡಿದಾಗ ಬರುವ ಅಳತೆ. 
- ೬೫೩ . ವಿತಸ್ತಿ , ದ್ವಾದಶಾಂಗುಲ ( ಪು)= ಹೆಬ್ಬೆರಳು ಮತ್ತು ಕಿರುಬೆರಳನ್ನು ನೀಡಿದಾಗ 
ಬರುವ ಅಳತೆ, ಗೇಣು. ಚಪೇಟ, ಪ್ರತಲ, ಪ್ರಹಸ್ತ ( ಪು) = ಎಲ್ಲ ಬೆರಳುಗಳನ್ನೂ ನೀಡಿದ 
ಅಂಗೈ . 


1 ಅಂಗುಲಿ ಎಂಬ ಇಕಾರಾಂತವೂ ಇದೆ. 
2 ಪ್ರದೇಶ ಎಂಬ ರೂಪಾಂತರವೂ ಇದೆ. 


೧೨೮ 


೬೫೫ 


ಅಮರಕೋಶ: ೨ 
ಪ್ರಕೋಷ್ಟೇ ವಿಸ್ಕತಕರೇ ಹಸ್ತೂ ಮುಷ್ಮಾ ತು ಬದ್ಧಯಾ| 
ಸ ರತ್ನಿ ಸ್ನಾದರತ್ನಿಸ್ತು ನಿಷ್ಕನಿಷ್ಕನ ಮುಷ್ಟಿನಾ|| 
ವ್ಯಾಮೋ ಬಾಹ್ಸ್ಸಕರಯೋಸ್ತತಯೋಸ್ತಿಗಂತರಮ್ || 
-ಊರ್ಧ್ವವಿಸೃತದೋ ಪಾಣಿನೃಮಾನೇ ಪೌರುಷಂ ತ್ರಿಷು || 
ಕಂಠ ಗಲೋsಥ ಗ್ರೀವಾಯಾಂ ಶಿರೋಧಿಃಕಂಧರೇತ್ಯಪಿ | 
ಕಂಬುಗ್ರೀವಾ ರೇಖಾ ಸಾsವಟುರ್ಘಾಟಾ ಕೃಕಾಟಿಕಾ || 
ವಾಸ್ಯೆ ವದನಂ ತುಂಡಮಾನನಂ ಲಪನಂ ಮುಖಮ್ | | 
ಕೀಬೇ ಫ್ಯಾಣಂ ಗಂಧವಹಾಘೋಣಾನಾಸಾ ಚ ನಾಸಿಕಾ || 


೬೫೬ 


೬೫೭ 


೬೫೮ 


- ೬೫೪, ಸಂಹತಲ ( ಸಿಂಹತಲ) ( ಪು = ಎಲ್ಲ ಬೆರಳುಗಳನ್ನೂ ನೀಡಿಕೂಡಿಸಿಕೊಂಡಿರುವ 
ಎರಡು ಅಂಗೈಗಳು, ಪ್ರಕೃತಿ ( ೩ )= ಸರೆ. ಅಂಜಲಿ ( ಪು) =ಕೂಡಿಸಿಕೊಂಡ ಎರಡು ಸೆರೆಗಳು, 
ಬೊಗಸೆ, ಜೋಡಿಸಿದ ಕೈಗಳ ಸಂಪುಟ . 

೬೫೫, ಹಸ್ತ ( ಪು) = ಮೊಳ, ರತ್ನ ( ಪು) = ಗುದ್ದುಮೊಳ ಅರ ( ಪು) = ಕಿರುಬೆರಳನ್ನು 
ನೀಡಿದ ಗುದ್ದುಮೊಳ, ಮೊಳಕ್ಕೆ ಕೀಲಿನಿಂದ ಕಿರುಬೆರಳಿನ ತುದಿಯವರೆಗಿನ ಅಳತೆ. 
- ೬೫೬ . ವ್ಯಾಮ ( ಪು) = ಮಾರು , ಪೌರುಷ ( ಪು, ಸ್ತ್ರೀ , ನ) (- ಸ್ತ್ರೀ , ಪೌರುಷಿ ) = ಮೇಲೆ 
ಕೈ ಎತ್ತಿದ ಪುರುಷನ ಪ್ರಮಾಣ , ಆಳೆತ್ತರ. ಉದಾ : ಪೌರುಷಃ ಸೇತುಃ, ಪೌರುಷೇ ಲತಾ, 
ಪೌರುಷಂ ಜಲಮ್ 

೬೫೭. ಕಂಠ, ಗಲ ( ಪು) = ಕುತ್ತಿಗೆ, ಕತ್ತು , ಕೊರಳಿನ ಮುಂಭಾಗ ( Throat). ಗ್ರೀವಾ, 
ಶಿರೋಧಿ, ಕಂಧರಾ ( ೩ ) ಕೊರಳು ( Neck ), ಕಂಬುಗ್ರೀವಾ( ೩ ) =ಮೂರುರೇಖೆಯುಳ್ಳ 
ಶಂಖದಂತಹ ಕೊರಳು . ಅವಟು, ಘಾಟಾ, ಕೃಕಾಟಿಕಾ ( ೩ ) =ಕೊರಳಿನಲ್ಲಿ ಮುಂದೆ 
ಚಾಚಿಕೊಂಡಿರುವ ಗಂಟು, ಗ್ಯಾಕೆ. ಹೆಡದಲೆ ( Nape of the neck) ಎಂದು ಕೆಲವರು. 

೬೫೮. ವಕ್ರ , ಆಸ್ಯ , ವದನ, ತುಂಡ, ಆನನ, ಲಪನ, ಮುಖ ( ನ) = ಬಾಯಿ ; ಮುಖ , 
ಮೋರೆ, ಫ್ಯಾಣ ( ನ) ಗಂಧವಹಾ,ಘೋಣಾ, ನಾಸಾ, ನಾಸಿಕಾ ( ೩ ) = ಮೂಗು. 


1 ರತ್ನಿ , ಅರತ್ನಿ ಶಬ್ದಗಳು ಸ್ತ್ರೀಲಿಂಗದಲ್ಲಿಯೂ ಇವೆ. 


೬ . ಮನುಷ್ಯವರ್ಗ : 


೧೨೯ 


೬೬೦ 


00 


೬೬೩ 


ಓಷ್ಠಾಧರೌ ತು ರದನಚ್ಛದೌ ದಶನವಾಸಸೀ | 
ಅಧಸ್ತಾತ್ ಚಿಬುಕಂ ಗಂಡ ಕಪೋಲೊ ತರಾ ಹನುಃ || 

೬೫೯ 
ರದನಾ ದಶನಾ ದಂತಾ ರದಾಸ್ಕಾಲು ತು ಕಾಕುದಮ್ | 
ರಸಜ್ಞಾ ರಸನಾ ಜಿಹ್ವಾ ಪ್ರಾಂತಾವೋಷ್ಠಸ್ಯ ಸೃಕ್ಕಣೀ || 
ಲಲಾಟಮಲಿಕಂ ಗೋಧಿರೂರ್ಧ್ವ ದೃಗ್ಗಾಂ ಭ್ರುತೌ | 
ಕೂರ್ಚಮ ಭ್ರುವೋರ್ಮಧ್ಯಂ ತಾರಕಾಕ್ಷ : ಕನೀನಿಕಾ || ೬೬೧ 
ಲೋಚನಂ ನಯನಂ ನೇತ್ರಮೀಕ್ಷಣಂ ಚಕ್ಷುರಕ್ಷಿಣೀ | 
ದೃಗ್ನ ಚಾಸ್ತು ನೇತ್ರಾಂಬು ರೋದನಂ ಚಾಮಶು ಚ || ೬೬೨ 
ಅಪಾಂಗ್‌ ನೇತ್ರಯೋರಂತೆ ಕಟಾಕ್ಷೇsಪಾಂಗದರ್ಶನೇ | 
ಕರ್ಣಶಬ್ದಗ್ರಹೌ ಸ್ತೋತ್ರಂಶ್ರುತಿಃ ಸ್ತ್ರೀ ಶ್ರವಣಂ ಶ್ರವಃ|| 
- ೬೫೯. ಓಷ್ಠ, ಅಧರ ( ಪು),ರದನಚ್ಛದ, ದಶನವಾಸಸ್ ( ನ) = ತುಟಿ. ( ಅಧರ ಶಬ್ದವು 
ಕೆಳದುಟಿ ಎಂಬ ಅರ್ಥದಲ್ಲಿದೆ.) ಚಿಬುಕ ( ನ) = ಗದ್ದ ( Chin ) ಗಂಡ, ಕಪೋಲ( ಪು) = ಕೆನ್ನೆ . 
ಹನು ( ಸ್ತ್ರೀ )= ಕೆನ್ನೆಯ ಮೇಲ್ಬಾಗ, 

೬೬೦ . ರದನ, ದಶನ, ದಂತ, ರದ ( ಪು) = ಹಲ್ಲು . ತಾಲು, ಕಾಕುದ ( ನ) = ಹಲ್ಲುಗಳ 
ಹಿಂದೆ ಮೇಲ್ಗಡೆ ಇರುವ ಮಾಂಸಗ್ರಂಥಿ, ಚವರ್ಗವನ್ನು ಉಚ್ಚರಿಸುವಾಗ ನಾಲಿಗೆಯು 
ಸೋಕುವ ಸ್ಥಳ ( Falate ) ; ದವಡೆ, ರಸಜ್ಞಾ, ರಸನಾ, ಜಿಹ್ವಾ ( = ನಾಲಿಗೆ, ಸೃಕ್ಕನ್ 
( ನ) = ಕಟವಾಯಿ . 

೬೬೧. ಲಲಾಟ, ಅಲಿಕ ( ನ), ಗೋಧಿ( ಪು) = ಹಣೆ , ಭೂ ( ಸ್ತ್ರೀ ) = ಹುಬ್ಬು , ಕೂರ್ಚ 
( ಪು. ನ) = ಹುಬ್ಬುಗಳ ನಡು. ತಾರಕಾ, ಕನೀನಿಕಾ ( ೩ ) = ಕಣ್ಣುಗುಡ್ಡೆ , 

೬೬೨. ಲೋಚನ, ನಯನ, ನೇತ್ರ , ಈಕ್ಷಣ, ಚಕ್ಷುಸ್ , ಅಕ್ಷಿ ( ನ), ದೃಶ್, ದೃಷ್ಟಿ 
(೩ ) =ಕಣ್ಣು . ಅಸ್ತು , ನೇತ್ರಾಂಬು, ರೋದನ, ಅಸ್ಪ , ಅಶ್ರು ( ನ) =ಕಣ್ಣೀರು. 

೬೬೩ . ಅಪಾಂಗ ( ಪು = ಕಡೆಗಣ್ಣು. ಕಟಾಕ್ಷ ( ಪು) =ಕಡೆಗಣ್ಣಿನನೋಟ, ಕರ್ಣ, ಶಬ್ಬಗ್ರಹ 
( ಪು),ಶ್ಲೋತ್ರ( ನ), ಶ್ರುತಿ (೩ ), ಶ್ರವಣ, ಶ್ರವಸ್ ( ನ) = ಕಿವಿ. 

| ಇದು ಪುಲ್ಲಿಂಗದಲ್ಲಿಯೂ ಇದೆ. 
2 ಸೃಕ್ಕ , ಸೃಕ್ಕಿ ಎಂಬ ನಪುಂಸಕಲಿಂಗದ ರೂಪಾಂತರಗಳೂ ಉಂಟು. 
- ಅಶ್ರ ಎಂಬ ರೂಪಾಂತರವೂ ಉಂಟು. 


೧೩೦ 


ಅಮರಕೋಶಃ೨ 
ಉತ್ತಮಾಂಗಂ ಶಿರಕ್ಕೀರ್ಷಂಮೂರ್ಧಾ ನಾ ಮಸ್ತಕೋsಯಾಮ್ || 
ಚಿಕುರ: ಕುಂತಿ ವಾಲಃ ಕಚಃಕೇಶಃಶಿರೋರುಹ :|| 

? 
ತದ್ವಂದೇ ಕೈಶಿಕಂ ಕೈಶ್ಯಮಲಕಾಷ್ಟೂರ್ಣಕುಂತಲಾಃ | 
ತೇ ಲಲಾಟೇ ಭ್ರಮರಕಾಃ ಕಾಕಪಕ್ಷಖಂಡಕಃ || 

೬೬೫ 
ಕಬರೀ ಕೇಶವಶೋsಥ ಧಮ್ಮಿಲ್ಲಸ್ಪಂಯತಾಃಕರ್ಚಾ! 
ಶಿಖಾ ಚೂಡಾಕೇಶಪಾಶೇ ಪ್ರತಿನಸ್ತು ಸಟಾ ಜಟಾ || 
ವೇಣೀ ಪ್ರವೇಣೀ ಶೀರ್ಷಣ್ಯಶಿರಸೌ ವಿಶದೇ ಕಚೇ | | 
ಪಾಶಃ ಪಕ್ಷಶ್ಚ ಹಸ್ತಶ್ಚ ಕಲಾಪಾರ್ಥಾಃಕಚಾತ್ಪರೇ || 
ತನೂರುಹಂ ರೋಮಲೋಮ ತದ್ವ ಸ್ಮಶು ಪುಂಮುಖೇ | 
ಅಕಲ್ಪವೇಪ್‌ ನೇಪಥ್ಯಂ ಪ್ರತಿಕರ್ಮ ಪ್ರಸಾಧನಮ್ | 

೬೬೮ 


೬೬೬ 


ع 
ع 
ع 


೬೬೪ . ಉತ್ತಮಾಂಗ, ಶಿರಸ್ , ಶೀರ್ಷ (ನಮೂರ್ಧನ್ ( ಪು), ಮಸ್ತಕ ( ಪು. ನ) = ತಲೆ. 
ಚಿಕುರ, ಕುಂತಲ , ವಾಲ , ಕಚ, ಕೇಶ, ಶಿರೋರುಹ ( ಪು = ತಲೆಗೂದಲು, ಕೇಶ. 

೬೬೫. ಕೈಶಿಕ, ಕೈಶ್ಯ ( ನ) =ಕೇಶರಾಶಿ, ಅಲಕ, ಚೂರ್ಣ ಕುಂತಲ ( ಪು)= ಗುಂಗುರು 
ಕೂದಲು, ಭ್ರಮರಕ ( ಪು) = ಹಣೆಯ ಮೇಲೆ ಜಾರಿದ ಗುಂಗುರುಕೂದಲು, ಕಾಕಪಕ್ಷ , 
ಶಿಖಂಡಕ ( ಪು = ಬಾಲಕರ ಜುಟ್ಟು , ದೀರ್ಘವಾಗಿ ಬೆಳೆದಿರುವ ( ಬಾಲಕರ) ಕೇಶ. ಈ 

೬೬೬ . ಕಬರೀ ( ಸ್ತ್ರೀ ), ಕೇಶವೇಶ ( ಪು ) = ತುರುಬು, ಹರಳು , ಧಮ್ಮಿಲ್ಲ 
( ಪು) = ಗಂಟುಹಾಕಿದ ಕೂದಲು, ಮುಡಿಗಂಟು, ಶಿಖಾ, ಚೂಡಾ ( ಸ್ತ್ರೀ ), ಕೇಶಪಾಶ 
( ಪು) = ಜುಟ್ಟು , ಸಟಾ, ಜಟಾ ( ಸ್ತ್ರೀ ) = ಋಷಿ ಮೊದಲಾದವರ ಜಟೆ. 

೬೬೭. ವೇಣೀ , ಪ್ರವೇಣೀ ( ೩ ) = ಹೆಣೆಯಲ್ಪಟ್ಟು ನೀಳವಾಗಿ ಬಿಟ್ಟಿರುವ ಕೇಶ ; 
ಹೆಣೆಯದೆ ನೀಳವಾಗಿ ಬಿಟ್ಟು ಕಟ್ಟಿರುವ ಕೇಶ, ಶೀರ್ಷಣ್ಯ , ಶಿರಸ್ಯ ( ಪು) = ಒಂದಕ್ಕೊಂದು 
ಕೂಡಿಕೊಳ್ಳದಂತೆ ಬಿಟ್ಟು ಕಟ್ಟಿರುವ ಕೇಶ, ಪಾಶ, ಪಕ್ಷ , ಹಸ್ತ ( ಪು) = ಈ ಶಬ್ದಗಳು 
ಕೇಶವಾಚಕ ಪದಗಳ ಮುಂದೆ ಪ್ರಯುಕ್ತವಾದಾಗ ಸಮೂಹ ಎಂಬ ಅರ್ಥವನ್ನು 
ಬೋಧಿಸುತ್ತವೆ. ಉದಾ : ಕೇಶಪಾಶಃ, ಚಿಕುರಪಕ್ಷ , ಕಚಹಸ್ತ .. . 

೬೬೮ . ತನೂರುಹ, ರೋಮನ್, ಲೋಮನ್ ( ನ) = ಮ್ಮೆ ಕೂದಲು, ಸ್ಮಶು 
( ನ) = ಮೀಸೆ, ಗಡ್ಡ, ಆಕಲ್ಪ , ವೇಷ ( ಪು), ನೇಪಥ್ಯ , ಪ್ರತಿಕರ್ಮನ್, ಪ್ರಸಾಧನ 
( ನ) = ವಾದಿಗಳಿಂದ ಅಲಂಕರಿಸಿಕೊಳ್ಳುವುದು. 


೧೩೧ 


೬೬೯ 


೬೭೦ 


೬ . ಮನುಷ್ಯವರ್ಗ: 
ದಶ್ಯತೇ ತ್ರಿಷ್ಟಲಂಕರಾಲಂಕರಿಷ್ಟುಶ್ಯ ಮಂಡಿತಃ | 
ಪ್ರಸಾಧಿsಲಂಕೃತಶ್ಚ ಭೂಷಿತಶ್ಚ ಪರಿಷ್ಕೃತಃ|| 
ವಿಭಾಡ್ಯಾಜಿಷ್ಣು ರೋಚಿಷ್ಟೂ ಭೂಷಾ ತು ಸ್ಯಾದಲಂಕ್ರಿಯಾ| 
ಅಲಂಕಾರಸ್ನಾಭರಣಂ ಪರಿಷ್ಕಾರೋ ವಿಭೂಷಣಮ್ || 
ಮಂಡನಂ ಚಾಥ ಮುಕುಟಂ ಕಿರೀಟಂ ಪುನ್ನಪುಂಸಕಮ್ || 
ಚೂಡಾಮಣಿರೋರತ್ನಂ ತರಲೋ ಹಾರಮಧ್ಯಗಃ|| 
ವಾಲಪಾಶ್ಯಾ ಪಾರಿತಥ್ಯಾ ಪತ್ರಪಾಶ್ಯಾ ಲಲಾಟಿಕಾ | 
ಕರ್ಣಿಕಾ ತಾಲಪತ್ರಂ ಸ್ಯಾಂಡಲಂ ಕರ್ಣವೇಷ್ಟನಮ್ || 
ಗೋವೇಯಕಂ ಕಂಠಭೂಷಾ ಲಂಬನಂಸ್ಯಾಲಂತಿಕಾ | 
ಸ್ವರ್ಣ್ಯ: ಪ್ರಾಲಂಬಿಕಾಥ್ರಸೂತ್ರಿಕಾ ಮೌಕ್ತಿಕೈಃ ಕೃತಾ || 


೬೭೧ 


ونغ 


೬೭೩ 


೬೬೯ . ಮುಂದೆ ಹೇಳುವ ಹತ್ತು ಶಬ್ದಗಳು ಅರ್ಥಾನುರೋಧವಾಗಿ ಮೂರು 
ಲಿಂಗಗಳಲ್ಲಿಯೂ ಇರುತ್ತವೆ : ಅಲಂಕರ್ತೃ, ಅಲಂಕರಿಷ್ಟು ( ಪು , ಸ್ತ್ರೀ ನ) (- ಸ್ತ್ರೀ . 
ಅಲಂಕರ್ಿ )= ಅಲಂಕರಿಸತಕ್ಕವನು ; ಅಲಂಕರಿಸಿಕೊಳ್ಳುವ ಸ್ವಭಾವದವನು. ಮಂಡಿತ, 
ಪ್ರಸಾಧಿತ, ಅಲಂಕೃತ, ಭೂಷಿತ, ಪರಿಷ್ಕತ ( ಪು. . ನ)= ಅಲಂಕೃತನಾದವನು. 

೬೭೦ -೬೭೧ . ವಿಭ್ರಾಜ್ , ಭ್ರಾಜಿಷ್ಣು ,ರೋಚಿಷ್ಟು ( ಪು, ಸ್ತ್ರೀ ನ)= ಭೂಷಣಾದಿಗಳಿಂದ 
ಶೋಭಿಸತಕ್ಕವನು. ಭೂಷಾ, ಅಲಂಕ್ರಿಯಾ ( = ಅಲಂಕರಿಸುವಿಕೆ, ಅಲಂಕಾರ ( ಪು), 
ಆಭರಣ ( ನ), ಪರಿಷ್ಕಾರ ( ಪು),ವಿಭೂಷಣ, ಮಂಡನ ( ನ) = ಒಡವೆ. ಮುಕುಟ ( ಮಕುಟ) 
( ನ ), ಕಿರೀಟ ( ಪು. ನ ) = ಕಿರೀಟ, ಚೂಡಾಮಣಿ( ಪು), ಶಿರೋರತ್ನ ( ನ ) = ತಲೆಯಲ್ಲಿ ಧರಿಸುವ 
ರತ್ನಖಚಿತವಾದ ಒಡವೆ, ತರಲ ( ಪು) = ಹಾರಮಧ್ಯದಲ್ಲಿರುವ ನಾಯಕಮಣಿ. 
- ೬೭೨. ವಾಲಪಾಶ್ಯಾ , ಪಾರಿತಥ್ಯಾ ( =ಕೇಶದಲ್ಲಿ ಧರಿಸುವ ಜಡೆಬಿಲ್ಲೆ , ಪತ್ರಪಾಶ್ಯಾ , 
ಲಲಾಟಿಕಾ ( = ಹಣೆಯ ಮೇಲ್ಗಡೆತೂಗುವ ಆಭರಣ ; ಬಾಸಿಂಗ, ಕರ್ಣಿಕಾ ( ಸ್ತ್ರೀ ), 
ತಾಲಪತ್ರ ( ನ) =ಸ್ತ್ರೀಯರು ಕಿವಿಯಲ್ಲಿ ಧರಿಸುವ ಓಲೆ ಮುಂತಾದ ಒಡವೆ. ಕುಂಡಲ , 
ಕರ್ಣವೇಷ್ಟನ ( ನ) = ಕಿವಿಯುಂಗುರ, ಹತ್ತಕಡಕು ಇತ್ಯಾದಿ. 
- ೬೭೩ -೬೭೪ . ಡ್ರೈವೇಯಕ ( ನ), ಕಂಠಭೂಷಾ( = ಅಡಿಕೆ, ತಾಳಿ ಮುಂತಾದ ಕಂಠಾ 
ಭರಣ . ಪ್ರಾಲಂಬಿಕಾ ( ೩ ) = ಚಿನ್ನದ ಸರ, ಉರಸ್ತೋತ್ರಿಕಾ ( ಸ್ತ್ರೀ ), ಹಾರ ( ಪು), ಮುಕ್ತಾವಲೀ 
( ಶ್ರೀ ) = ಮುತ್ತಿನ ಸರ, ದೇವಚ್ಚಂದ ( ಪು) = ನೂರು ಎಳೆಗಳಿರುವ ಮುತ್ತಿನ ಸರ. 


೧೩೨ 

ಅಮರಕೋಶಃ- ೨ 
ಹಾರೋ ಮುಕ್ಕಾವಲೀ ದೇವಚ್ಛಂದೋsಸೌ ಶತಯಷ್ಟಿಕಃ| 
ಹಾರಭೇದಾ ಯಷ್ಟಿಭೇದಾಷ್ಟುತೃಗುತ್ತಾರಗೋಸ್ಕನಾಃ|| 

೬೭೪ 
ಅರ್ಧಹಾರೋ ಮಾಣವಕ ಏಕಾವಲೋಕಯಷ್ಟಿಕಾ | 
ಸೈವ ನಕ್ಷತ್ರಮಾಲಾ ಸ್ಯಾತೃಪ್ತವಿಂಶತಿಮೌಕ್ತಿಕೈ : || 

೬೭೫ 
ಆವಾಪಕಃ ಪಾರಿಹಾರ್ಯ: ಕಟಕೋ ವಲಯೋsಯಾಮ್ | 
ಕೇಯೂರಮಂಗದ ತುಲೈ ಅಂಗುಲೀಯಕಮೂರ್ವಿಕಾ || ೬೭೬ 
ಸಾಕ್ಷರಾಂಗುಲಿಮುದ್ರಾ ಸಾ ಕಂಕಣಂ ಕರಭೂಷಣಮ್ || 
ಕಟ್ಕಾಂ ಮೇಖಲಾ ಕಾಂಚೀ ಸಪ್ತಕೀ ರಶನಾ ತಥಾ || 

೬೭೭ 
ಕೀಬೇ ಸಾರಸನಂ ಚಾಥ ಪುಂಸ್ಕಟ್ಯಾಂ ಶೃಂಖಲಂ ತ್ರಿಷು | 
ಪಾದಾಂಗದಂ ತುಲಾಕೋಟಿರ್ಮಂಜೀರೋ ನೂಪುರೋsಯಾಮ್ || 

೬೭೪-೬೭೫. ಮುಂದಿನವು ಎಳೆಗಳ ಸಂಖ್ಯಾಭೇದದಿಂದ ಆಗುವ ವಿವಿಧ ಮುತ್ತಿನ 
ಸರಗಳು : ಗುತ್ತ (ಗುಚ್ಚ) ( ಪು) =ಮೂವತ್ತೆರಡು ಎಳೆಗಳುಳ್ಳ ಹಾರ - ದ್ವಾತ್ರಿಂಶಲ್ಲ ತಿಕೋ 
ಗುಚ್ಛ : ಗುತ್ಸಾರ್ಧ( ಗುಚ್ಛಾರ್ಧ) ( ಪು)= ಇಪ್ಪತ್ತುನಾಲ್ಕು ಎಳೆಗಳುಳ್ಳ ಹಾರ( ಗುಚ್ಛಾರ್ಧಸತ್ಯ 
ಸಂಖ್ಯಕಃ), ಗೋಸ್ತನ ( ಪು)=ಮೂವತ್ತುನಾಲ್ಕು ಎಳೆಗಳುಳ್ಳ ಹಾರ ( ಚತುಂಶಲ್ಲ ತೋ 
ಹಾರಶ್ಚತುಃಸರಿಚ್ಚ ಗೋಸ್ತನ: ನಾಲ್ಕು ಎಳೆಗಳಿರುವ ಹಾರವೆಂದೂ ನಲವತ್ತು ಎಳೆಗಳಿರುವ 
ಹಾರವೆಂದೂ ಕೆಲವರು, ಅರ್ಧಹಾರ, ಮಾಣವಕ ( ಪು) = ಇಪ್ಪತ್ತು ಎಳೆಗಳಿರುವ ಹಾರ 
( ವಿಂಶತಿಯಷ್ಟಿಕೋ ಹಾರೋ ಮಾಣವಃ ಪರಿಕೀರ್ತಿತಃ) ಏಕಾವಲೀ ( ೩ ) = ಒಂದು ಎಳೆಯ 
ಹಾರ, ನಕ್ಷತ್ರ ಮಾಲಾ ( ೩ )= ಇಪ್ಪತ್ತೇಳು ಮುತ್ತುಗಳಿಂದ ರಚಿತವಾದ ಒಂದೆಳೆಯ ಹಾರ. 

೬೭೬ , ಅವಾಪಕ , ಪಾರಿಹಾರ್ಯ, ಕಟಕ ( ಪು), ವಲಯ ( ಪು. ನ =ಕೈಬಳೆ, ಕಡಗ, 
ಕೇಯೂರ, ಅಂಗದ ( ನ =ತೋಳಿನ ಒಡವೆ, ವಂಕಿ, ಅಂಗುಲೀಯಕ ( ನ), ಊರ್ಮಿಕಾ 
( ೩ ) = ಉಂಗುರ . 
- ೬೭೭-೬೭೯ . ಅಂಗುಲಿಮುದ್ರಾ ( = ಅಕ್ಷರಗಳನ್ನು ಕೆತ್ತಿದ ಉಂಗುರ, ಕಂಕಣ , 
ಕರಭೂಷಣ ( ನ) = ಮಣಿಬಂಧದಲ್ಲಿ ಧರಿಸುವ ಹಸ್ತಾಭರಣ, ಮೇಖಲಾ, ಕಾಂಚಿ, ಸಪ್ತಕೀ , 
ರಶನಾ ( ಸ್ತ್ರೀ ), ಸಾರಸನ ( ನ) = ಹೆಂಗಸರ ಸೊಂಟದ ಆಭರಣ , ಡಾಬು, ಒಡ್ಯಾಣ, ಶೃಂಖಲ 
( ಪು. ಸ್ತ್ರೀ ನ.) = ಗಂಡಸರ ಸೊಂಟದ ಆಭರಣ, ನೇವಳ, ಪಾದಾಂಗದ ( ನ), ತುಲಾಕೋಟಿ 
( = ಮಂಜೀರ ( ಪು),ನೂಪುರ ( ಪು. ನ), ಹಂಸಕ, ಪಾದಕಟಕ ( ಪು) = ಕಾಲಂದಿಗೆ, ಕಾಲ್ಕಡಗ, 
ಕಿಂಕಿಣೀ , ಕುದ್ರಘಂಟಿಕಾ ( ೩ ) = ಗೆಜ್ಜೆ , ಕಿರುಗಂಟೆ. 


೬ . ಮನುಷ್ಯವರ್ಗ: 


೧೩೩ 


ಹಂಸಕಃ ಪಾದಕಟಕಃ ಕಿಂಕಿಣೀ ಕುದ್ರಘಂಟಿಕಾ | 
ತ್ವಕ್ಫಲಕ್ರಿಮಿರೇಮಾಣಿ ವಸ್ತ್ರಯೋನಿರ್ದಶ ತ್ರಿಷು || 

೬೭೯ 
ವಾಲ್ಕಂಕ್ಷೇಮಾದಿ ಫಾಲಂ ತು ಕಾರ್ಪಾಸಂ ಬಾದರಂ ಚ ತತ್ | 
ಕೌಶೀಯಂಕೃಮಿಕೋಶೋತ್ಸಂ ರಾಂಕವಂ ಮೃಗರೋಮಜಮ್ || ೬೮೦ 
ಅನಾಹತಂ ನಿಷ್ಪವಾಣಿ ತಂತ್ರಕಂ ಚ ನವಾಂಬರೇ | 
ತತ್ಸಾದುದ್ದ ಮನೀಯಂ ಯದ್ವತಯೋರ್ವಸ್ತ್ರಯೋರುಗಮ್ || ೬೮೧ 
ಪರ್ಣ೦ ಭೌತಶೇಯಂ ಬಹುಮೂಲ್ಯಂಮಹಾಧನಮ್ | 
ಕ್ಷೇಮಂ ದುಕೂಲಂ ಸ್ಯಾ ತು ನಿವೀತಂ ಪ್ರಾತೃತಂ ತ್ರಿಷು || ೬೮೨ 
ಪ್ರಿಯಾಂಬಹು ವಸ್ರಸ್ಯ ದಶಾಸ್ಸುಯೋರ್ಧ್ವಯೋಃ| 
ದೃರ್ಷ್ಟಮಾಯಾಮ ಆರೋಹಃ ಪರಿಣಾಹೊ ವಿಶಾಲತಾ || ೬೮೩ 


೬೭೯ -೬೮೧. ವಸ್ತ್ರಯೋನಿ( = ಬಟ್ಟೆಗೆ ಕಾರಣವಾದ ಮರದ ತೊಗಟೆ, ಕಾಯಿ , 
ಕ್ರಿಮಿ ಮತ್ತು ರೋಮಗಳು. ಮುಂದೆ ಹೇಳುವ ವಾಲ್ಮ , ಕ್ಷೇಮ, ಫಾಲ, ಕಾರ್ಪಾಸ, ಬಾದರ, 
ಕೌಶೇಯ, ರಾಂಕವ, ಅನಾಹತ, ನಿಷ್ಪವಾಣಿ ಮತ್ತು ತಂತ್ರಕ ಎಂಬ ಹತ್ತು ಶಬ್ದಗಳು 
ಮೂರು ಲಿಂಗಗಳಲ್ಲಿಯೂ ಅರ್ಥಾನುಸಾರವಾಗಿ ವರ್ತಿಸುತ್ತವೆ. ಉದಾ- ವಾಲ್ಕ : ಪಟಃ, 
ವಾಲ್ಮೀ ಪಟೀ , ವಾಲ್ಕಂ ವಸ್ತ್ರಂ . 

ವಾಲ್ಕ (-( ಸ್ತ್ರೀ . ವಾಲ್ಮೀ = ನಾರು ಬಟ್ಟೆ , ಕ್ಷೇಮ (- ಸ್ತ್ರೀ . ಕ್ಷೇಮೀ )= ಅಗಸೆನಾರಿನ ಬಟ್ಟೆ. 
ಫಾಲ (-ಸ್ತ್ರೀಫಾಲಿ )= ಹತ್ತಿಯ ಕಾಯಿ ಮೊದಲಾದ ಫಲದಿಂದ ಆದ ಬಟ್ಟೆ , ಕಾರ್ಪಾಸ, 
ಬಾದರ (-ಸ್ತ್ರೀ ಕಾರ್ಪಾಸೀ , ಬಾದರಿ ) = ಹತ್ತಿಯ ಬಟ್ಟೆ , ಕೌಶೇಯ (- . 
ಕೌಶೇಯಿ )= ರೇಷ್ಮೆಯ ಬಟ್ಟೆ , ರಾಂಕವ (- ಸ್ತ್ರೀ . ರಾಂಕವಿ )=ರೋಮಗಳಿಂದಾದ ಕಂಬಳಿ 
ಮೊದಲಾದ್ದು , ಉಣ್ಣೆಬಟ್ಟೆ , ಅನಾಹತ, ನಿಷ್ಪವಾಣಿ, ತಂತ್ರಕ (-ಸ್ತ್ರೀ , ತಂತ್ರಿಕಾ)= ಹೊಸ 
ಬಟ್ಟೆ, ಉದ್ದ ಮನೀಯ ( ನ) = ಒಗೆದ ಬಟ್ಟೆಗಳ ಜೊತೆ. 
- ೬೮೨. ಪತ್ರೋರ್ಣ( ನ) =ಒಗೆದ ರೇಶ್ಮಿಯ ಬಟ್ಟೆ, ಬಹುಮೂಲ್ಯ, ಮಹಾಧನ 
- ( ನ) = ಬೆಲೆಬಾಳುವ ಉತ್ತಮವಸ್ತ್ರ , ಕ್ಷೇಮ , ದುಕೂಲ (ನ ) = ಪಟ್ಟೆವಸ್ತ್ರ , ಪೀತಾಂಬರ. 
ನಿವೀತ, ಪ್ರಾವೃತ ( ಪು. ಸ್ತ್ರೀ ನ) = ಹೊದೆಯುವ ಶಲ್ಯ . 
- ೬೮೩ . ದಶಾ ( ಸ್ತ್ರೀ . ನಿತ್ಯ ಬಹುವಚನ), ವಸ್ತಿ ( ಪು, ಸ್ತ್ರೀ ) = ವಸ್ತ್ರದ ಅಂಚು, ದಡಿ, 
ಕಂಬಿ , ದೈರ್ಥ್ಯ ( ನ), ಆಯಾಮ , ಆನಾಹ ( ಪು) =ಉದ್ದ , ಪರಿಣಾಹ ( ಪು), ವಿಶಾಲತಾ 
( ಶ್ರೀ ) = ಅಗಲ. 


೧೩೪ 


ಅಮರಕೋಶಃ೨ 


ಪಟಚ್ಚರಂ ಜೀರ್ಣವಸ್ತ್ರಂ ಸಮೌ ನಕ್ಕಕಕರ್ಪಭೌ | 
ವಸ್ತಮಾಚ್ಛಾದನಂ ವಾಸಶೈಲಂ ವಸನಮಂಶುಕಮ್ || 

೬೮೪ 
ಸುಚೇಲಕಃ ಪಟೋsಸ್ತ್ರೀ ಸ್ಮಾದ್ವರಾಶಿ: ಸ್ಕೂಲಶಾಟಕಃ | 
ನಿಚೋಲಃಪ್ರಚೋದಪಟ: ಸಮ್‌ ರಲ್ಲಕಕಂಬಲೌ || 

೬೮೫ 
ಅಂತರೀಯೋಪಸಂವ್ಯಾನಪರಿಧಾನಾನ್ಯಧೋರಿಶುಕೇ | 
ದೈ ಪ್ರಾವಾರೋತ್ತರಾಸಂಗ್ ಸಮ್ ಬೃಹತಿಕಾ ತಥಾ || 

೬೮೬ 
ಸಂವ್ಯಾನಮುತ್ತರೀಯಂ ಚ ಚೋಲಃಕೂಾಸಕೋsಯಾಮ್ | 
ನೀಶಾರಃ ಸ್ಯಾತ್ನಾವರಣೇ ಹಿಮಾನಿಲನಿವಾರಣೇ || 

೬೮೭ 
- ಅರ್ಧೋರುಕಂ ವರಸ್ತ್ರೀಣಾಂಸ್ಯಾಚ್ಚಂಡಾತಕಮಂಶುಕಮ್ | | 
ಸ್ಯಾಪ್ರಾಪ್ತಪದೀನಂ ತತ್ಪಾಪ್ರೊಲ್ಯಾಪ್ರಪದಂ ಹಿ ಯತ್ || ೬೮೮ 


೬೮೪. ಪಟಚ್ಚರ, ಜೀರ್ಣವ ( ನ) = ಹರಕುಬಟ್ಟೆ, ನಕ್ಷಕ ( ಲಕ್ಕಕ), ಕರ್ಪಟ ( ಪು)= ಕರ 
ವಸ್ತ್ರ ; ಕೊಳೆ ಬಟ್ಟೆ , ವಸ್ತ್ರ , ಆಚ್ಛಾದನ, ವಾಸಸ್, ಚೇಲ, ವಸನ, ಅಂಶುಕ (ನ)= ಬಟ್ಟೆ . 

೬೮೫. ಸುಚೇಲಕ ( ಪು) ಪಟ ( ಪು. ನ) =ನಯವಾದ ಬಟ್ಟೆ , ತೆಳುವಾದ ಬಟ್ಟೆ, ವರಾಶಿ 
( ವರಾಸಿ ),ಸ್ಕೂಲಶಾಟಕ ( ಪು) = ದಪ್ಪವಾದ ಬಟ್ಟೆ , ಒರಟು ಬಟ್ಟೆ , ನಿಚೋಲ, ಪ್ರಚ್ಛದಪಟ 
( ಪು) = ಹಾಸುವ ಬಟ್ಟೆ, ಮೇಲು ಹಾಸಿಗೆ, ರಲ್ಲಕ, ಕಂಬಲ ( ಪು) =ಕಂಬಳಿ, ರಗ್ಗು , ಶಾಲು. 

೬೮೬ - ೬೮೭. ಅಂತರೀಯ, ಉಪಸಂವ್ಯಾನ, ಪರಿಧಾನ, ಅಧೋಂಶುಕ ( ನ) = ಕೆಳವಸ್ತ್ರ , 
ಉಡುವ ಬಟ್ಟೆ , ಪಂಚೆ ಅಥವಾ ಸೀರೆ, ಪ್ರಾವಾರ, ಉತ್ತರಾಸಂಗ ( ಪು), ಬೃಹತಿಕಾ ( ೩ ), 
ಸಂವ್ಯಾನ, ಉತ್ತರೀಯ ( ನ) =ಹೊದೆಯುವ ಬಟ್ಟೆ, ಶಲ್ಯ , ಚೋಲ, ಕೂರ್ಪಾಸಕ 
( ಪು. ನ = ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಹೆಂಗಸರ ಕುಪ್ಪಸ, ರವಿಕೆ, ಗಂಡಸರ ಅಂಗಿಯೂ ಆಗಬಹುದೆಂದು 
ಮಕುಟನ ಮತ. ನೀಲಾರ ( ಪು) = ಚಳಿಗಾಳಿಗಳ ನಿವಾರಣೆಗಾಗಿ ಹೊದೆಯುವ ಬಟ್ಟೆ - ಕಂಬಳಿ 
ಮೊದಲಾದದ್ದು . 

೬೮೮. ಅರ್ಧೋರುಕ, ಚಂಡಾತಕ ( ನ) = ಹೆಂಗಸರ ಲಂಗ, ಚಡ್ಡಿ . ಆಪ್ರಪದೀನ ( ಪು. 
ಸ್ತ್ರೀ . ನ) = ತುದಿಗಾಲಿನವರೆಗೆ ಇರುವ ಬಟ್ಟೆ , ನಿಲುವಂಗಿ ಮೊದಲಾದದ್ದು . 


1 ಬಟ್ಟೆ ಎಂಬ ಅರ್ಥದಲ್ಲಿ ಪಟೀ , ಅಪಟೀ - ಎಂಬ ಈ ಕಾರಾಂತ ಸ್ತ್ರೀಲಿಂಗ ಉಂಟು. 
2 ಉಪಸಂಖ್ಯಾನ ಎಂಬ ರೂಪವೂ ಇದೆ. 
ಕೂರ್ಪಾಸ ಎಂಬ ರೂಪವೂ ಇದೆ. 


೬ . ಮನುಷ್ಯವರ್ಗ: 


೧೩೫ 


ಅಸ್ತ್ರ ವಿತಾನಮುಲ್ಲೊಚೋ ದೂಷ್ಯಾದ್ಯಂ ವಸ್ತ್ರವೇನ್ಮನಿ | 
ಪ್ರತಿಸೀರಾ ಜವನಿಕಾ ಸ್ವಾತಿರಸ್ಕರಣೀ ಚ ಸಾ || 

೬೮೯ 
ಪರಿಕರ್ಮಾಂಗಸಂಸ್ಕಾರಃ ಸ್ಯಾನ್ಮಾರ್ಷ್ಟಿಮರ್ಾರ್ಜನಾ ಮಜಾ! 
ಉದ್ವರ್ತನೋತ್ಸಾದನೇ ದೈ ಸಮೇ ಆಪ್ಪಾವ ಆಪ್ತವಃ|| ೬೯೦ 
ಸ್ನಾನಂ ಚರ್ಚಾ ತು ಚಾರ್ಚಿಕ್ಯಂ ಸ್ವಾಸಕೋsಥ ಪ್ರಬೋಧನಮ್ | 
ಅನುಬೋಧ: ಪತ್ರಲೇಖಾ ಪತ್ರಾಂಗುಲಿರಿಮೆ ಸಮೇ || 

೬೯೧ 
ತಮಾಲಪತ್ರ ತಿಲಕಚಿತ್ರಕಾಣಿ ವಿಶೇಷಕಮ್ | 
ದ್ವಿತೀಯಂ ಚ ತುರೀಯಂ ಚ ನ ಪ್ರಿಯಾಮಥ ಕುಂಕುಮಮ್ || ೬೯೨ 
ಕಾಶ್ಮೀರಜನ್ಮಾಗ್ನಿಶಿಖಂ ವರಂ ಬಾಷ್ಟ್ರೀಕಪೀತನೇ | | 
ರಕ್ತಸಂಕೋಚಪಿಶುನಂ ಧೀರಲೋಹಿತಚಂದನಮ್ || 

೬೯೩ 


೬೮೯ . ವಿತಾನ ( ಪು. ನ), ಉಲ್ಲೋಚ( ಪು)= ಸಿಂಹಾಸನ ಹಾಸಿಗೆ ಚಪ್ಪರ ಮುಂತಾದ್ದರ 
ಮೇಲ್ಕಟ್ಟು ( Canopy). ದೂಷ್ಯ ( ನ) ಮೊದಲಾದದ್ದು ಎಂದರೆ - ಕುಟರ ( ಪು. ನ) , ಪಟಕುಟೀ 
( ಸ್ತ್ರೀ ), ಪಟವಾಸ ( ಪು) = ಡೇರೆ, ಗುಡಾರ ( Tent), ಪ್ರತಿಸೀರಾ, ಜವನಿಕಾ, ತಿರಸ್ಕರಣೀ 
( ತಿರಸ್ಕರಿಣಿ )( = ಪರದೆ, ತೆರೆ. 

೬೯೦ -೬೯೧. ಪರಿಕರ್ಮನ್ ( ನ), ಅಂಗಸಂಸ್ಕಾರ( ಪು) = ಸ್ನಾನಾದಿಗಳಿಂದ ದೇಹವನ್ನು 
ಅಲಂಕರಿಸಿಕೊಳ್ಳುವುದು. ಮಾರ್ಷ್ಟ , ಮಾರ್ಜನಾ, ಮೃಜಾ ( ಸ್ತ್ರೀ ) = ಸ್ವಚ್ಛಗೊಳಿಸುವುದು , 
ನಿರ್ಮಲೀಕರಣ, ಉದ್ವರ್ತನ, ಉತ್ಪಾದನ ( ನ) = ಮೈ ಉಜ್ಜುವುದು ; ಉಜ್ಜುವಶೀಗೆಪುಡಿ 
ಮೊದಲಾದ್ದು . ಆಸ್ಥಾವ, ಆಪ್ಲವ ( ಪು), ಸ್ನಾನ ( ನ) = ಸ್ನಾನ, ಚರ್ಚಾ ( ಸ್ತ್ರೀ ), ಚಾರ್ಚಿಕ್ಯ 
( ನ), ಸ್ಟಾಸಕ ( ಪು)= ಗಂಧಾದಿದ್ರವ್ಯ ; ಗಂಧಾದಿದ್ರವ್ಯವನ್ನು ಲೇಪಿಸಿಕೊಳ್ಳುವುದು. 
ಪ್ರಬೋಧನ ( ನ), ಅನುಬೋಧ( ಪು) = ಅಡಗಿರುವ ಗಂಧವನ್ನು ಉಜ್ವಲಗೊಳಿಸುವುದು 
-ಧೂಪಕ್ಕೆ ಬೆಂಕಿಯನ್ನಿಡುವುದು ; ಉಜ್ಜುವುದು. ಪತ್ರಲೇಖಾ, ಪತ್ರಾಂಗುಲಿ ( ೩ )= ಹೆಂಗಸರ 
ಕೆನ್ನೆ ಕೈ ಮುಂತಾದ ಸ್ಥಳಗಳಲ್ಲಿ ಅಲಂಕಾರಕ್ಕಾಗಿ ಬರೆವ ಚಿತ್ರರೇಖೆ, ಹಚ್ಚೆ. 

೬೯೨- ೬೯೩ . ತಮಾಲಪತ್ರ ( ನ), ತಿಲಕ ( ಪು. ನ) ಚಿತ್ರಕ ( ನ), ವಿಶೇಷಕ 
( ಪುನ .) = ಹಣೆಯ ಮೇಲೆ ಇಟ್ಟುಕೊಳ್ಳುವ ಬಟ್ಟು , ತಿಲಕ, ಕುಂಕುಮ , ಕಾಶ್ಮೀರ ಜನ್ಮನ್, 
ಅಗ್ನಿಶಿಖ , ವರ, ಬಾಘೀಕ, ಪೀತನ, ರಕ್ತ , ಸಂಕೋಚ, ಪಿಶುನ, ಧೀರ, ಲೋಹಿತ, 
ಲೋಹಿತಚಂದನ, ಚಂದನ ( ನ) =ಕೇಸರಿ (Saffron ). 


೧೩೬ 

ಅಮರಕೋಶಃ೨ 
ಲಾಕ್ಷಾ ರಾಕ್ಷಾ ಜತು ಕೀಬೇ ಯಾವೋಲಕ್ಕೊ ದ್ರುಮಾಮಯಃ| 
ಲವಂಗಂ ದೇವಕುಸುಮಂಶ್ರೀಸಂಜ್ಞಮಥ ಜಾಯಕಮ್ || ೬೯೪ 
ಕಾಲೀಯಕಂ ಚ ಕಾಲಾನುಸಾಲ್ಯಂ ಚಾಥ ಸಮಾರ್ಥಕಮ್ || 
ವಂಶಕಾಗುರುರಾಜಾರ್ಹಲೋಹಂಕೃಮಿಜಜೋಂಗಕಮ್ || ೬೯೫ 
ಕಾಲಾಗುತ್ವಗುರು ಸ್ಮಾತ್ತು ಮಂಗಲ್ಯಂ ಮಲ್ಲಿಗಂಧಿ ಯತ್ || 
ಯಕ್ಷಧೂಪಸ್ಸರ್ಜರಸೊ ರಾಲಸರ್ವರಸಾವಪಿ || 

೬೯೬ 
ಬಹುರೂಪೋSಷ್ಯಥ ವೃಕರೂಪಕೃತ್ರಿಮಧೂಪಕೌ | 
ತುರುಷ್ಕ : ಪಿಂಡಕಲ್ಲೋ ಯಾವನೋsಥ ಪಾಯಸಃ|| ೬೯೭ 
ಶ್ರೀವಾಸೋ ವೃಕಧೋಪೋSಪಿಶ್ರೀವೇಷ್ಟಸರಲದ್ರಮೌ | 
ಮೃಗನಾರ್ಭಿ ಗಮದಃಕಸ್ತೂರೀ ಚಾಥಕೋಲಕಮ್ || ೬೯೮ 
ಕಕ್ಕೊಲಕಂ ಕೋಶಫಲಮಥ ಕಪೂರ್ರಮಯಾಮ್ | 
ಘನಸಾರಶ್ಚಂದ್ರಸಂಜ್ಞಸ್ಸಿತಾಭೂ ಹಿಮವಾಲುಕಾ || 

೬೯೯ 
- ೬೯೪- ೬೯೫ . ಲಾಕ್ಷಾ, ರಾಕ್ಷಾ ( ೩ ), ಜತು ( ನ), ಯಾವ, ಅಲಕ , ದ್ರುಮಾಮಯ 
( ಪು) = ಅರಗು , ಒಂದು ಮರದ ಅಂಟು, ಲವಂಗ, ದೇವಕುಸುಮ , ಶ್ರೀಸಂಜ್ಞ ( ನ) = ಲವಂಗ. 
ಜಾಯಕ ( ಚಾಪಕ ), ಕಾಲೀಯಕ, ಕಾಲಾನುಸಾರ್ಯ ( ನ) = ಒಂದು ಬಗೆಯ ಸುಗಂಧದ್ರವ್ಯ, 
ಜಾಯಿಕಾಯಿ , ವಂಶಕ, ಅಗುರು, ರಾಜಾರ್ಹ, ಲೋಹ, ಕೃಮಿಜ (ಕ್ರಿಮಿಜ), ಜೋಂಗಕ 
( ನ) = ಅಗರು , ಸುಗಂಧದ್ರವ್ಯ . 

೬೯೬ - ೬೯೭, ಕಾಲಾಗುರು ( ನ) = ಕಪ್ಪು ಅಗರು, ಮಂಗಲ್ಯ ( ನ) = ಮಲ್ಲಿಗೆಯ ವಾಸನೆ 
ಇರುವ ಅಗರು . ಯಕ್ಷಧೂಪ, ಸರ್ಜರಸ, ರಾಲ, ಸರ್ವರಸ, ಬಹುರೂಪ ( ಪು) = ರಾಳ. 
ವೃಕಧೂಪ, ಕೃತ್ರಿಮಧೂಪ ( ಪು) = ಅನೇಕ ಸುವಾಸನಾದ್ರವ್ಯಗಳಿಂದ ಮಾಡಿದ ಧೂಪ, 
ದಶಾಂಗ. 

೬೯೭-೬೯೮. ತುರುಷ, ಪಿಂಡಕ , ಸಿಲ್ಲ , ಯಾವನ ( ಪು) =ಲೋಭಾನ, ಪಾಯಸ, 
ಶ್ರೀವಾಸ, ವೃಕಧೂಪ, ಶ್ರೀವೇಷ್ಟ, ಸರಲದ್ರವ ( ಪು) = ಸರಳ ವಕ್ಷದ ಹಾಲುಮಡ್ಡಿ. 

- ೬೯೮-೬೯೯ . ಮೃಗನಾಭಿ ( ಪು. ಸ್ತ್ರೀ ), ಮೃಗಮದ ( ಪು), ಕಸ್ತೂರೀ ( ಸ್ತ್ರೀ )= ಕಸ್ತೂರಿ. 
ಕೋಲಕ, ಕಲ್ಲೋಲಕ,ಕೋಶಫಲ ( ನ)= ತಕ್ಕೋಲವೆಂಬ ಮರದಿಂದ ತೆಗೆದ ಪರಿಮಳದ್ರವ್ಯ. 
ಕರ್ಪೂರ ( ಪು . ನ), ಘನಸಾರ , ಚಂದ್ರಸಂಜ್ಞ, ಸಿತಾಭ ( ಪು), ಹಿಮವಾಲುಕಾ 
( =ಕರ್ಪೂರ. 


೬ . ಮನುಷ್ಯವರ್ಗ : 


೧೩೭ 


೭೦೦ 


೭೦೧ 


೭೦೨ 


ಗಂಧಸಾರೋ ಮಲಯಜೋ ಭದ್ರಶ್ರೀಶ್ಚಂದ್ರನೋsಯಾಮ್ | 
ತೈಲಪರ್ಣಿಕಗೊಶೀರ್ಷೆ ಹರಿಚಂದನಮಪ್ರಿಯಾಮ್ || 
ತಿಲಪರ್ಣಿ ತು ಪತ್ರಾಂಗಂ ರಂಜನಂ ರಕ್ತಚಂದನಮ್ | 
ಕುಚಂದನಂ ಚಾಥ ಜಾಕಿತೋಶಜಾತಿ ಫಲೇ ಸಮೇ || 
ಕರ್ಪೂರಾಗರುಕಸ್ತೂರೀಕಕ್ಟೋಲೈರ್ಯಕ್ಷಕರ್ದಮಃ | 
ಗಾತ್ರಾನುಲೇಪನೀ ವರ್ತಿವ್ರ್ರಣಕಂ ಸ್ಯಾದ್ವಿಲೇಪನಮ್ || 
ಚೂರ್ಣಾನಿ ವಾಸಯೋಗಾಸ್ಸುರ್ಭಾವಿತಂ ವಾಸಿತಂ ತ್ರಿಷು | 
ಸಂಸ್ಕಾರೋ ಗಂಧಮಾಲ್ಯಾರಸ್ಸಾದಧಿವಾಸನಮ್ || 
ಮಾಲ್ಯಂ ಮಾಲಾಸ್ರಜ್‌ ಮೂರ್ಲ್ಕಿಕೇಶಮಧ್ಯೆ ತು ಗರ್ಭಕಃ | 
ಪ್ರಭ್ರಷ್ಟಕಂ ಶಿಖಾಲಂಬಿ ಪುರೋ ನ್ಯಸ್ತಂ ಲಲಾಮಕಮ್ || 
ಪ್ರಾಲಂಬಮ್ಮಜುಲಂಬಿ ಸ್ಯಾತ್ಕಂಠಾಕಕ್ಷಕಂ ತು ತತ್ || 
ಯತ್ತಿರಕ್‌ ಕ್ಷಿಪ್ತ ಮುರಸಿ ಶಿಖಾಸ್ಕಾಪೀಡಶೇಖರೌ || 


೭೦೩ 


೭೦೪ 


೭೦೫ 


- ೭೦೦. ಗಂಧಸಾರ , ಮಲಯಜ, ಭದ್ರಶ್ರೀ ( ಪು), ಚಂದನ ( ಪು. ನ) = ಗಂಧದ ಮರ ; 
ಅದರಿಂದ ತೆಗೆದ ಗಂಧ, ತೈಲಪರ್ಣಿಕ, ಗೋಶೀರ್ಷ ( ನ), ಹರಿಚಂದನ ( ಪು. ನ = ಬೇರೆ 
ಬೇರೆ ಜಾತಿಯ ಗಂಧದ ಮರ. 

೭೦೧. ತಿಲಪರ್ಣಿ ( ಸ್ತ್ರೀ ), ಪತ್ರಾಂಗ, ರಂಜನ , ರಕ್ತಚಂದನ , ಕುಚಂದನ ( ನ) = ಕೆಂಪು 
ಚಂದನ, ಜಾತಿಕೋಶ, ಜಾತಿಫಲ ( ನ) = ಜಾಯಿಕಾಯಿ . 
- ೭೦೨. ಯಕ್ಷಕರ್ದಮ ( ಪು) = ಕರ್ಪೂರ, ಅಗರು, ಕಸ್ತೂರಿ, ತಕ್ಕೋಲ- ಇವುಗಳಿಂದ 
ಮಾಡಿದ ಸುಗಂಧದ್ರವ್ಯ . ಗಾತ್ರಾನುಲೇಪನೀ , ವರ್ತಿ ( ಸ್ತ್ರೀ ), ವರ್ಣಕ, ವಿಲೇಪನ ( ನ) = ಮೈಗೆ 
ಹಚ್ಚಿ ಕೊಳ್ಳಲು ಸಿದ್ಧಪಡಿಸಿದ ಗಂಧದ್ರವ್ಯ , ಗಂಧದ ಬಿಲ್ಲೆ , ೭೦೩ . ಚೂರ್ಣ ( ನ), 
ವಾಸಯೋಗ( ಪು)= ಗಂಧದಪುಡಿ, ಭಾವಿತ, ವಾಸಿತ ( ಪು. ಸ್ತ್ರೀ . ನ)= ಸುಗಂಧವನ್ನು ಲೇಪಿಸಿದ 
ವಸ್ತು , ಅಧಿವಾಸನ ( ನ) = ಗಂಧಮಾಲ್ಯಗಳಿಂದ ಪರಿಷ್ಕಾರಗೊಳಿಸುವುದು. 

- ೭೦೪. ಮಾಲ್ಯ ( ನ), ಮಾಲಾ, ಪ್ರಜ್ ( ಸ್ತ್ರೀ ) = ತಲೆಯಲ್ಲಿ ಧರಿಸುವ ಹೂಮಾಲೆ. 
ಗರ್ಭಕ ( ಪು) =ಕೇಶದೊಳಗೆ ಮುಡಿದಿರುವ ಹೂ , ಪ್ರಭ್ರಷ್ಟಕ ( ನ) = ಕೂದಲಿನಲ್ಲಿ ನೇತಾಡುವ 
ಹೂಮಾಲೆ. ಲಲಾಮಕ ( ನ) = ಹಣೆಯ ಮೇಲೆ ನೇತಾಡುವಂತೆ ಮುಡಿದ ಹೂಮಾಲೆ. 
೭೦೫, ಪ್ರಾಲಂಬ ( ನ) =ಕೊರಳಲ್ಲಿ ನೆಟ್ಟಗೆಜೋತಾಡುವ ಮಾಲೆ, ವೈಕಕ್ಷಕ ( ನ) = ಜನಿವಾರ 
ದಂತೆ ಧರಿಸಿದ ಮಾಲೆ, ಆಪೀಡ, ಶೇಖರ ( ಪು) = ಶಿಖೆಯ ಅಗ್ರಭಾಗದಲ್ಲಿ ಮುಡಿದ ಹೂ . 


೭೦೬ 


೧೩೮ 

ಅಮರಕೋಶಃ-೨ 
ರಚನಾ ಸ್ಯಾರಿಸ್ಪಂದ ಆಭೋಗಃಪರಿಪೂರ್ಣತಾ | 
ಉಪಧಾನಂ ತೂಪಬರ್ಹ: ಶಯ್ಯಾಯಾಂಶಯನೀಯವತ್ || 
ಶಯನಂ ಮಂಚಪಠ್ಯಂಕಪಲ್ಯಂಕಾ: ಖಟ್ಟಯಾಸಮಾಃ| 
ಗೇಂದುಕಃ ಕಂದುಕೋ ದೀಪಃ ಪ್ರದೀಪಃ ಪೀಠಮಾಸನಮ್ || 
ಸಮುದ್ಧಕಸ್ಸಂಪುಟಕಃ ಪ್ರತಿಗ್ರಾಹ: ಪತಹಃ| 
ಪ್ರಸಾಧನೀ ಕಂಕತಿಕಾ ಪಿಷ್ಟಾತಃ ಪಟವಾಸಕಃ || 
ದರ್ಪಣೇ ಮುಕುರಾದರ್ಶ ವ್ಯಜನಂ ತಾಲವೃಂತಕಮ್ | 

ಇತಿ ಮನುಷ್ಯವರ್ಗ: 


೭೦೭ 


೭೦೮ 


೭೦೬- ೭೦೭ . ರಚನಾ ( ಸ್ತ್ರೀ ), ಪರಿಸ್ಪಂದ ( ಪು) = ವಸ್ತ್ರಾಲಂಕಾರಗಳಲ್ಲಿ ಕೌಶಲ 
ಪ್ರದರ್ಶನ, ಆಭೋಗ( ಪು), ಪರಿಪೂರ್ಣತಾ ( ೩ ) = ವಸ್ತುಗಳಲ್ಲಿ ಯಾವ ಕೊರತೆಯೂ 
ಇಲ್ಲದ ಪರಿಪೂರ್ಣತೆ. ಉಪಧಾನ ( ನ), ಉಪಬರ್ಹ ( ಪು) = ತಲೆದಿಂಬು, ಶಯ್ಯಾ ( ಸ್ತ್ರೀ ), 
ಶಯನೀಯ, ಶಯನ ( ನ) = ಹಾಸಿಗೆ, ಮಂಚ, ಪರ್ಯಂಕ , ಪಲ್ಯಂಕ ( ಪು), ಖಟ್ಟಾ 
( = ಮಂಚ, ಗೇಂದುಕ , ಕಂದುಕ ( ಪು) = ಚೆಂಡು. ದೀಪ, ಪ್ರದೀಪ( ಪು) = ದೀವಿಗೆ, ಪೀಠ, 
ಆಸನ ( ನ)= ಗದ್ದುಗೆ, ಮಣೆ ಮುಂತಾದ ಕುಳಿತುಕೊಳ್ಳುವ ಸಾಮಗ್ರಿ . 

೭೦೮. ಸಮುದ್ಧಕ, ಸಂಪುಟಕ ( ಪು = ಕರಡಿಗೆ, ಭರಣಿ ( Caset) ಪ್ರತಿಗ್ರಾಹ, ಪತಹ 
( ಪು) = ಪೀಕದಾನಿ, ಪ್ರಸಾಧನೀ , ಕಂಕತಿ ಕಾ ( ೩ ) = ಬಾಚಣಿಗೆ, ಪಿಷ್ಟಾತ, ಪಟವಾಸಕ 
( ಪು)= ಬಟ್ಟೆಗಳಿಗೆ ಹಾಕುವ ಸುಗಂಧದ್ರವ್ಯ . 

೭೦೯ , ದರ್ಪಣ, ಮುಕುರ, ಆದರ್ಶ ( ಪು) = ಕನ್ನಡಿ. ವ್ಯಜನ, ತಾಲವೃಂತಕ 
( ನ) = ಬೀಸಣಿಗೆ. 


1 ಕಂಕತ ಎಂಬ ನಪುಂಸಕ ಲಿಂಗವೂ ಇದೆ. 
2 ಮಕುರ ಎಂಬ ರೂಪವೂ ಇದೆ. 


೭ . ಬ್ರಹ್ಮವರ್ಗ 
ಸಂತತಿರ್ಗೊತ್ರಜನನಕುಲಾನ್ಯಭಿಜನಾನ್ವಯ್ || 

೭೦೯ 
ವಂಶೋsನ್ಯವಾಯಃ ಸಂತಾನೋ ವರ್ಣಾ: ಸ್ಯುಬ್ರ್ರಾಹ್ಮಣಾದಯಃ! 
ವಿಪ್ರ ಕ್ಷತ್ರಿಯವಿಟ್ಯೂಟ್ರಾಶ್ಚಾತುರ್ವಣ್ಯ್ರಮಿತಿ ಸ್ಮೃತಮ್ || ೭೧೦ 
ರಾಜಬೀಜೀ ರಾಜವಂಕ್ಯೂ ಬೀಜ್ಯಸ್ತು ಕುಲಸಂಭವಃ | 
ಮಹಾಕುಲಕುಲೀನಾರ್ಯಸಭ್ಯ ಸಜ್ಜನಸಾಧವಃ || 

೭೧೧ 
ಬ್ರಹ್ಮಚಾರೀ ಗೃಹೇ ವಾನಪ್ರಸ್ತೆ ಭಿಕ್ಷುಶ್ಚತುಷ್ಟಯೇ | 
ಆಶ್ರಮೋsಸ್ತ್ರೀ ದ್ವಿಜಾತ್ಯಗ್ರಜನ್ಮಭೂದೇವವಾಡವಾಃ || 

೭೧೨ 
ವಿಪಶ್ಯ ಬ್ರಾಹ್ಮಣೋsಸೌ ಷಟ್ಕರ್ಮಾ ಯಾಗಾದಿಭಿರ್ಯುತಃ| 
ವಿದ್ವಾನ್ ವಿಪಶ್ಚಿದೊಷಜ್ಞ ಸನ್ನುಧೀಃಕೋವಿದೋ ಬುಧಃ| | 
ಧೀರೋ ಮನೀಷಿ ಜ್ಞಃ ಪ್ರಾಜ್ಞಸ್ಸಂಖ್ಯಾವಾನ್ಸಂಡಿತಃ ಕವಿಃ || 
ಧೀಮಾನ್ ಸೂರಿ: ಕೃತೀ ಕೃಷ್ಟಿರ್ಲಬ್ಬವರ್ಣೋ ವಿಚಕ್ಷಣಃ|| ೭೧೪ 

೭. ಬ್ರಹ್ಮವರ್ಗ 
೭೦೯ - ೭೧೦. ಸಂತತಿ ( ಸ್ತ್ರೀ ),ಗೋತ್ರ, ಜನನ, ಕುಲ ( ನ), ಅಭಿಜನ, ಅನ್ವಯ, ವಂಶ, 
ಅನ್ವವಾಯ , ಸಂತಾನ ( ಪು) = ಕುಲ, ಮನೆತನ, ವರ್ಣ ( ಪು) = ಬ್ರಾಹ್ಮಾಣಾದಿ ಚತುಷ್ಟಯ . 
ಚಾತುರ್ವಣ್ಯ್ರ ( ನ)= ಬ್ರಾಹ್ಮಣ, ಕ್ಷತ್ರಿಯ , ವೈಶ್ಯ ಮತ್ತು ಶೂದ್ರರೆಂಬ ನಾಲ್ಕು ವರ್ಣಗಳು. 

೭೧೧. ರಾಜಬೀಜಿನ್ , ರಾಜವಂಶ ( ಪು) = ರಾಜವಂಶದಲ್ಲಿ ಹುಟ್ಟಿದವನು. ಬೀಜ್ಯ , 
ಕುಲಸಂಭವ ( ಪು) =ಕುಲದಲ್ಲಿ ಜನಿಸಿದವನು . ಮಹಾಕುಲ, ಕುಲೀನ, ಆರ್ಯ, ಸಭ್ಯ , 
ಸಜ್ಜನ, ಸಾಧು ( ಪು) = ಸತ್ಕುಲದಲ್ಲಿ ಹುಟ್ಟಿದವನು. 

೭೧೨- ೭೧೩ . ಬ್ರಹ್ಮಚಾರಿನ್ ( ಪು) = ಉಪನಯನವಾದವನು, ವೇದಾಧ್ಯಯನವ್ರತದಲ್ಲಿ 
ತೊಡಗಿದವನು, ಗೃಹಿನ್ ( ಪು ) = ಮದುವೆಯಾದವನು . ವಾನಪ್ರಸ್ಥ ( ಪು) = ವನದಲ್ಲಿ 
ತಪಸ್ಸನ್ನಾಚರಿಸುವವನು. ಭಿಕ್ಷು ( ಪು)= ಸಂನ್ಯಾಸಿ. ಆಶ್ರಮ ( ಪು) = ಬ್ರಹ್ಮಚಾರಿ ಮೊದಲಾದ 
ನಾಲ್ವರ ಅವಸ್ಟಾ ಧರ್ಮ. ದ್ವಿಜಾತಿ, ಅಗ್ರಜನ್ಮನ್, ಭೂದೇವ, ವಾಡವ, ವಿಪ್ರ , ಬ್ರಾಹ್ಮಣ 
( ಪು = ಬ್ರಾಹ್ಮಣ, ಷಟ್ಕರ್ಮನ್ ( ಪು)= ಯಜನ, ಯಾಜನ, ಅಧ್ಯಯನ, ಅಧ್ಯಾಪನ, ದಾನ 
ಮತ್ತು ಪ್ರತಿಗ್ರಹ- ಎಂಬ ಆರು ಕರ್ತವ್ಯಗಳನ್ನು ನೆರವೇರಿಸುವ ಬ್ರಾಹ್ಮಣ. 


೧೪೦ 

ಅಮರಕೋಶಃ೨ 
ದೂರದರ್ಶಿ ದೀರ್ಘದರ್ಶಿ ಸ್ತೋತ್ರಿಯಚ್ಚಾಂದಸೌ ಸಮೌ | 
ಉಪಾಧ್ಯಾಯೋsಧ್ಯಾಪಕೋsಥ ಸ್ಕಾನ್ನಿಷೇಕಾದಿದ್ದುರುಃ|| ೭೧೫ 
ಮಂತ್ರವ್ಯಾಖ್ಯಾಕೃದಾಚಾರ್ಯ: ಆದೇಷ್ಮಾ ಊಧ್ವರೇ ಪ್ರತೀ | 
ಯಷ್ಮಾ ಚ ಯಜಮಾನಶ್ಚ ಸ ಸೋಮವತಿ ದೀಕ್ಷಿತಃ|| 

೭೧೬ 
ಇಜ್ಞಾಶೀಲೋ ಯಾಯಕೋ ಯಜ್ಞಾ ತು ವಿಧಿನೇಷ್ಟವಾನ್ | 
ಸ ಗೀಘ್ರತೀಷ್ಮಾ ಸ್ವಪತಿ: ಸೋಮಪೀಥೀ ತು ಸೋಮಪಃ|| ೭೧೭ 
ಸರ್ವವೇದಾಃ ಸ ಯೇನೇಷ್ಮೆ ಯಾಗಸ್ಸರ್ವಸ್ವದಕ್ಷಿಣಃ| 
ಅನೂಚಾನಃ ಪ್ರವಚನೇ ಸಾಂಗೇsಧೀತೀ ಗುರೋಸ್ತು ಯಃ || ೭೧೮ 
- ೭೧೩- ೭೧೪, ವಿದ್ವಸ್ , ವಿಪಶ್ಚಿತ್‌, ದೋಷಜ್ಞ, ಸತ್ , ಸುಧೀ , ಕೋವಿದ, ಬುಧ, 
ಧೀರ, ಮನೀಷಿನ್ , ಜ್ಞ, ಪ್ರಾಜ್ಞ ಸಂಖ್ಯಾವತ್ , ಪಂಡಿತ, ಕವಿ, ಧೀಮತ್‌, ಸೂರಿ, ಕೃತಿ , 
ಕೃಷ್ಟಿ , ಲಬ್ಧ ವರ್ಣ, ವಿಚಕ್ಷಣl ( ಪು) = ವಿದ್ವಾಂಸ. 

೭೧೫. ದೂರದರ್ಶಿನ್, ದೀರ್ಘದರ್ಶಿನ್ ( ಪು) =ದೀರ್ಘಾಲೋಚನೆಯುಳ್ಳವನು. 
ಪ್ರೋತ್ರಿಯ , ಛಾಂದಸ ( ಪು) = ವೇದಾಧ್ಯಯನ ಮಾಡಿದವನು. ಉಪಾಧ್ಯಾಯ , ಅಧ್ಯಾಪಕ 
( ಪು ) = ವೇದ ಅಥವಾ ವೇದಾಂಗವನ್ನು ಕಲಿಸತಕ್ಕವನು ; ಉಪಾಧ್ಯಾಯ, ಗುರು 
( ಪು) = ನಿಷೇಕಾದಿ ಸಂಸ್ಕಾರಗಳನ್ನು ಮಾಡಿಸಿದವನು. 

೭೧೬. ಆಚಾರ್ಯ ( ಪು) = ವೇದಾರ್ಥವನ್ನು ಬೋಧಿಸುವವನು. ಆದೇಷ್ಟ ( ಆದಿಷ್ಟಿನ್), 
ತಿನ್ , ಯಷ್ಟ , ಯಜಮಾನ ( ಪು) = ಯಜ್ಞಕರ್ತ ದೀಕ್ಷಿತ ( ಪು) =ಸೋಮಯಾಗಕರ್ತ. 
- ೭೧೭ . ಇಜ್ಞಾಶೀಲ, ಯಾಯಜೂಕ ಪು)= ಆಗಾಗ ಯಜ್ಞಮಾಡತಕ್ಕವನು. ಯಜ್ವನ್ 
( ಪು) = ವಿಧಿಪೂರ್ವಕವಾಗಿ ಯಜ್ಞಮಾಡಿದವನು. ಸ್ಥಪತಿ ( ಪು) = ಬೃಹಸ್ಪತಿಯಾಗವನ್ನು 
ಮಾಡಿದವನು . ಸೋಮಪೀಥಿನ್ , ಸೋಮಪ ( ಪು) = ಯಜ್ಞದಲ್ಲಿ ಸೋಮಪಾನವನ್ನು 
ಮಾಡಿದವನು. 

೭೧೮, ಸರ್ವವೇದಸ್ ( ಪು) = ಸರ್ವಸ್ವವೂ ದಕ್ಷಿಣೆಯಾಗಿರುವ ವಿಶ್ವಜಿತ್ ಮುಂತಾದ 
ಯಾಗವನ್ನು ಮಾಡಿದವನು, ಅನೂಚಾನ ( ಪು) = ವೇದ- ವೇದಾಂಗಗಳನ್ನು ಕಲಿತವನು. 


1 ಅರ್ಥಾನುಸಾರವಾಗಿ ಇವುಸ್ತ್ರೀಲಿಂಗವನ್ನು ಪಡೆಯುತ್ತವೆ : ವಿದುಷಿ , ಸತೀ , ಮನೀಷಿಣೀ , 
ಸಂಖ್ಯಾವತೀ , ಧೀಮತೀ , ಕೃತಿನೀ . 


೭. ಬ್ರಹ್ಮವರ್ಗ: 


00 


೧೪೧ 


ಲಬ್ದಾನುಜಸ್ಸಮಾವೃತ್ತ : ಸುತ್ತಾ ತಭಿಷ ಕೃತೀ | 

೭೧೯ 
ಛಾತ್ರಾ೦ತೇವಾಸಿನೌ ಶಿಷ್ಯ ಶೈಕ್ಷಾ ಪ್ರಾಥಮಕಲ್ಪಿಕಾಃ|| 
ಏಕಬ್ರಹ್ಮವ್ರತಾಚಾರಾ ಮಿಥಃಸಬ್ರಹ್ಮಚಾರಿಣಃ| 

೭೨೦ 
ಸತೀರ್ಥ್ಯಾಸ್ಯೆಕ ಗುರುವಶ್ಚಿತವಾನಮಗ್ನಿಚಿತ್ || 
ಪಾರಂಪರ್ಯೊಪದೇಶ ಸ್ಯಾದೈತಿಹ್ಯಮಿತಿಹಾವ್ಯಯಮ್ || 
ಉಪಜ್ಞಾ ಜ್ಞಾನಮಾದ್ಯಂ ಸ್ಯಾತ್ ಜ್ಞಾತ್ಯಾರಂಭ ಉಪಕ್ರಮ: || ೭೨೧ 
ಯಜ್ಞಸ್ಟವೋsಧ್ವರೋ ಯಾರಸ್ಸಪ್ತತಂತುರ್ಮಖ: ಕ್ರತುಃ| 
ಪಾಠ ಹೋಮಶ್ಚಾತಿಥೀನಾಂ ಸಪರ್ಯಾತರ್ಪಣಂ ಬಲಿ: || 
ಏತೇ ಪಂಚ ಮಹಾಯಜ್ಞಾ ಬ್ರಹ್ಮಯಜ್ಞಾದಿನಾಮಕಾಃ|| 
ಸಮಜ್ಯಾ ಪರಿಷದ್ರೋಷ್ಠಿ ಸಭಾಸಮಿತಿಸಂಸದಃ || 

೭೨೩ 
೭೧೯ . ಸಮಾವೃತ್ತ ( ಪು = ಅಧ್ಯಯನವನ್ನು ಮುಗಿಸಿ ಗುರುವಿನ ಅನುಜ್ಞೆಯನ್ನು ಪಡೆದು 
ಗುರುಕುಲದಿಂದ ನಿವೃತ್ತನಾದವನು. ಸುತ್ವನ್ ( ಪು) = ಅವಭ್ರಥಸ್ನಾನವನ್ನು ಮಾಡಿದವನು ; 
ಸೋಮಲತೆಯನ್ನು ಕುಟ್ಟಿ ರಸವನ್ನು ತೆಗೆಯುವುದರಲ್ಲಿ ಕುಶಲ, ಛಾತ್ರ , ಅಂತೇವಾಸಿನ್ , 
ಶಿಷ್ಯ ( ಪು)= ಶಿಷ್ಯ . ಶೈಕ್ಷ , ಪ್ರಾಥಮಕಿಕ ( ಪು = ಹೊಸದಾಗಿ ಅಧ್ಯಯನವನ್ನು ಆರಂಭಿಸಿದ 
ವಿದ್ಯಾರ್ಥಿ. 

೭೨೦. ಸಬ್ರಹ್ಮಚಾರಿನ್ ( ಪು)= ಪರಸ್ಪರ ಒಂದೇ ವೇದಶಾಖೆಯನ್ನೋದುವ ವಿದ್ಯಾರ್ಥಿ. 
ಸತೀರ್ಥ( ಪು) = ಒಬ್ಬನೇ ಗುರುವಾಗಿ ಉಳ್ಳ ಸಹಾಧ್ಯಾಯಿ, ಅಗ್ನಿಚಿತ್ ( ಪು) = ಅಗ್ನಿಚಯನ 
ಮಾಡಿದವನು, ಆಹಿತಾಗ್ನಿ . 

೭೨೧. ಐತಿಹ್ಯ ( ನ), ಇತಿಹ ( ಅವ್ಯಯ)= ಪರಂಪರೆಯಿಂದ ಬಂದ ಜನರ ಹೇಳಿಕೆ. 
ಉಪಜ್ಞಾ ( = ಆದ್ಯಜ್ಞಾನ, ತಾನಾಗಿ ಹೊಳೆದ ಜ್ಞಾನ ;( ಅಂಥ ಜ್ಞಾನಕ್ಕೆ ಗೋಚರವಾದದ್ದು 
( ನ) : ಉದಾ : ಪ್ರಾಚೇತಸೋಪಜ್ಞಂ ರಾಮಾಯಣಂ, ಪಾಣಿನ್ನುಪಜ್ಞಂ ವ್ಯಾಕರಣಂ). 
ಉಪಕ್ರಮ ( ಪು)= ಜ್ಞಾನಪೂರ್ವಕವಾದ ಪ್ರಥಮಾರಂಭ ;( ಅಂತಹ ಉಪಕ್ರಮಕ್ಕೆ ವಿಷಯ 
ವಾದದ್ದು ( ನ) : ನಂದೋಪಕ್ರಮಂ ದ್ರೋಣ:). 

೭೨೨- ೭೨೩ . ಯಜ್ಞ ಸವ, ಅಧ್ವರ, ಯಾಗ, ಸಪ್ತತಂತು, ಮಖ, ಕ್ರತು ( ಪು)= ಯಜ್ಞ, 
ಪಾಠ ( ಪು) = ವೇದಪಾಠ , ಬ್ರಹ್ಮಯಜ್ಜ ಹೋಮ ( ಪು) = ಹವನ, ದೇವಯಜ್ಞ, ಅತಿಥಿ 
ಸಪರ್ಯಾ (೩ ) = ಅತಿಥಿಸತ್ಕಾರ, ಮನುಷ್ಯಯಜ್ಞ, ತರ್ಪಣ ( ನ = ಪಿತೃತರ್ಪಣ, ಪಿತೃಯಜ್ಞ, 
ಬಲಿ ( ಪು) =ಭೂತಬಲಿ, ಭೂತಯಜ್ಞ, ಈ ವೇದಪಾಠಾದಿಗಳು ಪಂಚಮಹಾಯಜ್ಞಗಳು . 


೧೪೨ 


ಅಮರಕೋಶಃ೨ 


ಆಸ್ತಾನೀ ಕೀಬಮಾಸ್ಟಾನಂಸ್ತ್ರೀನಪುಂಸಕಯೋಸ್ಪದಃ| 
ಪ್ರಾದ್ವಂಶಃ ಪ್ರಾಗ್ನವಿರೇಹಾತೃದಸ್ಯಾ ವಿಧಿದರ್ಶಿನಃ | 

೭೨೪ 
ಸಭಾಸದಸೃಭಾಸ್ಕಾರಾಗೃಭ್ಯಾಸಾಮಾಜಿಕಾಶ್ಚ ತೇ | 
ಅಧ್ವರ್ಯದ್ದಾತೃಹೋತಾರೋ ಯಜುಸ್ಸಾಮರ್ಗ್ವಿದಃಕ್ರಮಾತ್ || ೭೨೫ 
ಆಗೋಧ್ರಾದ್ಯಾ ಧನ್ಯರ್ವಾರ್ಯಾ ಋತ್ವಿಜೋ ಯಾಜಕಾಶ್ಚತೇ || 
ವೇದಿ: ಪರಿಷ್ಕತಾ ಭೂಮಿಃಸಮೇ ಸ್ಟಂಡಿಲಚತ್ವರೇ || 

೭೨೬ 
ಚಷಾಲೋ ಯೂಪಕಟಕ: ಕುಂಬಾ ಸುಗಹನಾ ವೃತಿ:| | 
ಯೂಪಾಗ್ರಂ ತರ್ಮ ನಿರ್ಮಂಥದಾರುಣಿ ತ್ವರಣಿರ್ಧ್ವಯೋಃ|| ೭೨೭ 

೭೨೩- ೭೨೪, ಸಮಜ್ಯಾ , ಪರಿಷದ್, ಗೋಷ್ಠಿ , ಸಭಾ, ಸಮಿತಿ, ಸಂಸದ್‌, ಆಸ್ಥಾನೀ 
( ಶ್ರೀ ), ಆಸ್ಥಾನ ( ನ), ಸದಸ್ ( ಸ್ತ್ರೀ . ನ)= ಸಭೆ. ಪ್ರಾದ್ವಂಶ ( ಪು)=ಹೋಮದ್ರವ್ಯಶಾಲೆಯ 
ಪೂರ್ವ ದಿಕ್ಕಿನಲ್ಲಿ ಯಜಮಾನಾದಿಗಳು ಇರುವ ಸ್ಥಳ, ಸದಸ್ಯ , ವಿಧಿದರ್ಶಿನ್ 
( ಪು) = ಯಾಗದಲ್ಲಿ ನ್ಯೂನಾತಿರೇಕಗಳು ಬಾರದಂತೆ ನೋಡಿಕೊಳ್ಳುವ ಋತ್ವಿಜನು. 
- ೭೨೫ . ಸಭಾಸದ್ , ಸಭಾಸ್ಕಾರ, ಸಭ್ಯ , ಸಾಮಾಜಿಕ ( ಪು) = ಸಭೆಯಲ್ಲಿರುವವನು. 
ಅಧ್ವರ್ಯು ( ಪು)= ಯಜುರ್ವೇದವನ್ನು ಬಲ್ಲ ಋತ್ವಿಜ. ಉದ್ದಾತೃ ( ಪು = ಸಾಮವೇದವನ್ನು 
ಬಲ್ಲ ಋತ್ವಿಜ. ಹೋತೃ ( ಪು)= ಋಗೈದವನ್ನು ಬಲ್ಲ ಋತ್ವಿಜ. 
- ೭೨೬ . ಋತ್ವಿಜ್ , ಯಾಜಕ ( ಪು) = ಯಜಮಾನನಿಂದ ದಕ್ಷಿಣೆ ಮೊದಲಾದ್ದನ್ನು ಪಡೆದು 
ಯಜ್ಞವನ್ನು ನಿರ್ವಹಿತಕ್ಕ ಆಗೀದ್ರಾದಿಗಳು. ವೇದಿ (೩ )= ಯಾಗಕ್ಕಾಗಿ ಚತುರಸ್ರವಾಗಿ 
ಸಂಸ್ಕರಿಸಲ್ಪಟ್ಟ ಸ್ಥಳ, ಸ್ಟಂಡಿಲ, ಚತ್ವರ ( ನ)= ಅಗ್ನಿಹೋತ್ರವನ್ನಿಡುವುದಕ್ಕಾಗಿ ಸಂಸ್ಕರಿಸಲ್ಪಟ್ಟ 


- ೭೨೭ . ಚಷಾಲ. ಯೂಪಕಟಕ ( ಪು) = ಯೂಪಸ್ತಂಭದ ಶಿರೋಭಾಗದಲ್ಲಿರುವ ಮರದ 
ಬಳೆ, ಕುಂಬಾ( ಸ್ತ್ರೀ ) = ಯಜ್ಞಶಾಲೆಯ ಸುತ್ತಲೂ ಕಟ್ಟಿದ ಬೇಲಿ, ತರ್ಮನ್ ( ನ) = ಯೂಪ 
ಸ್ತಂಭದ ತುದಿ, ಅರಣಿ ( ಪು. ) = ಯಾಗಾಗ್ನಿಯನ್ನು ಮಥಿಸಿ ತೆಗೆಯುವ ಶಮೀವೃಕ್ಷದ 
ತುಂಡು. 


1 ಒಟ್ಟು ಋತ್ವಿಜರ ಸಂಖ್ಯೆ ಹದಿನಾರು : ಆಗೋಧ್ರ, ಬ್ರಹ್ಮನ್, ಉದ್ದಾತೃ, ಹೋತೃ, 
ಅಧ್ವರ್ಯು, ಬ್ರಾಹ್ಮಣಾಚ್ಛಂಸಿನ್ , ಅಚ್ಛಾವಾಕ, ನೇಷ್ಟ್ರ , ಪೋತೃ, ಪ್ರಸ್ತೋತೃ, ಪ್ರತಿಹರ್ತೃ, 
ಪ್ರತಿಪ್ರಸ್ಥಾತೃ, ಉನ್ನತ, ಗ್ರಾವಸ್ತುತ್, ಮೈತ್ರಾವರುಣಿ ಮತ್ತು ಸುಬ್ರಹ್ಮಣ್ಯ ( ಪು). 


೭. ಬ್ರಹ್ಮವರ್ಗ : 

೧೪೩ 
ದಕ್ಷಿಣಾಗ್ನಿರ್ಗಾರ್ಹಪತ್ಯಾಹವನೀಯೌ ತ್ರಯೋsnಯಃ| 
ಅಗ್ನಿತ್ರಯಮಿದಂ ತ್ರೇತಾ ಪ್ರಣೀತಃ ಸಂಸ್ಕೃತೋsನಲಃ || 

೭೨೮ 
ಸಮೂಹ್ಯ: ಪರಿಚಾಜ್ಯೋಪಚಾಯ್ಯಾವ ಪ್ರಯೋಗಿಣಃ | 
ಯೋ ಗಾರ್ಹಪತ್ಯಾದಾನೀಯ ದಕ್ಷಿಣಾಗ್ನಿ : ಪ್ರಣೀಯತೇ || ೭೨೯ 
ತಸ್ಮಿನ್ ಆನಾಯ್ಯೋSಥಾಗ್ನಾಯೀ ಸ್ವಾಹಾ ಚ ಹುತಭುಕ್ಷಿಯಾ| 
ಋಕ್ಷಾಮಿಧೇನೀ ಧಾಯ್ಯಾ ಚ ಯಾ ಸ್ಮಾದಗ್ನಿಸಮಿಂಧನೇ || ೭೩೦ 
ಗಾಯತ್ರೀಪ್ರಮುಖಂ ಛಂದೋ ಹವ್ಯಪಾಕೇ ಚರುಃ ಪುಮಾನ್ || 
ಆಮಿಕಾ ಸಾ ಶೃತೋಷ್ಟೇ ಯಾ ಕ್ಷೀರೇಸ್ಯಾಧಿಯೋಗತಃ || ೭೩೧ 
ಧವಿತ್ರಂ ವ್ಯಜನಂ ತದ್ಯದ್ರಚಿತಂ ಮೃಗಚರ್ಮಣಾ | 
ಪೃಷದಾಜ್ಯಂ ಸದvಾಜೇ ಪರಮಾನ್ನಂ ತು ಪಾಯಸಮ್ || 

೭೩೨ 
೭೨೮. ದಕ್ಷಿಣಾಗ್ನಿ ( ಪು)= ವೇದಿಯ ದಕ್ಷಿಣದಲ್ಲಿ ಪ್ರತಿಷ್ಠಿತವಾಗುವ ಅಗ್ನಿ , ಗಾರ್ಹಪತ್ಯ 
( ಪು) = ಯಜಮಾನನಿಂದ ಮೊದಲೇ ಸಂಸ್ಕೃತವಾದ ಅಗ್ನಿ , ಆಹವನೀಯ ( ಪು) = ಯಜ್ಞ 
ಸಮಾಪ್ತಿಪರ್ಯಂತವೂ ಉಪಯುಕ್ತವಾದ ಅಗ್ನಿ , ತ್ರೇತಾ( ೩ )= ದಕ್ಷಿಣಾಗ್ನಿ ಮುಂತಾದ 
ಮೂರು ಅಗ್ನಿಗಳು . ಪ್ರಣೀತ ( ಪು) = ಸಂಸ್ಕತವಾದ ಅಗ್ನಿ . 

೭೨೯ - ೭೩೦. ಸಮೂಹ್ಯ, ಪರಿಚಾರ್ಯ, ಉಪಚಾಯ್ಯ ( ಪು) = ಅಗ್ನಿವಿಶೇಷ ; 
ಅಗ್ನಿವಿಶೇಷವನ್ನಿಡುವ ಸ್ಥಳ, ಆನಾಯ್ಕ ( ಪು) = ಗಾರ್ಹಪತ್ಯಾಗ್ನಿಯಿಂದ ತೆಗೆದು 
ದಕ್ಷಿಣಾಗ್ನಿಯಾಗಿ ಸಂಸ್ಕರಿಸಲ್ಪಡುವ ಅಗ್ನಿ , ಅಗ್ತಾಯಿ , ಸ್ವಾಹಾ, ಹುತಭುಕ್ ಪ್ರಿಯಾ 
( ೩ ) = ಅಗ್ನಿಯ ಪತ್ನಿ . ಸಾಮಧೇನೀ , ಧಾಯ್ಯಾ ( = ಅಗ್ನಿಯನ್ನು ಪ್ರಜ್ವಲಿಸುವುದಕ್ಕಾಗಿ 
ಹೇಳಬೇಕಾದ ಋಕ್ಕು . 
- ೭೩೧. ಛಂದಸ್ ( ನ ) = ಗಾಯತ್ರೀ ಜಗತೀ ಮುಂತಾದ ಛಂದಸ್ಸು , ಚರು ( ಪು) =ಹೊಮ 
ಯೋಗ್ಯವಾದ ಪಕ್ವಾನ್ನ, ಆಮಿಕ್ಷಾ ( ಸ್ತ್ರೀ ) = ಬಿಸಿ ಹಾಲಿಗೆ ಮೊಸರನ್ನು ಸೇರಿಸಿದಾಗ ಒಡೆದು 
ಗಟ್ಟಿಯಾಗಿ ಉಳಿಯುವ ಭಾಗ. 
- ೭೩೨. ಧವಿತ್ರ ( ನ) = ಅಗ್ನಿಯನ್ನು ಪ್ರಜ್ವಲಿಸುವುದಕ್ಕಾಗಿ ಕೃಷ್ಣಾಜಿನದಿಂದ ರಚಿಸಿದ 
ಬೀಸಣಿಗೆ, ಪೃಷದಾ ಜ್ಯ ( ನ) ಮೊಸರು ಬೆರೆತ ತುಪ್ಪ , ಪರಮಾನ್ನ , ಪಾಯಸ( ನ) = ಹಾಲನ್ನು 
ಸೇರಿಸಿ ಪಕ್ವಮಾಡಿದ ಅನ್ನ . 


1 ಸೃಷಾತಕ ( ನ) ಎಂಬ ಶಬ್ದಾಂತರವೂ ಇದೆ. 


ဂဏ္ဍ 


ಅಮರಕೋಶ: ೨ 


ಹವ್ಯಕವೇ ದೈವಪಿ ತನ್ನ ಪಾತ್ರಂ ಸುವಾದಿಕಮ್ | | 
ಧ್ರುವೋಪಚ್ಛಜ್ಜು ಹೂರಾ ತು ಸ್ತುವೋ ಭೇದಾಸ್ಸು ಚಃ ಯಃ || ೭೩೩ 
ಉಪಾಕೃತಃ ಪಶುರಸೌ ಯೋsಭಿಮಂತ್ರ ಕ್ರತ್ ಹತಃ | | 
ಪರಂಪರಾಕಂ ಶಮನಂಪ್ರೋಕ್ಷಣಂ ಚ ವಧಾರ್ಥಕಮ್ || ೭೩೪ 
ವಾಚ್ಯಲಿಂಗಾಃ ಪ್ರಮೀತೋಪಸಂಪನ್ನ ಪ್ರೋಕ್ಷಿತಾ ಹತೇ || 
ಸಾಂನಾಯ್ಯಂ ಹವಿರಗ್ಸ್ ತು ಹುತಂ ತ್ರಿಷು ವಷಟ್ಕತಮ್ || ೭೩೫. 
ದೀಕ್ಷಾಂತೋಷವಚ್ಛಥೋ ಯಚ್ಛೇ ತರಾರ್ಹಂ ತು ಯಜ್ಜಿಯಮ್ | 
ತ್ರಿಷ್ಟಥ ಕ್ರತುಕರ್ಮೆಷ್ಟಂಪೂರ್ತಂ ಖಾತಾದಿಕರ್ಮ ಯತ್ || ೭೩೬ 
ಅಮೃತಂ ವಿಘಸೋ ಯಜ್ಞಶೇಷಭೋಜನಶೇಷಯೋಃ| 
ತ್ಯಾಗೋ ವಿಹಾಪಿತಂ ದಾನಮುತ್ಸರ್ಜನವಿಸರ್ಜನೇ || 

೭೩೭ 
ವಿಶ್ರಾಣನಂ ವಿತರಣಂ ಸ್ಪರ್ಶನಂ ಪ್ರತಿಪಾದನಮ್ | 
ಪ್ರಾದೇಶನಂ ನಿರ್ವಹಣಮಪವರ್ಜನಮಂಹತಿಃ || 

೭೩೮ 


೭೩೩ . ಹವ್ಯ ( ನ)= ದೇವತೆಗಳಿಗೆ ಅರ್ಪಿಸಬೇಕಾದ ಅನ್ನ , ಕವ್ಯ ( ನ) = ಪಿತೃಗಳಿಗೆ ಅರ್ಪಿಸ 
ಬೇಕಾದ ಅನ್ನ , ಪಾತ್ರ (ನ) = ಯಜೋಪಯೋಗಿಯಾದ ಸ್ರವಾದಿ ಸಲಕರಣೆ, ಮುಂದೆ 
ಹೇಳತಕ್ಕವು ವಿಭಿನ್ನ ಯಜ್ಞ ಪಾತ್ರೆಗಳು : ಧ್ರುವಾ, ಉಪಭ್ರತ್, ಜುಹೂ ( ಸ್ತ್ರೀ ), ಸುವ, 
( ಪು), ಶ್ರುಚ್ ( ಸ್ತ್ರೀ ), 

೭೩೪ . ಉಪಾಕೃತ ( ಪು = ಯಜ್ಞದಲ್ಲಿ ಮಂತ್ರಪೂರ್ವಕವಾಗಿ ವಧಿಸಲ್ಪಡುವ ಪಶು. 
ಪರಂಪರಾಕ, ಶಮನ್ನ ( ಶಸನ), ಪ್ರೋಕ್ಷಣ ( ನ) = ಯಜ್ಞಾರ್ಥವಾಗಿ ಪಶುವಧೆ. 
- ೭೩೫. ಪ್ರಮೀತ, ಉಪಸಂಪನ್ನ ,ಪ್ರೋಕ್ಷಿತ ( ಪು . ಸ್ತ್ರೀ , ನ. ವಿಶೇಷ್ಯ ನಿ = ಯಜ್ಞದಲ್ಲಿ 
ಹತವಾದ ಪಶು, ಸಾಂನಾಯ್ಕ , ಹವಿಸ್ ( ನ) = ಹವಿಸ್ಸು . ಹುತ, ವಷಟ್ಕತ ( ಪು. 
ಸ್ತ್ರೀ . ನ) =ಹೋಮಮಾಡಲ್ಪಟ್ಟಿದ್ದು . 

೭೩೬ . ಅವಭ್ರಧ ( ಪು) = ಯಜ್ಞ ಸಮಾಪ್ತಿಯಲ್ಲಿ ಮಾಡಬೇಕಾದ ಸ್ನಾನ, ಯಜ್ಜಿಯ 
( ಪು. ಸ್ತ್ರೀ . ನ = ಯಜ್ಞಯೋಗ್ಯವಾದ ವಸ್ತು . ಇಷ್ಟ ( ನ) = ಯಜ್ಞದಲ್ಲಿ ಹೋಮದಾನಾದಿ 
ಕ್ರಿಯೆ. ಪೂರ್ತ ( ನ) = ಭಾವಿ ಕೆರೆ ದೇವಾಲಯಗಳ ನಿರ್ಮಾಣ- ಮುಂತಾದ ಪುಣ್ಯಕರ್ಮ. 
- ೭೩೭- ೭೩೮. ಅಮೃತ( ನ) = ಯಜ್ಞದಲ್ಲಿ ಅವಶಿಷ್ಟವಾದ ಹವಿಸ್ಸು . ವಿಘಸ( ಪು) = ಯಜ್ಞ 
ದಲ್ಲಿ ಅತಿಥಿಗಳು ಭುಂಜಿಸಿದಮೇಲೆ ಅವಶಿಷ್ಟವಾದ ಅನ್ನ, ತ್ಯಾಗ ( ಪ), ವಿಹಾಪಿತ 


೭. ಬ್ರಹ್ಮವರ್ಗ: 

೧೪೫ 
ಮೃತಾರ್ಥಂ ತದಹೇ ದಾನಂ ತ್ರಿಷು ಸ್ಯಾದೌರ್ಧ್ವದೈಹಿಕಮ್ | 
ಪಿತೃದಾನಂ ನಿವಾಪಸ್ಸಾತ್ ಶ್ರಾದ್ದಂ ತತ್ಕರ್ಮ ಶಾಸ್ತ್ರತಃ|| ೭೩೯ 
ಅನ್ನಾಹಾರಂ ಮಾಸಿಕೇsಶೋಷ್ಟಮೋsಹ್ನ ; ಕುತಪೋ sಸ್ತಿಯಾಂ| .. 
ಪರೇಷಣಾ ಪರೀಷ್ಟಿಶ್ಯಾನ್ವೇಷಣಾ ಚ ಗವೇಷಣಾ || 

೭೪೦ 
ಸನಿಸ್ಸದ್ವೇಷಣಾ ಯಾಚ್ಛಾಭಿಶಸ್ತಿರಾಚನಾರ್ಥನಾ | 
ಷಟ್ಟು ತ್ರಿಷ್ಟರ್ಷ್ಟಮರ್ಘಾರ್ಥ ಪಾದ್ಯಂ ಪಾದಾಯ ವಾರಿಣಿ || ೭೪೧ 
ಕ್ರಮಾದಾತಿಥ್ಯಾತಿಥೇಯೇ ಅತಿಥ್ಯರ್ಥತ್ರ ಸಾಧುನಿ | 
ಸ್ಯುರಾವೇಶಿಕ ಆಗಂತುರತಿಥಿರ್ನಾ ಗೃಹಾಗತೇ || 

೭೪೨ 


( ವಿಹಾಯಿತ), ದಾನ, ಉತ್ಸರ್ಜನ, ವಿಸರ್ಜನ, ವಿಶ್ರಾಣನ, ವಿತರಣ , ಸ್ಪರ್ಶನ, ಪ್ರತಿಪಾದನ , 
ಪ್ರಾದೇಶನ, ನಿರ್ವಹಣ, ಅಪವರ್ಜನ ( ನ), ಅಂಹತಿ ( ೩ ) = ದಾನ. 

೭೩೯ , ಔರ್ಧ್ವದೈಹಿಕ ( ಪು.ಸೀ . ನ) (- ಸ್ತ್ರೀ , ಔರ್ಧ್ವದೈಹಿಕೀ ) = ಮೃತನಿಗೋಸ್ಕರ 
ಸಪಿಂಡೀಕರಣದವರೆಗೆ ಮಾಡುವ ಜಲಪಿಂಡಾದಿ ದಾನ, ಪಿತೃದಾನ ( ನ, ನಿವಾಪ 
( ಪು) = ಸಪಿಂಡವಾದಮೇಲೆ ಪಿತೃಗಳಿಗೊಸ್ಕರ ಮಾಡುವ ದಾನ, ಶ್ರಾದ್ಧ 
( ನ) = ವಿಧಿಪೂರ್ವಕವಾಗಿ ಗೊತ್ತಾದ ದೇಶಕಾಲಗಳಲ್ಲಿ ಮಾಡುವ ಪಿತೃಕರ್ಮ. 

೭೪೦. ಅನ್ನಾಹಾರ್ಯ, ಮಾಸಿಕ ( ನ) = ಪ್ರತಿಮಾಸದಲ್ಲಿಯೂ ಮಾಡುವ ಪಿತೃಶ್ರಾದ್ದ . 
ಕುತಪ ( ಪು, ನ) = ಹಗಲಿನ ಪ್ರಮಾಣವನ್ನು ಹದಿನೈದುಭಾಗಗಳಾಗಿ ಮಾಡಿದಾಗ ಎಂಟನೆಯ 
ಭಾಗದ ಕಾಲ. ಪರ್ಯೆಷಣಾ, ಪರೀಷ್ಟಿ, ಅನ್ವೇಷಣಾ, ಗವೇಷಣಾ ( = ವಿಹಿತಕಾರಕ್ಕಾಗಿ 
ಬ್ರಾಹ್ಮಣಾದಿಗಳನ್ನು ಹುಡುಕುವುದು. 
- ೭೪೧. ಸನಿ, ಅನ್ವೇಷಣಾ ( = ವಿಜ್ಞಾಪನೆ, ಕಾರ್ಯವನ್ನು ನಡೆಸಿಕೊಡುವಂತೆ 
ಹಿರಿಯರನ್ನು ಕೇಳಿಕೊಳ್ಳುವುದು. ಯಾಚ್ಛಾ , ಅಭಿಶಸ್ತಿ , ಯಾಚನಾ, ಅರ್ಥನಾ 
( = ಪ್ರಾರ್ಥನೆ, ಬೇಡಿಕೆ. ಮುಂದೆ ಹೇಳುವ ಅರ್ಥ್ಯಶಬ್ದದಿಂದ ಆಗಂತು ಶಬ್ದದವರೆಗೆ 
ಆರು ಶಬ್ದಗಳು ಅರ್ಥಾನುಸಾರವಾಗಿ ಮೂರು ಲಿಂಗಗಳಲ್ಲಿ ಇರುತ್ತವೆ. ಅರ್ಷ್ಟ 
( ನ) =ಪೂಜಾರ್ಥವಾದ ಜಲ ; ಪತ್ರ ಪುಷ್ಪ ಮುಂತಾದ ಪೂಜಾದ್ರವ್ಯ . ಪಾದ್ಯ (ನ) = ಕಾಲನ್ನು 
ತೊಳೆಯುವುದಕ್ಕಾಗಿಕೊಡುವ ನೀರು, 

೭೪.೨. ಆತಿಥ್ಯ ( ನ)= ಅತಿಥಿಗೋಸ್ಕರ ಕಲ್ಪಿಸುವ ಅನ್ನಾದಿದ್ರವ್ಯ , ಆತಿಥೇಯ ( ನ) 
( ಸ್ತ್ರೀ ಆತಿಥೇಯಿ = ಅತಿಥಿಗೆ ಹಿತಕರವಾದ ಸತ್ಕಾರ ; ಅತಿಥಿಯನ್ನು ಸತ್ಕರಿಸತಕ್ಕವನು. 
ಆವೇಶಿಕ, ಆಗಂತು ( ಪು) (- ಸ್ತ್ರೀ . ಆವೇಶಿಕಿ ), ಅತಿಥಿ ( ಪು) = ಮನೆಗೆ ಬಂದವನು. 


೧೪೬ 

ಅಮರಕೋಶ: ೨ 
ಪೂಜಾ ನಮಸ್ಕಾಪಚಿತಿಸೃಪರ್ಯಾರ್ಚಾರ್ಹಣಾಸ್ಸಮಾಃ| 
ವರಿವಸ್ಯಾ ತು ಶುಕ್ರೂಷಾ ಪರಿಚರ್ಯಾಪುಪಾಸನಾ || 

೭೪೩ 
ಪ್ರಜ್ಞಾಟಾಚ್ಯಾ ಪರ್ಯಟನಂ ಚರ್ಯಾರ್ಯಾಪಥಿ ಸ್ಥಿತಿ: || 
ಉಪಸ್ಪರ್ಶಸ್ಟಾಚಮನಮಥ ಮೌನಮಭಾಷಣಮ್ || 

೭೪೪ 
ಆನುಪೂರ್ವಿ ರಾಯಮಾವೃತ್ಪರಿಪಾಟಿ ರನುಕ್ರಮಃ| 
ಪರ್ಯಾಯಾತಿಪಾತಸ್ಸು ಸ್ಮಾತ್ಪರ್ಯಯ ಉಪಾತ್ಯಯಃ|| ೭೪೫ 
ನಿಯಮೋ ವ್ರತಮ ತಟ್ಟೋಪವಾಸಾದಿ ಪುಣ್ಯಕಮ್ | 
ಔಪವಸ್ತಂ ತೂಪವಾಸೋ ವಿವೇಕಃ ಪೃಥಗಾತ್ಮತಾ|| 

29 
ಸ್ಯಾದ್ಭಹ್ಮವರ್ಚಸಂ ವೃತಾಧ್ಯಯನರ್ದ್ದಿರಥಾಂಜಲಿಃ | 
ಪಾಠ ಬ್ರಹ್ಮಾಂಜಲಿ: ಪಾಲೇ ವಿಪು ಬ್ರಹ್ಮಬಿಂದವಃ|| ೭೪೭ 
- ೭೪೩ . ಪೂಜಾ, ನಮಸ್ಕಾ , ಅಪಚಿತಿ, ಸಪರ್ಯಾ, ಅರ್ಚಾ, ಅರ್ಹಣಾ( ) =ಪೂಜೆ, 
ಸತ್ಕಾರ. ವರಿವಸ್ಕಾ , ಶುಶೂಷಾ, ಪರಿಚರ್ಯಾ, ಉಪಾಸನಾ (೩ ) =ಸೇವೆ. 

೭೪೪. ಪ್ರಜ್ಞಾ , ಅಟಾಟ್ಯಾ ( ಸ್ತ್ರೀ ), ಪರ್ಯಟನ ( ನ) = ತಿರುಗಾಟ, ಚರ್ಯಾ, ಈರ್ಯಾ 
( = ಸನ್ಮಾರ್ಗದಲ್ಲಿ ಇರುವುದು. ಉಪಸ್ಪರ್ಶ ( ಪು), ಆಚಮನ ( ನ = ಆಚಮನ, ಮೌನ, 
ಅಭಾಷಣ ( ನ) = ಮಾತಾಡದಿರುವುದು. 
- ೭೪೫. ಆನುಪೂರ್ವಿ ( ಸ್ತ್ರೀ . ನ) (- ನ, ಅನುಪೂರ್ವ ), ಆವೃತ್ , ಪರಿಪಾಟಿ ( ೩ ), 
ಅನುಕ್ರಮ , ಪರ್ಯಾಯ ( ಪು) = ಕ್ರಮ ( Regular Succession ), ಅತಿಪಾತ, ಪರ್ಯಯ , 
ಉಪಾತ್ಯಯ ( ಪು) =ಕ್ರಮದ ಉಲ್ಲಂಘನೆ. 

೭೪೬ . ನಿಯಮ ( ಪು), ವ್ರತ ( ಪು. ನ = ಶಾಸೋಕ್ತವಾದ ಆಚರಣೆ. ಪುಣ್ಯಕ 
( ನ) = ಉಪಾವಾಸಾದಿಪುಣ್ಯವ್ರತ. ಔಪವಸ್ತ ( ನ), ಉಪವಾಸ ( ನ) =ಊಟಮಾಡದಿರುವುದು. 
ವಿವೇಕ ( ಪು ) = ಪ್ರಕೃತಿಪುರುಷರ ವಿವೇಚನಾಜ್ಞಾನ, 

೭೪೭. ಬ್ರಹ್ಮ ವರ್ಚಸ (ನ) = ಅನುಷ್ಠಾನ ಮತ್ತು ವೇದಾಧ್ಯಯನದಿಂದುಂಟಾದ 
ತೇಜಸ್ಸು , ಬ್ರಹ್ಮಾಂಜಲಿ ( ಪು)= ವೇದಾಧ್ಯಯನ ಮಾಡುವಾಗ ಜೋಡಿಸಿದ ಕೈ . ಬ್ರಹ್ಮಬಿಂದು 
( ಪು) = ವೇದಪಾಠದ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ಬಾಯಿಂದ ಹೊರಡುವ ತುಂತುರು. 


ಪರಿಪಾಟೀ ಎಂಬ ಈಕಾರಾಂತರವೂ ಇದೆ. 
2 ಉಪೋಶಷಿತ, ಉಪೋಷಣ ( ನ) ಎಂಬ ಶಬ್ದಾಂತರಗಳೂ ಇವೆ. 


00 


೧೪೭ 


೭೪೮ 


೭ರ್೪ 


೭. ಬ್ರಹ್ಮವರ್ಗ: 
ಧ್ಯಾನಯೋಗಾಸನೇ ಬ್ರಹ್ಮಾಸನಂ ಕಿ ವಿಧಿಕ್ರಮೌ | 
ಮುಖ್ಯ : ಸ್ಮಾತ್ಪಥಮಃ ಕಲ್ಲೋsನುಕಲ್ಪಸ್ತು ತತೋsಧಮ : || 
ಸಂಸ್ಕಾರಪೂರ್ವಂ ಗ್ರಹಣಂ ಸ್ಯಾದುಪಾಕರಣಂ ಶ್ರುತೇ | 
ಸಮೇ ತು ಪಾದಗ್ರಹಣಮಭಿವಾದನಮಿತ್ಯುಭೇ || 
ಭಿಕ್ಷುಃ ಪರಿವಾಟ್ಕರ್ಮಂದೀ ಪಾರಾಶರ್ಯಪಿ ಮಸ್ಕರೀ | 
ತಪಸ್ವೀ ತಾಪಸಃ ಪಾರಿಕಾಂಕ್ಷೀ ವಾಚಂಯಮೋ ಮುನಿಃ|| 
ತಪಃಕೇಶಸಹೋ ದಾಂತೋ ವರ್ಣಿನೋ ಬ್ರಹ್ಮಚಾರಿಣಃ | 
ಋಷಯಸ್ಸತ್ಯವಚಸಃ ಸ್ನಾತಕಸ್ಮಾಪುತಪ್ರತೀ || 
ಯೇ ನಿರ್ಜಿತೇಂದ್ರಿಯಗ್ರಾಮಾ ಯತಿನೋ ಯತಯಶ್ಚತೇ | 
ಯಃ ಸ್ಟಂಡಿಲೇ ವ್ರತವಶಾಚೇತೇ ಸ್ಟಂಡಿಲಶಾಹ್ಯಸೌ || 


೭೫೦ 


೭೫೧ . 


೭೫೨ 


- ೭೪೮. ಬ್ರಹ್ಮಾಸನ (ನ) = ವೇದಾಧ್ಯಯನಮಾಡುವಾಗ ಕುಳಿತುಕೊಳ್ಳುವ ಸ್ಥಿತಿ, 
ಸ್ವಸ್ತಿಕಾದ್ಯಾಸನ, ಕಲ್ಪ , ವಿಧಿ, ಕ್ರಮ ( ಪು) = ಶಾಸ್ಪೋಕ್ತವಾದ ವಿಧಾನ, ಮುಖ್ಯಕಲ್ಪ 
( ಪು) =ಮೊದಲು ಹೇಳಿದ ಪ್ರಧಾನವಿಧಿ, ಅನುಕಲ್ಪ ( ಪು)= ಮುಖ್ಯವು ಇಲ್ಲದಾಗ ಹೇಳಿದ 
ಗೌಣವಿಧಿ. 

೭೪೯ . ಉಪಾಕರಣ ( ನ) =ಉಪನಯನಪೂರ್ವಕವಾಗಿ ವೇದಪಾಠದ ಆರಂಭ. 
ಪಾದಗ್ರಹಣ, ಅಭಿವಾದನ ( ನ)= ಕಾಲಮುಟ್ಟಿ ವಿಧಿವತ್ತಾಗಿ ನಮಸ್ಕರಿಸುವುದು. 

- ೭೫೦ . ಭಿಕ್ಷು, ಪರಿವ್ರಾಜ್ , ಕರ್ಮಂದಿನ್ , ಪಾರಾಶರಿನ್ , ಮಸ್ಕರಿನ್ ( ಪು) = ಸಂನ್ಯಾಸಿ. 
ತಪಸ್ವಿನ್ , ತಾಪಸ, ಪಾರಿಕಾಂಕ್ಷಿನ್ , ವಾಚಂಯಮ , ಮುನಿ ( ಪು) = ತಪಸ್ವಿ , ಭಿಕ್ಷು ಮೊದಲಾದ 
ಹತ್ತು ಶಬ್ದಗಳು ಸಂನ್ಯಾಸಿ ವಾಚಕಗಳೆಂದು ಕೆಲವರು. 
- ೭೫೧ . ದಾಂತ ( ಪು) = ತಪಸ್ಸಿನ ಕಷ್ಟವನ್ನು ಸಹಿಸಿಕೊಳ್ಳುವವನು , ವರ್ಣಿನ್ , 
ಬ್ರಹ್ಮಚಾರಿನ್ ( ಪು = ಬ್ರಹ್ಮಚಾರಿ, ಋಷಿ, ಸತ್ಯವಚಸ್ ( ಪು ) = ಋಷಿ, ಸ್ನಾತಕ , 
ಆಪ್ಪುತಪ್ರತಿನ್ ( ಪು) = ವೇದವ್ರತವನ್ನು ಸಮಾಪ್ತಿಗೊಳಿಸಿ ಇನ್ನೂ ಆಶ್ರಮಾಂತರವನ್ನು 
ಸ್ವೀಕರಿಸದೆ ಇರತಕ್ಕವನು. 

- ೭೫೨- ೭೫೩. ಯತಿನ್ , ಯತಿ ( ಪು) = ಇಂದ್ರಿಯಗಳನ್ನು ಜಯಿಸಿದವನು. ಸ್ಟಂಡಿಲ 
ಶಾಯಿನ್ , ಸ್ಟಾಂಡಿಲ ( ಪು) = ವ್ರತಕ್ಕಾಗಿ ಬರಿಯ ನೆಲದಮೇಲೆ ಮಲಗತಕ್ಕವನು, ವಿರಜಸ್ತ 


೧೪೮ 


ಅಮರಕೋಶಃ೨ 


೭೫೩ 


೭೫೪ 


ಸ್ಟಾಂಡಿಲಶ್ನಾಥ ವಿರಜಸ್ತಮಸಃ ಸುರ್ದ್ದಯಾತಿಗಾ :| 
ಪವಿತ್ರ : ಪ್ರಯತಃ ಪೂತಃ ಪಾಷಂಡಾಸ್ಸರ್ವಲಿಂಗಿನ: || 
ಪಾಲಾಶ್ ದಂಡ ಆಷಾಢ ವ್ರತೇ ರಾಂಭಸ್ತು ವೈಣವಃ| 
ಅಸ್ತ್ರೀ ಕಮಂಡಲುಃ ಕುಂಡೀ ಪ್ರತಿನಾಮಾಸನಂ ಬೃಸೀ || 
ಅಜಿನಂ ಚರ್ಮ ಕೃತಿ : ಸ್ತ್ರೀ ಭೈಕ್ಷಂ ಭಿಕ್ಷಾಕದಂಬಕಮ್ | 
ಸ್ವಾಧ್ಯಾಯಸ್ಸಾಜ್ಜಪಸ್ಸುತ್ಯಾಭಿಷವಸ್ಸವನಂ ಚ ಸಾ || 
ಸರ್ವೈನಸಾಮಪಧ್ವಂಸಿ ಜಪ್ಯಂ ತ್ರಿಷ್ಟಘಮರ್ಷಣಮ್ | 
ದರ್ಶಶ್ಚ ಪೌರ್ಣಮಾಸಶ್ಚ ಯಾಗೌ ಪಕ್ಷಾಂತಯೋಃ ಪೃಥಕ್ || 
ಶರೀರಸಾಧನಾಪೇಕ್ಷಂ ನಿತ್ಯಂ ಯತ್ಕರ್ಮ ತದ್ ಯಮಃ|| 
ನಿಯಮಸ್ತು ಸ ಯತ್ಕರ್ಮ ನಿತ್ಯಮಾಗಂತುಸಾಧನಮ್ || 


೭೫೫ 


೭೫೬ 


೭೫೭ 


ಮಸ್ ( ಪು = ರಜಸ್ತಮೋಗುಣಗಳನ್ನು ದಾಟಿದ ಸಾತ್ವಿಕ, ಪವಿತ್ರ , ಪ್ರಯತ, ಪೂತ( ಪು) = ಪರಿ 
ಶುದ್ದ , ಪಾಷಂಡ ( ಪಾಖಂಡ), ಸರ್ವಲಿಂಗಿನ್ ( ಪು) = ವೇದಬಾಹ್ಯವಾದ ಮತವನ್ನು 
ನಂಬಿದವನು. 

೭೫೪. ಆಷಾಢ ( ಪು = ಬ್ರಹ್ಮಚರ್ಯವ್ರತದಲ್ಲಿ ಹಿಡಿಯುವ ಮುತ್ತುಗದ ದಂಡ, ರಾಂಭ 
( ಪು) = ವ್ರತಸಮಯದಲ್ಲಿ ಹಿಡಿಯುವ ಬಿದಿರಿನ ದಂಡ ಕಮಂಡಲು ( ಪು. ನ), ಕುಂಡೀ 
( ೩ ) = ವ್ರತನಿಷ್ಠರ ಜಲಪಾತ್ರೆ . " ಸೀ (೩ )= ವ್ರತನಿಷ್ಠರು ಕುಳಿತುಕೊಳ್ಳುವ ಆಸನ. | 
- ೭೫೫. ಅಜಿನ, ಚರ್ಮನ್ ( ನ), ಕೃತ್ತಿ ( ೩ ) = ಚರ್ಮ. ಭೈಕ್ಷ ( ನ) = ಭಿಕ್ಷೆಗಳ ಸಮೂಹ. 
ಸ್ವಾಧ್ಯಾಯ , ಜಪ ( ಪು) = ವೇದಪಾಠ , ಸುತ್ಯಾ ( ಸ್ತ್ರೀ ), ಅಭಿಷವ ( ಪು), ಸವನ 
( ನ)=ಕೋಮಲತೆಯಿಂದ ರಸವನ್ನು ಹಿಂಡುವುದು. 

೭೫೬ . ಅಘಮರ್ಷಣ ( ಪು. ಸ್ತ್ರೀ , ನ) ( - ಸ್ತ್ರೀ . ಅಘಮರ್ಷಣೀ ) = ಸಕಲಪಾಪಗಳನ್ನು 
ಪರಿಹರಿಸುವ ಮಂತ್ರವಿಶೇಷ. ದರ್ಶ ( ಪು) = ಅಮಾವಾಸ್ಯೆಯಲ್ಲಿ ಮಾಡಬೇಕಾದ ಯಾಗ. 
ಪೌರ್ಣಮಾಸ ( ಪು) = ಹುಣ್ಣಿಮೆಯಲ್ಲಿ ಮಾಡಬೇಕಾದ ಯಾಗ. 
- ೭೫೭ . ಯಮ ( ಪು) = ಯಾವಜೀವವೂ ಮಾಡಬೇಕಾದ ಶರೀರಸಾಧ್ಯವಾದ ಕರ್ಮ - 
“ ಅಹಿಂಸಾ ಸತ್ಯಾಸ್ತೆಯ ಬ್ರಹ್ಮಚರ್ಯಾಪರಿಗ್ರಹಾ ಯಮಾ ( ಪಾತಂ- ಸೂತ್ರ. ೨. ೩೦). 
ನಿಯಮ ( ಪು) = ನಿಮಿತ್ತವಿಶೇಷಗಳಿಂದ ಆಗಾಗ ಮಾಡಬೇಕಾದ ಕರ್ಮ - ಶೌಚ 
ಸಂತೋಷತಪಃ ಸ್ವಾಧ್ಯಾಯೇಶ್ವರಪ್ರಣಿಧಾನಾನಿ ನಿಯಮಾಃ ( ಪಾತಂ. ಸೂತ್ರ ೨. ೩೨). 


೭ . ಬ್ರಹ್ಮವರ್ಗ: 

೧ರ್೪ 
ಕೈರಂ ತು ಭದ್ರಾಕರಣಂ ಮುಂಡನಂ ವಪನಂ ತಥಾ | 
ಉಪವೀತಂ ಯಜ್ಞಸೂತ್ರಂಪ್ರೊದ್ದತೇ ದಕ್ಷಿಣೇ ಕರೇ | | 

೭೫೮ 
ಪ್ರಾಚೀನಾವೀತಮನ್ಯಸ್ಮಿನ್ನಿವೀತಂ ಕಂಠಲಂಬಿತಮ್ | 
ಅಂಗುಲ್ಯಿ ತೀರ್ಥ೦ ದೈವಂ ಸ್ವಲ್ಪಾಂಗುಲ್ಲೋಗ್ಯೂಲೇಕಾಯಮ್|| ೭೫೯ 
ಮಧೈsು ಷ್ಟಾಂಗುಲ್ಲೋ ಪಿತ್ರಂ ಮೂಲೇ ತ್ವಂಗುಷ್ಠಸ್ಯ ಬ್ರಾಹ್ಮಮ್ | 
ಸ್ಯಾಸ್ಪದ್ಮಭೂಯಂ ಬ್ರಹ್ಮತ್ವಂ ಬ್ರಹ್ಮಸಾಯುಜ್ಯಮಿತ್ಯಪಿ || ೭೬೦ 
ದೇವಭೂಯಾದಿಕಂ ತದ್ವತ್ ಕೃಚ್ಛಂ ಸಾಂತಪನಾದಿಕಮ್ | 
ಸಂನ್ಯಾಸವತ್ಯನಶನೇ ಪುಮಾನ್ ಪ್ರಾಯೋsಥ ವೀರಹಾ || ೭೬೧ 


೭೫೮. ಕೈರ, ಭದ್ರಾಕರಣ , ಮುಂಡನ, ವಸನ ( ನ) = ಕ್ಟರ. ಉಪವೀತ ( ನ) 
ಬಲಗೈಯನ್ನು ಹೊರಗೆ ಚಾಚಿ ಎಡಹಗಲಿನಮೇಲೆ ಬರುವಂತೆ ಧರಿಸಿದ ಜನಿವಾರ. 

೭೫೯ . ಪ್ರಾಚೀನಾವೀತ ( ನ) = ಎಡಗೈಯನ್ನು ಹೊರಗೆ ಚಾಚಿ ಬಲಹೆಗಲಿನ ಮೇಲೆ 
ಬರುವಂತೆ ಧರಿಸಿದ ಜನಿವಾರ , ನಿವೀತ ( ನ) =ಕೊರಳಲ್ಲಿ ಮಾಲಾಕಾರವಾಗಿ ಧರಿಸಿದ 
ಜನಿವಾರ, ದೈವ ( ನ) = ದೇವತೀರ್ಥ- ಬೆರಳುಗಳ ತುದಿಯಲ್ಲಿರುವ ತೀರ್ಥ (ಇದರಿಂದ 
ದೇವತರ್ಪಣವನ್ನು ಮಾಡತಕ್ಕದ್ದು . ಕಾಯ ( ನ) = ಪ್ರಜಾಪತಿದೇವತಾಕವಾದ ತೀರ್ಥ 
ಕಿರಿಬೆರಳು ಮತ್ತು ಅನಾಮಿಕೆಗಳ ಮೂಲದಲ್ಲಿರುವ ತೀರ್ಥ ( ಇದರಿಂದ ಋಷಿತರ್ಪಣವನ್ನು 
ಮಾಡತಕ್ಕದ್ದು.) 
- ೭೬೦ . ಪಿತ್ರ ( ನ)= ಪಿತೃತೀರ್ಥ- ಅಂಗುಷ್ಠ ಮತ್ತು ತರ್ಜನೀ ಬೆರಳುಗಳ ಮಧ್ಯದಲ್ಲಿರುವ 
ತೀರ್ಥ ( ಇದರಿಂದ ಪಿತೃತರ್ಪಣವನ್ನು ಮಾಡತಕ್ಕದ್ದು.) ಬ್ರಾಹ್ಮ ( ನ)= ಬ್ರಹ್ಮತೀರ್ಥ 
ಅಂಗುಷ್ಠದಮೂಲದಲ್ಲಿರುವತೀರ್ಥ( ಇದರಿಂದ ಬ್ರಹ್ಮತರ್ಪಣವನ್ನು ಮಾಡತಕ್ಕದ್ದು . 
ಬ್ರಹ್ಮಭೂಯ (ನ) ಬ್ರಹ್ಮತ್ವ, ಬ್ರಹ್ಮಸಾಯುಜ್ಯ (ನ) = ಬ್ರಹ್ಮವಾಗುವುದು, ಸಾಯುಜ್ಯ 
ಮೋಕ್ಷ. 

೭೭೧-೬೭೨. ದೇವಭೂಯ, ದೇವತ್ವ , ದೇವಸಾಯುಜ್ಯ (ನ) = ದೇವನಾಗುವುದು, 
ದೇವನಲ್ಲಿ ಸೇರಿಕೊಳ್ಳುವುದು. ಕೃಚ್ಛ (ನ) = ಸಾಂತಪನ ಚಾಂದ್ರಾಯಣ ಮುಂತಾದ 
ಪ್ರಾಯಶ್ಚಿತ್ತ, ಪ್ರಾಯ ( ಪು)= ಸರ್ವಸಂಗತ್ಯಾಗಪೂರ್ವಕವಾಗಿ ಮರಣಪರ್ಯಂತ ಮಾಡುವ 
ಉಪವಾಸ. ವೀರಹನ್ , ನಷ್ಟಾಗಿ ( ಪು ) = ಅಗ್ನಿಹೋತ್ರವನ್ನು ಬಿಟ್ಟವನು . ಕುಹನಾ 
(೩ )= ಧನಾದಿಲೋಭದಿಂದ ನಟಿಸುವ ಧ್ಯಾನಮೌನಾದ್ಯಾಚರಣೆ, ವಾತ್ಯ , ಸಂಸ್ಕಾರಹೀನ 

ಅಮರಕೋಶ: ೨ 
ನಷ್ಟಾಗ್ನಿ : ಕುಹನಾ ಲೋಭಾನ್ನಿಧೈರ್ಯಾಪಥಕಲ್ಪನಾ | 
ಪ್ರಾತ್ಯಸ್ಸಂಸ್ಕಾರಹೀನಸ್ಪಾದಸ್ವಾಧ್ಯಾಯೋ ನಿರಾಕೃತಿ:| | 
ಧರ್ಮಧ್ವಜೀ ಲಿಂಗವೃತ್ತಿರವಕೀರ್ಣ ಕ್ಷತವ್ರತಃ| 
ಸುಪ್ತ ಯಸ್ಮಿನ್ನಸಮೇತಿ ಸುಪ್ತ ಯಸ್ಮಿನ್ನುದೇತಿ ಚ || 
ಅಂಶುಮಾನಭಿನಿರ್ಮುಕ್ತಾಭ್ಯುದಿತೌ ಚ ಯಥಾಕ್ರಮಮ್ || 
ಪರಿವೇತ್ತಾನುಜೋsನೂಢ ಜೈಷ್ಟೇ ದಾರಪರಿಗ್ರಹಾತ್ || 
ಪರಿವಿತ್ತಿಸ್ತು ತಜ್ಞಾಯಾನ್ ವಿವಾಹೋಪಯಮ್ ಸಮ್ | 
ತಥಾ ಪರಿಣಯೋದ್ಯಾಹೋಪಯಮಾಃ ಪಾಣಿಪೀಡನಮ್ || 
ವ್ಯವಾಯೋ ಗ್ರಾಮ್ಯಧರ್ಮೊ ಮೈಥುನಂ ನಿಧುವನಂ ರತಮ್ | 
ತ್ರಿವರ್ಗೊ ಧರ್ಮಕಾಮಾರ್ಥ್ಯಶ್ಚತುರ್ವಗ್ರ: ಸಮೋಕ್ಷಕ್ಕೆ :|| 
ಸಬಲೈಸೈಶ್ಚತುರ್ಭದ್ರಂ ಜನ್ಯಾಸ್ಸಿಗಾ ವರಸ್ಯ ಯೇ || 

ಇತಿ ಬ್ರಹ್ಮವರ್ಗ: 


೭೬೪ 


೭೬೫ 


೭೬೬ 


( ಪು) = ಉಪನಯನಾದಿ ಸಂಸ್ಕಾರಹೀನ, ಅಸ್ವಾಧ್ಯಾಯ, ನಿರಾಕೃತಿ ( ಪು) = ವೇದಾಭ್ಯಾಸಮಾಡ 
ದವನು. 
- ೭೬೩- ೭೬೪. ಧರ್ಮಧ್ವಜಿನ್ , ಲಿಂಗವೃತ್ತಿ ( ಪು) = ಜೀವನಾರ್ಥವಾಗಿ ಧಾರ್ಮಿಕ ವೇಷ 
ವನ್ನು ಧರಿಸಿದವನು. ಅವತೀರ್ಣಿನ್, ಕ್ಷತವ್ರತ( ಪು) = ವ್ರತಭ್ರಷ್ಟ, ಅಭಿನಿರ್ಮುಕ್ತ ( ಪು) = 
ಸೂರ್ಯನು ಮುಳುಗುವಾಗ ನಿದ್ರಿಸತಕ್ಕವನು. ಅಭ್ಯುದಿತ ( ಪು) =ಸೂರ್ಯನು ಹುಟ್ಟುವಾಗ 
ನಿದ್ರಿಸತಕ್ಕವನು , ಪರಿವೇ ( ಪು) = ಅಣ್ಣನು ಮದುವೆಯಾಗದಿರುವಾಗ ಮದುವೆಯಾದ 
ತಮ್ಮ , 
- ೭೬೫. ಪರಿವಿತ್ತಿ ( ಪು) = ಪರಿವತೃವಿನ ಅಣ್ಣ , ವಿವಾಹ , ಉಪಯಮ , ಪರಿಣಯ , 
ಉದ್ವಾಹ, ಉಪಯಾಮ ( ಪು), ಪಾಣಿಪೀಡನ ( ನ)= ಮದುವೆ. 

೭೬೬- ೭೬೭. ವ್ಯವಾಯ , ಗ್ರಾಮ್ಯಧರ್ಮ ( ಪು), ಮೈಥುನ, ನಿಧುವನ, ರತ 
( ನ) = ಸಂಭೋಗ, ತ್ರಿವರ್ಗ ( ಪು) = ಧರ್ಮಾರ್ಥಕಾಮಗಳೆಂಬ ಮೂರು ಪುರುಷಾರ್ಥಗಳು. 
ಚತುರ್ವಗ್ರ ( ಪು) = ಧಮಾರ್ಥಕಾಮ ಮೋಕ್ಷಗಳೆಂಬ ನಾಲ್ಕು ಪುರುಷಾರ್ಥಗಳು. 
ಚತುರ್ಭ ( ನ) = ಸಮಾನಬಲಗಳಾದ ಚತುರ್ವಗ್ರಗಳು, ಜನ್ಯ ( ಪು) = ವರನ ಮಿತ್ರ . 
( ವಧುವಿನ ಗೆಳತಿಯೂ ಆಗಬಹುದು. ಆಗ ಜನ್ಯಾ ಎಂಬುದು ಸ್ತ್ರೀಲಿಂಗ). 


೮. ಕ್ಷತ್ರಿಯವರ್ಗ 
ಮೂರ್ಧಾಭಿಷಿಕ್ಕೊ ರಾಜನ್ನೋ ಬಾಹುಜಃಕ್ಷತ್ರಿಯೋ ವಿರಾಟ್ || ೭೬೭ 
ರಾಜಾ ರಾಟ್ ಪಾರ್ಥಿವಕ್ಷಾಭನ್ನಪಭೂಪಮಹೀಕ್ಷಿತಃ| 
ರಾಜಾ ತು ಪ್ರಣತಾಶೇಷಸಾಮಂತಸ್ಸಾ ದಧೀಶ್ವರಃ || 

೭೬೮ 
ಚಕ್ರವರ್ತಿ ಸಾರ್ವಭೌಮೋ ನೃಪೋsನ್ನೂ ಮಂಡಲೇಶ್ವರಃ | 
ಯೇನೇಷ್ಟಂ ರಾಜಸೂಯೇನ ಮಂಡಲಕ್ಕೇಶ್ವರಶ್ಯ ಯಃ || 226 
ಶಾಸ್ತಿ ಯಶ್ವಾಜ್ಞಯಾ ರಾಜಸ್ಸ ಸಮ್ಮಾಡಥ ರಾಜಕಮ್ | 
ರಾಜನ್ಯಕಂ ಚ ನೃಪತಿಕ್ಷಯಾಣಾಂ ಗಣೇ ಕ್ರಮಾತ್ || 

೭೭೦ 
ಮಂತ್ರೀ ದೀಸಚಿವೋsಮಾತ್ಯೋನ್ಯ ಕರ್ಮಸಚಿವಾಸ್ತತಃ| 
ಮಹಾಮಾತ್ರಾಃ ಪ್ರಧಾನಾನಿ ಪುರೋಧಾಸ್ತು ಪುರೋಹಿತಃ || ೭೭೧ 


ಕ್ಷತ್ರಿಯವರ್ಗ 
೭೬೭- ೭೬೮. ಮೂರ್ಧಾಭಿಷಿಕ್ತ , ರಾಜನ್ಯ ಬಾಹಜ, ಕ್ಷತ್ರಿಯ , ವಿರಾಜ್ ( ಪು)= 
ಕ್ಷತ್ರಿಯ ಜಾತಿಯವನು. ರಾಜನ್ , ರಾಜ್ , ಪಾರ್ಥಿವ, ಕ್ಷಾಗೃತ್ , ನೃಪ, ಭೂಪ, 
ಮಹೀಕ್ಷಿತ್ ( ಪು = ರಾಜ . ಅಧೀಶ್ವರ ( ಪು) = ಅನೇಕ ಸಾಮಂತರಾಜರನ್ನು ಗೆದ್ದು 
ವಶಪಡಿಸಿಕೊಂಡಿರುವ ರಾಜ: 

೭೬೯ - ೭೭೦ . ಚಕ್ರವರ್ತಿನ್ , ಸಾರ್ವಭೌಮ ( ಪು =ಸಮುದ್ರಪರ್ಯಂತವಾದ ಭೂಮಿಗೆ 
ಒಡೆಯ , ಮಂಡಲೇಶ್ವರ ( ಪು) = ಒಂದು ಪ್ರಾಂತದ ಒಡೆಯ , ಮಾಂಡಲಿಕ, ಸಮಾಜ್ 
( ಪು) = ರಾಜಸೂಯ ಯಾಗವನ್ನು ಮಾಡಿ ಅನೇಕ ರಾಜರುಗಳ ಮೇಲೆ ಅಧಿಕಾರವನ್ನು 
ನಡೆಸುವ ರಾಜ . ರಾಜಕ ( ನ) = ರಾಜರ ಗುಂಪು, ರಾಜನಕ ( ನ) =ಕ್ಷತ್ರಿಯರ ಗುಂಪು. 

೭೭೧ . ಮಂತ್ರಿನ್ , ಧೀಸಚಿವ, ಆಮಾತ್ಯ ( ಪು) = ರಾಜಕಾರ್ಯದ ಆಲೋಚನೆಯನ್ನು 
ಹೇಳತಕ್ಕವನು, ಮಂತ್ರಿ . ಕರ್ಮಸಚಿವ = ಕಾರ್ಯವನ್ನು ಜಾರಿಗೆ ತರುವ ಸಚಿವ ಮಹಾಮಾತ್ರ 
( ಪು), ಪ್ರಧಾನ ( ನ) = ರಾಜನಿಗೆ ಸಹಾಯಕನಾದ ಮುಖ್ಯಾಧಿಕಾರಿ , ಪುರೋಧಸ್ , ಪುರೋಹಿತ 
( ಪು) = ಪುರೋಹಿತ. 


* ಪ್ರಧಾನ ಶಬ್ದವು ಪುಲ್ಲಿಂಗದಲ್ಲಿಯೇ ಇದೆ. - 


೧೫೨ 


ಅಮರಕೋಶಃ೨ 


೭೭೨ 


ದ್ರಷ್ಟರಿ ವ್ಯವಹಾರಾಣಾಂ ಪ್ರಾಕ್ಟಿವಾಕಾಕ್ಷದರ್ಶಕೌ | 
ಪ್ರತೀಹಾರೋ ದ್ವಾರಪಾಲಾಸ್ಟಾಸ್ಟಿತದರ್ಶಕಾಃ || 
ರಕ್ಷಿವರ್ಗ ನೀಕಸ್ತೋsಥಾಧ್ಯಕ್ಷಾಧಿಕೃತೌ ಸಮೌ | 
ಸ್ಟಾಯುಕೋsಧಿಕೃತೋ ಗ್ರಾಮೇ ಗೋಪೋ ಗ್ರಾಮೇಷು ಭೂರಿಡು|| ೭೭೩ 
ಭೌರಿಕಃ ಕನಕಾಧ್ಯಕ್ಷೆ ರೂಪ್ಯಾಧ್ಯಕ್ಷಸ್ತು ನೈಷ್ಠಿಕಃ | 
ಅಂತಃಪುರೇ ಧಿಕೃತಃ ಸ್ಯಾದಂತರ್ವಂಶಿಕೋ ಜನಃ|| 

೭೭೪ 
ಸೌವಿದಾ : ಕಂಚುಕಿನಃ ಸ್ಥಾಪತ್ಯಾಸೈವಿದಾಶ್ಚತೇ | 
ಷಂಡೋ ವರ್ಷವರನ್ನು ಸೇವಕಾರ್ಥ್ಯನುಜೀವಿನ: | 

೭೭೫ 
ವಿಷಯಾನಂತರೋ ರಾಜಾ ಶತ್ರುರ್ಮಿತ್ತಮತಃ ಪರಮ್ | 
ಉದಾಸೀನಃ ಪರತರಃ ಪಾರ್ಷಿಗ್ರಾಹಸ್ತು ಪೃಷ್ಠತಃ|| 

೭೭೬ 
೭೭೨. ಪ್ರಾಕ್ಟಿವಾಕ, ಅಕ್ಷದರ್ಶಕ ( ಪು) = ನ್ಯಾಯಾಧಿಕಾರಿ. ಪ್ರತೀಹಾರ, ದ್ವಾರಪಾಲ, 
ದ್ವಾಃಸ್ಟ , ದ್ವಾಸ್ಥಿತ, ದರ್ಶಕ ( ಪು) = ಬಾಗಿಲು ಕಾಯುವವನು. 
- ೭೭೩ . ರಕ್ಷಿವರ್ಗ , ಅನೀಕಸ್ಟ = ಅಂಗರಕ್ಷಕ, ಅಧ್ಯಕ್ಷ , ಅಧಿಕೃತ, ( ಪು)= ಅಧಿಕಾರಿ. 
ಸ್ವಾಯುಕ ( ಪು) = ಗ್ರಾಮಾಧಿಕಾರಿ , ಗೋಪ( ಪು)= ಅನೇಕ ಗ್ರಾಮಗಳ ಅಧಿಕಾರಿ. 
- ೭೭೪ . ಭೌರಿಕ, ಕನಕಾಧ್ಯಕ್ಷ ( ಪು)= ಖಜಾನೆಯ ಅಧಿಕಾರಿ . ರೂಪ್ಯಾಧ್ಯಕ್ಷ , ನೈಷ್ಠಿಕ 
( ಪು) = ಟಂಕಸಾಲೆಯ ಅಧಿಕಾರಿ. ಅಂತರ್ವಂಶಿಕ ( ಪು) = ಅಂತಃಪುರಾಧಿಕಾರಿ . 

೭೭೫, ಸೌವಿದಲ್ಲ , ಕಂಚುಕಿನ್ , ಸ್ಥಾಪತ್ಯ , ಸೌವಿದ ( ಪು)= ಅಂತಃಪುರದ ಕಾವಲುಗಾರ., 
ಷಂಢ ( ಶಂಡ), ವರ್ಷವರ ( ಪು) = ನಪುಂಸಕನಾದ ಅಂತಃಪುರಸೇವಕ, ಸೇವಕ , ಅರ್ಥಿನಂ , 
ಅನುಜೀವಿನ್ ( ಪು) =ಸೇವಕ . 
- ೭೭೬ . ಶತ್ರು ( ಪು = ತನ್ನ ರಾಜ್ಯದ ಪಕ್ಕದಲ್ಲಿರುವ ರಾಜ್ಯದ ದೊರೆ. ಇವನು ಪ್ರಾಕೃತ 
ಶತ್ರು . ಮಿತ್ರ ( ನ) = ಪ್ರಾಕೃತಶತ್ರುವಿನ ಆಚೆಯ ರಾಜ್ಯದ ದೊರೆ. ಇವನು ಪ್ರಾಕೃತಮಿತ್ರ. 
ಉದಾಸೀನ ( ಪು) = ಪ್ರಾಕೃತಮಿತ್ರನ ಆಚೆಯ ರಾಜ್ಯದ ದೊರೆ. ಪಾರ್ಙ್ಗಗ್ರಾಹ 
( ಪು) = ದಿಗ್ವಿಜಯಾರ್ಥವಾಗಿ ಹೊರಟ ರಾಜನ ಹಿಂದುಗಡೆ ಇರತಕ್ಕ ಶತ್ರು ಅಥವಾ ಮಿತ್ರ . 

೭೭೭- ೭೭೮ ರಿಪು, ವೈರಿನ್ , ಸಪತ್ನ , ಅರಿ, ದ್ವಿಷತ್ , ದ್ವೇಷಣ, ದುರ್ಹೃದ್, ದ್ವಿಷ್, 
ವಿಪಕ್ಷ , ಅಹಿತ, ಅಮಿತ್ರ, ದಸ್ಯು , ಶಾತ್ರವ, ಶತ್ರು , ಅಭಿಘಾತಿನ್ , ಪರ, ಅರಾತಿ, 
ಪ್ರತ್ಯರ್ಥಿನ್ , ಪರಿಪಂಥಿನ್ ( ಪು) = ವೈರಿ. ೩ಗ್ಗ, ವಯಸ್ಯ, ಸವಯಸ್‌ ( ಪು) =ಸಮಾನ 
ವಯಸ್ಸುಳ್ಳವನು, ಸ್ನೇಹಿತ, ಮಿತ್ರ ( ನ), ಸಖಿ, ಸುಹೃದ್ ( ಪು)= ಗೆಳೆಯ , ಸ್ನೇಹಿತ. 


೧೫೩ 


೭೭೭ 


೭೭೮ 


೮. ಕ್ಷತ್ರಿಯವರ್ಗ: 
ರಿಪೌ ವೈರಿಸಪಾರಿದ್ವಿಷಷಣದುರ್ಹೃದಃ | 
ದ್ವಿದ್ವಿಪಕ್ಷಾಹಿತಾಮಿತ್ರದಸ್ಯುಶಾತ್ರವಶತ್ರವಃ|| 
ಅಭಿಘಾತಿಪರಾರಾತಿಪ್ರತ್ಯರ್ಥಿಪರಿಪಂಥಿನಃ | 

ಗೊ ವಯಸ್ಯ : ಸವಯಾ ಅಥ ಮಿತ್ರಂ ಸಖಾ ಸುಹೃತ್ || 
ಸಖ್ಯಂ ಸಾಪ್ತಪದೀನಂ ಸ್ಯಾದನುರೋಧೋsನುವರ್ತನಮ್ | 
ಯಥಾರ್ಹವರ್ಣ: ಪ್ರಣಿಧಿರಪಸರ್ಪಶ್ವರಃ ಸ್ಪಶಃ|| 
ಚಾರಶ್ಚ ಗೂಢಪುರುಷಶ್ಚಾಪ್ತಪ್ರತ್ಯಯಿ ಸಮೌ | 
ಸಾಂವತ್ಸರೋ ಜ್ಯಾತಿಷಿಕೋ ದೈವಜ್ಞಗಣಕಾವಪಿ || 
ಸುಹೂರ್ತಿಕಮೌಹೂರ್ತಜ್ಞಾನಿಕಾರ್ತಾಂತಿಕಾ ಅಪಿ | 
ತಾಂತ್ರಿಕೋ ಜ್ಞಾತಸಿದ್ದಾಂತಸ್ಸತ್ರೀ ಗೃಹಪತಿಸ್ಸಮ್ || 
ಲಿಪಿಕರೋಕ್ಷರಚಣೋsಸ್ಪರಚುಂಚುಶ್ಚ ಲೇಖಕೇ | 
ಲಿಖಿತಾಕ್ಷರವಿನ್ಯಾಸೇ ಲಿಪಿರ್ಲಿಬಿರುಭೇ ಯೌ || 


೭೭೯ 


೭೮೦ 


೭೮೧ 


೭೮೨ 


- ೭೭೯ - ೭೮೦, ಸಖ್ಯ , ಸಾಪ್ತಪದೀನ ( ನ) =ಸ್ನೇಹ, ಅನುರೋಧ ( ಪು), ಅನುವರ್ತನ 
( ನ) = ಅನ್ಯರ ಇಷ್ಟದಂತೆ ವರ್ತಿಸುವುದು. ಯಥಾರ್ಹವರ್ಣ , ಪ್ರಣಿಧಿ , ಅಪಸರ್ಪ , ಚರ, 
ಸ್ಪಶ, ಚಾರ, ಗೂಢಪುರುಷ ( ಪು )= ಗೂಢಚಾರ, ಆಪ್ತ , ಪ್ರತ್ಯಯಿತ ( ಪು) = ವಿಶ್ವಾಸಪಾತ್ರ . 

೭೮೦ -೭೮೧. ಸಾಂವತ್ಸರ, ಜ್ಯೋತಿಷಿಕ , ದೈವಜ್ಞ ಗಣಕ, ಮೌಹರ್ತಿಕ, ಮೌಹೂರ್ತ, 
ಜ್ಞಾನಿನ್ , ಕಾರ್ತಾಂತಿಕ ( ಪು)=ಜ್ಯೋತಿಃಶಾಸ್ತ್ರವನ್ನು ಬಲ್ಲವನು, ಜೋಯಿಸ, ತಾಂತ್ರಿಕ, 
ಜ್ಞಾತ ಸಿದ್ದಾಂತ ( ಪು)= ಶಾಸ್ತ್ರಜ್ಞ ಸಿನ್ , ಗೃಹಪತಿ ( ಪು)= ದಾನಧರ್ಮಗಳನ್ನು ಮಾಡುವ 
ಗೃಹಸ್ಥ . 
- ೭೮೨, ಲಿಪಿಕರ ರ, ಅಕ್ಷರಚಣ , ಅಕ್ಷರಚುಂಚು, ಲೇಖಕ ( ಪು) = ಬರೆಯುವವನು . 
ಲಿಪಿ, ಲಿಬಿ ( ಸ್ತ್ರೀ ) = ಬರೆಹ, ಲೇಖನ. 

೭೮೩ . ಸಂದೇಶಹರ, ದೂತ ( ಪು) = ಹೇಳಿಕೆಯನ್ನು ಒಯ್ಯುವವನು ( Messenger). 
ದೌತ್ಯ ( ನ)= ದೂತನ ಧರ್ಮ ; ದೂತನ ಕರ್ತವ್ಯ . ಅಧ್ವನೀನ, ಅಧೋಗ, ಅಧ್ವನ್ಯ , ಪಾಂಥ, 
ಪಥಿಕ ( ಪು) = ದಾರಿಗ , ಪ್ರಯಾಣಿಕ. 


1 ಲಿಪಿಕಾರ, ಲಿಪಿಂಕರ ಎಂಬ ಶಬ್ದಾಂತರಗಳೂ ಉಂಟು. 


೧೫೪ 

ಅಮರಕೋಶ: ೨ 
ಸ್ಮಾತ್ ಸಂದೇಶಹರೋ ದೂತೋ ದೌತ್ಯಂ ತದ್ಭಾವಕರ್ಮಣೀ | 
ಅಧ್ವನೀನೋsಧ್ವಗೋsಧ್ವನ್ಯ : ಪಾಂಥಃ ಪಥಿಕ ಇತ್ಯಪಿ || ೭೮೩ 
ಸ್ವಾಮ್ಯಮಾತ್ಯಸುಹೃತ್ಕಶರಾಷ್ಟ್ರದುರ್ಗಬಲಾನಿ ಚ | 
ರಾಜ್ಯಾಂಗಾನಿ ಪ್ರಕೃತಯಃ ಪೌರಾಣಾಂ ಶ್ರೇಣಯೋsಪಿ ಚ || ೭೮೪ 
ಸಂಧಿರ್ನಾ ವಿಗ್ರಹೋ ಯಾನಮಾಸನಂ ದೂಧಮಾಶ್ರಯಃ| 
ಷಡ್ಗುಣಾಶ್ಯಕ್ತಿಯ ಪ್ರಭಾವೋತ್ಸಾಹಮಂತ್ರಜಾಃ|| ೭೮೫ 
ಕ್ಷಯಸ್ಸಾನಂ ಚ ವೃದ್ದಿಶ್ಯ ತ್ರಿವರ್ಗೂ ನೀತಿವೇದಿನಾಮ್ | | 
ಸ ಪ್ರತಾಪಃ ಪ್ರಭಾವಶ್ಚ ಯತ್ತೇಜಃಕೋಶದಂಡಜಮ್ || ೭೮೬ 

೭೮೪. ಸ್ವಾಮಿನ್ ( ಪು) = ರಾಜ, ಅಮಾತ್ಯ ( ಪು)= ಮಂತ್ರಿ , ಸುಹ್ಮದ್ ( ಪ = ಮಿತ್ರ, 
ಕೋಶ (ಕೋಷ) ( ಪು) = ಭಂಡಾರ, ರಾಷ್ಟ್ರ ( ನ) = ರಾಜ್ಯ , ದುರ್ಗ ( ಪು =ಕೋಟೆ, ಬಲ 
( ನ) = ಸೈನ್ಯ - ಈ ಏಳು ವಸ್ತುಗಳಿಗೆ ರಾಜ್ಯಾಂಗ ( ನ), ಪ್ರಕೃತಿ( ೩ ) = ರಾಜ್ಯಾಂಗಗಳೆಂದೂ 
ಪ್ರಕೃತಿಗಳೆಂದೂ ಹೆಸರು. ಪೌರಾಣಾಂಶ್ರೇಣರ್ಯ( = ಪ್ರಜೆಗಳ ಸಮುದಾಯಗಳಿಗೂ 
ಪ್ರಕೃತಿಯೆಂದು ಹೆಸರು. ಪ್ರಜೆಗಳೂ ಸೇರಿ ಅಷ್ಟಾಂಗ ರಾಜ್ಯ ಎಂಬ ವ್ಯವಹಾರವೂ ಉಂಟು. 

೭೮೫ ಸಂಧಿ ( ಪು) = ಶತ್ರುವಿನೊಡನೆ ಮಾಡಿಕೊಳ್ಳುವ ಒಂದು ವ್ಯವಸ್ಥೆ , ಸಂಧಾನ. 
ವಿಗ್ರಹ ( ಪು = ಯುದ್ದ . ಯಾನ ( ನ) = ದಂಡೆತ್ತಿಹೋಗುವುದು. ಆಸನ ( ನ) = ಸಮಯಪ್ರತೀಕ್ಷೆ 
ಯಿಂದ ಯುದ್ಧಮಾಡದೆ ಸುಮ್ಮನಿರುವುದು. ದೈಧ( ನ)= ಯಾವ ಪಕ್ಷಕ್ಕೆ ಸೇರಿದ್ದಾನೆ ಎಂಬು 
ದನ್ನು ತೋರಿಸಿಕೊಳ್ಳದೆ ಮಧ್ಯವರ್ತಿಯಂತೆ ನಡೆದುಕೊಳ್ಳುವುದು. ಆಶ್ರಯ ( ಪು) = ಬಲಶಾಲಿ 
ಯನ್ನು ಆಶ್ರಯಿಸುವುದು. ಇವು ಷಡ್ಗುಣಾಃ= ರಾಜನೀತಿಯ ಆರು ಗುಣಗಳು. ಶಕ್ತಯಸ್ತಿಸ: 
= ಮುಂದೆ ಹೇಳತಕ್ಕವು ರಾಜನೀತಿಯಲ್ಲಿರಬೇಕಾದ ಮೂರು ಶಕ್ತಿಗಳು ಯಾವುವೆಂದರೆ : 
ಪ್ರಭಾವ ಶಕ್ತಿ ( =ಕೋಶದಂಡಗಳ ಪ್ರಾಬಲ್ಯ . ಇದಕ್ಕೆ ಪ್ರಭುಶಕ್ತಿ ಎಂದೂ ಹೆಸರು. 
ಉತ್ಸಾಹಶಕ್ತಿ = ಕಾರ್ಯವನ್ನು ಸಾಧಿಸುವೆನೆಂಬ ಉತ್ಸಾಹ. ಮಂತ್ರಜಶಕ್ತಿ - ಸರಿಯಾದ ಮಂತ್ರಾ 
ಲೋಚನೆಯಿಂದ ಬಂದ ವಿವೇಚನಾಶಕ್ತಿ . 

೭೮೬ . ಕ್ಷಯ ( ಪು) = ಶತ್ರುಗಳಿಗಿಂತ ತಾನು ಕಡಿಮೆಯಾಗಿರುವುದು, ಸ್ಟಾನ ( ನ) = 
ಶತ್ರುವಿಗೆ ಸಮಬಲನಾಗಿರುವುದು, ವೃದ್ಧಿ ( ೩ ) = ಶತ್ರುವಿಗಿಂತ ಅಧಿಕವಾಗಿರುವುದು - ಈ 
ಮೂರು ತ್ರಿವರ್ಗ ( ಪು) = ರಾಜನೀತಿಯನ್ನು ಬಲ್ಲವರಿಗೆ ತ್ರಿವರ್ಗವೆನಿಸುತ್ತವೆ. ಪ್ರತಾಪ, 
ಪ್ರಭಾವ ( ಪು) =ಕೋಶದಂಡಗಳ ಬಲದಿಂದುಂಟಾಗುವ ತೇಜಸ್ಸು . 


೧೫೫ 


೭೮೭ 


೮. ಕ್ಷತ್ರಿಯವರ್ಗ : 
ಸಾಮದಾನೇ ಭೇದದಂಡಾವಿತ್ಯುಪಾಯಚತುಷ್ಟಯಮ್ | 
ಸಾಹಸಂ ತು ದಮೋ ದಂಡಸ್ವಾಮ ಸಾಂತ್ವಮಥೋ ಸಮ್ || 
ಭೇದೋಪಜಾಪಾವುಪಧಾ ಧರ್ಮಾರ್ಯತ್ಸರೀಕ್ಷಣಮ್ | 
ಪಂಚ ತ್ರಿಷ್ಟಷಡಕ್ಷಿಣೋ ಯಸೃತೀಯಾದ್ಯಗೋಚರ: || 
ವಿವಿಕ್ತವಿಜನಚನ್ನನಿತ್ಕಲಾಕಾಸ್ತಥಾ ರಹಃ | 
ರಹತ್ತೂಪಾಂಶು ಚಾಲಿಂಗೇ ರಹಸ್ಯಂ ತದ್ಭವೇ ತ್ರಿಷು || 
ಸಮೌ ವಿಸ್ತಂಭವಿಶ್ವಾಸೌ ಶ್ರೇಷೋ ಭ್ರಂಶೋ ಯಥೋಚಿತಾತ್ | 
ಅಬ್ರೇಷನ್ಯಾಯಕಲ್ಪಾಸ್ತು ದೇಶರೂಪಂ ಸಮಂಜಸಮ್ || 


೭೮೮ 


೭೮೯ 


೭೯೦ 


೭೮೭. ಸಾಮನ್, ದಾನ (ನ), ಭೇದ, ದಂಡ ( ಪು) = ಈ ನಾಲ್ಕು ಉಪಾಯ ಚತುಷ್ಟಯ 
ವೆನಿಸಿಕೊಳ್ಳುತ್ತವೆ. ಸಾಹಸ ( ನ), ದಮ , ದಂಡ ( ಪು) = ಬಲಪ್ರಯೋಗ, ಸಾಮನ್, ಸಾಂತ್ವ 
( ನ) = ಸಾಮೋಪಾಯ . 

೭೮೮. ಭೇದ, ಉಪಜಾಪ ( ಪು = ಒಡಕು ಹುಟ್ಟಿಸುವುದು. ಉಪಧಾ ( = ಧರ್ಮಾರ್ಥ 
ಕಾಮಗಳ ನೆವದಿಂದ ರಾಜನು ತನ್ನ ಮಂತ್ರಿಗಳನ್ನು ಪರೀಕ್ಷಿಸುವುದು . ಅಷಡಕ್ಷೀಣ ( ಪು. 
ಸ್ತ್ರೀ ನ-ವಿ. ನಿಪ್ಪ ) = ಮೂರನೆಯವನಿಗೆ ತಿಳಿಯದ ಇಬ್ಬರ ಮಂತ್ರಾಲೋಚನೆ- ರಹಸ್ಯವಾದ 
ಆಲೋಚನೆ. 

೭೮೯ . ವಿವಿಕ್ತ , ವಿಜನ, ಛನ್ನ , ನಿಶ್ಚಲಾಕ ( ಪು. ಸ್ತ್ರೀ , ನ- ವಿ. ನಿಮ್ಮ ) ರಹಸ್ (ನ), 
ರಹಸ್ , ಉಪಾಂಶು ( ಅವ್ಯಯ)= ಏಕಾಂತಸ್ಥಳ. ರಹಸ್ಯ ( ಪು . ಸ್ತ್ರೀ , ನ- ವಿ. ನಿಮ್ಮ = ಏಕಾಂತ 
ದಲ್ಲಿ ನಡೆದದ್ದು . 

೭೯೦. ವಿಸ್ತಂಭ, ವಿಶ್ವಾಸ ( ಪು) = ನಂಬಿಕೆ. ಭೇಷ, ಭ್ರಂಶ ( ಪು)= ಔಚಿತ್ಯದಿಂದ 
ತಪ್ಪುವುದು, ಔಚಿತ್ಯದಕೊರತೆ, ಅನ್ವೇಷ, ನ್ಯಾಯ , ಕಲ್ಪ ( ಪು), ದೇಶರೂಪ, ಸಮಂಜಸ 
( ನ) = ಸರಿ , ಔಚಿತ್ಯ . 

೭೯೧. ಯುಕ್ತ , ಔಪಯಿಕ, ಲಭ್ಯ , ಭಜಮಾನ, ಅಭಿನೀತ, ನ್ಯಾಯ್ಯ ( ಪು.ಸೀ . ನ- ವಿ. 
ನಿಮ್ಮ ) (- ಸ್ತ್ರೀ . ಔಪಯಿಕೀ ) = ಯುಕ್ತ , ನ್ಯಾಯಪ್ರಾಪ್ತಿ , ಸಂಪ್ರಧಾರಣಾ (ಸ್ತ್ರೀ ), ಸಮರ್ಥನ 
( ನ) = ಇದು ಸರಿಯೆಂಬ ನಿಶ್ಚಯ. 


1 ದೇಶರೂಪ, ಸಮಂಜಸ ಶಬ್ದಗಳು ಯುಕ್ತ , ಉಚಿತ ಎಂಬ ಅರ್ಥದಲ್ಲಿ ವಿಶೇಷ್ಯನಿಷ್ಟಗಳಾಗಿ 
ತ್ರಿಲಿಂಗಗಳಲ್ಲಿಯೂ ಇರುತ್ತವೆ. 


೧೫೬ 


ಅಮರಕೋಶಃ೨ 


೭೯೨ 


ಯುಕ್ತಮೌಪಯಿಕಂ ಲಭ್ಯಂ ಭಜಮಾನಾಭಿನೀತವತ್ | 
ನ್ಯಾಯ್ಯಂ ಚ ತ್ರಿಷು ಷಟ್ ಸಂಪ್ರಧಾರಣಾ ತು ಸಮರ್ಥನಮ್ || ೭೯೧ 
ಅವವಾದಷ್ಟು ನಿರ್ದಶೋ ನಿದೇಶಶ್ಯಾಸನಂ ಚ ಸಃ || 
ಶಿಷ್ಟಿಶ್ಯಾಜ್ಞಾ ಚ ಸಂಸ್ಥಾ ತು ಮರ್ಯಾದಾ ಧಾರಣಾ ಸ್ಥಿತಿಃ| 
ಆಗೋsಪರಾಧೋ ಮಂತುಶ್ಯ ಸಮೇ ತೂದ್ದಾನಬಂಧನೇ | 
ದ್ವಿಪಾದ್ಯೋ ದ್ವಿಗುಣೋ ದಂಡೋ ಭಾಗಧೇಯಃಕರೋ ಬಲಿಃ || ೭೯೩ 
ಘಟ್ನಾದಿದೇಯಂ ಶುಲೋsಸ್ತ್ರೀ ಪ್ರಾಕೃತಂ ತು ಪ್ರದೇಶನಮ್ | 
ಉಪಾಯನಮುಪಗ್ರಾಹ್ಯಮುಪಹಾರಸ್ತಥೋಪದಾ || 

೭೯೪ 
ಮೌತಕಾದಿ ತು ಯದ್ದೇಯಂ ಸುದಾಯೊ ಹರಣಂ ಚ ತತ್ || 
ತತ್ಕಾಲಸ್ತು ತದಾತ್ವಂ ಸ್ಯಾದುತ್ತರಃ ಕಾಲ ಆಯತಿ: || 

೭೯೫ 


೭೯೨. ಅವವಾದ, ನಿರ್ದೆಶ, ನಿದೇಶ, ( ಪು), ಶಾಸನ ( ನ), ಶಿಷ್ಟಿ , ಆಜ್ಞಾ( = ಅಪ್ಪಣೆ. 
ಸಂಸ್ಥಾ , ಮರ್ಯಾದಾ, ಧಾರಣಾ, ಸ್ಥಿತಿ ( ೩ )= ನ್ಯಾಯಮಾರ್ಗಸ್ಥಿತಿ, ಮರ್ಯಾದೆ. 

೭೯೩ . ಆಗಸ್ ( ನ), ಅಪರಾಧ , ಮಂತು ( ಪು) = ತಪ್ಪು , ಉದ್ದಾನ, ಬಂಧನ 
( ನ) =ಕಟ್ಟುವುದು ( Arrest). ದ್ವಿಪಾದ್ಯ ( ಪು)= ವಿಹಿತವಾದ್ದಕ್ಕಿಂತ ಎರಡರಷ್ಟು ದಂಡನೆ . 
ಭಾಗಧೇಯ, ಕರ, ಬಲಿ ( ಪು) = ರಾಜನಿಗೆ ಕೊಡಬೇಕಾದ ತೆರ , ಕಂದಾಯ . 

೭೯೪, ಶುಲ್ಕ ( ಪು. ನ = ಸುಂಕದ ಕಟ್ಟೆ ಮೊದಲಾದ್ದರಲ್ಲಿ ಕೊಡಬೇಕಾದ ಸುಂಕ . 
ಪ್ರಾಕೃತ, ಪ್ರದೇಶ , ಉಪಾಯನ, ಉಪಗ್ರಾಹ್ಯ ( ನ), ಉಪಹಾರ ( ಪು), ಉಪದಾ 
( ೩ ) = ಕಾಣಿಕೆ. 

೭೯೫, ಮೌತಕ1 ( ನ), ಸುದಾಯ ( ಪು ), ಹರಣ ( ನ) = ಮದುವೆಯಲ್ಲಿ ಕೊಡತಕ್ಕ 
ಬಳುವಳಿ, ತತ್ಕಾಲ ( ಪು), ತದಾತ್ವ ( ನ)= ಪ್ರಕೃತವಾದ ಕಾಲ, ವರ್ತಮಾನಕಾಲ, ಆಯತಿ 
( ಶ್ರೀ ) = ಮುಂದಿನ ಕಾಲ, ಭವಿಷ್ಯತ್ಕಾಲ. 
- ೭೯೬ . ಸಾಂದೃಷ್ಟಿಕ( ನ) = ತತ್ಕಾಲದಲ್ಲಿ ಆಗುವ ಫಲ. ಉದರ್ಕ ( ಪು) = ಮುಂದೆ ಆಗುವ 
ಫಲ, ಅದೃಷ್ಟ ( ನ = ಬೆಂಕಿ, ನೀರು ಮುಂತಾದವುಗಳಿಂದ ಅನಿರೀಕ್ಷಿತವಾಗಿ ಸಂಭವಿಸುವ 
ಭಯ , ದೃಷ್ಟ ( ನ) = ರಾಜರಿಗೆ ಸ್ವಪಕ್ಷ ಪರಪಕ್ಷಗಳಿಂದ ಸಂಭವಿಸುವ ಭಯ. 


2 ಯುತಕ , ಮೌತುಕ ( ನ) ಎಂಬ ರೂಪಾಂತರಗಳೂ ಇವೆ. 


೮. ಕ್ಷತ್ರಿಯವರ್ಗ : 


೧೫೭ 


೭೯೬ 


೭೯೭ 


ಸಾಂದೃಷ್ಟಿಕಂ ಫಲಂ ಸದ್ಯಃಉದರ್ಕ : ಫಲಮುತ್ತರಮ್ | 
ಅದೃಷ್ಟಂವತೋಯಾದಿ ದೃಷ್ಟಂ ಸ್ವಪರಚಕ್ರಜಮ್ || 
ಮಹೀಭುಜಾಮಹಿಭಯಂ ಸ್ವಪಕ್ಷಪ್ರಭವಂ ಭಯಮ್ | 
ಪ್ರಕ್ರಿಯಾ ತ್ಯಧಿಕಾರಸ್ಸಾಚ್ಯಾಮರಂ ತು ಪ್ರಕೀರ್ಣಕಮ್ || 
ನೃಪಾಸನಂ ತು ಯದ್ಧದ್ರಾಸನಂ ಸಿಂಹಾಸನಂ ತು ತತ್ | 
ಹೈಮಂ ಛತ್ರಂ ತ್ವಾತಪತ್ರಂ ರಾಜಸ್ತು ನೃಪಲಕ್ಷ್ಯ ತತ್ || 
ಭದ್ರಕುಂಭಃ ಪೂರ್ಣಕುಂಭೋ ಶೃಂಗಾರ: ಕನಕಾಲುಕಾ | 
ನಿವೇಶಃ ಶಿಬಿರಂ ಷಂಡೇ ಸಜ್ಜನಂತೂಪರಕ್ಷಣಮ್ | 
ಹಸ್ಯಶ್ವರಥಪಾದಾತಂ ಸೇನಾಂಗಂ ಸ್ಯಾಚತುಷ್ಟಯಮ್ | 
ದಂತೀ ದಂತಾವಲೋ ಹಸೀ ದ್ವಿರದೋsನೇಕಪೋ ದ್ವಿಪಃ || 


೭೯೮ 


೭೯೯ 


೮೦೦ 


೭೯೭. ಅಹಿಭಯ ( ನ)=ಸ್ವಪಕ್ಷದಿಂದ ಸಂಭವಿಸುವ ಭಯ. ಪ್ರಕ್ರಿಯಾ( ೩ ), ಅಧಿಕಾರ 
( ಪು) = ಅಧಿಕಾರ ( Power ), ಚಾಮರ, ಪ್ರಕೀರ್ಣಕ ( ನ)= ಚಾಮರ. 
- ೭೯೮. ನೃಪಾಸನ, ಭದ್ರಾಸನ ( ನ)= ರಾಜನ ಗದ್ದುಗೆ. ಸಿಂಹಾಸನ ( ನ) = ಸುವರ್ಣಭೂಷಿತ 
ವಾದ ರಾಜಪೀಠ, ಛತ್ರ , ಆತಪತ್ರ ( ನ) =ಕೊಡೆ, ಛತ್ರಿ , ನೃಪಲಕ್ಷ್ಮನ್ ( ನ) = ರಾಜಚಿಹ್ನೆ 
ಯೆನಿಸಿದ ಕೊಡೆ, ಶ್ವೇತಚ್ಛತ್ರ. 

೭೯೯ . ಭದ್ರಕುಂಭ, ಪೂರ್ಣಕುಂಭ ( ಪು) = ಪೂರ್ಣಕಲಶ, ಶೃಂಗಾರ ( ಪು), ಕನಕಾಲುಕಾ= 
ಚಿನ್ನದ ಗಿಂಡಿ. ನಿವೇಶ ( ಪು), ಶಿಬಿರ ( ನ) = ಸೈನ್ಯದ ಬಿಡಾರ , ಸಜ್ಜನ, ಉಪರಕ್ಷಣ 
( ನ) = ಬಿಡಾರದ ಸುತ್ತಲೂ ಇರುವ ಕಾವಲು, ಪಹರೆ. 

೮೦೦- ೮೦೧ . ಸೇನಾಂಗ ( ನ = ಆನೆ ಕುದುರೆ ರಥ ಕಾಲಾಳು ಎಂಬ ನಾಲ್ಕು ಬಗೆಯ 
ಸೇನೆ. ದಂತಿನ್ , ದಂತಾವಲ , ಹಸ್ತಿನ್ , ದ್ವಿರದ, ಅನೇಕಪ , ದ್ವಿಪ, ಮತಂಗಜ , ಗಜ, 
ನಾಗ , ಕುಂಜರ, ವಾರಣ , ಕರಿನ್ , ಇಭ, ಸ್ತಂಬೇರಮ , ಪದ್ಮನ್. ( ಪು) = ಆನೆ. 
ಯೂಥನಾಥ, ಯೂಥಪ ( ಪು) = ಸಲಗ. 


1 ಚಮರ ( ಪು) ಚಾಮರಾ ( ) ಎಂಬ ರೂಪಾಂತರಗಳೂ ಇವೆ. 


OBOS 


ಅಮರಕೋಶಃ೨ 


೮೦೧ 


೮೦೨ 


ಮತಂಗಜೋ ಗಜೋ ನಾಗಃ ಕುಂಜರೋ ವಾರಣ : ಕರೀ | 
ಇಭಃ ಸ್ವಂಬೇರಮಃ ಪದ್ಮ ಯೂಥನಾಥಸ್ತು ಯೂಥಪಃ || 
ಮದೋತ್ಕಟೋ ಮದಕಲಃ ಕಲಭಃ ಕರಿಶಾವಕಃ | 
ಪ್ರಭಿನ್ನೋ ಗರ್ಜಿತೋ ಮುಸ್ಸಮಾವುದ್ಯಾಂತನಿರ್ಮದೌ || 
ಹಾಸಿಕಂ ಗಜತಾ ವೃಂದೇ ಕರಿಣೀ ಧೇನುಕಾ ವಲಾ | 
ಗಂಡ: ಕಟೋ ಮದೋ ದಾನಂ ವಮಥುಃಕರಶೀಕರಃ || 
ಕುಂಭೌ ತು ಪಿಂಚೌ ಶಿರಸಸ್ತಯೋರ್ಮಧೈ ವಿದುಃ ಪುಮಾನ್ | 
ಅವಗ್ರಹೋ ಲಲಾಟಂ ಸ್ಯಾದಿಪೀಕಾ ತ್ಯಕ್ಷಿಕೂಟಕಮ್ || 
ಅಪಾಂಗದೇಶೋ ನಿರ್ಯಾಣಂ ಕರ್ಣಮೂಲಂ ತು ಚೂಲಿಕಾ | 
ಅಧ: ಕುಂಭಸ್ಯ ವಾಹಿತ್ವಂ ಪ್ರತಿಮಾನಮಧೋsಸ್ಯ ಯತ್ || 


೮೦೩ 


೮೦೪ 


೮೦೫ 


- ೮೦೨. ಮದೋತ್ಕಟ, ಮದಕಲ ( ಪು) =ಮದಿಸಿದ ಆನೆ, ಕಲಭ, ಕರಿಶಾವಕ 
( ಪು)= ಆನೆಯ ಮರಿ, ಪ್ರಭಿನ್ನ , ಗರ್ಜಿತ, ಮತ್ತ ( ಪು)= ಮದೋದಕವನ್ನು ಸುರಿಸುತ್ತಿರುವ 
ಆನೆ, ಉದ್ಯಾಂತ, ನಿರ್ಮದ ( ಪು) = ಮದವಿಳಿದ ಆನೆ. 
- ೮೦೩ . ಹಾಸ್ತಿಕ ( ನ), ಗಜತಾ ( ೩ )= ಆನೆಗಳ ಗುಂಪು, ಕರಿಣೀ , ಧೇನುಕಾ, ವಶಾ 
( ಶ್ರೀ ) = ಹೆಣ್ಣಾನೆ. ಗಂಡ, ಕಟ ( ಪು) = ಆನೆಯ ಕೆನ್ನೆ , ಮದ ( ಪು), ದಾನ ( ನ) = ಮದೋದಕ . 
ವಮಥು, ಕರಶೀಕರ ( ಪು) = ಸೊಂಡಿಲಿನಿಂದ ಬರುವ ತುಂತುರು . 

೮೦೪, ಕುಂಭ ( ಪು) = ಆನೆಯ ತಲೆಯ ಕುಂಭ, ವಿದು ( ಪು) = ಆನೆಯ ಎರಡು ಕುಂಭಗಳ 
ಮಧ್ಯಭಾಗೆ, ಅವಗ್ರಹ ( ಪು) = ಆನೆಯ ಹಣೆ ಇಷಿಕಾ ( ಈಷಿಕಾ) ( = ಆನೆಯ 
ಕಣ್ಣುಗುಡ್ಡೆ. 

೮೦೫. ನಿರ್ಯಾಣ ( ನ) = ಆನೆಯ ಕಡೆಗಣ್ಣು. ಚೂಲಿಕಾ ( ೩ ) = ಆನೆಯ ಕಿವಿಯ ಬುಡ. 
ವಾಹಿತ್ಯ ( ನ) = ಕುಂಭಸ್ಥಳದ ಕೆಳಭಾಗ, ಪ್ರತಿಮಾನ ( ನ) = ವಾಹಿತ್ಯದ ಕೆಳಭಾಗ. 


1 ಸಿಂಧುರಃ ಸಾಮಜ: ಕುಂಭೀ ಮಾತಂಗ ಮದಾವಲ:- ಎಂದು ಅಧಿಕ ಪಾಠವಿದೆ -ಕುಂಭಿನ್ 
( ಪು). 


೮. ಕ್ಷತ್ರಿಯವರ್ಗ: 

೧೫೯ 
ಆಸನಂ ಸ್ಕಂಧದೇಶಸ್ಸಾತ್ ಪದ್ಮಕಂ ಬಿಂದುಜಾಲಕಮ್ | 
ಪಕ್ಷಭಾಗಃ ಪಾರ್ಶ್ವಭಾಗೋ ದಂತಭಾಗಸ್ತು ಯೋsಧ್ರತಃ || ೮೦೬ 
ದೌ ಪೂರ್ವಪಶ್ಚಾಜ್ಜಂಘಾದಿದೇಶೌ ಗಾತಾವರೇ ಕ್ರಮಾತ್ | 
ತೋತ್ರಂವೈಣುಕಮಾಲಾನಂ ಬಂಧಸ್ತಂಭsಥ ಶೃಂಖಲಾ !! ೮೦೭ 
ಅಂದುಕೊ ನಿಗಡೋsಸ್ತ್ರೀ ಸ್ಯಾದಂಕುಶೋsಸ್ಮಿ ಸೃಣಿಃಸ್ತ್ರೀಯಾಮ್ | 
ದೂಷ್ಯಾ ಕಕ್ಷಾ ವರತ್ರಾ ಸ್ಯಾಲ್ಪನಾ ಸಜ್ಜನಾ ಸಮೇ || 

೮೦೮ 
ಪ್ರವೇಹ್ಮಾಸ್ತರಣಂ ವರ್ಣ: ಪರಿಮಃ 
ಕುಥೋ ದ್ವಯೋಃ| | 
ವೀತಂತ್ವಸಾರಂ ಹಸ್ಯಶ್ವಂ ವಾರೀ ತು ಗಜಬಂಧನೀ || 

೮೦೯ 
ಘೋಟಕೇ ವೀತಿತುರಗತುರಂಗಾಶ್ಚತುರಂಗಮಾಃ| 
ವಾಜಿವಾಹಾರ್ವಗಂಧರ್ವಹಯಸೈಂಧವಸಪ್ತಯಃ|| 

೮೧೦ 
೮೦೬ . ಆಸನ ( ನ = ಆನೆಯ ಹೆಗಲು. ಪದ್ಮಕ, ಬಿಂದು ಜಾಲಕ ( ನ) = ಪ್ರಾಯದ ಆನೆಯ 
ಮೈಮೇಲೆಕಾಣಿಸುವ ಪದ್ಮಾಕಾರದ ಚಿಹ್ನೆ . ಪಕ್ಷಭಾಗ ( ಪು) = ಆನೆಯ ಪಕ್ಕೆ , ದಂತಭಾಗ 
( ಪು) = ಆನೆಯ ಮುಂಭಾಗ. 

೮೦೭- ೮೦೮. ಗಾತ್ರ ( ನ) = ಆನೆಯ ಕೆಳಮೈಯಲ್ಲಿ ಮುಂಭಾಗ , ಅವರ ( ನ) = ಆನೆಯ 
ಕೆಳಮೈಯಲ್ಲಿ ಹಿಂಭಾಗ, ತೋತ್ರ, ವೈಣುಕ ( ನ) = ಆನೆಯನ್ನು ಹೊಡೆಯುವ ಕೋಲು. 
ಆಲಾನ ( ನ) = ಆನೆಯನ್ನು ಕಟ್ಟುವ ಕಂಭ, ಶೃಂಖಲಾ ( ಸ್ತ್ರೀ ), ಅಂದುಕ ( ಪು), ನಿಗಡ 
( ಪು. ನ) =ಕಟ್ಟಿಹಾಕುವ ಸರಪಳಿ, ಅಂಕುಶ ( ಪು. ನ) ಸೃಣಿ ( = ಅಂಕುಶ, ದೂಷ್ಮಾ, ಕಕ್ಷಾ , 
ವರತ್ರಾ ( ೩ ) = ಆನೆಯ ಸೊಂಟಕ್ಕೆ ಕಟ್ಟುವ ಚರ್ಮದ ಪಟ್ಟಿ . ಕಲ್ಪನಾ, ಸಜ್ಜನಾ 
( ೩ )= ಹತ್ತುವುದಕ್ಕಾಗಿ ಆನೆಯನ್ನು ಸಜ್ಜುಗೊಳಿಸುವುದು. 
- ೮೦೯ . ಪ್ರವೇಣೀ ( ೩ ), ಆಸ್ತರಣ (ನ), ವರ್ಣ , ಪರಿಸ್ಟೋಮ ( ಪು), ಕುಥ ( ಪು. 
ಸ್ತ್ರೀ )= ಆನೆಯ ಮೇಲೆ ಹಾಸುವ ಚಿತ್ರವರ್ಣದ ಕಂಬಳಿ, ವೀತ ( ನ) = ದುರ್ಬಲವಾದ ಆನೆ 
ಅಥವಾ ಕುದುರೆ, ವಾರೀ , ಗಜಬಂಧನೀ ( = ಆನೆಗಳನ್ನು ಕಟ್ಟುವ ಸ್ಥಳ : ಖೆಡ್ಡ. 
- ೮೧೦ .ಘಟಕ, ವೀತಿ (ಪ್ರೀತಿ) ತುರಗ, ತುರಂಗ, ಅಶ್ವ , ತುರಂಗಮ , ವಾಜಿನ್ , 
ವಾಹ, ಅರ್ವನ್ , ಗಂಧರ್ವ, ಹಯ , ಸೈಂಧವ , ಸಪ್ತಿ ( ಪು) = ಕುದುರೆ. 

ಸೃಣಿ ಎಂಬ ಶಬ್ದವು ಪುಲ್ಲಿಂಗದಲ್ಲಿಯೂ ಪ್ರಯುಕ್ತವಾಗಿದೆ : ಆರಕ್ಷಮಗ್ನಮವಮತ್ಯ ಸೃಣಿಂ 
ಶಿತಾಗ್ರಂ- ಮಾಘ , ೫ - ೫ . ಅಂಕುಶೋSಸ್ಮಿ ಸೃರ್ಣಿ ಯೋಃ ಇತ್ಯಮರ:- ಮಲ್ಲಿನಾಥವ್ಯಾಖ್ಯಾ. 
2 ಇದು ನಪುಂಸಕದಲ್ಲಿಯೂ ಇದೆ. 


೧೬೦ . 

ಅಮರಕೋಶಃ ೨ 
ಆಜಾನೇಯಾಃಕುಲೀನಾಸ್ತುರ್ವಿನೀತಾಃ ಸಾಧುವಾಹಿನ: | 
ವನಾಯುಜಾಃ ಪಾರಸೀಕಾಃ ಕಾಂಬೋಜಾ ಬಾಸ್ತಿಕಾ ಹಯಾಃ|| ೮೧೧ 
ಯಯುರåsಶ್ವಮೇಧೀಯೋ ಜವನಸ್ಸು ಜವಾಧಿಕಃ | 
ಸೃಷ್ಟ ಸೌರೀ ಸಿತಃ ಕರ್ಕೊ ರದ್ದೂ ವೋಡಾಗಥಸ್ಯ ಯಃ || ೮೧೨ 
ಬಾಲಃ ಕಿಶೋರೋ ವಾಮ್ಯಶ್ಯಾ ವಡವಾ ವಾಡವಂ ಗಣೇ | 
ತ್ರಿಷ್ಟಾಕ್ಟಿನಂ ಯದಕ್ಕೇನ ದಿನೇನೈಕೇನ ಗಮ್ಯತೇ || 

೮೧೩ 
ಕಶ್ಯಂ ತು ಮಧ್ಯಮಶ್ವಾನಾಂ ಹೇಷಾ ಪ್ರೇಷಾ ಚ ನಿಸ್ವನಃ| 
ನಿಗಾಲನ್ನು ಗಲೋದ್ದೇಶೇ ಬೃಂದೇ ತ್ಯಾಶ್ಚಯಮಾಶ್ವವತ್ || ೮೧೪ 
ಆಸ್ಕಂದಿತಂ ಝರಿತಕಂ ರೇಚಿತಂ ವಲ್ಲಿತಂ ಪುತಮ್ | 
ಗತಯೋsಮೂ : ಪಂಚ ಧಾರಾಃಘೋಣಾತುಪ್ರೋಥಮಯಾಮ್ || ೮೧೫ 

೮೧೧. ಆಜಾನೇಯ ( ಪು) = ಜಾತಿಯ ಕುದುರೆ, ವಿನೀತ ( ಪು) = ಪಳಗಿದ ಕುದುರೆ. 
ವನಾಯುಜ, ಪಾರಸೀಕ, ಕಾಂಬೋಜ, ಬಾಹಿಕ ( ಪು) = ವನಾಯು ಮುಂತಾದ ಬೇರೆ ಬೇರೆ 
ದೇಶದಲ್ಲಿ ಜನಿಸಿದ ಕುದುರೆಗಳು. 

೮೧೨. ಯಯು ( ಪು) = ಅಶ್ವಮೇಧಯಾಗಕ್ಕೆ ಯೋಗ್ಯವಾದ ಕುದುರೆ, ಜವನ 
( ಪು = ವೇಗಶಾಲಿಯಾದ ಕುದುರೆ, ಪೃಷ್ಟ , ಸ್ವಾರಿನ್ ( ಪು) = ಹೊರೆಯನ್ನು ಹೊರಬಲ್ಲ 
ಕುದುರೆ. ಕರ್ಕ ( ಪು) = ಬಿಳಿಯ ಕುದುರೆ, ರಥ ( ಪು) = ರಥವನ್ನು ಎಳೆಯುವ ಕುದುರೆ. 

೮೧೩ . ಬಾಲ, ಕಿಶೋರ( ಪು =ಕುದುರಮರಿ, ವಾಮೀ , ಅಶ್ವಾ , ವಡವಾ ( ೩ )= ಹೆಣ್ಣು 
ಕುದುರೆ. ವಾಡವ ( ನ) = ಹೆಣ್ಣು ಕುದುರೆಗಳ ಗುಂಪು. ಆಶ್ವಿನ( ಪು . ಸ್ತ್ರೀ . ನ) =ಕುದುರೆಯು 
ಒಂದು ದಿನದಲ್ಲಿ ಹೋಗಿಸೇರಬಹುದಾದ ಸ್ಥಳ. 

೮೧೪. ಕಶ್ಯ ( ನ) = ಕುದುರೆಯ ಬೆನ್ನಿನ ಮಧ್ಯಭಾಗ, ಚಾಟಿಯಿಂದ ಹೊಡೆಯುವ ಸ್ಥಳ. 
ಹೇಷಾ, ಹೇಷಾ ( ೩ ) =ಕುದುರೆಯ ಕೆನೆಯುವಿಕೆ, ನಿಗಾಲ ( ಪು) =ಕುದುರೆಯ ಕತ್ತಿನ 
ಸಮೀಪಭಾಗ, ಆಶ್ಮೀಯ, ಅಶ್ವ ( ನ) =ಕುದುರೆಗಳ ಸಮೂಹ. 

೮೧೫ . ಆಸ್ಕಂದಿತ ಮುಂತಾದ ಐದು ಶಬ್ದಗಳು ಕುದುರೆಯ ಗತಿವಿಶೇಷದ ವಾಚಕಗಳು : 
ಆಸ್ಕಂದಿತ ( ನ) = ಕುಪ್ಪಳಿಸುತ್ತ ಓಡುವುದು. ಭೌರಿತಕ , (ಧೋರಿತಕ ) ( ನ) = ನವಿಲಿನಂತೆ 
ಒಲೆಯುತ್ತ ಓಡುವುದು, ರೇಚಿತ ( ನ) = ಮಧ್ಯಮವೇಗದಿಂದ ಓಡುವುದು. ವಲಿತ 
( ನ)= ದೇಹದ ಮುಂಭಾಗವನ್ನು ಮೇಲೆತ್ತಿ ತಲೆಯನ್ನು ತಗ್ಗಿಸಿ ಓಡುವುದು, ಪುತ 


೮. ಕ್ಷತ್ರಿಯವರ್ಗ : 


೧೬೧ 


ಕವಿಕಾ ತು ಖಲೀನೋsಸ್ತ್ರೀ ಶಫಂಕ್ಲೀಬೇ ಖರಃ ಪುಮಾನ್ | 

೮೧೬ 
ಪುಟ್ಟೋsಸ್ತ್ರೀ ಲೂಮಲಾಂಗೂಲೇ ವಾಲಹಸ್ತಶ್ಚ ವಾಲಧಿ: || 
ತ್ರಿಷಪಾವೃತ್ತಲುಠಿತ ಪರಾವೃತ್ ಮುಹುರ್ಭುವಿ || 
ಯಾನೇ ಚಕ್ರಿಣಿ ಯುದ್ದಾರ್ಥ ಶತಾಂಗಸ್ಸಂದನೋ ರಥಃ || | ೮೧೭ 
ಅಸೌ ಪುಷ್ಯರಥಶ್ಯಕ್ರಯಾನಂ ನ ಸಮರಾಯ ಯತ್ | 
ಕರ್ಣಿರಥಃ ಪ್ರವಹಣಂ ಡಯನಂ ಚ ಸಮಂ ತ್ರಯಮ್ || ೮೧೮ 
ಕೀಬೇsನಶೈಕಟೋsಸ್ತ್ರೀ ಸ್ಯಾದ್ದಂತ್ರೀ ಕಂಬಲಿವಾಹಕಮ್ | 
ಶಿಬಿಕಾ ಯಾವ್ಯಯಾನಂ ಸ್ಯಾದ್ದೂಲಾಪ್ರೇ೦ಖಾದಿಕಾ ಸ್ತ್ರೀಯಾಮ್ || ೮೧೯ 
ಉಭೌ ತು – ಪವೈಯಾಫ್‌ ದ್ವೀಪಿಚರ್ಮಾವೃತೇ ರಣೇ | 
ಪಾಂಡುಕಂಬಲಸಂವೀತ: ಸ್ಯಂದನಃ ಪಾಂಡುಕಂಬಲೀ || - ೮೨೦ 
( ನ)= ಅತಿವೇಗದಿಂದ ಹಕ್ಕಿಯಂತೆ ನೇರವಾಗಿ ಓಡುವುದು, ಧಾರಾ ( = ಕುದುರೆಯ ಎಲ್ಲಾ 
ಬಗೆಯ ಓಟ .ಘೋಣಾ( ಸ್ತ್ರೀ ), ಪ್ರೋಥ( ಪು. ನ) =ಕುದುರೆಯ ಮೂಗು. 
- ೮೧೬ . ಕವಿಕಾ ( ಸ್ತ್ರೀ ), ಖಲೀನ ( ಪು. ನ) = ಕಡಿವಾಣ, ಶಫ ( ನ), ಖರ( ಪು) = ಗೊರಸು. 
ಪುಚ್ಚ ( ಪು. ನ), ಲೂಮ್, ಲಾಂಗೂಲ( ನ) = ಬಾಲ, ವಾಲಹಸ್ತ , ವಾಲಧಿ ( ಪು)=ಕೂದಲಿಂದ 
ಕೂಡಿದ ಬಾಲದ ತುದಿ. 

೮೧೭. ಉಪಾವೃತ್ತ , ಲುಠಿತ, ಪರಾವೃತ್ತ ( ಪು. ಸ್ತ್ರೀ , ನ- ವಿ. ನಿಪ್ಪ ) = ಆಯಾಸ ಪರಿಹಾರ 
ಕ್ಕಾಗಿ ನೆಲದಲ್ಲಿ ಹೊರಳಾಡಿದ ಕುದುರೆ, ಶತಾಂಗ, ಸೈಂದನ, ರಥ ( ಪು) = ಯುದ್ಧೋಪಯೋಗಿ 
ಯಾದ ರಥ. 
- ೮೧೮ . ಪುಷ್ಯರಥ ( ಪುಷ್ಪರಥ) ( ಪು) = ವಿಹಾರಾರ್ಥವಾದ ರಥ. ಕರ್ಣಿರಥ ( ಪು), 
ಪ್ರವಹಣ, ಡಯನ ( ನ) = ಪಲ್ಲಕ್ಕಿ , ಮೇನಾ. 

೮೧೯ . ಅನಸ್ ( ನ), ಶಕಟ ( ಪು. ನ) = ಬಂಡಿ , ಗಾಡಿ. ಗಂ , ಕಂಬಲಿವಾಹಕ 
( ನ) = ಎತ್ತುಗಳಿಂದ ಎಳೆಯಲ್ಪಡುವ ಬಂಡಿ. ದೋಲಾ, ಪ್ರೇಂಖಾ ( >=ಉಯ್ಯಾಲೆ, 
ತೂಗುಮಂಚ. 

೮೨೦- ೮೨೧. ದೈವ, ವೈಯಾಘ್ರ ( ಪು) = ಹುಲಿಯ ಚರ್ಮವನ್ನು ಹೊದಿಸಿದ ರಥ. 
ಪಾಂಡುಕಂಬಲಿನ್ ( ಪು) = ಬಿಳಿಯ ಕಂಬಳಿಯನ್ನು ಹೊದಿಸಿದ ರಥ, ಕಾಂಬಲ ( ಪು) = ಕಂಬಳಿ 
1 ಪ್ರೇಂಖ ( ಪು) ಎಂಬ ರೂಪವೂ ಉಂಟು. 


೧೬೨ 


ಅಮರಕೋಶ: ೨ 
ರಥ ಕಾಂಬಲವಾಸ್ರಾದ್ಯಾಃಕಂಬಲಾದಿಭಿರಾವೃತೇ | | 
ತ್ರಿಷು ದೈಪಾದಯೋ ರಥಾ ರಥಕಟ್ಕಾ ರಥವ್ರಜೇ || 

೮೨೧ 
ಧೂ : ಸ್ತ್ರೀ ಕೀಬೇ ಯಾನಮುಖಂ ಸ್ಯಾದ್ರಥಾಂಗಮಪಸ್ಕರಃ| 
ಚಕ್ರಂ ರಥಾಂಗಂ ತಸ್ಕಾಂತೇ ನೇಮಿಃ ಸ್ತ್ರೀ ಸ್ಯಾತ್ಪಧಿಃ ಪುಮಾನ್ || ೮೨೨ 
ಪಿಂಡಿಕಾ ನಾಭಿರಕ್ಷಾಗ್ರಕೀಲಕೇ ತು ದ್ವಯೋರಣಿಃ | 
ರಥಗುರ್ವರೂಥೋ ನಾ ಕೂಬರಸ್ತು ಯುಗಂಧರಃ|| ೮೨೩ 
ಅನುಕರ್ಷ ದಾರ್ವಧಸ್ಸಂ ಪ್ರಾಸಂಗೋ ನಾ ಯುಗಾಂತರಮ್ | | 
ಸರ್ವಂ ಸ್ಯಾದ್ವಾಹನಂ ಯಾನಂ ಯುಗ್ಯಂ ಪತ್ರಂ ಚ ಧೋರಣಮ್ || ೮೨೪ 
ಪರಂಪರಾವಾಹನಂ ಯತ್ನದೈನೀತಕಮಪ್ರಿಯಾಮ್ | 
ಆಧೋರಣಾ ಹಸ್ತಿಪಕಾ ಹಸ್ಕಾರೋಹಾನಿಷಾದಿನ: || 

೮೨೫ 
ಯನ್ನು ಹೊದಿಸಿದ ರಥ. ಹೀಗೆಯೇ ವಾಸ್ತ್ರ , ಚಾರ್ಮಣ, ಕ್ಷೇಮ, ಸೌಕೂಲ ಮೊದಲಾದ 
ಶಬ್ದಗಳು ವಸ್ತ್ರಾದಿಗಳನ್ನು ಹೊದಿಸಿದ ರಥವನ್ನು ಬೋಧಿಸುತ್ತವೆ. ದೈವಾದಿ ಶಬ್ದಗಳು 
ವಿಶೇಷ್ಯನಿಷ್ಟವಾಗಿ ಮೂರು ಲಿಂಗಗಳಲ್ಲಿಯೂ ವರ್ತಿಸುತ್ತವೆ. ಉದಾ: ದೈಪ: ರಥಃ, 
ದೈಪೀ ರಥಕಟ್ಕಾ , ದೈಪಂ ಸೈಂದನಂ (- ಸ್ತ್ರೀ . ಪಾಂಡುಕಂಬಲಿನೀ . ಉಳಿದವುಸ್ತ್ರೀಲಿಂಗದಲ್ಲಿ 
ಈಕಾರಾಂತಗಳು.) ರಷ್ಯಾ , ರಥಕಟ್ಕಾ (೩ ), ರಥವ್ರಜ ( ಪು) = ರಥಗಳ ಸಮೂಹ. 
- ೮೨೨. ಧುರ್ ( ಸ್ತ್ರೀ ), ಯಾನಮುಖ ( ನ) = ರಥದ ಮುಂಭಾಗ, ಮೂತಿ. ಅಪಸ್ಕರ 
( ಪು) = ಅಚ್ಚು ಬಳೆ ಮುಂತಾದ ರಥಾವಯವ, ಚಕ್ರ , ರಥಾಂಗ ( ನ) = ರಥದ ಚಕ್ರ , ಗಾಲಿ. 
ನೇಮಿ ( ಸ್ತ್ರೀ ), ಪ್ರಧಿ ( ಪು)= ಗಾಲಿಯ ತುದಿಯಲ್ಲಿ ಸುತ್ತಲೂ ಇರುವ ಬಳೆ, ಹಳಿ ( Tyre of 
a wheel) . 

೮೨೩ . ಪಿಂಡಿಕಾ, ನಾಭಿ (ಸ್ತ್ರೀ ) = ಚಕ್ರದ ಮಧ್ಯದಲ್ಲಿ ಅಚ್ಚನ್ನು ಸೇರಿಸುವ ತೂಬು, 
ಕುಂಬ . ಅಣಿ ( ಪು, ಸ್ತ್ರೀ =ಕೀಲು, ಕಡಾಣಿ, ರಥಗುಪ್ತ ( ಸ್ತ್ರೀ ), ವರೂಥ ( ಪು = ರಥದ 
ಸುತ್ತಲೂ ಇರುವ ರಕ್ಷಣಾರ್ಥವಾದ ಆವರಣ. ಕೂಬರ, ಯುಗಂಧರ ( ಪು) = ನೊಗವನ್ನು 
ಹೇರುವ ಮೂಕಿ. 
- ೮೨೪. ಅನುಕರ್ಷ ( ಪು) =ಮೂಕಿಮರ. ಪ್ರಾಸಂಗ ( ಪು) = ಹೋರಿಯನ್ನು ಪಳಗಿಸುವಾಗ 
ಕಟ್ಟತಕ್ಕ ನೊಗ(ಇದು ರಥದ ನೊಗವಲ್ಲ ). ವಾಹನ, ಯಾನ, ಯುಗ್ಯ , ಪತ್ರ , ಧೋರಣ 
( ನ) = ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ವಾಹನ. 


೮. ಕ್ಷತ್ರಿಯವರ್ಗ: 


೧೬೩ 


೮೨೬ 


೮೨೭ 


ನಿಯಂತಾ ಪ್ರಾಜಿತಾ ಯಂತಾ ಸೂತಃಕ್ಷತಾ ಚ ಸಾರಥಿ : 1. 
ಸಮ್ಮೇಷ್ಟ್ರದಕ್ಷಿಣಸ್ಕಚಸಂಜ್ಞಾ ರಥಕುಟುಂಬಿನ: || 
ರಥಿನಸ್ಸಂದನಾರೋಹಾ ಅಶ್ವಾರೋಹಾನ್ನು ಸಾದಿನಃ | 
ಭಟಾ ಯೋಧಾ ಯೋದ್ದಾರಕ್ಕೇನಾರಕ್ಷಾಸ್ತು ಸೈನಿಕಾ : || 
ಸೇನಾಯಾಂ ಸಮವೇತಾ ಯೇ ಸೈನ್ಯಾಸ್ತ ಸೈನಿಕಾಶ್ಯ ತೇ || 
ಬಲಿನೋ ಯೇ ಸಹಸ್ರೇಣ ಸಾಹಸ್ರಾಸ್ರ ಸಹಸ್ರಣ: || 
ಪರಿಧಿಸ : ಪರಿಚರ: ಸೇನಾನೀರ್ವಾಹಿನೀಪತಿಃ | 
ಕಂಚುಕೋ ವಾರಬಾಣೋsಸ್ತ್ರೀ ಮತ್ತು ಮಧ್ಯೆ ಸಕಂಚಕಾಃ || 
ಬಧ್ರಂತಿ ತತ್ವಾರಸನಮಧಿಕಾಂಗೋsಥ ಶೀರ್ಷಕಮ್ | 
ಶೀರ್ಷಣ್ಯಂ ಚ ಶಿರಥತನುತ್ರಂ ವರ್ಮ ದಂಶನಮ್ || 


೮೨೮ 


೮೨೯. 


೮೩೦ 


೮೨೫ . ವೈನೀತಕ ( ಪು. ನ) = ಪರಂಪರೆಯಿಂದ ಸಾಗಿಸುವ ವಾಹನ- ಎಂದರೆ ರಥ, ಪಲ್ಲಕ್ಕಿ 
ಮೊದಲಾದ್ದು . ಕುದುರೆ, ಪಲ್ಲಕ್ಕಿ ಹೊರುವವರು ಮೊದಲಾದವರಿಂದ ಇದು ಭಾರವನ್ನು 
ಸಾಗಿಸುತ್ತದೆ. (ಕುದುರೆ , ಆನೆ ಮೊದಲಾದ ಪ್ರಾಣಿಗಳು ನೇರವಾದ ವಾಹನ) ಆಧೋರಣ, 
ಹಸ್ತಿಪಕ , ಹಸ್ವಾರೋಹ, ನಿಷಾದಿನ್ ( ಪು) = ಮಾವುತ , ಮಾವಟಿಗ. . 
- ೮೨೫. ನಿಯಂತ್ರ , ಪ್ರಾಜಿತೃ , ಯಂತ್ರ , ಸೂತ, ಕ್ಷ , ಸಾರಥಿ, ಸತ್ಯೇಷ್ಟ , ದಕ್ಷಿಣಸ್ಥೆ , 
ರಥಕುಟುಂಬಿನ್ ( ಪು) = ಸಾರಥಿ . 

೮೨೭. ರಥಿನ್, ಸ್ಯಂದನಾರೋಹ( ಪು) =ರಥಿಕ. ಅಶ್ವಾರೋಹ, ಸಾದಿನ್ ( ಪು) =ಕುದುರೆ 
ಸವಾರ, ಭಟ , ಯೋಧ, ಯೋದ್ಧ ( ಪು) = ಯುದ್ದಮಾಡುವವನು, ಸೇನಾರಕ್ಷ , ಸೈನಿಕ 
( ಪು) = ಸೇನೆಯನ್ನು ಕಾಯುವ ಪಹರೆಯವನು. 
- ೮೨೮. ಸೈನ್ಯ , ಸೈನಿಕ ( ಪು) = ಸೈನ್ಯಕ್ಕೆ ಸೇರಿದವನು. ಸಾಹಸ , ಸಹಸ್ರನ್ ( ಪು) = ಒಂದು 
ಸಾವಿರ ಸೈನಿಕರನ್ನುಳ್ಳವನು. 
- ೮೨೯ - ೮೩೦. ಪರಿಧಿಸ್ಟ , ಪರಿಚರ ( ಪು) = ಅಂಗರಕ್ಷಕ, ಸೇನಾನೀ , ವಾಹಿನೀಪತಿ 
( ಪು) = ಸೇನಾಪತಿ, ಕಂಚುಕ ( ಪು ), ವಾರಬಾಣ ( ವಾರವಾಣ ) ( ಪು. ನ) = ಯುದ್ಧೋಪಯೋಗಿ 
ಯಾದ ನಿಲುವಂಗಿ, ಸಾರಸನ ( ನ), ಅಧಿಕಾಂಗ ( ಅಧಿಪಾಂಗ) ( ಪು) = ನಡುಕಟ್ಟು ( Belt). 


1 ಸಮ್ಮೇಷ್ಟ ಎಂಬ ಅಕಾರಾಂತವೂ ಇದೆ. 


೮೩೧ 


೮೩೨ 


Og 

ಅಮರಕೋಶ: ೨ 
ಉರಶ್ವದಃ ಕಂಕಟಕೋ ಜಗರಃ ಕವಚೋsಯಾಮ್ | 
ಆಮುಕ್ತ : ಪ್ರತಿಮುಕ್ತಶ್ಚ ಪಿನದ್ದ ಶ್ಯಾಪಿನದ್ದವತ್ || 
ಸನ್ನದ್ರೂ ವರ್ಮಿತಸ್ಸಜೋ ದಂಶಿತೋ ಢಕಂಕಟಃ | 
ತ್ರಿಷ್ಕಾಮುಕ್ಕಾದಯೋ ವರ್ಮಭ್ರತಾಂ ಕಾವಚಿಕಂ ಗಣೇ || 
ಪದಾತಿಪಪದಗಪಾದಾತಿಕಪದಾಜಯ: || 
ಪದೃಶ್ಯ ಪದಿಕಶ್ಚಾಥ ಪಾದಾತಂ ಪಸಂಹತಿಃ || 
ಶಸ್ತ್ರಾಜೀವೇ ಕಾಂಡದೃಷ್ಟಾಯುಧೀಯಾಯುಧಿಕಾಸ್ಸಮಾಃ|| 
ಕೃತಹಸ್ತಷ್ಟು ಪ್ರಯೋಗವಿಶಿಖಃ ಕೃತಪುಂಖವತ್ || 
ಅಪರಾದ ಪೃಷತ್ತೋsಸೌ ಲಕ್ಷದಶ್ರುತಸಾಯಕಃ | 
ಧ ಧನುಷ್ಮಾನ್ ಧಾನುಷ್ಕ ನಿಷಂಗ್ಯ ಧನುರ್ಧರ: || 


೮೩೩ 


೮೩೪ 


೮೩೫ 


ಶೀರ್ಷಕ, ಶೀರ್ಷಣ್ಯ , ಶಿರಸ್ತ್ರ ( ನ = ಶಿರಸ್ತ್ರಾಣ( Helmet) : ಟೋಪಿ; ರುಮಾಲು, ತನುತ್ರ , 
ವರ್ಮನ್ , ದಂಶನ ( ನ), ಉರಪ್ಪದ, ಕಂಕಟಕ, ಜಗರ ( ಪು) ( ಪು. ನ =ಎದೆಯ ರಕ್ಷಣಾಕವಚ. 
- ೮೩೧- ೮೩೨. ಆಮುಕ್ತ , ಪ್ರತಿಮುಕ್ತ , ಪಿನದ್ದ , ಅಪಿನದ್ದ ( ಪು. ಸ್ತ್ರೀ , ನ - ವಿ . 
ನಿಮ್ಮ = ಧರಿಸಲ್ಪಟ್ಟ ವಸ್ರಕವಚ ಮುಂತಾದ್ದು . ಸಂನದ್ದ , ವರ್ಮಿತ, ಸಜ್ಜ , ದಂಶಿತ, 
ಪ್ರೊಢಕಂಕಟ ( ಪು. ಸ್ತ್ರೀ , ನ-ವಿ . ನಿಮ್ಮ ) =ಕವಚಾದಿಗಳನ್ನು ಧರಿಸಿ ಸಿದ್ಧನಾದವನು. ಕಾವಚಿಕ 
( ನ =ಕವಚಧಾರಿಗಳ ಸಮೂಹ. 

೮೩೩ . ಪದಾತಿ, ಪತ್ನಿ , ಪದಗ, ಪಾದಾತಿಕ, ಪದಾಜಿ, ಪದ , ಪದಿಕ ( ಪು) = ಕಾಲಾಳು . 
ಪಾದಾತ ( ನ) =ಕಾಲಾಳುಗಳ ಸಮೂಹ. 

೮೩೪, ಮುಂದೆ ೮೪೪ನೆಯ ಶ್ಲೋಕದಲ್ಲಿ ಹೇಳಿದ ಸಾಂಯುಗೀನ ಶಬ್ದದವರೆಗೆ 
ಹೇಳುವ ಶಬ್ದಗಳು ಅರ್ಥಾನುಸಾರವಾಗಿ ಮೂರು ಲಿಂಗಗಳಲ್ಲಿಯೂ ಇರುತ್ತವೆ. 
ಶಾಜೀವ, ಕಾಂಡದೃಷ್ಟ , ಆಯುಧೀಯ, ಆಯುಧಿಕ ( ಪು) (- ಸ್ತ್ರೀ , ಶಸ್ತ್ರಾ 
ಜೀವಿ ) = ಆಯುಧವನ್ನು ಧರಿಸಿ ಅದರಿಂದ ಜೀವಿಸತಕ್ಕವನು. ಕೃತಹಸ್ತ , ಕೃತಪುಂಖ 
( ಪು) = ಅಸ್ತ್ರಪ್ರಯೋಗದಲ್ಲಿ ನುರಿತವನು. 
* ೮೩೫. ಅಪರಾದ್ಧ ಪೃಷತ್ಕ ( ಪು)= ಗುರಿತಪ್ಪಿ ಹೊಡೆಯುವವನು.ಧನ್, ಧನುಷ್ಮತ್, 
ಧಾನುಷ , ನಿಷಂಗಿನ್, ಅಸ್ಕಿನ್, ಧನುರ್ಧರ ( ಪು)(- ಸ್ತ್ರೀ ಧನ್ವಿನೀ , ಧನುಷ್ಮತೀ , ಧಾನು , 
ನಿಷಂಗಿನೀ , ಅಸ್ಮಿಣಿ )= ಧನುಸ್ಸನ್ನು ಹಿಡಿದವನು. 


೮. ಕ್ಷತ್ರಿಯವರ್ಗ: 


೧೬೫ 


ಸ್ಯಾಂಡವಾಂಸ್ತು ಕಾಂಡೀರಾಕ್ತಿಕಶಕ್ತಿಹೇತಿಕಃ | 

೮೩೬ 
ಯಾಷ್ಟ್ರೀಕಪಾರಶ್ವಧಿ ಯಷ್ಟಿಪರ್ಶ್ವಧಹೇತಿಕೆ || 
ನೈಂಶಿಕೋsಸಿಹೇತಿಸ್ಸಾತೃಮೌ ಪ್ರಾಸಿಕಕೌಂತಿಕೌ | 
ಚರ್ಮಿ ಫಲಕಪಾಣಿಃಸ್ಯಾತ್ ಪಾತಕೀ ವೈಜಯಂತಿಕಃ || 

೮೩೭ 
ಅನುಪ್ತವಸ್ಸಹಾಯಶ್ಚಾನುಚರೋsಭಿಚರಸ್ಸಮಾಃ| 
ಪುರೋಗಾಗ್ರೇಸರಪ್ರಷ್ಟಾಗ್ರತಸ್ಸರಪುರಸ್ಸರಾಃ || 

೮೩೮ 
ಪುರೋಗಮಃ ಪುರೋಗಾಮೀ ಮಂದಗಾಮೀ ತು ಮಂಥರ: | 
ಜಂಘಾಲೋsತಿಜವಸ್ತುಲ್ಯ ಜಂಘಾಕರಿಕಜಾಂಘಿಕೆ || 

೮೩೯ 
ತರ ತ್ವರಿತೋ ವೇಗೀ ಪ್ರಜವೀ ಜವನೋ ಜವಃ | 
ಅಯ್ಯೋ ಯಶೈಕ್ಯತೇ ಜೇತುಂಜೇಯೋ ಜೇತವ್ಯಮಾತ್ರಕೇ || ೮೪೦ 

- ೮೩೬ . ಕಾಂಡವತ್ , ಕಾಂಡೀರ ( ಪು) ( - ಸ್ತ್ರೀ . ಕಾಂಡವತೀ ) = ಬಾಣಧಾರಿ, ಶಾಕ್ತಿಕ ( ಪು) 
(- ಸ್ತ್ರೀ ಶಾಕಿ) = ಶಕ್ತಿಯೆಂಬ ಆಯುಧವನ್ನು ಹಿಡಿದವನು. ಯಾಷ್ಟ್ರೀಕ ( ಪು) (- ಸ್ತ್ರೀ . 
ಯಾಷ್ಟ್ರೀಕಿ)= ದೊಣ್ಣೆಯನ್ನು ಆಯುಧವಾಗಿ ಹಿಡಿದವನು. ಪಾರಶ್ಯಧಿಕ ( ಪು) (- . 
ಪಾರಶ್ಯಧಿಕಿ )=ಕೊಡಲಿಯನ್ನು ಆಯುಧವಾಗಿ ಹಿಡಿದವನು. 

- ೮೩೭. ನೈಂಶಿಕ ( ಪು) (- ಸೀ . ನೈಂಶಿಕೀ )= ಕತ್ತಿಯನ್ನು ಹಿಡಿದವನು. ಪ್ರಾಸಿಕ 
( ಪು ) (- ಸ್ತ್ರೀ . ಪ್ರಾಸಿಕಿ ) = ಪ್ರಾಸವನ್ನು ಹಿಡಿದವನು . ಕೌಂತಿಕ ( ಪು ) (- . 
ಕೌಂತಿಕಿ ) = ಕು೦ತಾಯುಧಧಾರಿ . ಚರ್ವಿನ್ ( ಪು) (- ಸ್ತ್ರೀ . ಚರ್ಮಿಣಿ ) = ಗುರಾಣಿಯನ್ನು 
ಹಿಡಿದವನು, ಪತಾಕಿನ್ , ವೈಜಯಂತಿಕ ( ಪು) (- ಸ್ತ್ರೀ , ಪತಾಕಿನೀ ) = ಬಾವುಟವನ್ನು ಹಿಡಿದವನು. 

೮೩೮- ೮೩೯ . ಅನುಪ್ಪವ, ಸಹಾಯ , ಅನುಚರ, ಅಭಿಸರ ( ಪು ) (- . 
ಅನುಚರೀ ) = ನೆರವು ನೀಡಲು ಜೊತೆಯಲ್ಲಿ ಬರತಕ್ಕವನು . ಪುರೋಗ, ಅಗ್ರೇಸರ , ಪ್ರಷ್ಟ , 
ಅಗ್ರತಃಸರ, ಪುರಸರ, ಪುರೋಗಮ , ಪುರೋಗಾಮಿನ್ ( ಪು) (- ಸ್ತ್ರೀ . ಅಗ್ರೇಸರೀ , ಅಗ್ರತಃ 
ಸರೀ , ಪುರಸರೀ , ಪುರೋಗಾಮಿನಿ ) = ಮುಂದುಗಡೆ ಹೋಗತಕ್ಕವನು . ಮಂದಗಾಮಿನ್ , 
ಮಂಥರ ( ಪು) (- ಸ್ತ್ರೀ , ಮಂದಗಾಮಿನೀ ) = ಮೆಲ್ಲಗೆ ಹೋಗತಕ್ಕವನು. 

೮೩೯ - ೮೪೦. ಜಂಘಾಲ , ಅತಿಜವ( ಪು = ಬೇಗನೆ ನಡೆಯತಕ್ಕವನು. ಜಂಘಾಕರಿಕ , 
ಜಾಂಘಿಕ ( ಪು) (- ಸ್ತ್ರೀ . ಜಾಂಘಿಕಿ ) = ಜಂಘಾಬಲದಿಂದ ಜೀವಿಸತಕ್ಕವನು , ಸುದ್ದಿಗಾರ, 
ದೂತವೃತ್ತಿಯವನು. ತರಸ್ಟಿನ್ , ತ್ವರಿತ, ವೇಗಿಸ್ , ಪ್ರಜವಿನ್ , ಜವನ, ಜವ ( ಪು ) 


೧೬೬ 

ಅಮರಕೋಶ: ೨ 
ಜೈತ್ರಸ್ತು ಜೇತಾ ಯೋ ಗಚ್ಚತ್ಯಲಂ ವಿದ್ವಿಷತಃ ಪ್ರತಿ|| 
ಸೋsಭ್ಯವಿತ್ತೋsಭ್ಯಮಿಯೋಪ್ಯಭೂಮಿಣ ಇತ್ಯಪಿ|| ೮೪೧ 
ಊರ್ಜಸ್ಟಲಸ್ಕಾ ದೂರ್ಜಸ್ವೀ ಯ ಊರ್ಜಾತಿಶಯಾನ್ವಿತಃ| 
ಸ್ಯಾದುರಸ್ಕಾನುರಸಿಲೋ ರಥಿಕೋ ರಥಿನೋ ರಥೀ || 

೮೪೨ 
ಕಾಮಂಗಾಮ್ಯನುಕಾಮೀನೋ ವ್ಯತ್ಯಂತೀನಸ್ತಥಾ ಧೃಶಮ್ || 
ಶೂರೋ ವೀರಶ್ಯ ವಿಕ್ರಾಂತೋ ಜೇತಾ ಜಿಷ್ಟುಶ್ಯ ಜಿತ್ವರಃ|| ೮೪೩ 
ಸಾಂಯುಗೀನೋ ರಣೇ ಸಾಧುಃ ಶಾಸ್ರಾಜೀವಾದಯಮು| 
ಧ್ವಜಿನೀ ವಾಹಿನೀ ಸೇನಾ ತೃತನಾನೀಕಿನೀ ಚಮೂಃ || 
ವರೂಥಿನೀ ಬಲಂ ಸೈನ್ಯಂ ಚಕ್ರಂ ಚಾನೀಕಮಪ್ರಿಯಾಮ್ | 

ಹಸ್ತು ಬಲವಿನ್ಯಾಸೋ ಭೇದಾ ದಂಡಾದಯೋ ಯುಧಿ || ೮೪೫ 


೮೪೪ 


(-ಸ್ತ್ರೀ ತರಸ್ವಿನೀ , ವೇಗಿನೀ , ಪ್ರಜವಿನೀ ) = ವೇಗಶಾಲಿ, ಚುರುಕಿನ ಕೆಲಸಗಾರ (Sharp 
Active ), ಜಯ್ಯ ( ಪು)= ಗೆಲ್ಲಲು ಶಕ್ಯನಾದವನು. ಜೇಯ ( ಪು) = ಗೆಲ್ಲಲ್ಪಡತಕ್ಕವನು. 
- ೮೪೧. ಜೈತ್ರ, ಜೇತೃ ( ಪು) (-ಸ್ತ್ರೀ ಜೈ , ಜೇತ್ರಿ )= ಜಯಶಾಲಿ . ಅಭ್ಯಮಿತ್ರ , 
ಅಭ್ಯಮಿಯ, ಅಭ್ಯಮಿಣ( ಪು) = ಶತ್ರುಗಳಮೇಲೆ ದಂಡೆತ್ತಿ ಹೋಗತಕ್ಕವನು. 

೮೪೨. ಊರ್ಜಸ್ವಲ,ಊರ್ಜಸ್ಟಿನ್ ( ಪು) (- .ಊರ್ಜಸ್ವಿನೀ ) = ಅತ್ಯಂತ ಬಲಶಾಲಿ . 
ಉರಸ್ವತ್ , ಉರಸಿಲ ( ಪು) (- ಸ್ತ್ರೀ . ಉರಸ್ವತೀ )= ವಿಶಾಲವಾದ ಎದೆಯುಳ್ಳವನು ; ಎದೆಗಾರ , 
ಧೀರ, ರಥಿಕ, ರಥಿನ, ರಥಿನ ( ರಥಿರ), ರಥಿನ್ ( ಪು) (- ಸ್ತ್ರೀ . ರಥಿನೀ = ರಥಾರೂಢ; 
ರಥದ ಒಡೆಯ. 
- ೮೪೩ . ಅನುಕಾಮೀನ ( ಪು) = ಇಷ್ಟಬಂದಂತೆ ಸಂಚರಿಸತಕ್ಕವನು . ಅತ್ಯಂತೀನ 
( ಪು) = ಅತಿಯಾಗಿ ತಿರುಗತಕ್ಕವನು. ಶೂರ, ವೀರ, ವಿಕ್ರಾಂತ ( ಪು) =ಶೂರ, ಜೇತೃ, ಜಿಷ್ಟು , 
ಜಿತ್ವರ ( ಪು) = (- ಸ್ತ್ರೀ , ಜೇತ್ರಿ , ಜಿವ್ವರೀ )= ಜಯಶೀಲ, ಜಯವನ್ನು ಪಡೆಯತಕ್ಕವನು. 

- ೮೪೪. ಸಾಂಯುಗೀನ ( ಪು) = ಯುದ್ದದಲ್ಲಿ ನಿಪುಣ. `ಶಸ್ತ್ರಾಜೀವ ಶಬ್ದದಿಂದ 
ಇದುವರೆಗೆ ಹೇಳಿದ ಶಬ್ದಗಳು ಮೂರು ಲಿಂಗಗಳಲ್ಲಿಯೂ ವರ್ತಿಸುತ್ತವೆ. 

೮೪೪- ೮೪೫. ಧ್ವಜಿನೀ , ವಾಹಿನೀ , ಸೇನಾ, ಪ್ರತನಾ, ಅನೀಕಿನೀ , ಚಮೂ , ವರೂಥಿನೀ 
( ಶ್ರೀ ), ಬಲ, ಸೈನ್ಯ , ಚಕ್ರ , ( ನ), ಅನೀಕ( ಪು. ನ = ಸೇನೆ, ವ್ಯೂಹ, ಬಲವಿನ್ಯಾಸ ( ಪು) = ಯುದ್ಧ 
ದಲ್ಲಿ ಸೇನೆಯನ್ನು ನಿಲ್ಲಿಸುವ ವಿಧಾನ. ದಂಡ ಮೊದಲಾದವು ಹಭೇದಗಳು : 


೮. ಕ್ಷತ್ರಿಯವರ್ಗ: 


೧೬೭ 


೮೪೬ 


ಪ್ರತ್ಯಾಹಾರೋ ಹಪಾರ್ಟ್ಗ: ಸೈನ್ಯದೃಷ್ಟೇ ಪ್ರತಿಗ್ರಹಃ| 
ಏಕೇಬೈಕರಥ ಶ್ಯಾ ಪತ್ತಿ : ಪಂಚಪದಾತಿಕಾ || 
ಪತ್ಯಂಗ್ಯಗುಣೆ : ಸರ್ವೈಃಕ್ರಮಾದಾಖ್ಯಾ ಯಥೋತ್ತರಮ್ | 
ಸೇನಾಮುಖಿಂ ಗುಲ್ಮಗಣೆ ವಾಹಿನೀ ಶೃತನಾ ಚಮ : || 
ಅನೀಕಿನೀ ದಶಾನೀಕಿನ್ನೋಕ್ಷೇಹಿಣ್ಯಥ ಸಂಪದಿ | 
ಸಂಪತ್ತಿಶ್ಚ ಲಕ್ಷ್ಮೀಶ್ಚ ವಿಪತ್ಕಾಂ ವಿಪದಾಪಸೌ || 


೮೪೭ 


೮೪೮ 


ದಂಡವೂಹ, ಪದ್ಮವ್ಯೂಹ, ಚಕ್ರವ್ಯೂಹ- ಹೀಗೆಯೇ ಭೋಗ, ಮಂಡಲ , ಅಸಂಹತ, 
ಶಕಟ, ಮಕರ , ಪತಾಕಾ, ಸರ್ವತೋಭದ್ರ , ದುರ್ಜಯ ಇತ್ಯಾದಿ. 

೮೪೬ . ಪ್ರತ್ಯಾಸಾರ, ಹಪಾರ್ಸ್ಲಿ ( ಪು) =ವ್ರಹದ ಹಿಂಭಾಗದಲ್ಲಿ ರಕ್ಷಣಾರ್ಥ 
ವಾಗಿರುವ ಸೇನೆ, (Second line of Defence ), ಪ್ರತಿಗ್ರಹ ( ಪು) = ಕಾದಿರಿಸಿದ ಸೇನೆ 
(Reserve). ಪತ್ನಿ ( = ಒಂದು ಆನೆ, ಒಂದು ರಥ, ಮೂರುಕುದುರೆ, ಐದು ಕಾಲಾಳು 
ಗಳಿರುವ ಪಡೆ. 

೮೪೭. ಸೇನಾಮುಖ ( ನ) = ಮೂರು ಪತಿಗಳಿರುವ ಪಡೆ, ಗುಲ್ಮ 


ಸೇನ | ಪ | ಸೇನಾ 


ಗಣ ವಾಹಿನೀ | ಪ್ರತನಾ 


ಚಮೂ 


ಅನೀಕಿನೀ | 


ಅಕ್ಷೌಹಿಣೀ 


೨೪೩ 


೭ರ್೨ 


೧ . ಆನೆ | 
೨. ರಥ 
೩ . ಕುದುರೆ 
೪. ಕಾಲಾಳು | ೫ | 


? 
| 
C 
Cಡ 


೨೧೮೭ ೨೧೮೭೦ 
೨೪೩ | ೭೨೯ ೨೧೮೭|| ೨೧೮೭೦ 
೨೪೩ | ೭೨೯ ೨೧೮೭ | ೬೫೬೧ ೬೫೬೧೦ 
೧೩೫ ೪೦೫ ೧೨೧೫ | ೩೬೪೫ | ೧೦೯೩೫ ೧೦೯೩೫೦ 


೭ರ್೨ 


ಒಟ್ಟು ೧೦೩೦ | ೯೦ | ೨೭೦ ೮೧೦ ೨೪೩೦ ೭೨೯೦ ೨೧, ೮೭೦ ೨, ೧೮ ,೭೦೦ 

( ಪು) =ಮೂರುಸೇನಾಮುಖಗಳು, ಗಣ ( ಪು) =ಮೂರು ಗುಲ್ಮಗಳು. ವಾಹಿನೀ 
( ²) =ಮೂರು ಗಣಗಳು, ಪ್ರತನಾ ( = ಮೂರು ವಾಹಿನಿಗಳು, ಚಮೂ ( ಸ್ತ್ರೀ ) =ಮೂರು 
ಹೃತನೆಗಳು . 

೮೪೮. ಅನೀಕಿನೀ ( ಸೀ ) =ಮೂರು ಚಮಗಳು, ಅಕ್ಟೋಹಿಣೀ ( = ಹತ್ತು 
ಅನೀಕಿನಿಗಳು. ಸಂಪದ್ , ಸಂಪತ್ತಿ , ಶ್ರೀ ಲಕ್ಷ್ಮಿ ( ಸ್ತ್ರೀ ) = ಸಂಪತ್ತು , ವಿಪತ್ತಿ , ವಿಪದ್ , 
ಆಪದ್ ( ಸ್ತ್ರೀ ) = ಆಪತ್ತು . 

ಅಮರಕೋಶ:- ೨ 
ಆಯುಧಂ ತು ಪ್ರಹರಣಂ ಶಸ್ತ್ರಮಸ್ತ್ರಮಥಾ | 
ಧನುಶ್ಯಾಪೌ ಧನ್ಯಶರಾಸನಕೋದಂಡಕಾರ್ಮುಕಮ್ || 

೮೪೯ 
ಇಷ್ಟಾಸೋsಥಕರ್ಣಸ್ಯ ಕಾಲಪೃಷ್ಠಂ ಶರಾಸನಮ್ | 
ಕಪಿಧ್ವಜಸ್ಯ ಗಾಂಡೀವಗಾಂಡಿಪೌ ಪನ್ನಪುಂಸಕ || 

೮೫೦ 
ಕೋಟಿರಸ್ಯಾಟನೀ ಗೋಧೇ ತಲೇ ಜ್ಯಾಘಾತವಾರಣೇ | 
ಲಸ್ತಕಸ್ತು ಧನುರ್ಮಧ್ಯಂ ಮೌರ್ವಿ ಜ್ಯಾ ಶಿಂಜಿನೀ ಗುಣಃ|| ೮೫೧ 
ಸ್ಯಾತ್ ಪ್ರತ್ಯಾಲೀಢಮಾಲೀಢಮಿತ್ಯಾದಿ ಸ್ಥಾನಪಂಚಕಮ್ | 
ಲಕ್ಷ ಲಕ್ಷ ಶರವ್ಯಂ ಚ ಶರಾಭ್ಯಾಸ ಉಪಾಸನಮ್ || 

೮೫೨ 
ಪೃಷತ್ಕ ಬಾಣವಿಶಿಖಾ ಅಜಿಹ್ಮಗಖಗಾಶುಗಾಃ | 
ಕಲಂಬಮಾರ್ಗಣಶರಾಃ ಪತ್ರೀ ರೂಪಇಷುರ್ದ್ವಯೋಃ|| ೮೫೩ 

೮೪೯ - ೮೫೦, ಆಯುಧ, ಪ್ರಹರಣ, ಶಸ್ತ್ರ , ಅಸ್ತ್ರ ( ನ) = ಆಯುಧ, ಧನುಸ್ , ಚಾಪ 
( ಪು. ನ) = ಧನ್ವನ್ , ಶರಾಸನ, ಕೋದಂಡ, ಕಾರ್ಮುಕ ( ನ), ಇಷ್ಟಾಸ ( ಪು) = ಬಿಲ್ಲು , 
ಕಾಲದೃಷ್ಟ =ಕರ್ಣನ ಧನುಸ್ಸು ಗಾಂಡೀವ, ಗಾಂಡವ ( ಪು. ನ) = ಅರ್ಜುನನ ಧನುಸ್ಸು . 

೮೫೧ ಕೋಟಿ, ಅಟನೀ ( ೩ )= ಬಿಲ್ಲಿನ ತುದಿ. ಗೋಧಾ( ಸ್ತ್ರೀ ), ತಲ ( ನ) = ಬಿಲ್ಲಿನ 
ಹದೆಯಿಂದ ಪೆಟ್ಟಾಗದಂತೆ ಕೈಗೆ ಹಾಕಿಕೊಳ್ಳುವ ಚರ್ಮದ ಚೀಲ, ಲಸ್ತಕ ( ಪು) = ಧನುಸ್ಸಿನ 
ಮಧ್ಯಭಾಗ, ಧನುಸ್ಸನ್ನು ಹಿಡಿಯುವ ಸ್ಥಳ ಮೌರ್ವಿ , ಜ್ಯಾ , ಶಿಂಜಿನೀ (ಸ್ತ್ರೀ ), ಗುಣ 
( ಪು) = ಹೆದೆ, ನಾರಿ (Bow -string). 

೮೫೨. ಪ್ರತ್ಯಾಲೀಢ ಮೊದಲಾದವು ಧನುರ್ಧಾರಿಯು ನಿಲ್ಲುವ ಐದು ವಿಧಾನಗಳು : 
೧. ಪ್ರತ್ಯಾಲೀಢ ( ನ) = ಎಡಗಾಲನ್ನು ಮುಂದಿಟ್ಟು ಬಲಗಾಲನ್ನು ಬಗ್ಗಿಸಿ ನಿಲ್ಲುವುದು. ೨. 
ಆಲೀಢ ( ನ) = ಬಲಗಾಲನ್ನು ಮುಂದಿಟ್ಟು ಎಡಗಾಲನ್ನು ಬಗ್ಗಿಸಿ ನಿಲ್ಲುವುದು . ೩ . ವೈಶಾಖ 
( ನ) = ಎರಡುಕಾಲುಗಳನ್ನೂ ದೂರಕ್ಕೆ ಅಗಲಿಸಿ ನಿಲ್ಲುವುದು. ೪. ಸಮಪದ( ನ) = ಎರಡು 
ಕಾಲುಗಳೂ ಸಮರೀತಿಯಲ್ಲಿಟ್ಟು ನಿಲ್ಲುವುದು. ೫. ಮಂಡಲ ( ನ) = ಕಾಲುಗಳನ್ನು ತೋರಣ 
ದಂತೆ ಬಾಗಿಸಿ ನಿಲ್ಲುವುದು. ಲಕ್ಷ್ಮ , ಲಕ್ಷ , ಶರವ್ಯ ( ನ) = ಗುರಿ. ಶರಾಭ್ಯಾಸ( ಪು), ಉಪಾಸನ 
(ನ)= ಬಾಣ ಪ್ರಯೋಗದ ಅಭ್ಯಾಸ. 

೮೫೩ . ಪೃಷತ್ಕ , ಬಾಣ , ವಿಶಿಖ , ಅಜಿಹ್ಮಗ, ಖಗ, ಆಶುಗ, ಕಲಂಬ , ಮಾರ್ಗಣ, 
ಶರ, ಪತ್ರಿನ್ , ರೋಪ( ಪು), ಇಷ್ಟು ( ಪು. ) = ಬಾಣ . 

| ಧನು ( ಪು) ಎಂಬ ಉಕಾರಾಂತವೂ ಧನೂ ( ೩ ) ಎಂಬ ಊಕಾರಾಂತವೂ ಇವೆ. 


೮. ಕ್ಷತ್ರಿಯವರ್ಗ : 
ಪ್ರಕ್ಷೇಡನಾಸ್ತು ನಾರಾಚಾ: ಪಕ್ವ ವಾಜಪೂತರೇ | 
ನಿರಸ್ತ : ಪ್ರಸಿತೇ ಬಾಣೇ ವಿಷಾಕೇ ದಿಗ್ಗಲಿಪ್ತಕೆ || 

೮೫೪ 
ತೂಣೋಪಾಸಂಗತೂಣೀರನಿಷಂಗಾ ಇಷರ್ಧಿಯೋಃ| 
ತೂಣ್ಯಾಂ ಖಡ್ಗ ತು ನಿಸ್ತ್ರಿಂಶಚಂದ್ರಹಾಸಾಸಿರಿಷ್ಟಯಃ|| 

೮೫೫ 
ಕೌಕ್ಷೇಯಕೋ ಮಂಡಲಾಗ್ರ : ಕರಪಾಲಃಕೃಪಾಣವತ್ | 
ತೃರು: ಖಡ್ಡಾದಿಮುಷ್‌ ಸ್ಯಾಖಲಾ ತನ್ನಿಬಂಧನಮ್ || ೮೫೬ 
ಫಲಕೋsಸ್ತ್ರೀ ಫಲಂ ಚರ್ಮ ಸಂಗ್ರಾಹೋ ಮುಷ್ಟಿರಸ್ಯ ಯಃ | 
ದ್ರುಘಣೇ ಮುದ್ರರಘನೌ ಸ್ಯಾದೀಲೀ ಕರವಾಲಿಕಾ || 

೮೫೭ 
ಬಿಂದಿಪಾಲ: ಸೃಗಸ್ತು ಪರಿಘ: ಪರಿಘಾತನ: | 
ದ್ವಯೋಃಕುಠಾರಃ ಸ್ವಧಿತಿ: ಪರಶುಶ್ಚ ಪರಶ್ವಧಃ|| 

೮೫೮. 
- ೮೫೪, ಪ್ರಕ್ಷೇತನ, ನಾರಾಚ( ಪು) = ಎಲ್ಲವೂ ಲೋಹಮಯವಾಗಿರುವ ದೀರ್ಘವಾದ 
ಬಾಣ, ಪಕ್ಷ , ವಾಜ ( ಪು = ಬಾಣದ ರೆಕ್ಕೆ , ಮುಂದೆ ಲಿಪ್ತಕ ಶಬ್ಬ ವರೆಗೆಲಿಂಗಗಳು . 
ನಿರಸ್ತ = ಪ್ರಯೋಗಿಸಲ್ಪಟ್ಟ ಬಾಣ, ವಿಷಾ , ದಿಗ್ಧ , ಲಿಪ್ತಕ, ( ಸ್ತ್ರೀ . ಲಿಪ್ತಿಕಾ)= ವಿಷವನ್ನು 
ಬಳಿದ ಬಾಣ. 

೮೫೫- ೮೫೬ . ತೂಣ, ಉಪಾಸಂಗ, ತೂಣೀರ, ನಿಷಂಗ ( ಪು), ಇಷಧಿ ( ಪು. ಸ್ತ್ರೀ ), 
ತೂಣೀ ( > = ಬತ್ತಳಿಕೆ , ಖಡ್ಗ , ನಿಸ್ತ್ರಿಂಶ, ಚಂದ್ರಹಾಸ , ಅಸಿ, ರಿಷಿ , ಕೌಕ್ಷೇಯಕ, 
ಮಂಡಲಾಗ್ರ , ಕರಪಾಲ ( ಕರವಾಲ) ಕೃಪಾಣ ( ಪು) = ಕತ್ತಿ , ತೃರು ( ಪು) = ಆಯುಧಗಳ ಹಿಡಿ. 
ಮೇಖಲಾ ( ೩ ) = ಕತ್ತಿಯನ್ನು ಸಿಕ್ಕಿಸಿಕೊಳ್ಳುವ ಚರ್ಮದ ಪಟ್ಟಿ (Sword- belt). 

೮೫೭ . ಫಲಕ ( ಪು . ನ), ಫಲ, ಚರ್ಮನ್ ( ನ)= ಗುರಾಣಿ, ಸಂಗ್ರಾಹ ( ಪು) = ಗುರಾಣಿಯ 
ಹಿಡಿ. ದ್ರುಘಣ, ಮುದ್ಧರ , ಘನ ( ಪು) =ಕಬ್ಬಿಣದ ಗುದಿಗೆಯಂತಹ ಆಯುಧ. ಈಲೀ , 
ಕರವಾಲಿಕಾ (ಕರಪಾಲಿಕಾ) ( = ಬಾಗಿರುವ ಕತ್ತಿ , ಕುಡಗೋಲು. 
- ೮೫೮. ಭಿಂದಿಪಾಲ , ಸೃಗ ( ಪು) = ಕಲ್ಲನ್ನು ಎಸೆಯುವ ಸಾಧನ, ಕವಣೆ ; ನಾಳಿಕಾಸ್ತ್ರ . 
ಪರಿಘ , ಪರಿಘಾತನ ( ಪು) =ಕಬ್ಬಿಣದ ಕಟ್ಟುಹಾಕಿರುವ ದೊಣ್ಣೆ, ಕುಠಾರ ( ಪು. ನ), ಸ್ವಧಿತಿ, 
ಪರಶು, ಪರಶ್ವಧ ( ಪು)=ಕೊಡಲಿ. 


1 ಋಷಿ ಎಂಬ ರೂಪಾಂತರವೂ ಇದೆ. 


೧೭೦ 


ಅಮರಕೋಶ: ೨ 


ಸ್ಯಾಸ್ಪಸ್ವೀ ಚಾಸಿಪುತ್ರೀ ಚ ಛುರಿಕಾ ಚಾಸಿಧೇನುಕಾ | 
ವಾ ಪುಂಸಿ ಶಲ್ಯಂ ಶಂಕುರಾ ಸರ್ವಲಾತೋಮರೋsಯಾಮ್ || ೮೫೯ 
ಪ್ರಾಸಸ್ತು ಕುಂತಃಕೋಣಸ್ತು ಪ್ರಿಯಃ ಪಾಲ್ಯಕೋಟಯಃ| 
ಸರ್ವಾಭಿಸಾರಸ್ಸರ್ವೌಘಸ್ಸರ್ವಸನ್ನಹನಾರ್ಥಕಃ || 

೮೬೦ 
ಲೋಹಾಭಿಸಾರೂ sಸ್ತ್ರಚ್ಛತಾಂ ರಾಜ್ಞಾಂ ನೀರಾಜನಾವಿಧಿಃ|| 
ಯತ್ತೇನಯಾಭಿಗಮನಮ‌ ತದಭಿಷೇಣನಮ್ || 

೮೬೧ 
ಯಾತ್ರಾ ವಜ್ಯಾಭಿನಿರ್ಯಾಣಂ ಪ್ರಸ್ಥಾನಂ ಗಮನಂ ಗಮಃ| 
ಸ್ಯಾದಾಸಾರ: ಪ್ರಸರಣಂ ಪ್ರಚಕ್ರಂ ಚಲಿತಾರ್ಥಕಮ್ || 

೮೬೨ 
ಅಹಿತಾನ್ನತ್ಯಭೀತಸ್ಯ ರಣೇ ಯಾನಮಭಿಕ್ರಮಃ| 
ವೈತಾಲಿಕಾ ಬೋಧಕರಾಶ್ಯಾಕ್ರಿಕಾ ಘಾಂಟಿಕಾರ್ಥಕಾಃ || 

೮೬೩ 


- ೮೫೯ . ಶಸ್ತ್ರೀ , ಅಸಿಪುತ್ರೀ , ಛುರಿಕಾ, ಅಸಿಧೇನುಕಾ (೩ ) = ಚೂರಿ, ಶಲ್ಯ ( ಪು. ನ), 
ಶಂಕು ( ಪು) = ಬಾಣದ ಅಗ್ರಭಾಗ, ಸರ್ವಲಾ ( ಶರ್ವಲಾ) ( ೩ ), ತೋಮರ ( ಪು. 
ನ) = ಗಡಾರಿಯಂತಹ ಆಯುಧವಿಶೇಷ. 

೮೬೦ . ಪ್ರಾಸ, ಕುಂತ ( ಪು) = ಈಟಿ, ಭಲ್ಲೆ , ಕೋಣ ( ಪು), ಪಾಲಿ, ಅಶ್ರಿ , ಕೋಟಿ 
( ಶ್ರೀ ) = ಹರಿತವಾದ ಅಗ್ರಭಾಗ, ಸರ್ವಾಭಿಸಾರ , ಸರ್ವ್‌ಘ ( ಪು), ಸರ್ವಸಂವಹನ 
( ನ) = ಸರ್ವಸಿದ್ಧತೆ. 
- ೮೬೧. ಲೋಹಾಭಿಸಾರ ( ಪು)= ಯುದ್ಧಕ್ಕೆ ಹೊರಡುವಾಗ ಶಸ್ತ್ರವಾಹನಾದಿಗಳನ್ನು 
ಪೂಜಿಸುವುದು ; ಯುದ್ಧಕ್ಕೆ ಹೊರಡುವಾಗ ರಕ್ಷಾರ್ಥವಾಗಿ ರಾಜರಿಗೆ ಆರತಿಯನ್ನು ನಿವಾಳಿಸು 
ವುದು. ಅಭಿಷೇಣನ ( ನ)= ದಂಡೆತ್ತಿ ಹೋಗುವುದು ; ದಂಡಯಾತ್ರೆ . 

೮೬೨. ಯಾತ್ರಾ , ಪ್ರಜ್ಞಾ ( ಸ್ತ್ರೀ ), ಅಭಿನಿರ್ಯಾಣ, ಪ್ರಸ್ತಾನ, ಗಮನ ( ನ) ಗಮ 
( ಪು) = ಪ್ರಯಾಣ, ಆಸಾರ ( ಪು), ಪ್ರಸರಣ ( ನ) = ಸರ್ವತ್ರ ವ್ಯಾಪಿಸುವುದು. ಪ್ರಚಕ್ರ , ಚಲಿತ 
( ನ) = ಚಲಿಸಿದ ಸೇನೆ. 

೮೬೩ . ಅಭಿಕ್ರಮ ( ಪು = ಭಯವಿಲ್ಲದೆ ಆಕ್ರಮಿಸುವುದು. ವೈತಾಲಿಕ , ಬೋಧಕರ 
( ಪು) = ಬೆಳಗ್ಗೆ ರಾಜರನ್ನು ಎಚ್ಚರಗೊಳಿಸುವ ಸ್ತುತಿಪಾಠಕ, ಚಾಕ್ರಿಕ, ಘಾಂಟಿಕ ( ಪು) = ಘಂಟೆ 
ಯನ್ನು ಹೊಡೆದು ಹೊತ್ತನ್ನು ತಿಳಿಸತಕ್ಕವನು. 


غی 


نے 


೮. ಕ್ಷತ್ರಿಯವರ್ಗ : 

೧೭೧ 
ಸ್ಯುರ್ಮಾಗಧಾಸ್ತು ಮಗಧಾ ವಂದಿನಃ ಸ್ತುತಿಪಾಠಕಾಃ | 

೮೬೪ 
ಸಂಶಪ್ತಕಾಸ್ತು ಸಮಯಾತ್ಸಂಗ್ರಾಮಾದನಿವರ್ತಿನಃ || 
ರೇಣುರ್ದ್ವಯೋಃಪ್ರಿಯಾಂ ಧೂಲಿ: ಪಾಂಸುರಾ ನ ದ್ವಯೋ ರಜ: || 
ಚೂರ್ಣಿಕೈದಸ್ಸಮುಂಜಪಿಂಜಲ್ ಭೈಶಮಾಕುಲೇ || ೮೬೫ 
ಪತಾಕಾ ವೈಜಯಂತೀ ಸ್ಯಾತನಂ ಧ್ವಜಮಯಾಮ್ | 
ಸಾ ವೀರಾಶಂಸನಂ ಯುದ್ಧ ಭೂಮಿರ್ಯಾತಿಭಯಪ್ರದಾ|| ೮೬೬ 
ಅಹಂ ಪೂರ್ವಮಹಂ ಪೂರ್ವ ಮಿತ್ಯಹಂಪೂರ್ವಿಕಾ ಯಾಮ್ | 
ಆಹೋಪುರುಷಿಕಾ ದರ್ಪಾದ್ಯಾ ಸ್ಯಾತ್ಸಂಭಾವನಾತ್ಮನಿ || 
ಅಹಮಹಮಿಕಾ ತು ಸಾ ಸ್ಯಾಸ್ಪರಸ್ಪರಂ ಯೋ ಭವತ್ಯಹಂಕಾರಃ | 
ದ್ರವಿಣಂ ತರಸ್ಸಹೋಬಲಶೌರ್ಯಾಣಿ ಸ್ಟಾಮ ಶುಷ್ಮಂ ಚ || ೮೬೮ 
ಶಕ್ತಿ : ಪರಾಕ್ರಮಪ್ರಾಣೇ ವಿಕ್ರಮಸ್ಕತಿಶಕ್ಕಿತಾ | 
ವೀರಪಾನಂ ತು ಯತ್ನಾನಂ ವೃತ್ತೇ ಭಾವಿನಿ ವಾ ರಣೇ | 

೮೬೯ 
- ೮೬೪. ಮಾಗಧ, ಮಗಧ ( ಪು) = ವಂಶಾವಳಿಯನ್ನು ಪಠಿಸತಕ್ಕವನು. ನಂದಿನ್, ಸ್ತುತಿ 
ಪಾಠಕ ( ಪು) = ಹೊಗಳು ಭಟ, ಸಂಶಪ್ತಕ ( ಪು) = ಹಿಮ್ಮೆಟ್ಟುವುದಿಲ್ಲವೆಂದು ಶಪಥವನ್ನು 
ಮಾಡಿ ಯುದ್ದಕ್ಕೆ ನಿಂತವನು. 

೮೬೫. ರೇಣು ( ಪು. ಸ್ತ್ರೀ ), ಧೂಲಿ( ಸ್ತ್ರೀ ), ಪಾಂಸು ( ಪು), ರಜಸ್ (ನ ) = ಧೂಳಿ. 
ಚೂರ್ಣ, ಕೋದ ( ಪು) = ಪ್ರಯತ್ನದಿಂದ ಮಾಡಿದ ಪುಡಿ, ಸಮುಂಜ , ಪಿಂಜಲ 
( ಪು)= ಬಹಳ ಕಳವಳಗೊಂಡವನು, ಉದ್ವಿಗ್ನನಾದವನು ; ಸಿಕ್ಕಾಪಟ್ಟೆ ಕೆದರಿಹೋದದ್ದು . 

೮೬೬ . ಪತಾಕಾ, ವೈಜಯಂತೀ ( ಸ್ತ್ರೀ ), ಕೇತನ ( ನ ) ಧ್ವಜ ( ಪು. ನ) = ಬಾವುಟ. 
ವೀರಾಶಂಸನ ( ನ) = ಭೀಕರವಾದ ರಣರಂಗ. 

೮೬೭. ಅಹಂಪೂರ್ವಿಕಾ ( ಸ್ತ್ರೀ ) = ನಾನು ಮುಂದೆಂದು ಉತ್ಸಾಹದಿಂದ ಮಾಡುವ ಕೆಲಸ. 
ಆಹೋಪುರುಷಿಕಾ ( ೩ ) = ನನಗೆ ಸಮಾನರಿಲ್ಲವೆಂಬ ಅಹಂಭಾವ. 

೮೬೮- ೮೬೯. ಅಹಮಹಮಿಕಾ (೩ ) = ನಾನು ಗಟ್ಟಿಗ ನಾನುಗಟ್ಟಿಗ ಎಂಬ ಅನ್ನೋನ್ಯ 
ವಾದ ಅಹಂಕಾರ, ದ್ರವಿಣ , ತರಸ್ , ಸಹಸ್ , ಬಲ, ಶೌರ್ಯ , ಸ್ಥಾಮನ್ , ಶುಷ್ಕ ( ನ ), 


1 ಉ೩ಂಜಲ ಎಂಬ ರೂಪವೂ ಇದೆ . 


೧೭೨ 


ಅಮರಕೋಶಃ ೨ 


೮೭೦ 


೮೭೧ 


ಯುದ್ದ ಮಾಯೋಧನಂ ಜನ್ಯಂ ಪ್ರಧನಂ ಪ್ರವಿದಾರಣಮ್ | 
ಮೃಧಮಾಸ್ಕಂದನಂ ಸಂಖ್ಯಂ ಸಮೀಕಂ ಸಾಂಪರಾಯಿಕಮ್ || 
ಅಸ್ತಿಯಾಂಸಮರಾನೀಕರಣಾ: ಕಲಹವಿಗ್ರಹೌ | | 
ಸಂಪ್ರಹಾರಾಭಿಸಂಪಾತಕಲಿಸಂಸ್ಕೂಟಸಂಯುಗಾಃ || 
ಅಭ್ಯಾಮರ್ದಸಮಾಘಾತಸಂಗ್ರಾಮಾಭ್ಯಾಗಮಾಹವಾಃ | 
ಸಮುದಾಯ : ಸ್ತ್ರಿಯಃಸಂಯತ್ ಸಮಿತ್ಯಾಜಿಸಮಿದ್ಯುಧಃ|| 
ನಿಯುದ್ದಂ ಬಾಹುಯುದ್ದೇಥತುಮುಲಂ ರಣಸಂಕುಲೇ ! 
ಕೋಡಾ ತು ಸಿಂಹನಾದಸ್ಸಾತ್ ಕರಿಣಾಂ ಘಟನಾ ಘಟಾ || 
ಕ್ರಂದನಂ ಯೋಧಸಂರಾವೋ ಬೃಂಹಿತಂ ಕರಿಗರ್ಜಿತಮ್ | 
ವಿಸ್ತಾರೋ ಧನುಷಸ್ಸಾನಃ ಪಟಹಾಡಂಬರ ಸಮೌ || 


೮೭೨ 


೮೭೩ 


೮೭೪ 


ಶಕ್ತಿ ( ಸ್ತ್ರೀ ), ಪರಾಕ್ರಮ , ಪ್ರಾಣ ( ಪು)= ಶಕ್ತಿ , ಬಲ, ವಿಕ್ರಮ ( ಪು) = ಅತಿಯಾದ ಶಕ್ತಿ . ವೀರ 
ಪಾನ (ವೀರಪಾಣ ) ( ನ) = ಯುದ್ದದ ಆರಂಭದಲ್ಲಿ ಅಥವಾಕೊನೆಯಲ್ಲಿ ವೀರರು ಮಾಡುವ 
ಪಾನ. 
- ೮೭೦ - ೮೭೨. ಯುದ್ದ , ಆಯೋಧನ, ಜನ್ಯ , ಪ್ರಧನ, ಪ್ರವಿದಾರಣ, ಮೃಧ, ಆಸ್ಕಂದನ, 
ಸಂಖ್ಯ , ಸಮೀಕ, ಸಾಂಪರಾಯಿಕ ( ನ),ಸಮರ, ಅನೀಕ, ರಣ ( ಪು, ನ ), ಕಲಹ, ವಿಗ್ರಹ, 
ಸಂಪ್ರಹಾರ , ಅಭಿಸಂಪಾತ, ಕಲೆ, ಸಂಸ್ಕೂಟ, ಸಂಯುಗ, ಅಭ್ಯಾಮರ್ದ, ಸಮಾಘಾತ, 
ಸಂಗ್ರಾಮ , ಅಭ್ಯಾಗಮ , ಆಹವ, ಸಮುದಾಯ (ಸಮವಾಯ ) ( ಪು), ಸಂಯತ್ , ಸಮಿತಿ, 
ಆಜಿ, ಸಮಿಥ್ , ಯುರ್ ( = ಯುದ್ಧ. 
- ೮೭೩ . ನಿಯುದ್ದ ( ನ) = ಬಾಹುಯುದ್ದ , ಕುಸ್ತಿ , ತುಮುಲ, ರಣಸಂಕುಲ ( ನ) = ಗದ್ದಲದ 
ಯುದ್ಧ ; ಭೀಕರ ಯುದ್ದ , ಕೋಡಾ( ಸ್ತ್ರೀ ), ಸಿಂಹನಾದ ( ಪು) = ವೀರಗರ್ಜನೆ. ಘಟನಾ, 
ಘಟಾ ( = ಆನೆಗಳ ಹಿಂಡು. 

೮೭೪, ಕ್ರಂದನ ( ನ), ಯೋಧಸಂರಾವ( ಪು) = ವೀರರ ಬೊಬ್ಬೆ. ಬೃಂಹಿತ ( ನ) = ಆನೆಯ 
ಫೀಂಕಾರ, ವಿಸ್ತಾರ ( ಪು) = ಧನುಸ್ಸಿನ ಝಂಕಾರ . ಪಟಹ, ಆಡಂಬರ ( ಪು) = ಯುದ್ಧದಲ್ಲಿ 
ಬಾರಿಸುವ ತಮಟೆ. 


೮. ಕ್ಷತ್ರಿಯವರ್ಗ: 


೧೭೩ 


೮೭೫ 


غے 


ಪ್ರಸಭಂ ತು ಬಲಾತ್ಕಾರೋ ಹಠೋsಥ ಸೃಲಿತಂ ಛಲಮ್ | 
ಅಜನ್ಯಂಕೀಬಮುತ್ಸಾತ ಉಪಸರ್ಗಸ್ಪಮಂತ್ರಯಮ್ || 
ಮೂರ್ಛಾ ತು ಕಲ್ಮಲಂಮೋಹೋsಪ್ಯವಮರ್ದಸ್ತು ಪೀಡನಮ್ | 
ಅಭ್ಯವಸ್ಕಂದನಂ ತೃಭ್ಯಾಸಾದನಂ ವಿಜಯೇ ಜಯ : || 
ವೈರಶುದ್ದಿ : ಪ್ರತೀಕಾರೋ ವೈರನಿರ್ಯಾತನಂ ಚ ಸಾ | | 
ಪ್ರದ್ರಾವೋದ್ಧಾವಸಂದ್ರಾವಸಂದಾವಾ ವಿದ್ರವೋ ದ್ರವಃ|| ೮೭೭ 
ಅಪಕ್ರಮೋsಪಯಾನಂ ಚ ರಣೇ ಭಂಗಃ ಪರಾಜಯಃ| 
ಪರಾಜಿತಪರಾಭೂತೌ ತ್ರಿಷು ನಷ್ಟವಿರೋಹಿತ್ || 

೮೭೮ 
ಪ್ರಮಾಪಣಂ ನಿಬರ್ಹಣಂ ನಿಕಾರಣಂ ನಿಶಾರಣಮ್ | 
ಪ್ರವಾಸನಂ ಪರಾಸನಂ ನಿಸೂದನಂ ನಿಹಿಂಸನಮ್ || 

೮೭೯ 
ನಿರ್ವಾಸನಂ ಸಂಜ್ಞಪನಂ ನಿಗ್ರ್ರಂಥನಮಪಾಸನಮ್ | 
ನಿಸ್ತರ್ಪಣಂ ನಿಹನನಂ ಕ್ಷಣನಂ ಪರಿವರ್ಜನಮ್ | | 

೮೮೦ 
ನಿರ್ವಾಪಣಂ ವಿಶಸನಂ ಮಾರಣಂ ಪ್ರತಿಘಾತನಮ್ | 
ಉದ್ಯಾಸನಪ್ರಮಥನಕ್ರಥನೋಜ್ಞಾಸನಾನಿ ಚ || 

೮೮೧ 
- ೮೭೫. ಪ್ರಸಭ ( ನ), ಬಲಾತ್ಕಾರ, ಹಠ ( ಪು) = ಬಲಾತ್ಕಾರ. ಸ್ಪಲಿತ, ಛಲ ( ನ) = 
ನಿಯಮೋಲ್ಲಂಘನೆ. ಅಜನ್ಯ ( ನ), ಉತ್ಪಾತ, ಉಪಸರ್ಗ ( ಪು = ಅನಿಷ್ಟಸೂಚಕವಾದ 
ಶಕುನ. 

೮೭೬ . ಮೂರ್ಛಾ ( ಸ್ತ್ರೀ ), ಕಲ್ಮಲ ( ನ), ಮೋಹ ( ಪು ) = ಎಚ್ಚರದಪುವುದು. 
ಅವಮರ್ದ ( ಪು), ಪೀಡನ ( ನ) =ಪೀಡೆ. ಅಭ್ಯವಸ್ಕಂದನ, ಅಭ್ಯಾಸಾದನ ( ನ) = ಮುತ್ತಿಗೆ, 
ಶತ್ರುಬಲದ ಆಕ್ರಮಣ, ವಿಜಯ , ಜಯ ( ಪು) = ಜಯ . 
- ೮೭೭- ೮೭೮. ವೈರಶುದ್ಧಿ (೩ ), ಪ್ರತೀಕಾರ , ( ಪು), ವೈರನಿರ್ಯಾತನ ( ನ)= ಸೇಡು 
ತೀರಿಸಿಕೊಳ್ಳುವುದು. ಪ್ರದ್ರಾವ, ಉದ್ರಾವ, ಸಂದ್ರಾವ, ಸಂದಾವ, ವಿದ್ರವ, ದ್ರವ, ಅಪಕ್ರಮ 
( ಪು), ಅಪಯಾನ ( ನ) = ಸೋತುಓಡಿಹೋಗುವುದು, ಪರಾಜಯ ( ಪು) =ಸೋಲು. ಪರಾಜಿತ, 
ಪರಾಭೂತ( ಪು) =ಸೋತವನು, ನಷ್ಟ , ತಿರೋಹಿತ ( ಪು = ಅಡಗಿದವನು ; ಕಾಣೆಯಾದವನು. 

೮೭೯ - ೮೮೨. ಪ್ರಮಾಪಣ , ನಿಬರ್ಹಣ, ನಿಕಾರಣ, ನಿಶಾರಣ, ಪ್ರವಾಸನ, ಪರಾಸನ, 
ನಿಷದನ, ನಿಹಿಂಸನ, ನಿರ್ವಾಸನ , ಸಂಜ್ಞಪನ, ನಿಗ್ರ್ರಂಥನ, ಅಪಾಸನ, ನಿಸ್ವರ್ಹಣ, 


೧೭೪ 


ಅಮರಕೋಶ: ೨ 
ಆಲಂಭಪಿಂಜವಿಶರಘಾತೋನ್ಮಾಥವಧಾ ಅಪಿ | 
ಸ್ಯಾತ್ ಪಂಚತಾ ಕಾಲಧರ್ಮೊ ದಿಷ್ಕಾಂತ: ಪ್ರಲಯೋsತ್ಯಯಃ|| ೮೮೨ 
ಅಂತೂ ನಾಶೋ ದ್ವಯೋರ್ಮ್ಮತ್ಯುರ್ಮರಣಂ ನಿಧನೋsಸ್ತಿಯಾಂ| 
ಪರಾಸು ಪ್ರಾಪ್ತಪಂಚತ್ವಪರೇತಪ್ರೇತಸಂಸ್ಥಿತಾಃ|| 

೮೮೩ 
ಮೃತಪ್ರಮೀತ್‌ ತ್ರಿಷ್ಟೇತೇ ಚಿತಾ ಚಿತ್ಯಾ ಚಿತಿ: ಸ್ತ್ರೀಯಾಮ್ | | 
ಕಬಂಧೋsಸ್ಮಿ ಕ್ರಿಯಾಯುಕ್ತಮಪಮೂರ್ಧಕಲೇವರಮ್ || ೮೮೪ 
ಸ್ಮಶಾನಂ ಸ್ಯಾತ್ ಪಿತೃವನಂ ಕುಣಪಶ್ಯವಮಯಾಮ್ | 
ಪ್ರಗ್ರಹೋಪಗ್ರಹೌ ಬಂದ್ಯಾಂ ಕಾರಾ ಸ್ಯಾತ್ ಬಂಧನಾಲಯೇ || ೮೮೫ 
ಪುಂಸಿ ಭೂಮ್ಮಸವಃ ಪ್ರಾಣಾಶೈವಂ ಜೀವೋsಸುಧಾರಣಮ್ | 
ಆಯುರ್ಜೆವಿತಕಾಲೋ ನಾ ಜೀವಾತುರ್ಜಿವನೌಷಧಮ್ || ೮೮೬ 


* 


ಇತಿ ಕ್ಷತ್ರಿಯವರ್ಗ : 


ನಿಹನನ, ಕ್ಷಣನ, ಪರಿವರ್ಜನ, ನಿರ್ವಾಪಣ, ವಿಶಸನ , ಮಾರಣ, ಪ್ರತಿಘಾತನ, ಉದ್ಘಾಸನ, 
ಪ್ರಮಥನ, ಕಥನ, ಉಜ್ಞಾಸನ ( ನ), ಆಲಂಭ, ಪಿಂಜ, ವಿಶರ, ಘಾತ, ಉನ್ಮಾಥ, ವಧ 
( ಪು) =ಕೊಲ್ಲುವುದು, ವಧೆ. 

೮೮೨-೮೮೩ . ಪಂಚತಾ (೩ ), ಕಾಲಧರ್ಮ, ದಿಷ್ಕಾಂತ, ಪ್ರಲಯ , ಅತ್ಯಯ, 
ಅಂತ, ನಾಶ ( ಪು), ಮೃತ್ಯು , ( ಪು. ಸ್ತ್ರೀ ), ಮರಣ ( ನ), ನಿಧನ ( ಪು. ನ = ಸಾವು. 

೮೮೩ - ೮೮೪. ಮೃತ, ಪ್ರಮೀತ( ಪು. ಸ್ತ್ರೀ , ನ- ವಿ. ನಿಪ್ಪ ) = ಸತ್ತವನು. ಚಿತಾ, ಚಿತ್ಯಾ , 
ಚಿತಿ ( ಸ್ತ್ರೀ ) = ಚಿತೆ, ಕಬಂಧ ( ಪು, ನ = ತಲೆಯಿಲ್ಲದೆ ಚಲಿಸುತ್ತಿರುವ ದೇಹ, ರುಂಡ. 

೮೮೫ . ಸ್ಮಶಾನ, ಪಿತೃವನ ( ನ) = ಸ್ಮಶಾನ, ಕುಣಪ, ಶವ ( ಪು, ನ) = ಹೆಣ. ಪ್ರಗ್ರಹ, 
ಉಪಗ್ರಹ, ( ಪು), ಬಂದೀ (೩ )= ಸರೆ . ಕಾರಾ ( ೩ ), ಬಂಧನಾಲಯ ( ಪು) = ಸೆರೆಮನೆ. 

೮೮೬ , ಅಸು , ಪ್ರಾಣ ( ಪು. ನಿತ್ಯಬಹುವಚನ) = ಪ್ರಾಣ. ಜೀವ ( ಪು), ಅಸುಧಾರಣ 
( ನ) = ಬದುಕಿರುವುದು. ಆಯುಸ್ ( ನ), ಜೀವಿತಕಾಲ ( ಪು) = ಬದುಕಿರುವ ಕಾಲ. ಜೀವಾತು 
( ಪು), ಜೀವನೌಷಧ ( ನ) = ಬದುಕಿಸುವ ಔಷಧ. 


೯ . ವೈಶ್ಯವರ್ಗ: 
* ಊರವ್ಯಾ ಊರುಜಾ ಅರ್ಯಾ ವೈಶ್ಯಾ ಭೂಮಿಸ್ಪೃಶೋ ವಿಶಃ | 
ಆಜೀವೋ ಜೀವಿಕಾ ವಾರ್ತಾ ವೃತ್ತಿರ್ವತ್ರನಜೀವನೇ || 

೮೮೭ 
ಪ್ರಿಯಾಂಕೃಷಿಃ ಪಾಶುಪಾಲ್ಯಂ ವಾಣಿಜ್ಯಂ ಚೇತಿ ವೃತ್ತಯಃ| 
ಸೇವಾ ಶ್ವವೃತ್ತಿರದೃತಂ ಕೃಷಿರುಂಛಶಿಲಂ ತೃತಮ್ || 

೮೮೮ 
ದ್ವೇ ಯಾಚಿತಾಯಾಚಿತಯೋರ್ಯಥಾಸಂಖ್ಯಂ ಮೃತಾಮೃತೇ | 
ಸತ್ಯಾನೃತಂ ವಣಿಗ್ಯಾವಃಸ್ಯಾದೃಣಂ ಪರ್ಯುದಂಚನಮ್ || ೮೮೯ 
ಉದ್ದಾರೋsರ್ಥ ಪ್ರಯೋಗಸ್ತು ಕುಸೀದಂ ವೃದ್ಧಿಜೀವಿಕಾ | 
ಯಾಟ್ಸ್ಯಾಪ್ತಂ ಯಾಚಿತಕಂ ನಿಮಯಾದಾಪಮಿತ್ಯಕಮ್ || ೮೯೦ 

- ವೈಶ್ಯವರ್ಗ 
೮೮೭. ಊರವ್ಯ , ಊರುಜ, ಅರ್ಯ, ವೈಶ್ಯ , ಭೂಮಿಸ್ಪಶ್, ವಿಶ್ ( ಪು) = ವೈಶ್ಯ . 
ಆಜೀವ ( ಪು), ಜೀವಿಕಾ, ವಾರ್ತಾ , ವೃತ್ತಿ ( ಸ್ತ್ರೀ ), ವರ್ತನ, ಜೀವನ ( ನ) = ಜೀವನೋಪಾಯ . 

೮೮೮. ಕೃಷಿ ( = ಬೇಸಾಯ , ಪಾಶುಪಾಲ್ಯ ( ನ ) = ಪಶುಪಾಲನೆ, ವಾಣಿಜ್ಯ 
| ( ನ) = ಮಾರಾಟ - ಇವು ಮೂರು ವೈಶ್ಯರ ಜೀವನೋಪಾಯಗಳು, ಸೇವಾ, ಶ್ವವೃತ್ತಿ 
| ( ) =ಸೇವೆ. ಅನೃತ ( ನ), ಕೃಷಿ ( ೩ )= ಬೇಸಾಯ . ಉಂಛಶಿಲ , ಋತ ( ನ) = ಬಿದ್ದ 
ಕಾಳುಗಳನ್ನು ಆರಿಸಿ ಜೀವಿಸುವುದು. 

೮೮೯ - ೮೯೦. ಯಾಚಿತ, ಮೃತ ( ನ) = ಬೇಡಿತಂದದ್ದು . ಅಯಾಚಿತ , ಅಮೃತ 
( ನ) = ಬೇಡದೆ ತಾನಾಗಿ ಪ್ರಾಪ್ತವಾದದ್ದು . ಸತ್ಯಾವೃತ ( ನ), ವಣಿಗ್ಗಾವ ( ಪು) = ವ್ಯಾಪಾರ , 
ಮಾರಾಟ , ಋಣ, ಪರ್ಯುದಂಚನ ( ನ), ಉದ್ದಾರ ( ಪು) = ಸಾಲ, ಅರ್ಥಪ್ರಯೋಗ 

ಉಂಭ ( ಪು. ನು =ಬೀದಿಯಲ್ಲಿ ಬಿದ್ದ ಕಾಳನ್ನು ಆರಿಸಿಕೊಳ್ಳುವುದು. ಶಿಲ ( ನ)= ಹೊಲದಲ್ಲಿ 
ಉದುರಿದ ಕಾಳು, ತೆನೆಗಳನ್ನು ಆರಿಸಿಕೊಳ್ಳುವುದು . ಇವುಗಳಲ್ಲಿ ವಿಶೇಷ ಭೇದವಿಲ್ಲ . ಆದ್ದರಿಂದ 
ಉಂಛಶಿಲ ಎಂದು ಒಂದೇ ಪದವಾಗಿ ಪ್ರಯೋಗಿಸುವುದೂ ಉಂಟು. 

ಋತಮುಂಛಲಶಿಲಂ ಸ್ಟೇಯಮಮೃತಂ ಸ್ಯಾದಯಾಚಿತಮ್ | 
ಮೃತಂ ತು ಯಾಚಿತಂ ಭೈಕ್ಷಂ ಪ್ರಮೃತಂ ಕರ್ಷಣಂ ಸ್ಮತಮ್ || 
ಸತ್ಯಾನೃತಂ ತು ವಾಣಿಜ್ಯಂ ತೇನ ಚೈವಾಪಿ ಜೀವತೇ | 
ಸೇವಾ ಶ್ವವೃತ್ತಿರಾಖ್ಯಾತಾ ತಸ್ಮಾತ್ತಾಂ ಪರಿವರ್ಜಯೇತ್|| 

ಮನು ೪ - ೪ , ೫. 


೧೭೬ 


ಅಮರಕೋಶಃ೨ 


೮೯೧ 


೮೯೨ | 


ಉತ್ತಮರ್ಣಾಧರ್ಮ , ಪ್ರಯೋಕ್ಸಗ್ರಾಹಕ ಕ್ರಮಾತ್ | 
ಕುಸೀದಿಕೋ ವಾರ್ಧುಷಿಕೋ ವೃದ್ದಾಜೀವಶ್ಯ ವಾರ್ದುಷಿ: || 
ಕ್ಷೇತ್ರಾಜೀವಃಕರ್ಷಕಶ್ಚ ಕೃಷಕಶ್ಚ ಕೃಷಿವಲಃ | | 
ಕ್ಷೇತ್ರಂ ಹೇಯಶಾಲೇಯಂ ಹಿಶಾಲ್ಯುದ್ದವೋಚಿತಮ್ || 
ಯವ್ಯಂ ಯವಕ್ಯಂ ಷಷ್ಟಿ ಕ್ಯಂ ಯವಾದಿಭವನಂ ಹಿ ಯತ್ | 
ತಿಲ್ಯತೈಲೀನವನ್ಮಾಷ್ಮಾಣುಭಂಗಾದ್ವಿರೂಪತಾ || 
ಮೌದ್ಗೀನಕೌದ್ರವೀಣಾದಿ ಶೇಷಧಾನ್ನೋದ್ಭವೋಚಿತಮ್ | 
ಬೀಜಾಕೃತಂತೂಕೃಷ್ಟಂ ಸೀತ್ಯಂ ಕೃಷ್ಣಂ ಚ ಹಲವತ್ || 


೮೯೩ 


೮೯೪ 


( ಪು),ಕುಸೀದ( ನ), ವೃದ್ದಿ ಜೀವಿಕಾ ( = ಬಡ್ಡಿಯ ಹಣದಿಂದ ಜೀವಿಸುವುದು. ಯಾಚಿತಕ 
( ನ) = ಯಾಚಿಸಿ ತಂದದ್ದು . ಆಪಮಿತ್ಯಕ ( ನ)= ವಿನಿಮಯ ಮಾಡಿ ಸಂಪಾದಿಸಿದ್ದು (Re 
ceived by barter or exchange ). 

೮೯೧. ಮುಂದೆ ೮೯೬ನೆಯ ಶ್ಲೋಕದಲ್ಲಿ ಖಾರೀಕ ಶಬ್ದದವರೆಗಿನವು 
ಅರ್ಥಾನುರೋಧವಾಗಿ ತ್ರಿಲಿಂಗಗಳು. ಉತ್ತಮರ್ಣ ( ಪು)= ಸಾಲ ಕೊಟ್ಟವನು. ಅಧಮರ್ಣ 
( ಪು)= ಸಾಲ ತೆಗೆದುಕೊಂಡವನು . ಕುಸೀದಿಕ , ವಾರ್ಧುಷಿಕ, ವೃಧ್ಯಾಜೀವ, ವಾರ್ಧುಪಿ 
( ಪು) = ಬಡ್ಡಿಯಿಂದ ಜೀವಿಸತಕ್ಕವನು. 
- ೮೯೨. ಕ್ಷೇತ್ರಾಜೀವ, ಕರ್ಷಕ, ಕೃಷಕ , ಕೃಷಿವಲ ( ಪು) ( = ಪ್ರೀ , ಕರ್ಷಿಕಾ, ಕೃಷಿಕಾ) 
ಬೇಸಾಯದಿಂದ ಜೀವಿಸತಕ್ಕವನು. ವ್ರಹೇಯ, ಶಾಲೇಯ (ನ) ( ಸ್ತ್ರೀ , ಹೇಯೀ , 
ಶಾಲೇಯಿ ) = ಬತ್ತವು ಬೆಳೆಯುವ ಗದ್ದೆ , ಹಿ , ಶಾಲಿ - ಎಂಬಿವು ಬತ್ತದ ಅಂತರ್ಭೆದಗಳು. 
- ೮೯೩ . ಯವ್ಯ , ಯವಕ್ಯ , ಷಷ್ಟಿ ( ನ) =ಕ್ರಮವಾಗಿ ಮೂರು ಬಗೆಯ ಧಾನ್ಯಗಳನ್ನು 
ಬೆಳೆಯುವ ಕ್ಷೇತ್ರ. ( ಯವ, ಯವಕ = ಜವೆಗೋಧಿಯ ಭೇದ, ಷಷ್ಟಿಕ= ೬೦ ದಿನಗಳಲ್ಲಿ 
ಫಲವನ್ನು ಕೊಡುವ ಒಂದು ಜಾತಿಯ ಭತ್ತ .) ತಿಲ್ಯ , ತೈಲೀನ ( ನ) = ಎಳ್ಳಿನ ಹೊಲ. 
ಮಾಷ್ಯ , ಮಾಮೀಣ ( ನ) = ಉದ್ದಿನ ಹೊಲ, ಉಮ್ಮ , ಔಮೀನ ( ನ) = ಅಗಸೆ ಬೆಳೆಯುವ 
ಹೋಲ. ಅಣವ್ಯ , ಅಣವೀನ ( ನ = ಸಣ್ಣ ಬತ್ತ ಬೆಳೆಯುವ ಗದ್ದೆ , ಭಂಗ್ಯ , ಭಾಂಗೀನ 
( ನ) = ಸೆಣಬು ಬೆಳೆಯುವ ಕ್ಷೇತ್ರ. . 

೮೯೪, ಮೌದ್ಗೀನ ( ನ) = ಹೆಸರು ಹೊಲ, ಕೌದ್ರವೀಣ ( ನ) = ಹಾರಕದ ಹೊಲ. 
ಹೀಗೆಯೇ ಗೌಧೂಮೀನ= ಗೋಧಿಯ ಹೊಲ, ಕೌಲಿನ= ಹುರುಳಿ ಹೊಲ, ಚಾಣಕೀನ 


೧೭೭ 


೯ . ವೈಶ್ಯವರ್ಗ: 
ತ್ರಿಗುಣಾಕೃತಂ ತೃತೀಯಾಕೃತಂ ತ್ರಿಹಲ್ಯಂ ತ್ರಿಸೀತ್ಯಮಪಿ ತಸ್ಮಿನ್ ! 
ದ್ವಿಗುಣಾಕೃತೇ ತು ಸರ್ವಂ ದ್ವಿಪೂರ್ವ೦ ಶಂಬಾಕೃತಮಪೀಹ|| ೮೯೫ 
ದ್ರೋಣಾಢಕಾದಿ ವಾಪಾದೌ ದೈಣಿಕಾಢಕಿಕಾದಯಃ| 
ಖಾರೀವಾಪಸ್ಸು ಖಾರೀಕ ಉತ್ತಮರ್ಣಾದಯಮು| | 

೮೯೬ 
ಪುನ್ನಪುಂಸಕಯೋರ್ವಪ್ರ :ಕೇದಾರಃಕ್ಷೇತ್ರಮಸ್ಯ ತು | 
ಕೈದಾರಕಂ ಸ್ಯಾತ್ ಕೈದಾರ್ಯ೦ಕ್ಷೇತ್ರಂಕೈದಾರಿಕಂ ಗಣೇ || ೮೯೭ 
ಲೋಷ್ಕಾನಿ ಲೇಷ್ಟವಃ ಪುಂಸಿಕೋಟಿಶ್ ಲೋಷ್ಟಭೇದನಃ | 
ಪ್ರಾಜನಂ ತೋದನಂ ತೋತ್ರಂ ಖನಿತ್ರಮವದಾರಣಮ್ || ೮೯೮ 
=ಕಡಲೆಯ ಹೊಲ ಮುಂತಾದ ಶಬ್ದಗಳು. ಬೀಜಾಕೃತ , ಉಪಕೃಷ್ಟ ( ನ) = ಉತ್ತು 
ಬಿತ್ತನೆಮಾಡಿದ ಹೊಲ. ಸೀತ್ಯ , ಕೃಷ್ಟ , ಹಲ್ಯ ( ನ) = ಉತ್ತ ಭೂಮಿ. 

೮೯೫. ತ್ರಿಗುಣಾಕೃತ, ತೃತೀಯಾಕೃತ, ತ್ರಿಹಲ್ಯ , ಸೀತ್ಯ ( ನ) =ಮೂರು ಸಾರಿ ಉತ್ತ 
ಭೂಮಿ, ದ್ವಿಗುಣಾಕೃತ, ದ್ವಿತೀಯಾಕೃತ, ದ್ವಿಹಲ್ಯ , ದ್ವಿಸೀತ್ಯ, ಶಂಬಾಕೃತ ( ನ)= ಎರಡು 
ಸಾರಿ ಉತ್ತ ಭೂಮಿ. 

೮೯೬ . ದೈಣಿಕ ( ನ)= ಒಂದುದ್ರೋಣ ಪರಿಮಾಣದ ಧಾನ್ಯವನ್ನು ಬಿತ್ತಬಹುದಾದ 
ಹೋಲ ; ಒಂದು ದ್ರೋಣವು ಹಿಡಿಸುವಂತಹ ಪಾತ್ರೆ ; ಒಂದು ದ್ರೋಣಧಾನ್ಯವನ್ನು 
ಬೇಯಿಸಬಹುದಾದ ಪಾತ್ರೆ . ಹೀಗೆಯೇ ಆಢಕಿಕ , ಪ್ರಾಸ್ಟಿಕ, ಕೌಡವಿಕ (- ಸ್ತ್ರೀ ದೈಣಿಕೀ ) 
ಇತ್ಯಾದಿ. ಖಾರೀಕ ( ನ) = ಒಂದು ಖಾರಿಯನ್ನು ಬಿತ್ತಬಹುದಾದಹೊಲ ಇತ್ಯಾದಿ. 

೮೯೭ . ವಜ್ರ ( ಪು . ನ), ಕೇದಾರ ( ಪು), ಕ್ಷೇತ್ರ ( ನ)= ಹೊಲ, ಗದ್ದೆ , ಕೈದಾರಕ , 
ಕೈದಾರ್ಯ, ಕ್ಷೇತ್ರ, ಕೈದಾರಿಕ ( ನ) = ಹೋಲದ ಸಮೂಹ, ಗದ್ದೆಯ ಸಮೂಹ. 
- ೮೯೮. ಲೋಷ್ಟ( ನ), ಲೇಷ್ಟು ( ಪು) = ಮಣ್ಣು ಹೆಂಟೆ. ಕೋಟಿಶ, ಲೋಷ್ಟಛೇದನ 
( ಪು)= ಹೆಂಟೆಯನ್ನು ಒಡೆಯುವ ಕೊಡತಿ. ಪ್ರಾಜನ,ತೋದನ, ತೋತ್ರ( ನ) = ಎತ್ತುಗಳನ್ನು 
ಹೊಡೆಯುವಕೋಲು, ಚಾಟಿ . ಖನಿತ್ರ , ಅವಧಾರಣ ( ನ) = ಗುದ್ದಲಿ. 


ದೊಣ ಮುಂತಾದ ಶಬ್ದಗಳ ಅರ್ಥವನ್ನು ೯೭೫ನೆಯ ಶ್ಲೋಕದ ಕೆಳಗೆ ಬರೆದಿದೆ. 
* ಖಾರೀ ಶಬ್ದವು ಮಾತ್ರ ಈ ಶ್ಲೋಕದಲ್ಲಿ ಹೇಳಿದ ಮೇಲ್ಕಂಡ ಎಲ್ಲ ಅರ್ಥಗಳಲ್ಲಿಯೂ 
ಖಾರೀಕ ಎಂಬ ಒಂದೇ ರೂಪವನ್ನು ಪಡೆಯುತ್ತದೆ. ( ಸ್ತ್ರೀ , ಖಾರೀಕಾ), ದೊಣ ಶಬ್ದಕ್ಕೆ ದ್ರೋಣ 
( ಸೀ .ದ್ರೋಣಿ) ಎಂಬ ರೂಪಾಂತರವೂ ಇದೆ. ವಾಪ ( ಪು) ಎಂಬ ಶಬ್ದಕ್ಕೆ ಬಿತ್ತುವಹೊಲ ಎಂದರ್ಥ. 
ದ್ರೋಣವಾಪ, ಖಾರೀವಾಪ, ಆಢಕವಾಪ ( ಪು) ಇತ್ಯಾದಿರೂಪಾಂತರಗಳನ್ನೂ ಮಾಡಿಕೊಳ್ಳಬಹುದು. 

ಅಮರಕೋಶ: ೨ 


ದಾತ್ರಂ ಲವಿತ್ರಮಾಬಂದೋ ಯೋತ್ರಂ ಯೋಕ್ರಮಥ ಫಲಮ್ | 
ನಿರೀಷಂ ಕುಟಕಂ ಫಾಲಃಕೃಷಕೋ ಲಾಂಗಲಂ ಹಲಮ್ || ೮೯೯ 
ಗೋದಾರಣಂ ಚ ಸೀರೋsಥ ಶಮ್ಯಾ ಸ್ತ್ರೀ ಯುಗಕೀಲಕಃ | | 
ಈಷಾ ಲಾಂಗಲದಂಡಸ್ಟಾತ್ ಸೀತಾ ಲಾಂಗಲಪದ್ದತಿ: || ೯೦೦ 
ಪುಂಸಿ ಮೇಧಿ: ಖಲೇ ದಾರು ವ್ಯಸ್ತಂ ಯತ್ನಶುಬಂಧನೇ | 
ಆಶುರ್ವಿಹಿಃ ಪಾಟಲಸ್ಸಾಚಿತಶ್ಕಯವೇ ಸಮೌ || | 
ತೋನ್ಮಸ್ತು ತತ್ರ ಹರಿತೇ ಕಲಾಯಸ್ತು ಸತೀನಕಃ | 
ಹರೇಣುಖಂಡಿಕೆ ಚಾಸ್ಮಿನ್ಕೊರದೂಷಸ್ಸು ಕೊದ್ರವಃ|| 
ಮಂಗಲ್ಯಕೋ ಮಸೂರೋಂಥ ಮಕುಷ್ಟಕಮಯುಷ್ಪಕೌ || 
ವನಮುದ್ದೇ ಸರ್ಷಪೇ ತು ದೌ ತಂತುಭಕದಂಬಕೌ || 

೯೦೩ 


೮೯೯ -೯೦೦. ದಾತ್ರ , ಲವಿತ್ರ (ನ)= ಕುಡಗೋಲು, ಕೊಯ್ಯುವ ಸಾಧನ. ಆಬಂಧ 
( ಪು), ಯೋತ್ರ, ಯೋಗ್ಯ ( ನ)= ಪಶುಗಳನ್ನು ಕಟ್ಟುವ ಹಗ್ಗ , ಕಣ್ಣಿ, ಫಲ, ನಿರೀಷ, (ನಿರೀಶ) 
ಕುಟಕ, (ಕೂಟಕ) ( ನ), ಫಾಲ , ಕೃಷಕ ( ಪು) =ನೇಗಿಲಿನ ತುದಿಯಲ್ಲಿರುವ ಲೋಹಭಾಗ, 
ಗುಳ , ಲಾಂಗಲ, ಹಲ , ಗೋದಾರಣ ( ನ), ಸೀರ ( ಪು) =ನೇಗಿಲು. ಶಮ್ಮಾ ( ಸ್ತ್ರೀ ), 
ಯುಗಕೀಲಕ ( ಪು) = ನೇಗಿಲಿನ ಕಣ್ಣಿಗೆ ತಗುಲಿಸುವ ಮೊಳೆ, ಈಷಾ ( ಈಶಾ) ( ೩ ) =ನೇಗಿಲಿನ 
ಮರ, ಸೀತಾ, ಲಾಂಗಲಪದ್ದತಿ ( = ನೇಗಿಲು ಗೀಚಿದ ಸಾಲು. . 

೯೦೧. ಮೇಧಿ ( ಪು = ಕಣದಲ್ಲಿ ಹೂಡಿರುವ ಮೇಟಿಕಂಭ , ಆಶು , ಪ್ರೋಹಿ, ಪಾಟಲ 
( ಪು) = ಕೆಂಪು ಬತ್ತ . ಶಿತ ( ಸಿತ) ತೂಕ, ಯವ ( ಪು) = ಯವಧಾನ್ಯ ( Barley ). 

೯೦೨. ತೋನ್ಮ ( ಪು) = ಪಕ್ವವಾಗದ ಯವಧಾನ್ಯ , ಕಲಾಯ , ಸತೀನಕ, ಹರೇಣು, 
ಖಂಡಿಕ ( ಪು) = ಬಟಾಣಿ ; ನೆಲಗಡಲೆ, ಕೋರದೂಷ, ಕೋದ್ರವ ( ಪು) = ಹಾರಕಧಾನ್ಯ . 

೯೦೩ . ಮಂಗಲ್ಯಕ, ಮಸೂರ( ಪು) = ಒಂದು ಬಗೆಯ ಧಾನ್ಯ ; ಹಿಭೇದ. ಮಕುಷ್ಟಕ, 
ಮಯುದ್ಧಕ, ವನಮುದ್ರ ( ಪು) = ಕಾಡುಹೆಸರು. ಸರ್ಷಪ, ತಂತುಭ, ಕದಂಬಕ ( ಪು) = ಸಾಸವೆ. 


೯ . ವೈಶ್ಯವರ್ಗ 


೧೭೯ 


ಸಿದ್ದಾರ್ಥಸೈಷ ಧವಲೋ ಗೋಧೂಮಃಸುಮನಸ್ಸಮೌ | 
ಸ್ಯಾದ್ಯಾವಕಸ್ತು ಕುಲ್ಮಾಷಶ್ಚಣಕೋ ಹರಿಮಂಥಕಃ || 

೯೦೪ 
ದೈತಿಲೇ ತಿಲಪಿಂಜಶ್ಚ ತಿಲಪೇಜಶ್ಯ ನಿಷ್ಪಲೇ | 
ಕ್ಷವಃ ಕುತಾಭಿಜನನೋ ರಾಜಿಕಾ ಕೃಷ್ಣಕಾಸುರೀ | | 

೯೦೫ 
ಮೌ ಕಂಗುಪ್ರಿಯಂಗೂ ದ್ವೇ ಅತಸೀ ಸ್ಯಾದುಮಾ ಕುಮಾ | 
ಮಾತುಲಾನೀ ತು ಭಂಗಾಯಾಂವೀಹಿಭೇದಸ್ಯಣುಃಪುಮಾನ್ || ೯೦೬ . 
ಕಿಂಶಾರುಸ್ಸಸ್ಯಶಕಂ ಸ್ಯಾತ್ಕಣಿಶಂ ಸಸ್ಯಮಂಜರೀ | 
ಧಾನ್ಯಂ ಹಿಸ್ಸಂಬಕರಿಸ್ಸಂಬೋ ಗುಚ್ಛಣಾದಿನ: || ೯೦೭ 
ನಾಲೀ ನಾಲಂ ಚ ಕಾಂಡೋsಸ್ಯ ಪಲಾಲೋsಸ್ಮಿ ಸ ನಿಷ್ಪಲಃ| 
ಕಡಂಗರೋ ಬುಸಂ ಕೀಬೇ ಧಾನ್ಯತ್ವಚಿ ತುಷಃ ಪುಮಾನ್ || coes 


೯೦೪, ಸಿದ್ದಾರ್ಥ ( ಪು = ಬಿಳಿಯ ಸಾಸಿವೆ, ಗೋಧೂಮ, ಸುಮನ ( ಪು) =ಗೋಧಿ. 
ಯಾವಕ , ಕುಲ್ಮಾಷ ( ಪು) = ಅಲಸಂದಿ, ಚಣಕ, ಹರಿಮಂಥಕ ( ಪು) =ಕಡಲೆ . 
* ೯೦೫, ತಿಲಪಿಂಜ, ತಿಲಪೇಜ ( ಪು) = ಜಳ್ಳಾದ ಎಳ್ಳು , ಕವ, ಕುತಾ ( ಧಾ ) ಭಿಜನನ 
( ಪು), ರಾಜಿಕಾ, ಕೃಷ್ಠಿಕಾ, ಆಸುರೀ ( ೩ ) = ಕರಿಯ ಸಾಸವೆ. 

೯೦೬ , ಕಂಗು, ಪ್ರಿಯಂಗು ( ೩ ) = ನವಣೆ, ಅತಸೀ , ಉಮಾ, ಕುಮಾ( = ಅಗಸೆ. 
ಮಾತುಲಾನೀ , ಭಂಗಾ (೩ ) = ಸೆಣಬು, ಅಣು ( ಪು) = ಸಣ್ಣ ಭತ್ತ , ಜೀರಿಗೆಸಂಬಾರ. 

೯೦೭ . ಕಿಂಶಾರು ( ಪು), ಸಸ್ಯಶಕ (ನ) = ಧಾನ್ಯದ ಮುಳ್ಳು , ಕಣಿಶ ( ನ), ಸಸ್ಯಮಂಜರೀ 
(೩ )= ತೆನೆ . ಧಾನ್ಯ , ವೀಹಿ, ಸಂಬಕರಿ ( ಪು) = ಯಾವುದಾದರೂ ಧಾನ್ಯ , ಸ್ತಂಬ , ಗುಚ್ಛ 
( ಗು ) ( ಪು) = ಹುಲ್ಲು ಮುಂತಾದವುಗಳ ಬುಡ, ಗಡ್ಡೆ ; ಪೊದೆ. , 

೯೦೮. ನಾಲೀ ( ನಾಡೀ ), ನಾಲ ( ನ), ಕಾಂಡ ( ಪು) = ಹುಲ್ಲು ಮುಂತಾದವುಗಳ ಕಾಂಡ , 
ದಂಟು, ಪಲಾಲ ( ಪು. ನ = ಧಾನ್ಯವನ್ನು ಕಿತ್ತಮೇಲೆಉಳಿದ ಕಾಂಡ, ಹುಲ್ಲು , ಕಡಂಗರ 
( ಪು), ಬುಸ ( ನ)= ಬೂಸ, ತೌಡು. ತುಷ ( ಪು) = ಧಾನ್ಯದ ಸಿಪ್ಪೆ , ಹೊಟ್ಟು. 

೯೦೯ . ಶೂಕ ( ಪು. ನ) = ಚೂಪಾದ ವಸ್ತು , ಮುಳ್ಳು , ಶಮೀ , ಶಿಂಬಾ ( = ಉದ್ದ 
ವಾದ ಬೀಜಕೋಶ(Pod), ಋದ್ದ , ಆವಸಿತ ( ನ . ವಿ . ನಿಮ್ಮ ) = ಒಕ್ಕಿದ ಧಾನ್ಯ , ತುಳಿಸಿದ 


! ಕುಲ್ಮಾಷ ( ಪು) = ಅರ್ಧಬೆಂದಿರುವ ಯಾವುದಾದರೂ ಧಾನ್ಯ ಎಂಬ ಅರ್ಥವೂ ಇದೆ. 


೯೧೦ 


ceso 

ಅಮರಕೋಶ: ೨ 
ಶೂಕೋsಸ್ತ್ರೀಶಕ್ಷ ತೀಕ್ಷಾಗ್ರೇ ಶಮೀ ಶಿಂಬಾ ತ್ರಿಷತ್ತರೇ | 
ಋದ್ದ ಮಾವಸಿತಂ ಧಾನ್ಯಂ ಪೂತಂ ತು ಬಹುವೀಕೃತಮ್|| ೯೦೯ 
ಮಾಷಾದಯಶ್ಯಮೀಧಾನ್ಯ ಶೂಕಧಾ ಯವಾದಯಃ| 
ಶಾಲಯಃ ಕಲಮಾದ್ಯಾಶ್ಚ ಷಷ್ಟಿಕಾದ್ಯಾಶ್ಚ ಪುಂಸ್ಯಮೀ || 
ತೃಣಧಾನ್ಯಾನಿ ನೀವಾರಾಃ ಸ್ತ್ರೀ ಗವೇಧುರ್ಗವೇಧುಕಾ | 
ಅಯೊಗ್ರಂಮುಸಲೋsಸ್ತ್ರೀ ಸ್ಯಾದುದೂಖಲಮುಲೂಖಲಮ್ || ೯೧೧ 
ಪ್ರಸ್ಪೋಟನಂ ಶೂರ್ಪಮ ಚಾಲನೀ ತಿತಉಃ ಪುಮಾನ್ | 
ಸ್ಕೂತಪ್ರಸೇವ್ ಕಂಡೂಲಪಿಟೇ ಕಟಕಿಲಿಂಜಕೌ || 

೯೧೨ 
ಸಮಾನೌ ರಸವತ್ಯಾಂ ತು ಪಾಕಸ್ಥಾನಮಹಾನಸೇ | 
ಪೌರೋಗವಸ್ತದಧ್ಯಕ್ಷಸ್ತೂಪಕಾರಾಸ್ತು ವಲ್ಲವಾಃ|| 

೯೧೩ 


ಧಾನ್ಯ , ಪೂತ, ಬಹುಲೀಕೃತ ( ನ. ವಿ. ನಿಮ್ಮ ) = ತೂರಿದ ಧಾನ್ಯ , ಶುದ್ಧಪಡಿಸಿದ ಧಾನ್ಯ . 
- ೯೧೦ . ಶಮೀಧಾನ್ಯ ( ನ) =ಉದ್ದು , ಹೆಸರು, ಕಡಲೆ ಮೊದಲಾದ ಬೀಜಕೋಶವಿರುವ 
ಧಾನ್ಯ , ಶೂಕಧಾನ್ಯ (ನ)= ಭತ್ತ , ಗೋಧಿಮೊದಲಾದ ಮುಳ್ಳಿರುವ ಧಾನ್ಯ , ಕಲಮ ( ಪು), 
ಷಷ್ಟಿಕ( ಪು) = ಮೊದಲಾದವು ಶಾಲಿ ( ಪು) = ಬತ್ತ ಎನ್ನಲ್ಪಡುತ್ತವೆ. ಇವು ಪುಲ್ಲಿಂಗಗಳು . 
- ೯೧೧ , ತೃಣಧಾನ್ಯ (ನ ), ನೀವಾರ ( ಪು)= ತಾನಾಗಿ ಬೆಳೆದ ಬತ್ತ , ನವಣೆ ಮುಂತಾದ 
ಹುಲ್ಲುಧಾನ್ಯ , ಗವೇಧು, ಗವೇಧುಕಾ ( = ತಾನಾಗಿ ಬೆಳೆದ ಕಾಡುಗೋಧಿ, ಅಯೋಗ್ರ 
( ನ), ಮುಸಲ ( ಪು. ನ) = ಒನಕೆ, ಉದೂಖಲ, ಉಲೂಖಲ ( ನ) = ಒರಳು.! 

೯೧೨ . ಪ್ರಸ್ಪೋಟನ ( ನ), ಶೂರ್ಪ ( ಪು. ನ) = ಮೊರ, ಚಾಲನೀ ( ಸ್ತ್ರೀ ), ತಿತ 
( ಪು) = ಜರಡಿ, ವಂದರಿ , ಸ್ಫೂತ, ಪ್ರಸೇವ ( ಪು = ಚೀಲ ಕಂಡೋಲ, ಪಿಟ ( ಪು) = ಬುಟ್ಟಿ , 
ಮಂಕರಿ , ಕಟ, ಕಿಲಿಂಜಕ ( ಪು) = ಚಾಪೆ. 

೯೧೩ -೯೧೪. ರಸವತೀ ( ಸ್ತ್ರೀ ), ಪಾಕಸ್ಥಾನ, ಮಹಾನಸ ( ನ) = ಅಡಿಗೆಮನೆ, ಭಕ್ಷಕಾರ 
ಶಬ್ದ ವರೆಗೆ ಮುಂದಿನವು ಅರ್ಥಾನುಸಾರವಾಗಿ ಮೂರು ಲಿಂಗಗಳಲ್ಲಿರುತ್ತವೆ. ಪೌರೋಗವ 


1 ಇಲ್ಲಿ ಪಾಠವಿಶೇಷ- ಘರಟ್ಟಶಕ್ರಿಕಾಯಂತೇ ಪಟ್ಟ : ಸ್ಮಾತ್ ಷೇಷಣಾತ್ಮನಿ = ಘರಟ್ಟ 
( ಪು) = ಬೀಸುವ ಕಲ್ಲು . ಪಟ್ಟ ( ಪು) = ರುಬ್ಬುವ ಗುಂಡು; ಅರೆಯುವ ಕಲ್ಲು . 

2 ಸೋನ( ಪು) ಎಂಬ ಶಬ್ದಾಂತರವೂ ಇದೆ. 
* ಮಹಾನಸ ಶಬ್ದವು ಪುಲ್ಲಿಂಗದಲ್ಲಿಯೂ ಇದೆ. 


೧೮೧ 


00 


೯. ವೈಶ್ಯವರ್ಗ: 
ಆರಾಲಿಕಾ ಆಂಧಸಿಕಾಲ್ಲೂದಾಔದನಿಕಾ ಗುಣಾಃ | 
ಆಪೂಪಿಕ: ಕಾಂದವಿಕೋ ಭಕ್ಷಕಾರ ಇಮೇ ತ್ರಿಷು || 

೯೧೪. 
ಅತ್ಮಂತಮುದ್ದಾನಮಧಿಶ್ರಯಣೀ ಚುರಂತಿಕಾ | 
ಅಂಗಾರಧಾನಿಕಾಂಗಾರಶಕಪಿ ಹಸಂತ್ಯಪಿ || 

೯೧೫ 
ಹಸನ್ಯಪೈಥ ನ ಸ್ತ್ರೀ ಸ್ಯಾದಂಗಾರೋcಲಾತಮುಲ್ಕುಕಮ್ | 
ಕೀಬೇಂcಬರೀಷಂ ಭಾಸ್ಕೋ ನಾ ಕಂದುರ್ವಾ ಸ್ಟೇದನೀ ಪ್ರಿಯಾಂ|| ೯೧೬ 
ಅಲಿಂಜರಸ್ಕಾಣಿಕಃ ಕರ್ಕಯರ್ಾಲುರ್ಗಲಂತಿಕಾ | 
ಪಿಠರಃ ಸ್ಟಾಲ್ಕುಖಾ ಕುಂಡಂ ಕಲಶಸ್ಸು ತ್ರಿಷು ದ್ವಯೋಃ|| ೯೧೭ 
ಘಟ: ಕುಟನಿಪಾವ ಶರಾವೋ ವರ್ಧಮಾನಕಃ | 
ಋಜೀಷಂ ಪಿಷ್ಟಪಚನಂ ಕಂಸೋsಸ್ತ್ರೀ ಪಾನಭಾಜನಮ್ || ೯೧೮ 


( ಪು) (- ಸ್ತ್ರೀ . ಪೌರೋಗವಿ = ಅಡಿಗೆಮನೆಯ ಅಧಿಕಾರಿ, ಸೂಪಕಾರ, ವಲ್ಲವ, ಆರಾಲಿಕ, 
ಆಂಧಸಿಕ, ಸೂದ, ಔದನಿಕ, ಗುಣ ( ಪು - ಸೂಪಕಾರೀ , ಆರಾಲಿಕೀ , ಆಂಧಸಿಕೀ , 
ಔದನಿಕೀ = ಅಡಿಗೆಮಾಡತಕ್ಕವನು. ಆಪೂಪಿಕ, ಕಾಂದವಿಕ, ಭಕ್ಷ ( ೬ ) ಕಾರ ( ಪು.) 
( ಸ್ತ್ರೀ ಆಪೂಪಿಕೀ , ಕಾಂದವಿಕೀ , ಭಕ್ಷಕಾರಿ ) = ಭಕ್ಷ್ಯಗಳನ್ನು ಮಾಡತಕ್ಕವನು. 
- ೯೧೫-೯೧೬ . ಅತ್ಮಂತ , ಉದ್ದಾನ (ನ), ಅಧಿಶ್ರಯಣೀ , ಚುಲ್ಲಿ , ಅಂತಿಕಾ (೩ )= ಒಲೆ. 
ಅಂಗಾರಧಾನಿಕಾ, ಅಂಗಾರಶಕಟೀ , ಹಸಂತೀ , ಹಸನೀ ( = ಅಗ್ಗಿಷ್ಟಿಕೆ. ಅಂಗಾರ ( ಪು . 
ನ) = ಕೆಂಡ. ಅಲಾತ, ಉಲ್ಕುಕ ( ನ) =ಕೊಳ್ಳಿ, ಅಂಬರೀಷ ( ನ), ಭಾಷ್ಪ ( ಪು) = ಬಾಣಲಿ. 
ಕಂದು ( ಪು. ಸ್ತ್ರೀ ), ಸ್ಟೇದನೀ ( ೩ ) =ಕಡಾಯಿ , ಹಂಡೆ. 

೯೧೭-೯೧೮. ಅಲಿಂಜರ, ಮಣಿಕ ( ಪು) = ಗುಡಾಣ, ಬಾನಿ , ಕರ್ಕರೀ , ಆಲು, ಗಲಂತಿಕಾ 
( ಶ್ರೀ ) =ಹೂಜಿ, ಪಿಠರ ( ಪು), ಸ್ವಾಲೀ , ಉಖಾ ( ಸ್ತ್ರೀ ), ಕುಂಡ ( ನ) = ಅನ್ನ ಮಾಡುವ ಪಾತ್ರೆ , 
ಚೆರಿಗೆ ಇತ್ಯಾದಿ. ಕಲಶ ( ಪು. ಸ್ತ್ರೀ , ನ)(- ಸ್ತ್ರೀ . ಕಲಶೀ ), ಘಟ( ಪು. ಸ್ತ್ರೀ ) (- ಸ್ತ್ರೀ , ಘಟಿ ), 
ಕುಟ, ನಿಪ ( ಪು) = ಗಡಿಗೆ ; ತಂಬಿಗೆ, ಶರಾವ ( ಪು. ಸ್ತ್ರೀ ) ವರ್ಧಮಾನಕ ( ಪು) = ಮುಚ್ಚಳ ; 
ತಟ್ಟೆ ( Plate ), ಋಜೀಷ, ಪಿಷ್ಟಪಚನ ( ನ) =ಕಾವಲಿ , ತವ , ಕಂಸ ( ಪು. ನ), ಪಾನಭಾಜನ 
( ನ) =ಲೋಟ, ಬಟ್ಟಲು. 

೯೧೯ . ಕುತೂ ( ೩ ) = ಚರ್ಮದ ಎಣ್ಣೆ ಪಾತ್ರೆ , ಕುತುಪ ( ಪು) = ಚರ್ಮದ ಚಿಕ್ಕಪಾತ್ರೆ . 
ಆವವನ, ಭಾಂಡ, ಪಾತ್ರ , ಅಮತ್ರ , ಭಾಜನ ( ನ) = ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಎಲ್ಲ ಬಗೆಯ ಪಾತ್ರೆ . 


೯೨೦ 


೧೮೨ 

ಅಮರಕೋಶ: ೨ 
ಕುತೂಃಕೃತಿಸ್ನೇಹಪಾತ್ರೆ ಸೈವಾಲ್ಪಾ ಕುತುಪಃ ಪುಮಾನ್ | | 
ಸರ್ವಮಾವಪನಂ ಭಾಂಡಂ ಪಾತ್ರಾಮತ್ತೇ ಚ ಭಾಜನಮ್ || 
ದರ್ವಿ ಕಂಭಿಃ ಖಜಾಕಾ ಚಸ್ಯಾರ್ದೂದರ್ಾರುಹಸ್ತಕಃ| 
ಅಸ್ತ್ರೀ ಶಾಕಂ ಹರಿತಕಂ ಶಿಗುರಸ್ಯ ತು ನಾಡಿಕಾ | | 
ಕಲಂಬಶ್ಚ ಕಡಂಬಶ್ಚ ವೇಶವಾರ ಉಪಸ್ಕರಃ| | 
ತಿಂತಿಡೀಕಂ ಚ ಚುಕ್ರಂ ಚ ವೃಕ್ಷಾಮ್ ಮಥ ವೇಲ್ಲ ಜಮ್ || 
ಮರೀಚಂಕೋಲಕಂ ಕೃಷ್ಣಮೂಷಣಂ ಧರ್ಮಪತ್ತನಮ್ | 
ಜೀರಕೋ ಜರಸೋsಜಾಜೀ ಕಣಾ ಕೃಷ್ಣ ತು ಜೀರಕೇ || 
ಸುಷವೀ ಕಾರವೀ ಪೃಥ್ವಿ ಪೃಥುಃಕಾಲೋಪಕುಂಚಿಕಾ | 
ಆದ್ರ್ರಕಂ ಶೃಂಗವೇರಂ ಸ್ಯಾದಥ ಚೈತ್ರಾ ವಿತುನ್ನ ಕಂ || 


೯೨೨ 


೯೨೩ 


೯೨೦ - ೯೨೧. ದರ್ವಿ , ಕಂಬಿ ಖಜಾಕಾ ( ೩ ) =ಸೌಟು. ತರ್ದೂ, ( ತಂಡ ), 
ದಾರುಹಸ್ತಕ ( ಪು) = ಮರದ ಸೌಟು, ಮರದ ಹಿಡಿಯಿರುವ ಸಟ್ಟುಗ, ಶಾಕ ( ಪು. ನ), ಹರಿತಕ 
( ನ), ಶಿಗು ( ಪು) =ಸೊಪ್ಪು , ತರಕಾರಿ , ಕಾಯಿಪಲ್ಯ , ನಾಡಿಕಾ ( ೩ ), ಕಲಂಬ , ಕಡಂಬ 
( ಪು) =ಸೊಪ್ಪಿನ ದಂಟು, ವೇಶವಾರ ( ವೇಸವಾರ), ಉಪಸ್ಕರ ( ಪು) = ಸಂಬಾರದ ಪುಡಿ ; 
ಒಗ್ಗರಣೆ, 

೯೨೧ -೯೨೨. ತಿಂತಿ- ಡೀಕ, ಚುಕ್ರ , ವೃಕ್ಷಾಮ್ ( ನ) = ಹುಣಿಸೆ ಹಣ್ಣು . ವೇಲ್ಜ , ಮರೀಚ, 
( ಮರಿಚ), ಕೋಲಕ, ಕೃಷ್ಣ , ಊಷಣ , ಧರ್ಮಪತ್ತನ ( ನ) = ಮೆಣಸು, 

೯೨೨-೯೨೩ . ಜೀರಕ, ಜರಣ ( ಪು), ಅಜಾಜೀ , ಕಣಾ ( = ಜೀರಿಗೆ, ಸುಷವೀ , 
ಕಾರವೀ , ಪೃಥ್ವಿ , ಪೃಥು, ಕಾಲಾ, ಉಪಕುಂಚಿಕಾ ( = ಕರಿಜೀರಿಗೆ, 

೯೨೩ -೯೨೪, ಆದ್ರ್ರಕ , ಶೃಂಗವೇರ ( ನ) = ಹಸಿಶುಂಠಿ, ಛತ್ರಾ ( ೩ ), ವಿತುನ್ನಕ, 
ಕುಸ್ತುಂಬುರು , ಧಾನ್ಯಾಕ ( ನ) =ಕೊತ್ತುಂಬರಿ, ಧನಿಯ. ಶುಂಠಿ ( ಸ್ತ್ರೀ ), ಮಹೌಷಧ ( ನ), 
ವಿಶ್ವ (ಸ್ತ್ರೀ . ನ), ನಾಗರ, ವಿಶ್ವಭೇಷಜ ( ನ)= ಒಣಶುಂಠಿ . 


1 ತರ್ದೂ ಶಬ್ದ ವು ಸ್ತ್ರೀಲಿಂಗವೆಂದು ಕೆಲವರು. 
2 ತಿಂತ್ರಿಣೀ , ತಿಂತಿಣೀ ( ೩ ) ಎಂಬ ರೂಪಗಳೂ ಉಂಟು. 
3 ಧನ್ಯಾಕವೆಂದೂ ಇದೆ. 


೧೮೩ 


೯೨೪ 


೯೨೫ 


೯ . ವೃಶ್ಯವರ್ಗ : 
ಕುಸ್ತುಂಬುರು ಚ ಧಾನ್ಯಾಕಮಥ ಶುಂಠಿ ಮಹೌಷಧಮ್ | 
ಸ್ತ್ರೀನಪುಂಸಕಯೋರ್ವಿಶ್ವಂ ನಾಗರಂ ವಿಶ್ವಭೇಷಜಮ್ || 
ಆರನಾಲಕಸೌವೀರಕುಲಾಷಾಭಿಷುತಾನಿ ಚ | 
ಅವಂತಿಸೋಮಧಾನ್ಯಾಕುಂಜಲಾನಿ ಚ ಕಾಂಜಿಕೇ || 
ಸಹಸ್ರವೇಧಿ ಜತುಕಂ ಬಾಷ್ಟ್ರೀಕಂ ಹಿಂಗು ರಾಮಠಮ್ | 
ತತ್ಪತೀ ಕಾರವೀ ಪೃಥ್ವಿ ಬಾಪ್ಪಿಕಾ ಕಬರೀ ಪೃಥು: || 
ನಿಶಾಖ್ಯಾ ಕಾಂಚನೀ ಪೀತಾ ಹರಿದ್ರಾ ವರವರ್ಣಿನೀ | 
ಸಾಮುದ್ರಂ ಯತ್ತು ಲವಣಮವಂವಶಿರಂ ಚ ತತ್ || 
ಸೈಂಧವೋsಸ್ಮಿ ಶೀತಶಿವಂ ಮಾಣಿಮಂಥಂ ಚ ಸಿಂಧುಜೇ | 
ರೌಮಕಂ ವಸುಕಂ ಪಾಕ್ಯಂ ಬಿಡಂ ಚ ಕೃತಕೇ ದ್ವಯಮ್ || 
ಸೌವರ್ಚಲೇಯಕ್ಷರುಚಕೇ ತಿಲಕಂ ತತ್ರ ಮೇಚಕೇ | 
ಮಂಡೀ ಫಾಣಿತಂ ಖಂಡವಿಕಾರೇ ಶರ್ಕರಾ ಸಿತಾ || 


೯೨೬ 


೯೨೭ 


೯೨೮ 


೯೨೫ , ಆರನಾಲಕ, ಸೌವೀರ, ಕುಲ್ಮಾಷ, ಅಭಿಮುತ, ಅವಂತಿಸೋಮ, ಧಾನ್ಯಾಮ್ , 
ಕುಂಜಲ , ಕಾಂಜಿಕ ( ನ) = ಅನ್ನದ ಹುಳಿಗಂಜಿ ( ಒಂದು ಬಗೆಯ ಮದ್ಯವಿರಬಹುದು.) 

೯೨೬ . ಸಹಸ್ರವೇಧಿನ್ , ಜತುಕ, ಬಾಹೀಕ, ಹಿಂಗು , ರಾಮಠ ( ನ) = ಹಿಂಗು . ತತ್ಪತ್ರಿ 
(ತ್ವಕ್ಷತ್ರೀ ), ಕಾರವೀ , ಪೃಥ್ವಿ , ಬಾಪ್ಪಿಕಾ, ಕಬರೀ , ಪೃಥು ( ಸ್ತ್ರೀ ) = ಹಿಂಗಿನ ಮರ. 

೯೨೭. ನಿಶಾಖ್ಯಾ , ಕಾಂಚನೀ , ಪೀತಾ, ಹರಿದ್ರಾ, ವರವರ್ಣಿನೀ ( = ಅರಿಶಿಣ. 
ಅಕ್ಷೀವ, ವಶಿರ ( ವಸಿರ) ( ನ) = ಸಮುದ್ರದಲ್ಲಿ ಹುಟ್ಟಿದ ಉಪ್ಪು , ಲವಣ ( ನ) =ಉಪ್ಪು , 
- ೯೨೮. ಸೈಂಧವ ( ಪು. ನ), ಶೀತಶಿವ, ಮಾಣಿಮಂಥ ( ಮಾಣಿಬಂಧ.), ಸಿಂಧುಜ 
( ನ) = ಸೈಂಧವ ಲವಣ, ಕೌಮಕ, ವಸುಕ ( ವಸ್ತಕ) ( ನ) = ಚೌಳುಪ್ಪು, ಪಾಳ್ಯ , ಬಿಡ 
( ನ) = ಅಡಿಗೆಗೋಸ್ಕರ ಸ್ವಚ್ಛಪಡಿಸಿದ ಉಪ್ಪು ( Table = salt). 
- ೯೨೯ , ಸೌವರ್ಚಲ, ಅಕ್ಷ , ರುಚಕ ( ನ) = ಸೌವರ್ಚಲವಣ , ಅಡಿಗೆ ಸೋಡ, ತಿಲಕ 
( ನ) = ಕಪ್ಪಾದ ಸೌವರ್ಚಲವಣ, ಮಂಡೀ ( ೩ ) =ಕಲ್ಲುಸಕ್ಕರೆ. ಫಾಣಿತ ( ನ) = ಕಾಕಂಬಿ, 
ಜೋನಿಬೆಲ್ಲ , ಶರ್ಕರಾ, ಸಿತಾ ( ೩ ) = ಸಕ್ಕರೆ. 

೯೩೦ . ಕೂರ್ಚಿಕಾ ( ೩ ) = ಹಾಲಿನಗಿಣ್ಣು , ರಸಾಲಾ, ಮಾರ್ಜಿತಾ ( ಸ್ತ್ರೀ ) = ಮೊಸರಿಗೆ 
ಜೇನು, ಸಕ್ಕರೆ, ಶುಂಠಿ, ಮೆಣಸು, ಪಚ್ಚಕರ್ಪೂರಗಳನ್ನು ಸೇರಿಸಿ ಮಾಡಿದ ಮಿಶ್ರಣ, ತೇಮನ, 

ಅಮರಕೋಶ: ೨ 


ಕೂರ್ಚಿಕಾ ಕ್ಷೀರವಿಕೃತಿಸ್ಸಾದ್ರಸಾಲಾ ತು ಮಾರ್ಜಿತಾ | 
ಸ್ಯಾಮನಂ ತು ನಿಷ್ಟಾನಂ ತ್ರಿಲಿಂಗಾ ವಾಸಿತಾವಧೀಃ| | ೯೩೦ 
ಶೂಲಾಕೃತಂ ಭಟಿತ್ರಂ ಚ ಶೂಲ್ಯಮುಖ್ಯಂ ತು ಪೈಠರಮ್ || 
ಪ್ರಣೀತಮುಪಸಂಪನ್ನಂ ಪ್ರಯಸ್ತಂ ಸ್ಯಾತ್ಸುಸಂಸ್ಕೃತಮ್ || ೯೩೧ 
ಸ್ಯಾಚ್ಛಿಲಂ ತು ವಿಜಿಲಂ ಸಂಮೃಷ್ಟಂಶೋಧಿತಂ ಸಮೇ | 
ಚಿಕ್ಕಣಂ ಮಸೃಣಂ ಗ್ಲಂ ತುಲೈ ಭಾವಿತವಾಸಿತೇ || 

೯೩೨ 
ಆಪತ್ವಂ ಪೌಲಿರಭ್ರೂಷೋ ಲಾಜಾಃ ಪುಂಭೂಮಿ ಚಾಕ್ಷತಾಃ| 
ಪೃಥುಕಃ ಸ್ಯಾಟ್ವಿಪಿಟಕೋ ಧಾನಾ ಭ್ರಷ್ಟಯವೇ ಸ್ತ್ರೀಯ:|| ೯೩೩ 
ಪೂಪೋsಪೂಪಃ ಪಿಷ್ಟಕಃ ಸ್ಯಾತ್ ಕರಂಬೋ ದಧಿಸುವಃ| 
ಭಿಸ್ಸಾ ಸ್ತ್ರೀ ಭಕ್ತಮಂಧೋsನ್ನ ಮೋದನೋsಸ್ಮಿ ಸ ದೀದಿವಿಃ || ೯೩೪ 


ನಿಷ್ಠಾನ (ನ)= ಮಜ್ಜಿಗೆ ಹುಳಿ ; ಪಳಿದ . ೯೩೨ನೆಯ ಶ್ಲೋಕದ ವಾಸಿತ ಶಬ್ದದವರೆಗೆ 
ಇರುವ ಮುಂದಿನ ಶಬ್ದಗಳು ವಿಶೇಷ್ಯನಿಮ್ಮ ಗಳಾಗಿ ತ್ರಿಲಿಂಗಗಳಾಗುತ್ತವೆ. 

೯೩೧-೯೩೨. ಶೂಲಾಕೃತ, ಭತ್ರ, ಶೂಲ್ಯ (ನ) = ಸಲಾಕಿಗೆ ಚುಚ್ಚಿ ಬೇಯಿಸಿದ್ದು . 
ಉಖ್ಯ , ಪೈಠರ ( ನ) = ಮಡಿಕೆ ಮುಂತಾದ ಪಾತ್ರೆಯಲ್ಲಿ ಬೇಯಿಸಿದ್ದು , ಪ್ರಣೀತ, ಉಪಸಂಪನ್ನ 
( ನ) = ಚೆನ್ನಾಗಿ ಪಕ್ವಮಾಡಿದ್ದು , ಪ್ರಯಸ್ತ್ರ, ಸುಸಂಸ್ಕೃತ( ನ) = ಸಂಬಾರಉಪ್ಪು ಮುಂತಾದ್ದನ್ನು 
ಸೇರಿಸಿ ರುಚಿಕರವಾಗಿ ಮಾಡಿದ್ದು , ಪಿಚ್ಚಿಲ, ವಿಜಿಲ ( ನ) = ಜಿಡ್ಡಿನಿಂದ ಕೂಡಿ ನುಣ್ಣಗಿರುವ 
ಹಲ್ವ ಮುಂತಾದ್ದು . ಸಂಮೃಷ್ಟ,ಶೋಧಿತ ( ನ) =ಶೋಧಿಸಲ್ಪಟ್ಟಿದ್ದು . ಚಿಕ್ಕಣ, ಮಸೃಣ, 
ಸ್ನಿಗ್ಧ ( ನ) = ಜಿಡ್ಡಿನಿಂದ ಮಾಡಿದ್ದು ; ನುಣುಪಾದ್ದು . ಭಾವಿತ, ವಾಸಿತ ( ನ) = ಹಿಂಗು 
ಮುಂತಾದುದರ ವಾಸನೆ ಬರುವಂತೆ ಮಾಡಿದ್ದು : 
- ೯೩೩ . ಆಪಕ್ಕ ( ನ), ಪೌಲಿ, ಅಭೂಷ( ಪು) = ಹುರಿಗಾಳು ; ಉಸಳಿ, ಲಾಜ , ಅಕ್ಷತ 
( ಪು. ನಿತ್ಯ ಬಹುವಚನ) = ಅರಳು, ( ಅಖಂಡವಾದ ಅಕ್ಕಿ ಎಂದು ಕೆಲವರು ) ಪೃಥುಕ, ಚಿಪಿಟಕ 
( ಪು) = ಅವಲಕ್ಕಿ , ಧಾನಾ ( ಸ್ತ್ರೀ . ನಿತ್ಯ ಬಹುವಚನ) = ಹುರಿದ ಯವಧಾನ್ಯ ; ಪುರಿ . 
- ೯೩೪, ಪೂಪ, ಅಪೂಪ, ಪಿಷ್ಟಕ ( ಪು) = ಹಿಟ್ಟಿನಿಂದ ಮಾಡಿದ ದೋಸೆ, ಹೋಳಿಗೆ, 
ಶಾವಿಗೆ ಮೊದಲಾದ ಭಕ್ಷ , ಕರಂಭ ( ಪು) = ಮೊಸರನ್ನೂ ಹಿಟ್ಟನ್ನೂ ಕಲಸಿ ಮಾಡಿದ 
ಹುರಿಹಿಟ್ಟು, ಭಿಸ್ಸಾ (೩ ), ಭಕ್ತ , ಅಂಧಸ್ , ಅನ್ನ ( ನ), ಓದನ ( ಪು. ನ) ದೀದಿವಿ ( ಪು) = ಅನ್ನ . 

೯೩೫ . ಭಿನ್ಸಟಾ, ದಗ್ನಿಕಾ ( ೩ ) =ಸೀದ ಅನ್ನ , ಚರುಕಲು, ಮಂಡ ( ಪು, ನು = ಕೆನೆ. 
ಮಾಸರ, ಆಚಾಮ , ನಿಸ್ರಾವ ( ಪು) = ಅನ್ನವನ್ನು ಬಸಿದು ತೆಗೆದ ಗಂಜಿ, ತಿಳಿ. 


O 


೯ . ವೈಶ್ಯವರ್ಗ: 

೧೮೫ 
ಭಿನ್ಸಟಾ ದಗ್ಗಿಕಾ ಸರ್ವರಸಾಗ್ರೇ ಮಂಡಮಯಾಮ್ | 
ಮಾಸರಾಚಾಮನಿಸ್ತಾವಾ ಮಂಡೇ ಭಕ್ತಸಮುದ್ಭವೇ || 

೯೩೫ 
ಯವಾಗೂರುಪ್ಲಿಕಾ ಶ್ರಾಣಾ ವಿಲೇಪೀ ತರಲಾ ಚ ಸಾ | 
ಗವ್ಯಂ ತ್ರಿಷು ಗವಾಂ ಸರ್ವಂಗೋವಿಟ್‌ಗೋಮಯಮಯಾಮ್ || ೯೩೬ 
ತತ್ತು ಶುಷ್ಕಂ ಕರೀಷೋsಸ್ತ್ರೀ ದುಗ್ಟ೦ ಕ್ಷೀರಂ ಪಯಸ್ಸಿಮಮ್ | 
ಪಯಸ್ಯಮಾಜ್ಯದದ್ಯಾದಿ ದ್ರಪ್ಪಂ ದಧಿ ಘನೇತರತ್ || 

೯೩೭ 
ಮೃತಮಾಜ್ಯಂ ಹವಿಸ್ಸರ್ಪಿನ್ರವನೀತಂ ನವೋದ್ವತಮ್ | 
ತತ್ತು ಹೈಯಂಗವೀನಂ ಯತ್ ಹೋಗೋದೋಹೋದ್ಭವಂ ಮೃತಂ|| ೯೩೮ 
ದಂಡಾಹತಂ ಕಾಲಶೆಯಮರಿಷ್ಟಮಪಿಗೋರಸಃ | 
ತಕ್ರಂ ಹ್ಯುದಶ್ಚಿನ್ಮಥಿತಂ ಪಾದಾಂಬೂರ್ಧಾಂಬು ನಿರ್ಜಲಮ್ || ೯೩೯ 

೯೩೬ . ಯವಾಗೂ , ಉಷ್ಠಿಕಾ, ಶ್ರಾಣಾ, ವಿಲೇಪೀ , ತರಲಾ (೩ )= ಗಂಜಿ, ಅಂಬಲಿ. 
ಗವ್ಯ ( ಪು. ಸ್ತ್ರೀ , ನ =ಗೋವಿಗೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದ ವಸ್ತು - ಹಾಲು ಮುಂತಾದ್ದು . ಗೋವಿಷ್ 
( ಶ್ರೀ ),ಗೋಮಯ ( ಪು. ನ) = ಹಸುವಿನ ಸಗಣಿ, 

- ೯೩೭ . ಕರೀಷ ( ಪು. ನ) = ಬೆರಣಿ, ದುಗ್ಧ, ಕ್ಷೀರ, ಪಯಸ್ ( ನ) = ಹಾಲು, ಪಯಸ್ಯ 
( ನ) = ಹಾಲಿನಿಂದಾಗುವ ತುಪ್ಪ , ಮೊಸರು ಮುಂತಾದ್ದು . ದ್ರಪ್ಪ ( ನ) = ಗಟ್ಟಿಯಲ್ಲದ ಮೊಸರು. 

೯೩೮. ಮೃತ, ಆಜ್ಯ , ಹವಿಸ್ , ಸರ್ಪಿಸ್ ( ನ) = ತುಪ್ಪ , ನವನೀತ ( ನ) = ಬೆಣ್ಣೆ . 
ಹೈಯಂಗವೀನ ( ನ) = ನಿನ್ನೆ ಕರೆದ ಹಸುವಿನಿಂದಾದ ತುಪ್ಪ . 
- ೯೩೯ . ದಂಡಾಹತ, ಕಾಲಶೇಯ , ಅರಿಷ್ಟ ( ನ), ಗೋರಸ ( ಪು) =ಕಡೆದ ಮೊಸರು, 
ಮಜ್ಜಿಗೆ, ತಕ್ರ ( ನ) = ಕಾಲುಭಾಗ ನೀರು ಸೇರಿಸಿದ ಮಜ್ಜಿಗೆ, ಉದಶ್ಚಿತ್ ( ನ) = ಅರ್ಧಭಾಗ 
ನೀರು ಸೇರಿಸಿದ ಮಜ್ಜಿಗೆ, ಮಥಿತ ( ನ) =ನೀರನ್ನು ಸೇರಿಸದೆ ಕಡೆದ ಮಜ್ಜಿಗೆ. 

೯೪೦ . ಮಸ್ತು ( ನ) = ಮೊಸರಿನ ಕೆನೆ ; ಮೊಸರಿನಿಂದ ಸ್ರವಿಸಿದ ನೀರು, ಪೀಯೂಷ 
( ಪು) = ಆಗತಾನೆ ಕರದೆ ಹಾಲು, ಅಶನಾಯಾ, ಬುಭುಕ್ಷಾ , ಕುರ್ ( ೩ ) = ಹಸಿವು, ಗ್ರಾಸ, 
ಕವಲ ( ಪು)= ತುತ್ತು . 


1 ಬೆಣ್ಣೆ ಎಂದು ಕೆಲವರು. 


೧೮೬ 

ಅಮರಕೋಶ: ೨ 
ಮಂಡಂ ದಧಿಭವಂ ಮಸ್ತು ಪೀಯೂಷೋsಭಿನವಂ ಪಯಃ| 
ಅಶನಾಯಾ ಬುಳುಕ್ಷಾ ಕುದ್ದಾಸಸ್ತು ಕವಲಃ ಪುಮಾನ್ || ೯೪೦ 
ಸಪೀತಿ: ಸ್ತ್ರೀ ತುಲ್ಯಪಾನಂ ಸಗ್ಲಿ : ಸ್ತ್ರೀ ಸಹಭೋಜನಮ್ | 
ಉದನ್ಯಾ ತು ಪಿಪಾಸಾತೃರ್ಷೆ ಜಗ್ಗಿಸ್ತು ಭೋಜನಮ್ || ೯೪೧ 
ಜೇಮನಂ ಲೇಹ ಆಹಾರೋ ನಿಘ ನ್ಯಾದ ಇತ್ಯಪಿ | 
ಸೌಹಿತ್ಯಂ ತರ್ಪಣಂ ತೃಪ್ತಿ : ಫೇಲಾ ಭುಕ್ತಸಮುಜ್ಜಿತಮ್ || ೯೪೨ 
ಕಾಮಂ ಪ್ರಕಾಮಂ ಪರ್ಯಾಪ್ತಂ ನಿಕಾಮೇಷ್ಟಂ ಯಥೇಪ್ಪಿತಮ್ | 
ಗೋಪೇಗೋಪಾಲಗೋಸಂಖ್ಯಗೊಧುಗಾಭೀರವಲ್ಲ ವಾಃ || ೯೪೩ 
ಹೋಮಹಿಷ್ಯಾದಿಕ೦ ಪಾದಬಂಧನಂ ದ್ವ ಗವೀಶ್ವರೀ | 
ಗೋಮಾನ್ ಗೋಮೀ ಗೋಕುಲಂ ತು ಗೋಧನಂ ಸ್ಯಾದ್ಧವಾಂ ವ್ರಜೇ || ೯೪೪ 

೯೪೧-೯೪೨. ಸಪೀತಿ( ೩ ), ತುಲ್ಯಪಾನ ( ನ) = ಜನರ ಜೊತೆಯಲ್ಲಿ ಪಾನಮಾಡುವುದು. 
ಸಗ್ಗಿ ( ಸ್ತ್ರೀ ), ಸಹಭೋಜನ ( ನ) = ಜನರ ಜೊತೆಯಲ್ಲಿ ಊಟಮಾಡುವುದು. ಉದನ್ಯಾ , 
ಪಿಪಾಸಾ, ತೃಷೆ (೩ ), ತರ್ಷ ( ಪು)= ಬಾಯಾರಿಕೆ . ಜಗ್ಗಿ ( ೩ ), ಭೋಜನ, ಜೇಮನ 
( ನ), ಲೇಹ, ಆಹಾರ, ನಿಘಸ, ನ್ಯಾದ ( ಪು)=ಊಟ, ತಿನ್ನುವುದು. 
- ೯೪೨-೯೪೩ . ಸೌಹಿತ್ಯ , ತರ್ಪಣ ( ನ), ತೃಪ್ತಿ (೩ )= ತೃಪ್ತಿ . ಫೇಲಾ(೩ )= ಎಂಜಲು, 
ತಿಂದುಬಿಟ್ಟದ್ದು . ಕಾಮ , ಪ್ರಕಾಮ , ಪರ್ಯಾಪ್ತ , ನಿಕಾಮ , ಇಷ್ಟ ( ನ. ಕ್ರಿಯಾವಿಶೇಷಣ), 
ಯಥೇಪ್ಪಿತ ( ನ. ಅವ್ಯಯೀಭಾವ) = ಯಥೇಷ್ಟವಾಗಿ, ಸ್ಟೇಚ್ಛೆಯಾಗಿ, ಗೋಪ, ಗೋಪಾಲ , 
ಗೋಸಂಖ್ಯ ಗೋದುಹ್ , ಆಭೀರ, ವಲ್ಲವ ( ಪು) = ದನ ಕಾಯುವವನು, ಗೊಲ್ಲ. 
- ೯೪೪ ಪಾದಬಂಧನ ( ನ) = ಹಸು ಎಮ್ಮ ಮುಂತಾದ ಕಾಲ್ನಡೆ. ಯಾದವಂ ಧನಂ 
ಎಂದು ಪಾಠಾಂತರ ಉಂಟು, ಆ ಪಕ್ಷದಲ್ಲಿ , ಯಾದವಧನ ( ನ) = ಹಸು ಎಮ್ಮೆ ಮುಂತಾದ 
ಕಾಲ್ನಡೆ. ಗವೀಶ್ವರ, ಗೋಮತ್ , ಗೊಮಿನ್‌ ( ಪು) = ದನಗಳ ಒಡೆಯ . ಗೋಕುಲ , 
ಗೋಧನ ( ನ) = ಹಸುಗಳ ಮಂದೆ . 


1 ಇದು ನಪುಂಸಕಲಿಂಗದಲ್ಲಿಯೂ ಇದೆ. ಪೇಯೂಷ ಎಂಬ ರೂಪಾಂತರವೂ ಇದೆ. 
2 ತೃಷಾ ( ಸೀ ) ಎಂಬ ರೂಪಾಂತರವೂ ಇದೆ. 


೯ . ವೈಶ್ಯವರ್ಗ 

೧೮೭ 
ತ್ರಿಷ್ಕಾಶಿತಂಗವೀನಂ ತದ್ದಾವೋ ಯತ್ರಾಶಿತಾಃ ಪುರಾ | 

೯೪೫ . 
ಉಕ್ಷಾ ಭದ್ರೋ ಬಲೀವರ್ದ ಋಷಭ ವೃಷಭೋ ವೃಷ: || 
ಅನಡ್ಯಾನ್ ಸೌರಭ್ಯೋ ಗೌರುಕ್ಷಾಂ ಸಂಹತಿರೇಕ್ಷಕಮ್ | 
ಗವ್ಯಾ ಗೋತಾ ಗವಾಂ ವತೃಧೇನ್ನೊರ್ವಾತೃಕಧ್ವನುತೇ || ೯೪೬ 
ಉಕ್ಷಾ ಮಹಾನ್ ಮಹೋಕ್ಷಸ್ನಾತ್‌ ವೃದ್ರೋಕ್ಷಸ್ತು ಜರದ್ಧವಃ| 
ಉತ್ಪನ್ನ ಉಕ್ಷಾ ಜಾತೋಕ್ಷಸ್ಸದ್ಯೋಜಾತಸ್ತು ತರ್ಣಕಃ || 

೯೪೭ 
ಶಕೃತ್ಕರಿಸ್ತು ವತ್ಸಃ ಸ್ಯಾದ್ದಮ್ಯವತೃತ‌ ಸಮೌ | 
ಆರ್ಷಭ್ಯ ಷಂಡತಾಯೋಗ್ಯಷ್ಟಂಡೋ ಗೋಪತಿರಿಟ್ಟರ: || ೯೪೮ 
ಕೂಚರ: ಶೃಂಗಹೀನೋsಸೌ ಕಕುದೋsಸ್ತ್ರಿ ಕಕುಚ್ಚ ಸಾ | | 
ಸ್ಕಂಧಪ್ರದೇಶೋsಸ್ಯವಹಸ್ತಾಸ್ನಾ ತು ಗಲಕಂಬಲಃ|| 

೯೪೯ 
೯೪೫- ೯೪೬. ಆಶಿತಂಗವೀನ( ನ)= ಹಸುಗಳನ್ನು ಮೇಯಿಸಿದ ಸ್ಥಳ. ಉಕ್ಷನ್, ಭದ್ರ , 
ಬಲೀವರ್ದ, ಋಷಭ, ವೃಷಭ, ವೃಷ, ಅನಡುಹ್ , ಸೌರಭೇಯ, ಗೋ ( ಪು) = ಎತ್ತು . 
ಔಕ್ಷಕ ( ನ = ಎತ್ತುಗಳ ಗುಂಪು, ಗವ್ಯಾ , ಗೋತ್ರಾ ( =ಗೋವುಗಳ ಸಮೂಹ ( ಗೋ 
ಎಂದರೆ ಎತ್ತು ಅಥವಾ ಹಸು), ವಾತ್ಸಕ ( ನ)= ಕರುಗಳ ಹಿಂಡು. ಧೈನುಕ ( ನ)= ಧೇನುಗಳ 
ಹಿಂಡು ( ಧೇನು= ಹಸು, ಹೊಸದಾಗಿ ಈದ ಹಸು). 

೯೪೭. ಮಹೋಕ್ಷ ( ಪು) = ದೊಡ್ಡ ಎತ್ತು , ವೃದ್ರೋಕ್ಷ, ಜರದ್ಭವ( ಪು)= ಮುದಿ ಎತ್ತು . 
ಜಾತೋಕ್ಷ ( ಪು) = ಹೊರೆಯನ್ನಳೆಯಲು ತಕ್ಕ ವಯಸ್ಸನ್ನು ಪಡೆದ ಹೋರಿ, ಬಾಯಿಗೂಡಿದ 
ಹೋರಿ. ತರ್ಣಕ ( ಪು) = ಆಗತಾನೆ ಹುಟ್ಟಿದ ಕರು. 
- ೯೪೮. ಶಕೃತ್ಕರಿ, ವತ್ಸ ( ಪು) = ಕರು, ದಮ್ಯ , ವತ್ಸರ( ಪು) =ತಿದ್ದುವುದಕ್ಕೆ ಅರ್ಹವಾದ 
ವಯಸ್ಸಿನಹೋರಿ, ಆರ್ಷಭ್ಯ ( ಪು = ವಯಸ್ಸಿಗೆ ಬಂದ ಹೋರಿ, ಷಂಡ,ಗೋಪತಿ, ಇಟ್ಟರ 
( ಪ) = ಗೂಳಿ, ಬಸವ. 

೯೪೯ . ಕೂಚರ ( ಪು) = ಕೊಂಬಿಲ್ಲದ ಎತ್ತು , ಕಕುದ ( ಪು. ನ),ಕಕುದ್ ( ೩ ) = ಎತ್ತಿನ 
ಹಿಣಿಲು ( Hump) . ವಹ ( ಪು) = ಎತ್ತಿನ ಹೆಗಲು. ಸಾಸ್ಸಾ ( ಸ್ತ್ರೀ ), ಗಲಕಂಬಲ ( ಪು) = ಗಂಗೆ 
ದೊಗಲು. 


oesés 


ಅಮರಕೋಶ; ೨ 


೯೫೦ 


೯೫೧ 


ಸ್ಯಾನ್ನತಸ್ತು ನಸ್ರೋತಃಪ್ರಷ್ಟವಾಗ್ಯುಗಪಾರ್ಶ್ವಗಃ | 
ಯುಗಾದೀನಾಂ ತು ವೋಡಾರೋ ಯುಗ್ಯಪ್ರಾಸಂಗ್ಯಶಾಕಟಾ: || 
ಖನತಿ ತೇನ ತದ್ರೂಢಾsಸೈದಂ ಹಾಲಿಕಸೈರಿಕೆ | 
ಧರ್ವಹೇ ಧುರ್ಯಭೌರೇಯಧುರೀಣಾಸ್ಪಧುರಂಧರಾ || 
ಉಭಾವೇಕಧುರೀಣೆಕಧುರಾವೇಕಧುರಾವಣೇ | 
ಸ ತು ಸರ್ವಧುರೀಡೋ ಯೋ ಭವೇತ್ಸರ್ವಧುರಾವಹಃ || 
ಮಾಹೇಬೀ ಸೌರಭೇಯಿ ಗೌರುಸ್ತಾ ಮಾತಾ ಚ ಶೃಂಗಿಣೀ | 
ಅರ್ಜುನ್ಯಫ್ಯಾರೋಹಿಣೀ ಸ್ಯಾದುತ್ತಮಾಗೋಷುನೈಚಕೀ || 
ವರ್ಣಾದಿಭೇದಾತ್ಸಂಜ್ಞಾಸ್ಸು : ಶಬಲೀ ಧವಲಾದಯಃ| 
ದೈಹಾಯನೀ ದ್ವಿವರ್ಷಾ ಗೌರೇಕಾಬಾ ಕಹಾಯನೀ || 


೯೫೨ 


೯೫೩ 


೯೫೪ 


೯೫೦. ನಸ್ತಿತ, ನಸ್ರೋತ( ಪು) =ಮೂಗುದಾಣ ಹಾಕಿದ ಎತ್ತು . ಪ್ರಷ್ಠವಾಹ್ , ಯುಗ 
ಪಾರ್ಶ್ವಗ ( ಪು) = ತಿದ್ದಲ್ಪಡುತ್ತಿರುವ ಎತ್ತು . ಯುಗ್ಯ ( ಪು) = ನೊಗವನ್ನೆಳೆಯುವ ಎತ್ತು , 
ಕುದುರೆ. ಪ್ರಾಸಂಗ್ಯ ( ಪು)= ಪಳಗಿಸುವುದಕ್ಕಾಗಿ ಕಟ್ಟಿದ ನೊಗವನ್ನೆಳೆಯುವ ಹೋರಿ. ಶಾಕಟ 
( ಪು) = ಗಾಡಿಯೆನ್ನೆಳೆಯುವ ಎತ್ತು , ಕುದುರೆ. 

೯೫೧. ಹಾಲಿಕ , ಸೈರಿಕ ( ಪು) = ನೇಗಿಲಿನಿಂದ ಹೂಡುವವನು ; ನೇಗಿಲನ್ನು 
ಹೊರುವವನು, ಎಳೆಯುವವನು; ನೇಗಿಲಿಗೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದವನು, ಧರ್ವಹ , ಧುರ್ಯ, 
ಭೌರೇಯ , ಧುರೀಣ, ಧುರಂಧರ ( ಪು)= ಭಾರವನ್ನೆಳೆಯುವ ಎತ್ತು ಮೊದಲಾದ್ದು . 

- ೯೫೨. ಏಕಧುರೀಣ, ಏಕಧುರ, ಏಕಧುರಾವಹ ( ಪು) = ಬಂಡಿ ಎಳೆಯುವುದು, 
ನೇಗಿಲಿನಿಂದ ಹೂಡುವುದು , ಗೋಣಿಯನ್ನು ಹೊರುವುದು ಮುಂತಾದ ಯಾವುದಾದ 
ರೊಂದು ಕಾರ್ಯದಲ್ಲಿ ಪರಿಣತವಾದ ಎತ್ತು . ಸರ್ವಧುರೀಣ, ಸರ್ವಧುರಾವಹ ( ಪು) = ಎಲ್ಲಾ 
ಬಗೆಯ ಭಾರವನ್ನೆಳೆಯುವುದರಲ್ಲಿಯೂ ಪರಿಣತವಾದ ಎತ್ತು (ಧರ್ವಹ, ಏಕಧುರೀಣ 
ಮುಂತಾದ ಶಬ್ದಗಳನ್ನು ಕುದುರೆ ಮೊದಲಾದ ಪ್ರಾಣಿಗಳಿಗೂ ಮನುಷ್ಯನಿಗೂ ಯಥಾ 
ಯೋಗ್ಯವಾಗಿ ಅನ್ವಯಿಸಿಕೊಳ್ಳಬಹುದು.) | 

೯೫೩ . ಮಾಹೇಯಿ , ಸೌರಭೇಯಿ , ಗೋ , ಉಸ್ತಾ , ಮಾತೃ , ಶೃಂಗಿಣಿ , ಅರ್ಜುನೀ , 
ಅಫ್ಘಾ ,ರೋಹಿಣೀ ( ೩ )= ಹಸು, ಆಕಳು, ನೈಚಿಕೀ ( > =ಉತ್ತಮವಾದ ಹಸು. 

೯೫೪, ಬಣ್ಣ ಮುಂತಾದವುಗಳ ಭೇದದಿಂದ ಶಬಲೀ , ಧವಲಾ, ಕೃಷ್ಣಾ , ಪಿಂಗಾಕ್ಷಿ , 


೯ . ವೈಶ್ಯವರ್ಗ: 


೧೮೯ 


೯೫೫ 


೯೫೬ 


ಚತುರಬಾ ಚತುರ್ಹಾಯವಂ ಬಾ ತ್ರಿಷಾಯಣೀ | 
ವಶಾ ವಂಧ್ಯಾವತೋಕಾ ತು ಪ್ರವದ್ಧರ್ಭಾಥ ಸಂಧಿನೀ || 
ಆಕ್ರಾಂತಾ ವೃಷಭೇಣಾಥ ವೇಹದ ರ್ಭೋಪಘಾತಿನೀ | 
ಕಾಲೋಪಸರ್ಯಾ ಪ್ರಜನೇ ಪ್ರಷ್ಹೀ ಬಾಲಗರ್ಭಿಣೀ || 
ಸ್ಯಾದಚಂಡೀ ತು ಸುಕರಾ ಬರುಸೂತಿ: ಪರೇಷ್ಟುಕಾ | 
ಚಿರಸೂತಾ ಬಷ್ಕಯಣೀ ಧೇನುಷ್ಟಾನ್ನವಸೂತಿಕಾ || 
ಸುವ್ರತಾ ಸುಖಸಂದೊಹ್ಯಾ ಪೀನೋಧೀ ಪೀವರಸ್ತನೀ | 
ದೊಣಕ್ಷೀರಾದೊಣದುಗ್ಗಾ ಧೇನುಷ್ಕಾ ಬಂಧಕೇ ಸ್ಥಿತಾ || 


೯೫೭ 


೯೫೮ 


ಲಂಬಕರ್ಣಿ ( ೩ ) ಮುಂತಾದ ಸಂಜ್ಞೆಗಳುಂಟಾಗುತ್ತವೆ. ದೈಹಾಯನೀ , ದ್ವಿವರ್ಷಾ ( ೩ ) = 
ಎರಡು ವರ್ಷದ ಹಸು, ಏಕಾಬ್ಬಾ , ಏಕಹಾಯನೀ ( = ಒಂದು ವರ್ಷದ ಹೆಣ್ಣುಕರು. 

೯೫೫ . ಚತುರಬ್ಬಾ , ಚತುರ್ಹಾಯಣೀ ( ೩ ) = ನಾಲ್ಕು ವರ್ಷದ ಹಸು. ಇಬ್ಬಾ, 
ಹಾಯಣೀ ( =ಮೂರು ವರ್ಷದ ಹಸು, ವಶಾ, ವಂಧ್ಯಾ ( = ಬಂಜೆಯಾದ 
ಹಸು . ಅವತೋಕಾ, ಪ್ರವದ್ಧರ್ಭಾ ( ಸ್ತ್ರೀ ) =ಕಂದಹಾಕುವ ಹಸು, ಗರ್ಭಸ್ರಾವವಾಗುವ ಹಸು. 
ಸಂಧಿನೀ ( ಸ್ತ್ರೀ ) = ಗೂಳಿಹಾರಿದ ಹಸು. 

೯೫೬ . ವೇಹತ್ , ಗರ್ಭೋಪಘಾತಿನೀ ( = ಸತ್ತ ಕರುವನ್ನು ಹಾಕಿದ ಹಸು. 
ಉಪಸರ್ಯಾ ( ಸ್ತ್ರೀ ) = ನೆಸೆಗೆ ಬಂದ ಹಸು, ಗೂಳಿಗೆ ಬಂದ ಹಸು . ಪ್ರಷ್‌ ಹೀ , 
ಬಾಲಗರ್ಭಿಣಿ ( = ಪ್ರಥಮಗರ್ಭವನ್ನು ಧರಿಸಿದ ಹಸು, ಚೊಚ್ಚಲು ಹಸು. 

೯೫೭. ಅಚಂಡೀ , ಸುಕರಾ ( = ಸಾಧುವಾದ ಹಸು, ಬಹುಸೂತಿ, ಪರೇಷ್ಟುಕಾ 
( ಶ್ರೀ ) = ಹಲವು ಸಾರಿ ಈದ ಹಸು, ಚಿರಸೂತಾ, ಬಷಯಣೀ ( = ಕರುಹಾಕಿ 
ಬಹುದಿನಗಳು ಕಳೆದಿರುವ ಹಸು, ಧೇನು, ನವಸೂತಿಕಾ ( = ಹೊಸದಾಗಿ ಕರುಹಾಕಿದ 
ಹಸು . 

೯೫೮. ಸುವ್ರತಾ, ಸುಖಸಂದೋಹ್ಯಾ( = ತೊಂದರೆಪಡಿಸದೆ ಹಾಲುಕೊಡುವ ಹಸು, 
ಪೀನೋದ್ರೀ, ಪೀವರಸ್ತನೀ ( ೩ ) =ದೊಡ್ಡ ಕೆಚ್ಚಲುಳ್ಳದ್ದು.ದ್ರೋಣಕ್ಷೀರಾ, ದ್ರೋಣದುಗ್ಗಾ 
( ೩ )= ಒಂದುದ್ರೋಣದಷ್ಟು ಹಾಲನ್ನು ಕೊಡುವ ಹಸು, ಧೇನುಷ್ಯಾ (೩ )= ಸಾಲಗಾರನ 
ಬಂಧನದಲ್ಲಿರುವ ಹಸು, ದೊಡ್ಡಿಯಲ್ಲಿರುವ ಹಸು. 


೯೫೯ 


೯೬೦ 


೧೯೦ 

ಅಮರಕೋಶ: ೨ 
ಸಮಾಂಸಮೀನಾ ಸಾ ದೈವ ಪ್ರತಿವರ್ಷಂ ಪ್ರಸೂಯತೇ | 
ಊಧಸ್ತು ಕೀಬಮಾಪೀನಂ ಸಮೌ ಶಿವಕೀಲಕೌ || 
ನ ಪುಂಸಿ ದಾಮ ಸಂದಾನಂ ಪಶುರಜ್ಜುಸ್ಸು ದಾಮನೀ | | 
ವೈಶಾಖಮಂಥಮಂಥಾನಮಂಥಾನೋ ಮಂಥದಂಡಕೇ || 
ಕುಟರೋ ದಂಡವಿಷ್ಕಂಭೋ ಮಂಥನೀ ಗರ್ಗರೀ ಸಮೇ | 
ಉಷ್ಟೇ ಕ್ರಮೇಲಕಮಯಮಹಾಂಗಾಃ ಕರಭಶುಃ|| 
ಕರಭಾ: ಸುಶೃಂಖಲಕಾ ದಾರವೈಃ ಪಾದಬಂಧನೈ :|| 
ಅಜಾ ಲಾಗೀ ಸಭಚ್ಚಾಗವಸ್ತಚ್ಛಗಲಕಾ ಅಜೇ || 
ಮೇಢೀರಭೋರಣ್ರ್ಣಾಯುರ್ಮೆಷವೃಷ್ಠಯ ಏಡಕೇ | | 
ಉಷ್ಟೋರಭಾವವೃಂದೇ ಸ್ಯಾದೌಷ್ಪಕೌರಭ್ರಕಾಲಕಮ್ || 


೯೬೧ 


೯೬೩ 


೯೫೯ . ಸಮಾಂಸಮೀನಾ ( ೩ ) = ಪ್ರತಿವರ್ಷವೂ ಈಯುವ ಹಸು, ವರ್ಷಗಂದಿ. 
ಊಧಸ್ , ಆಪೀನ ( ನ) = ಕೆಚ್ಚಲು, ಶಿವಕ, ಕೀಲಕ ( ಪು) = ದನಗಳನ್ನು ಕಟ್ಟುವ ಗೂಟ. 

೯೬೦ . ದಾಮನ್ ( ಸೀ . ನ), ಸಂದಾನ ( ನ) = ಹಾಲು ಕರೆಯುವಾಗ ಕಾಲಿಗೆ ಕಟ್ಟುವ 
ಹಗ್ಗ ; ಯಾವುದಾದರೂ ಹಗ್ಗ , ದಾಮನೀ ( ೩ )= ದನಗಳನ್ನು ಕಟ್ಟುವ ಹಗ್ಗ , ಕಣ್ಣಿ . 
ವೈಶಾಖ, ಮಂಥ, ಮಂಥಾನ, ಮಂಥನ್ , ಮಂಥದಂಡಕ ( ಪು) = ಕಡೆಗೋಲು. .. 

೯೬೧. ಕುಟರ (ಕುಠರ), ದಂಡವಿಷ್ಕಂಭ ( ಪು)= ಕಡೆಗೋಲನ್ನು ಕಟ್ಟುವ ಕಂಭ. 
ಮಂಥನೀ , ಗರ್ಗರೀ ( ಸ್ತ್ರೀ ) = ಕಡೆಯುವ ಪಾತ್ರೆ , ಉಷ್ಟ್ರ , ಕ್ರಮೇಲಕ, ಮಯ, ಮಹಾಂಗ 
( ಪು) = ಒಂಟೆ. ೯೬೨. ಕರಭ ( ಪು) = ಒಂಟೆಯ ಮರಿ, ಶೃಂಖಲಕ ( ಪು) = ಮರದ ಕಾಲ್ಕಟ್ಟನ್ನು 
ಹಾಕಿರುವ ಒಂಟೆ ಮರಿ, ಅಜಾ, ಛಾಗೀ ( = ಹೆಣ್ಣು ಮೇಕೆ, ಸ್ವಭ (ತುಭ, ಶುಭ), ಛಾಗ, 
ವಸ್ತ ( ಬಸ್ತಛಗಲಕ, ಅಜ ( ಪು) = ಗಂಡುಮೇಕೆ, ಹೋತ, 

೯೬೩ . ಮೇಢ, ಉರಭ್ರ , ಉರಣ, ಊರ್ಣಾಯುಸ್ , ಮೇಷ, ವೃಷ್ಟಿ , ಎಡಕ 
( ಪು) = ಕುರಿ, ಔಷ್ಟಕ ( ನ) = ಒಂಟೆಗಳ ಗುಂಪು. ಔರಭಕ ( ನ) = ಕುರಿಗಳ ಮಂದೆ. ಆಜಕ 
( ನ) = ಮೇಕೆಗಳ ಹಿಂಡು. 


೧೯೧ 


೯೬೫ 


೯ . ವೈಶ್ಯವರ್ಗ: 
ಚಕ್ರೀಮಂತಸ್ತು ಬಾಲೇಯಾ ರಾಸಭಾ ಗರ್ದಭಾ: ಖರಾಃ | 
ವೈದೇಹಕಸ್ನಾರ್ಥವಾಹೋ ನೈಗಮೋ ವಾಣಿಜೋ ವಣಿಕ್ || 
ಪಣಾಜೀವೋ ಹ್ಯಾಪಣಿಕಃ ಕ್ರಯವಿಕ್ರಯಕಶ್ಚ ಸಃ | | 
ವಿಕ್ರೇತಾ ಸ್ವಾದಿಕ್ರಯಿಕಃಕ್ರಾಯಕಃಕ್ರಯಿಕಸ್ಸಮ್ || 
ವಾಣಿಜ್ಯಂ ತು ವಣಿಜ್ಯಾ ಸ್ಯಾನ್ಮೂಲ್ಯಂ ವಸ್ತೋsಪ್ಯವಕ್ರಯಃ| 
ನೀವೀ ಪರಿಪಣೋ ಮೂಲಧನಂ ಲಾಭೋsಧಿಕಂ ಫಲಮ್ || 
ಪರಿದಾನಂ ಪರೀವರ್ತೊ ನೈಮೇಯನಿಮಯಾವಪಿ ! 
ಪುಮಾನುಪನಿಧಿರ್ನ್ಯಾಸ: ಪ್ರತಿದಾನಂ ತದರ್ಪಣಮ್ || 
ಕ್ರಯೇ ಪ್ರಸಾರಿತಂ ಕಯ್ಯಂಕೇಯಂಪ್ರೇತವ್ಯಮಾತ್ರಕೇ | 
ವಿಕ್ರೇಯಂಪಣಿತವ್ಯಂ ಚ ಪಣ್ಯಂಕಯ್ಯಾದಯಮು|| 


೯೬೭ 


೯೬೮ 


೯೬೪-೯೬೫. ಚಕ್ರೀವತ್ , ಬಾಲ್ಯ , ರಾಸಭ, ಗರ್ದಭ, ಖರ ( ಪು) = ಕತ್ತೆ . ವೈದೇಹಕ , 
ಸಾರ್ಥವಾಹ, ನೈಗಮ , ವಾಣಿಜ, ವಣಿಜ್ , ಪಾಜೀವ, ಆಪಣಿಕ, ಕ್ರಯ ವಿಕ್ರಯಕ 
( ಪು) = ವರ್ತಕ, ವಾಣಿಜ್ಯವೃತ್ತಿಯವನು. ವಿಕ್ರತೃ, ವಿಕ್ರಯಿಕ ( ಪು) = ಮಾರು ವವನು. 
(Sales man) ಕ್ರಾಯಕ, ಕ್ರಯಿಕ( ಪು) =ಕೊಳ್ಳುವವನು. 

೯೬೬ . ವಾಣಿಜ್ಯ ( ನ), ವಣಿಜ್ಯಾ ( ಸ್ತ್ರೀ ) = ವರ್ತಕತನ, ಮಾರಾಟ, ಮೂಲ್ಯ ( ನ), ವಸ್ತ್ರ , 
ಅವಕ್ರಯ ( ಪು) = ಬೆಲೆ. ನೀವೀ ( ೩ ), ಪರಿಪಣ ( ಪು), ಮೂಲಧನ ( ನ) = ಬಂಡವಾಳ 
ಲಾಭ ( ಪು) = ಲಾಭ, ನಫೆ. 

೯೬೭. ಪರಿದಾನ ( ನ), ಪರೀವರ್ತ, ನೈಮೇಯ, ನಿಮಯ ( ಪು) = ಅದಲುಬದಲು, 
ವಿನಿಮಯ , ಉಪನಿಧಿ, ನ್ಯಾಸ( ಪು) = ರಕ್ಷಣಾರ್ಥವಾಗಿ ಇನ್ನೊಬ್ಬರ ಬಳಿಯಲ್ಲಿ ಇಡುವುದು. 
ಪ್ರತಿದಾನ (ನ) = ತನ್ನಲ್ಲಿ ರಕ್ಷಣಾರ್ಥವಾಗಿ ಇಟ್ಟಿದ್ದನ್ನು ಹಿಂದಕ್ಕೆ ಕೊಡುವುದು. 
- ೯೬೮. ಕ್ರಯ್ಯದಿಂದ ಪಣ್ಯದವರೆಗಿನ ಶಬ್ದಗಳು ವಿಶ್ಲೇಷ್ಯನಿಷ್ಟಗಳಾಗಿ ಮೂರು ಲಿಂಗ 
ಗಳಲ್ಲಿಯೂ ಇರುತ್ತವೆ. ಕ್ರಯ್ಯ ( ನ) = ಜನರು ಕೊಳ್ಳಲೆಂದು ಅಂಗಡಿಯಲ್ಲಿ ಇಟ್ಟದ್ದು . 
ಕ್ರೇಯ , ಕ್ರೇತವ್ಯ ( ನ) = ಕೊಳ್ಳಲು ಅರ್ಹವಾದದ್ದು . ವಿಕ್ರೇಯ, ಪಣಿತವ್ಯ , ಪಣ್ಯ 
( ನ = ಮಾರುವ ಸರಕು . 


| ದಶಾಂತಗಳಾದ ಏಕಾದಶ, ದ್ವಾದಶ ಮುಂತಾದವೂ ಸಂಖ್ಯೆಯವನ್ನು ಬೋಧಿಸುತ್ತವೆ. 


೧೯೨ 


ಅಮರಕೋಶಃ೨. 


ಕೀಬೇ ಸತ್ಯಾಪನಂ ಸತ್ಯಂಕಾರಸ್ಸತ್ಯಾಕೃತಿ: ಸ್ತ್ರೀಯಾಮ್ | | 
ವಿಪಣೋ ವಿಕ್ರಯ : ಸಂಖ್ಯಾ : ಸಂಖ್ಯೆಯೇ ಹ್ಯಾದಶ ತ್ರಿಷು | | ೯೬೯ 
ವಿಂಶತ್ಯಾದ್ಯಾಸ್ಪದೈಕ ಸರ್ವಾಸ್ಸಂಖ್ಯೆ ಯಸಂಖ್ಯಯೋಃ| 
ಸಂಖ್ಯಾರ್ಥ ದ್ವಿಬಹು ಸ್ತಸ್ರಾಸು ಚಾನವತೇಃಸ್ತ್ರಿಯಃ|| ೯೭೦ 
ಪಂಕ್ತಶತಸಹಸ್ರಾದಿಕ್ರಮಾದಶಗುಣೋತ್ತರಮ್ || 
ಮೌತಮಂ ಧ್ರುವಯಂ ಪಾಯ್ಯಮಿತಿ ಮಾನಾರ್ಥಕಂ ತ್ರಯಮ್ || ೯೭೧ 


೯೬೯ . ಸತ್ಯಾಪನ ( ನ), ಸತ್ಯಂಕಾರ ( ಪು), ಸತ್ಯಾಕೃತಿ (ಸ್ತ್ರೀ ) = ಒಪ್ಪಂದ, ಕರಾರು, ಮಾತು 
ಕೊಡುವುದು. ವಿಪಣ , ವಿಕ್ರಯ ( ಪು) = ಮಾರುವಿಕೆ . ಏಕಶಬ್ದದಿಂದ ದಶಶಬ್ದದವರೆಗಿರುವ 
ಸಂಖ್ಯಾಶಬ್ದಗಳು ಸಂಖ್ಯೆಯವನ್ನೂ ಬೋಧಿಸುತ್ತವೆ. ಎಂದರೆ ಸಂಖ್ಯೆಯಿಂದ 
ಪರಿಚ್ಛಿನ್ನವಾದ ವಸ್ತ್ರವನ್ನು ಬೋಧಿಸುತ್ತವೆ. ಅವು ವಿಶೇಷ್ಯನಿಷ್ಟಗಳಾಗಿ ಮೂರು 
ಲಿಂಗಗಳಲ್ಲಿಯೂ ವರ್ತಿಸು ತ್ತವೆ : ಉದಾ: ಏಕಃ ಪುರುಷಃ, ಏಕಾ ಸ್ತ್ರೀ , ಏಕಂ ಪುಸ್ತಕಂ. 

೯೭೦. ವಿಂಶತಿ ( ಇಪ್ಪತ್ತು ) ಶಬ್ದದಿಂದ ನವತಿ ( ತೊಂಬತ್ತು ) ಎಂಬ ಶಬ್ದದವರೆಗೆ 
ಇರುವ ಸಂಖ್ಯಾಶಬ್ದಗಳು ಸಂಖ್ಯೆ ಮತ್ತು ಸಂಖ್ಯೆಯ ಇವೆರಡನ್ನೂ ಬೋಧಿಸುತ್ತವೆ. ಅವು 
ಏಕವಚನದಲ್ಲಿದ್ದು ನಿತ್ಯಸ್ತ್ರೀಲಿಂಗಗಳಾಗಿರುತ್ತವೆ. ಉದಾ: ವಿಂಶತಿಃ ಪುರುಷಾ , ಪುರುಷಾಣಾಂ 
ವಿಂಶತಿಃ, ವಿಂಶತ್ಯಾ ಪುರುಷೋಃ. ಈ ವಿಂಶತ್ಯಾದಿಗಳು ಕೇವಲ ಸಂಖ್ಯಾವಾಚಕಗಳಾಗಿದ್ದಾಗ 
ದ್ವಿವಚನ ಬಹುವಚನಗಳೂ ಬರಬಹುದು. ಉದಾ: ಸ್ತ್ರೀಣಾಂ ವಿಂಶತಿಃ( ಹೆಂಗಸರ ಇಪ್ಪತ್ತು ), 
ಸ್ತ್ರೀಣಾಂ ವಿಂಶತೀ ( ಹೆಂಗಸರ ಎರಡು ಇಪ್ಪತ್ತು ) ( ನಲವತ್ತು ), ಸ್ತ್ರೀಣಾಂ ವಿಂಶತಯಃ 
( ಹೆಂಗಸರ ಅನೇಕ ಇಪ್ಪತ್ತುಗಳು ( ಅರವತ್ತು , ಎಂಬತ್ತು - ಇತ್ಯಾದಿ). 
- ೯೭೧. ಪಂಕ್ತಿ ( ೩ )= ಹತ್ತು . ಈ ಸಂಖ್ಯೆಯಿಂದಕ್ರಮವಾಗಿ ಹತ್ತರಷ್ಟು ಹೆಚ್ಚಿಸುತ್ತ 
ಹೋದರೆ ಶತ, ಸಹಸ್ರ , ಅಯುತ ( ದಶಸಹಸ್ರ ), ಲಕ್ಷ ( ನ), ಕೋಟಿ( ೩ ) ಮುಂತಾದ 
ಸಂಖ್ಯೆಗಳಾಗುತ್ತವೆ. ತವ, ದ್ರುತಯ , ಪಾಯ್ಯ , ಮಾನ ( ನ)= ಅಳತೆ. 


1 ವಿಂಶತಿ = ಇಪ್ಪತ್ತು , ತ್ರಿಂಶತ್ =ಮೂವತ್ತು , ಚತ್ತಾರಿಂಶತ್ = ನಲವತ್ತು ಪಂಚಾಶತ್ = 
ಐವತ್ತು , ಷಷ್ಟಿ = ಅರುವತ್ತು , ಸಪ್ತತಿ= ಎಪ್ಪತ್ತು . ಅಶೀತಿ= ಎಂಬತ್ತು . ನವತಿ - ತೊಂಬತ್ತು . ಏಕವಿಂಶತಿ, 
ಪಂಚತ್ರಿಂಶತ್ ಮುಂತಾದವೂ ಸ್ತ್ರೀಲಿಂಗದಲ್ಲಿಯೂ ಏಕವಚನದಲ್ಲಿಯೂ ಇರುತ್ತವೆ. 


00 


೯ . ವೈಶ್ಯವರ್ಗ: 

೧೯೩ 
ಮಾನಂ ತುಲಾಂಗುಲಿಪಸ್ಸರ್ಗುಂಜಾ: ಪಂಚಾದ್ಯಮಾಷಕಃ | 
ತೇ ಷೋಡಶಾಕ್ಷ : ಕರ್ಷೋs ಪಲಂ ಕರ್ಷಚತುಷ್ಟಯಮ್ || ೯೭೨ 
ಸುವರ್ಣಬಿಸೌ ಹೇಮೈsಕ್ಷೇ ಕುರುಬಿಸ್ಕಸ್ತು ತತ್ಪಲೇ | 
ತುಲಾ ಸಿಯಾಂ ಪಲಶತಂ ಭಾರಃ ಸ್ಯಾದ್ವಿಂಶತಿಸ್ತುಲಾ: || 

೯೭೩ 
ಆಚಿತೋ ದಶ ಭಾರಾಸ್ಸುಶ್ಯಾಕಟೋ ಭಾರ ಆಚಿತಃ | 
ಕಾರ್ಷಾಪಣ: ಕಾಷಿಕಸ್ಸಾತ್ಯಾರ್ಷಿಕೇ ತಾಮ್ರಕೇ ಪಣ: || 

೯೭೪ 
ಅಯಾಮಾಡಕದೊಣ್‌ ಖಾರೀ ವಾಹೋ ನಿಕುಂಚುಕಃ | | 
ಕುಡವಃ ಪ್ರಸ್ಥ ಇತ್ಯಾದ್ಯಾಃ ಪರಿಮಾಣಾರ್ಥಕಾಃ ಪೃಥಕ್ || ೯೭೫ 

೯೭೨ , ಮಾನವು( ಅಳತೆ ) ತುಲಾ, ಅಂಗುಲಿ, ಪ್ರಸ್ಥ ಎಂದುಮೂರುವಿಧವಾಗಿರುತ್ತದೆ. 
೧. ತುಲಾ=ತೂಗುವುದು . ೨. ಅಂಗುಲಿ = ಅಂಗುಲ ಇತ್ಯಾದಿ ಉದ್ದದ ಅಳತೆ, ೩ . ಪ್ರಸ್ಥ = 
ಕೊಳಗ ಮೊದಲಾದ ಸಾಧನಗಳಿಂದ ಅಳೆಯುವುದು. 

ಗುಂಜಾ( = ಒಂದು ಗುಲಗಂಜಿ ತೂಕ, ಸುಮಾರು ೨ ಗ್ರೇನು, ಮಾಷಕ ( ಪು) = ಐದು 
ಗುಂಜಿಗಳ ತೂಕ, ಅಕ್ಷ ( ಪು), ಕರ್ಷ ( ಪು. ನ) = ಹದಿನಾರು ಮಾಷಕಗಳು. ಪಲ ( ನ) = ನಾಲ್ಕು 
ಕರ್ಷಗಳು. 

೯೭೩ . ಸುವರ್ಣ, ಬಿಸ್ತ ( ಪು) = ಒಂದು ಕರ್ಷತೂಕದ ಚಿನ್ನ , ಕುರುಬಿಸ್ತ ( ಪು) = ಒಂದು 
ಪಲತೂಕದ ಚಿನ್ನ , ತುಲಾ ( =ನೂರು ಪಲಗಳ ತೂಕ, ಭಾರ ( ಪು) = ಇಪ್ಪತ್ತು ತುಲೆಗಳು . 

೯೭೪. ಆಚಿತ ( ಪು) = ಹತ್ತು ಭಾರಗಳು . ಶಾಕಟ ( ಪು) = ಒಂದು ಗಾಡಿ ಹೇರು, ಹತ್ತು 
ಭಾರಗಳ ತೂಕ ( ಸುಮಾರು ೧೨೦ ಮಣ), ಕಾರ್ಷಾಪಣ ( ಪು = ಒಂದು ಕರ್ಷ ತೂಕದ 
ಬೆಳ್ಳಿಯ ನಾಣ್ಯ , ಪಣ ( ಪು) = ಒಂದು ಕರ್ಷತೂಕದ ತಾಮ್ರದ ನಾಣ್ಯ ( ಹದಿನಾರು ಪಣಗಳಿಗೆ 
ಒಂದು ಕಾರ್ಷಾಪಣ, ಈ ಶಬ್ದಗಳು ನಾಣ್ಯಗಳನ್ನೂ ಅವುಗಳ ತೂಕವನ್ನೂ ಬೋಧಿಸುತ್ತವೆ).! 

೯೭೫ , ಆಢಕ ಮುಂತಾದವು ಬೇರೆ ಬೇರೆ ಅಳತೆಯ ಹೆಸರುಗಳು . ಅವುಗಳ ಕ್ರಮ 
ಹೀಗೆ: ನಿಕುಂಚಕ ( ಪು) = ಒಂದು ಮುಷ್ಟಿ , ಚಟಾಕು , ಕುಡವ ( ಪು) = ನಾಲ್ಕು ಚಟಾಕು, ಒಂದು 
ಪಾವು, ಪ್ರಸ್ಥ ( ಪು) = ನಾಲ್ಕು ಕುಡವಗಳು, ಒಂದು ಸೇರು. ಆಢಕ ( ಪು. ನ) = ನಾಲ್ಕು ಸೇರು. 
ದ್ರೋಣ( ಪು. ನ = ಎಂಟು ಆಢಕ, ಮೂವತ್ತೆರಡು ಸೇರು, ಖಾರೀ ( ೩ ) = ಮೂರುದ್ರೋಣ, 


1 ಗುಂಜಾದಿಗಳು ತುಲಾಮಾನಗಳು, ಅಂಗುಲಿಮಾನಗಳಾದ ಹಸ್ತ ಮುಂತಾದವು ಮನುಷ್ಯವರ್ಗ 
ದಲ್ಲಿ ಹೇಳಲ್ಪಟ್ಟಿವೆ. ಮುಂದೆ ಹೇಳುವ ಆಢಕಾದಿಗಳು ಪ್ರಸ್ಥಮಾನಗಳು. 


೧೯೪ 


ಅಮರಕೋಶಃ- ೨ 


ಭಾಗಸ್ತುರೀಯಃ ಪಾದಸ್ಸಾತ್ ಅಂಶಭಾಗೌ ತು ವಂಟಕೇ | 
ದ್ರವ್ಯಂ ವಿತ್ತಂ ಸ್ಕಾಪತೇಯಂ ರಿಕ್ಟಮೃಕ್ಷಂ ಧನಂ ವಸು || 

೯೭೬ 
ಹಿರಣ್ಯಂ ದ್ರವಿಣಂ ದ್ರುಮ್ಮಮರ್ಥರೈವಿಭವಾ ಅಪಿ ! 
ಸ್ಯಾಶಶ್ಚ ಹಿರಣ್ಯಂ ಚ ಹೇಮರೂಪೈ ಕೃತಾಕೃತೇ || 

೯೭೭ 
ತಾಭ್ಯಾಂ ಯದಸ್ಯತ್ಯುಷ್ಯಂ ರೂಪ್ಯಂ ತದ್ಧ ಯಮಾಹತಮ್ | 
ಗಾರುತ್ಮತಂ ಮರಕತಮಶ್ನಗರ್ಭೋ ಹರಿನ್ಮಣಿಃ|| 

೯೭೮ 
ಶೋಣರತ್ನಂ ಲೋಹಿತಕಃ ಪದ್ಮರೋಗೋSಥ ಮೌಕ್ತಿಕಮ್ | 
ಮುಕ್ಕಾಥ ವಿದ್ರುಮಃ ಪುಂಸಿ ಪ್ರವಾಲಂ ಪುನ್ನಪುಂಸಕಮ್ || ೯೭೯ 
ರತ್ನಂ ಮರ್ಣಿಯೋರಹ್ಮಜಾತೇ ಮುಕ್ತಾದಿಕೇsಪಿ ಚ | 
ಸ್ವರ್ಣ೦ ಸುವರ್ಣ೦ ಕನಕಂ ಹಿರಣ್ಯಂ ಹೇಮ ಹಾಟಕಮ್ || ೯೮೦ 
ತಪನೀಯಂ ಶಾತಕುಂಭಂ ಗಾಂಗೇಯಂ ಭರ್ಮಕರ್ಬುರಮ್ || 
ಚಾಮೀಕರಂ ಜಾತರೂಪಂ ಮಹಾರಜತಕಾಂಚನೇ || 

೯೮೧ 
ತೊಂಬತ್ತಾರು ಸೇರು, ವಾಹ ( ಪು) = ನಾಲ್ಕು ಖಾರಿ, ಮುನ್ನೂರೆಂಬತ್ತುನಾಲ್ಕು ಸೇರು. 

೯೭೬-೯೭೭. ಪಾದ ( ಪು) = ನಾಲ್ಕನೆಯ ಒಂದು ಭಾಗ , ಅಂಶ, ಭಾಗ , ವಂಟಕ 
( ಪು) = ಒಂದು ಭಾಗ, ಏಕಾಂಶ, ದ್ರವ್ಯ , ವಿತ್ತ , ಸ್ವಾಪತೇಯ , ರಿಕ್ಷ , ಋಕ್ಷ , ಧನ, ವಸು, 
ಹಿರಣ್ಯ , ದ್ರವಿಣ , ದ್ಯುಮ್ಮ ( ನ), ಅರ್ಥ , ರೈ , ವಿಭವ ( ಪು) = ಧನ, ಹಣ, ಕೋಶ( ಪು), ಹಿರಣ್ಯ 
( ನ) = ಚಿನ್ನ ಅಥವಾ ಬೆಳ್ಳಿಯ ಗಟ್ಟಿ , ಅಥವಾ ಇವುಗಳಿಂದ ಮಾಡಿದ ನಾಣ್ಯ , ಒಡವೆ. 

- ೯೭೮ ಕುಪ್ಯ ( ನ)= ಚಿನ್ನ ಬೆಳ್ಳಿಗಳಿಗಿಂತ ಅತಿರಿಕ್ತವಾದ ತಾಮಾದಿ ಲೋಹ, ರೂಪ್ಯ 
( ನ) = ಮುದ್ರ ಹೊಡೆದ ಚಿನ್ನ ಅಥವಾ ಬೆಳ್ಳಿಯ ನಾಣ್ಯ , ಗಾರುತ, ಮರಕತ ( ನ), ಅತ್ಮ 
` ಗರ್ಭ, ಹರಿಣಿ( ಪು) = ಪಚ್ಚೆ ( Emerald ), 

೯೭೯ . ಶೋಣರತ್ನ ( ನ), ಲೋಹಿತಕ , ಪದ್ಮರಾಗ ( ಪು) = ಕೆಂಪು ( Ruby). ಮೌಕ್ತಿಕ 
( ನ), ಮುಕ್ತಾ ( ೩ ) = ಮುತ್ತು . ವಿದ್ರುಮ ( ಪು), ಪ್ರವಾಲ ( ಪು. ನ) = ಹವಳ. 
- ೯೮೦ -೯೮೨. ರತ್ನ ( ನ), ಮಣಿ ( ಪು. ಸ್ತ್ರೀ ) = ಶಿಲಾಜಾತಿಯ ಮರಕತಾದಿಗಳಿಗೂ 
ಮುತ್ತು ಹವಳ ಮುಂತಾದ ಬೆಲೆಬಾಳುವ ವಸ್ತುಗಳಿಗೂ ಸಾಮಾನ್ಯವಾದ ಹೆಸರು. ಸ್ವರ್ಣ, 

! ಇವೆಲ್ಲವೂ ವ್ಯಾಖ್ಯಾನಕಾರರ ಮಾತಿನಿಂದಊಹಿಸಿ ಬರೆದವು. ವ್ಯವಹಾರವು ಲುಪ್ತವಾಗಿರುವುದ 
ರಿಂದ ನಿಷ್ಕೃಷ್ಟವಾದ ಅಳತೆಯನ್ನು ಹೇಳಲು ಸಾಧ್ಯವಿಲ್ಲ . 


೯ . ವೈಶ್ಯವರ್ಗ: 

೧೯೫ 
ರುಕ್ಕಂ ಕಾರ್ತಸ್ವರಂ ಜಾಂಬೂನದಮಷ್ಠಾಪದೋsಯಾಮ್ | 
ಅಲಂಕಾರಸುವರ್ಣಂ ಯಚ್ಚಂಗೀಕನಕಮಿತ್ಯದಃ || 

೯೮೨ 
ದುರ್ವಣ್ರಂ ರಜತಂ ರೂಪ್ಯಂ ಖರ್ಜೂರಂ ಶ್ವೇತಮಿತ್ಯಪಿ | 
ರೀತಿ: ಯಾಮಾರಕೂಟೋ ನ ಯಾಮಥ ತಾಮ್ರಕಮ್ || ೯೮೩ 
ಶುಲ್ಬಂ ಮೃಚ್ಛಮುಖಂ ದೃಷ್ಟವರಿಷೋದುಂಬರಾಣಿ ಚ | 
ಲೋಹೋsಸ್ತ್ರೀ ಶಸ್ತಕಂ ತೀಕ್ಷ್ಯಂ ಪಿಂಡಂ ಕಾಲಾಯಸಾಯಸೀ || ೯೮೪ 
ಅತ್ಮಸಾರೋsಥ ಮಂಡೂರಂ ಶಿಂಘಾಣಮಪಿ ತನ್ಮಲೇ | 
ಸರ್ವಂ ಚ ತೈಜಸಂ ಲೋಹಂ ವಿಕಾರಸ್ಯಯಸಃ ಕುಶೀ || 

೯೮೫ 
ಕಾರಃಕಾಚೋSಥ ಚಪಲೋ ರಸಸ್ಪೂತಶ್ಚ ಪಾರದೇ || 
ಗವಲಂ ಮಾಹಿಷಂ ಶೃಂಗಮಭ್ರಕಂ ಗಿರಿಜಾಮರೇ || 

೯೮೬ 
ಸುವರ್ಣ , ಕನಕ, ಹಿರಣ್ಯ , ಹೇಮನ್, ಹಾಟಕ , ತಪನೀಯ , ಶಾತಕುಂಭ, ಗಾಂಗೇಯ, 
ಭರ್ಮನ್, ಕರ್ಬುರ, ಚಾಮೀಕರ, ಜಾತರೂಪ, ಮಹಾರಜತ, ಕಾಂಚನ, ರುಕ್ಷ್ಯ , ಕಾರ್ತಸ್ವರ, 
ಜಾಂಬೂನದ ( ನ), ಅಷ್ಟಾಪದ ( ಪು . ನ ) = ಚಿನ್ನ , ಶೃಂಗೀ ಕನಕ ( ನ ) = ಒಡವೆಗೆ 
ಉಪಯೋಗಿಸುವ ಚಿನ್ನ . 

೯೮೪-೯೮೫. ದುರ್ವಣ್ರ, ರಜತ, ರೂಪ್, ಖರ್ಜೂರ, ಶ್ವೇತ ( ನ) = ಬೆಳ್ಳಿ , ರೀತಿ 
(ಶ್ರೀ ), ಆರಕೂಟ ( ಪು, ನು = ಹಿತ್ತಾಳೆ, ತಾಮ್ರಕ, ಶುಲ್ಪ , ಮೈಚ್ಛಮುಖ , ದೃಷ್ಟ, ವರಿಷ್ಠ , 
ಉದುಂಬರ ( ನ) = ತಾಮ್ರ . 

೯೮೪-೯೮೫ .ಲೋಹ( ಪು. ನ) ಶಸ್ತ್ರಕ, ತೀಕ್ಷ್ಯ , ಪಿಂಡ, ಕಾಲಾಯಸ, ಅಯಸ್ ( ನ), 
ಅತ್ಮಸಾರ ( ಪು) = ಕಬ್ಬಿಣ, ಮಂಡೂರ, ಶಿಂಘಾಣ ( ನ) = ಕಬ್ಬಿಣದ ಕಿಟ್ಟ . ತೈಜಸ, ಲೋಹ 
( ನ) = ಎಲ್ಲ ಬಗೆಯ ಲೋಹ(Metal in general), ಕುಶೀ ( ೩ ) = ನೇಗಿಲಿನ ಕಬ್ಬಿಣದ 
ಗುಳ , ಕಬ್ಬಿಣದ ಸಾಮಾನು ; ಉಕ್ಕು . 

೯೮೬ . ಕ್ಷಾರ , ಕಾಚ ( ಪು = ಗಾಜು, ಚಪಲ , ರಸ , ಸೂತ, ಪಾರದ ( ಪು) = ಪಾದರಸ, 
ಗವಲ ( ನ) =ಕೋಣದ ಕೊಂಬು, ಅಭ್ರಕ, ಗಿರಿಜ, ಅಮಲ ( ನ) = ಅಭ್ರಕ. 


| ಶೃಂಗೀ , ಶೃಂಗಿ ( ಸೀ ) ಎಂಬ ಶಬ್ದಾಂತರಗಳೂ ಇದೇ ಅರ್ಥದಲ್ಲಿ ಉಂಟು. 
2 ಪಿತ್ತಲ ( ನ) ಎಂಬ ಶಬ್ದವೂ ಇದೆ. : ಔದುಂಬರ ( ನ) ಎಂಬ ರೂಪಾಂತರವೂ ಉಂಟು. 


ECE 


ಅಮರಕೋಶ: ೨ 
ಸೋತೋಂಜನಂ ತು ಸೌವೀರಂ ಕಾಪೋತಾಂಜನಯಾಮುನೇ | 
ತುತ್ಸಾಂಜನಂ ಶಿಖಿಗ್ರೀವಂ ವಿತುನ್ನ ಕಮಯೂರನೇ || 

೯೮೭ 
ಕರ್ಪರೀ ದಾರ್ವಿಕಾ ಕ್ಯಾಥೋದ್ಭವಂ ತುಂ ರಸಾಂಜನಮ್ | 
ರಸಗರ್ಭ೦ ತಾರ್ಕ್ಷ್ಯಶೈಲಂ ಗಂಧಾತ್ಮನಿ ತು ಗಂಧಕಃ || 

೯೮೮ 
ಸೌಗಂಧಿಕಶ್ಚ ಚಕ್ಷುಷ್ಯಾಕುಲಾ ತು ಕುಲತ್ತಿಕಾ | 
ರೀತಿಪುಷ್ಪಂ ಪುಷ್ಪಕೇತುಪೌಷ್ಟಕಂ ಕುಸುಮಾಜಂಗಮ್ || 
ಪಿಂಜರಂ ಪೀತನಂ ತಾಲಮಾಲಂ ಚ ಹರಿತಾಲಕೇ | 
ಗೈರೇಯಮರ್ಥ್ಯ೦ ಗಿರಿಜಮಹ್ಮಜಂ ಚ ಶಿಲಾಹತು || 
ಬೋಲಗಂಧರಸಪ್ರಾಣ ಪಿಂಡಗೋಪರಸಾಸ್ಸಮಾಃ| 
ಡಿಂಡೀರೋಬ್ಬಿಕಫಃ ಫೇನಸ್ಸಿಂದೂರಂ ನಾಗಸಂಭವಮ್ || ೯೯೧ 
ನಾಗಸೀಸಕಯೋಗೇಷ್ಟವಪ್ರಾಣಿ ಪ್ರಪು ಪಿಚ್ಚಟಮ್ | 
ರಂಗವಂಗೇ ಅಥ ಪಿಚುಸ್ತೂಲೋsಥ ಕಮಲೋತ್ತರಮ್ || ೯೯೨ 

೯೮೭-೯೮೯ .ಸೋತೋಂಜನ, ಸೌವೀರ, ಕಾಪೋತಾಂಜನ, ಯಾಮುನ ( ನ) = ಸೌವೀ 
ರಾಂಜನ, ಸುರ್ಮಾ ( Antimony ), ತುತ್ಸಾಂಜನ, ಶಿಖಿಗ್ರೀವ, ವಿತುನ್ನಕ, ಮಯೂರಕ 
= ಮೈಲುತುತ್ತ . ( ನ), ಕರ್ಪರೀ ( ೩ ) ಕರ್ಪರೀ ದಾರ್ವಿಕಾ ( ಸ್ತ್ರೀ ) ತುತ್ವ , ರಸಾಂಜನ, ರಸಗರ್ಭ, 
ತಾರ್ಕ್ಷ್ಯಶೈಲ ( ನ)= ಮರದರಿಸಿನದ ಕಷಾಯದಲ್ಲಿ ಭಾವಿಸಿ ಮಾಡಿದ ತುತ್ತ , ರಸಾಂಜನ, 
ಗಂಧಾಕ್ಷ್ಯನ್, ಗಂಧಕ , ಸೌಗಂಧಿಕ ( ಪು = ಗಂಧಕ , ಚಕ್ಷುಷ್ಮಾ , ಕುಲಾಲೀ , ಕುಲತ್ನಿಕಾ( ೩ )= ಕಣ್ಣಿಗೆ 
ಹಚ್ಚುವ ಒಂದು ಬಗೆಯ ಅಂಜನ, ರೀತಿಪುಷ್ಪ , ಪುಷ್ಟಕೇತು, ಪೌಷ್ಪಕ, ಕುಸುಮಾಂಜನ 
( ನ) = ಹಿತ್ತಾಳೆಯನ್ನು ಕರಗಿಸುವಾಗ ಹುಟ್ಟುವ ಒಂದು ವಸ್ತು , ಕುಸುಮಾಂಜನ. 

೯೯೦ , ಪಿಂಜರ, ಪೀತನ, ತಾಲ , ಆಲ , ಹರಿತಾಲಕ ( ನ) = ಹರಿದಳ ಗೈರೇಯ, ಅರ್ಥ, 
ಗಿರಿಜ, ಅತ್ಮಜ, ಶಿಲಾಜಿತು ( ನ) = ಶಿಲಾಜಿತು . 

೯೯೧. ಬೋಲ, ಗಂಧರಸ, ಪ್ರಾಣ, ಪಿಂಡ, ಗೋಪ, ರಸ ( ಪು)= ಬಾಣಂತಿ ಬಾಳು, 
ಒಂದು ಬಗೆಯ ಸುಗಂಧದ್ರವ್ಯ , ಡಿಂಡೀರ ( ಹಿಂಡೀರ) ಅಬ್ಲಿಕಫ, ಫೋನ ( ಪು) = ಸಮುದ್ರ 
ನಾಲಗೆ, ಸಮುದ್ರ ನೊರೆ. ಸಿಂದೂರ, ನಾಗಸಂಭವ ( ನ = ಸಿಂದೂರ, ಚಂದ್ರ . 

೯೯೨-೯೯೩ , ನಾಗ, ಸೀಸಕ , ಯೋಗೇಷ್ಟ, ವಜ್ರ ( ನ)= ಸೀಸ, ತಪು, ಪಿಚ್ಚಟ, ರಂಗ, 
ವಂಗ ( ನ) = ತವರ , ಪಿಚು, ತೋಲ ( ಪು) = ಹತ್ತಿ , ಕಮಲೋತ್ತರ, ಕುಸುಂಭ, ವಶಿಖ , 


೯. ವೈಶ್ಯವರ್ಗ : 

೧೯೭ 
ಸ್ಯಾಮ್ಯುಸುಂಭಂ ವಶಿಖಂ ಮಹಾರಜನಮಿತ್ಯಪಿ | 
ಮೇಷಕಂಬಲ ಊರ್ಣಾಯುಃ ಶಶೂರ್ಣ೦ ಶಶಿಮನಿ || ೯೯೩ 
ಮಧುಕೋದ್ರಂ ಮಾಕ್ಷಿಕಾದಿ ಮಧೂಚ್ಛಿಷ್ಟಂ ತು ಸಿಕ್ಟಕಮ್ | 
ಮನಶೈಲಾ ಮನೋಗುಪ್ತಾ ಮನೋಹ್ಯಾ ನಾಗಜಿಕಾ|| 
ನೈಪಾಲೀ ಕುನಟೀ ಗೋಲಾ ಯವಕ್ಷಾರೋ ಯವಾಗ್ರಜಃ | 
ಪಾಥಸರ್ಜಿಕಾಕಾರಃ ಕಾಪೋತಸ್ಸುಖವರ್ಚಕಃ || 

೯೯೫ 
ಸೌವರ್ಚಲಂ ಸ್ಯಾದ್ರುಚಕಂ ತ್ವಕ್‌ಕ್ಷೀರೀ ವಂಶರೋಚನಾ | 
ಶಿಗುಜಂಶ್ವೇತಮರಿಚಂ ಮೋರಟಂ ಮೂಲಮೈಕ್ಷವಮ್ || ೯೯೬ 
ಗ್ರಂಥಿಕಂ ಪಿಪ್ಪಲೀಮೂಲಂ ಚಟಕಾಶಿರ ಇತ್ಯಪಿ | 
ಗೋಲೋಮೀ ಭೂತಕೇಶೋ ನಾ ಪತ್ರಾಂಗಂ ರಕ್ತಚಂದನಮ್ || ೯೯೭ 
ಕಟು ತೂಷಣಂ ವ್ಯೂಷಂತ್ರಿಫಲಾ ತು ಫಲಕಮ್ || 


ಇತಿ ವೃಶ್ಯವರ್ಗ: 
ಮಹಾರಜನ ( ನ = ಕುಸುಬೆ ಹೂ . ಮೇಷಕಂಬಲ, ಊರ್ಣಾಯು ( ಪು) = ಕುರಿಯ ಉಣ್ಣೆ 
ಯಿಂದ ನೆಯ್ದ ಕಂಬಳಿ, ಶಾಲು, ಶಶೋರ್ಣ ( ನ) = ಮೊಲದ ಕೂದಲು ; ಮೊಲದ 
ಕೂದಲಿಂದಾದ ಬಟ್ಟೆ , 

೯೯೪-೯೯೬ . ಮಧು, ಕೌದ್ರ, ಮಾಕ್ಷಿಕ ( ನ) (ಹೀಗೆಯೇ ಭಾಮರ, ನಾಟಕ , ಪೌತಿಕ ) 
(ನ) = ಜೇನುತುಪ್ಪ , ಮಧೂಚ್ಛಿಷ್ಟ , ಶಿಕ್ಷಕ ( ನ) = ಜೇನುಮೇಣ, ಮನಶೈಲಾ, ಮನೋಗುಪ್ತಾ, 
ಮನೋಹ್ವಾ, ನಾಗಜಿಸ್ಟಿಕಾ, ನೈಪಾಲೀ , ಕುನಟೀ , ಗೋಲಾ( = ಮಣಿಶಿಲೆ. ಯವಕ್ಷಾರ, 
ಯವಾಗ್ರಜ, ಪಾಕ್ಯ ( ಪು) = ಯವಕ್ಷಾರ, ಸರ್ಜಿಕಾಕ್ಷಾರ, ಕಾಪೋತ, ಸುಖವರ್ಚಕ ( ಪು), 
ಸೌವರ್ಚಲ , ರುಚಕ ( ನ) = ಸರ್ಜಿಕಾಕ್ಷಾರ ( Natron ) ತ್ವಕ್ರೀ , ವಂಶರೋಚನಾ 
( ೩ ) = ತವಕ್ಷೀರ, ಶಿಗ್ಗುಜ, ಶ್ವೇತಮಂಚ ( ನ) = ನುಗ್ಗೆ ಬೀಜ, ಮೋರಟ ( ನ) = ಕಬ್ಬಿನ ಬೇರು. 

೯೯೭ . ಗ್ರಂಥಿಕ, ಚಟಕಾಶಿರಸ್ ( ನ)= ಹಿಪ್ಪಲಿಬೇರು. ಗೋಲೋಮೀ ( ಸ್ತ್ರೀ ), 
ಭೂತಕೇಶ ( ಪು) = ಜಟಾಮಾಂಸಿ, ಪತ್ರಾಂಗ, ರಕ್ತಚಂದನ ( ನ) = ರಕ್ತಚಂದನ. 
- ೯೯೮, ಕಟು,ತೂಷಣ, ವ್ಯೂಷ (ನ) = ಶುಂಠಿ, ಹಿಪ್ಪಲಿ, ಮೆಣಸು- ಇವುಗಳ 
ಸಂಘಾತ . ತ್ರಿಫಲಾ ( ೩ ), ಫಲತ್ರಿಕ ( ನ) = ಅಳಲೆಕಾಯಿ , ತಾರೆಕಾಯಿ , ನೆಲ್ಲಿಕಾಯಿ - ಇವುಗಳ 
ಸಂಘಾತ. 


೧೦.ಶೂದ್ರವರ್ಗ 
ಶೂದ್ರಾಶ್ಯಾವರವರ್ಣಾಶ್ಚ ವೃಷಲಾಶ್ಚ ಜಘನ್ಯಜಾಃ|| 

೯೯೮ 
ಆಚಂಡಾಲಾತ್ತು ಸಂಕೀರ್ಣಾ ಅಂಬಷ್ಟಕರಣಾದಯಃ| 
ಶೂದ್ರಾವಿಶೂಸ್ಸು ಕರಣೇಂಬಷ್ಟೊ ವೈಶ್ಯಾದ್ವಿಜನ್ಮನಃ|| ೯೯೯ 
ಶೂದ್ರಾಕ್ಷತ್ರಿಯಯೋರುಗೊ ಮಾಗಧ: ಕ್ಷತ್ರಿಯಾವಿಶೋ : | 
ಮಾಹಿಷೋsರ್ಯಾಕ್ಷಿಯಯೋಃಕ್ಷತ್ಕಾರ್ಯಾಶೂದ್ರಯೋಸ್ತುತಃ || 

೧೦೦೦ 
ಬ್ರಾಹ್ಮಣ್ಯಾಂಕ್ಷತ್ರಿಯಾತ್ತೂತಸ್ತಸ್ಯಾಂ ವೈದೇಹಕೋ ವಿಶಃ | | 
ರಥಕಾರಸ್ಸು ಮಾಹಿಷ್ಯಾರಣ್ಯಾಂ ಯಸ್ಯ ಸಂಭವಃ|| 
ಸ್ಯಾಚ್ಚಂಡಾಲಸ್ತು ಜನಿತೋ ಬ್ರಾಹ್ಮಣ್ಯಾಂ ವೃಷಲೇನ ಯಃ | 
ಕಾರು ಸಂಹರ್ದ್ವಯೋಶೈಣಿಸ್ಸಜಾತಿಭಿಃ || 

೧೦೦೨ 
ಶೂದ್ರವರ್ಗ 
ಸೂಚನೆ - ೧೦೧೮ನೆಯ ಶ್ಲೋಕದ ಲುಬ್ಧಕ ಶಬ್ದದವರೆಗೆ ಶೂದ್ರಾದಿ ಜಾತಿವಾಚಕ 
ಶಬ್ದಗಳು ಪುಲ್ಲಿಂಗ ಸ್ತ್ರೀಲಿಂಗಗಳಲ್ಲಿಯೂ ಜೋರಾದಿ ಯೌಗಿಕ ಶಬ್ದಗಳು ಮೂರು 
ಲಿಂಗಗಳಲ್ಲಿಯೂ ಇರುತ್ತವೆ. ಪ್ರಸಿದ್ದವಾದ ಕೆಲವು ಸ್ತ್ರೀಲಿಂಗ ರೂಪಗಳನ್ನು ಅಲ್ಲಲ್ಲಿ 
ತೋರಿಸಿದೆ. ಉಳಿದ ಶಬ್ದಗಳ ಸ್ತ್ರೀಲಿಂಗ ರೂಪಗಳನ್ನು ವ್ಯಾಕರಣ ಶಾಸ್ತ್ರದಿಂದ ತಿಳಿದು 
ಕೊಳ್ಳಬೇಕು. 

೯೯೮-೯೯೯ . ಶೂದ್ರ, ಅವರವರ್ಣ, ವೃಷಲ, ಜಘನಜ (-ಸ್ತ್ರೀ ,ಶೂದ್ರಾ, ವೃಷಲಿ ) 
=ಶೂದ್ರ. ಸಂಕೀರ್ಣ= ಅಂಬಷ್ಟ ಕರಣಾದಿ ಸಂಕರ ಜಾತಿಯವನು. ಕರಣ = ವೈಶ್ಯನಿಂದ ಶೂದ್ರ 
ಸ್ತ್ರೀಯಲ್ಲಿ ಜನಿಸಿದವನು. ಅಂಬಷ್ಕ = ಬ್ರಾಹ್ಮಣನಿಂದ ವೈಶ್ಯಸ್ತ್ರೀಯಲ್ಲಿ ಜನಿಸಿದವನು. 

೧೦೦೦. ಉಗ್ರ =ಶೂದ್ರಸ್ತ್ರೀಯಲ್ಲಿ ಕ್ಷತ್ರಿಯನಿಂದ ಜನಿಸಿದವನು. ಮಾಗಧ -ಕ್ಷತ್ರಿಯ 
ಸ್ತ್ರೀಯಲ್ಲಿ ವೈಶ್ಯನಿಂದ ಜನಿಸಿದವನು. ಮಾಹಿಷ್ಯ = ವೈಶ್ಯಸ್ತ್ರೀಯಲ್ಲಿ ಕ್ಷತ್ರಿಯನಿಂದ ಜನಿಸಿ 
ದವನು. ಕ್ಷತ್ರ =ಕ್ಷತ್ರಿಯ ಸ್ತ್ರೀಯಲ್ಲಿ ಶೂದ್ರನಿಂದ ಜನಿಸಿದವನು. 


- ಮೂಲದಲ್ಲಿ ಕೃತಾರ್ಯಾಶೂದ್ರಯೋಃಸುತಃ ಎಂದಿದೆ. ಮನುಸ್ಮೃತಿ( ೧೦ - ೧೨) ಮುಂತಾದ 
ಗ್ರಂಥಗಳ ಆಧಾರದಿಂದ ಅರ್ಯಾ ಶಬ್ದಕ್ಕೆ ಕ್ಷತ್ರಿಯ ಸ್ತ್ರೀ ಎಂದು ಅರ್ಥವನ್ನು ಮಾಡಿದೆ. 

೧೦ . ಶೂದ್ರವರ್ಗ 
ಕುಲಕಃ ಸ್ಯಾತ್ಕುಲಶ್ರೇಷ್ಟಿ ಮಾಲಾಕಾರಸ್ಸು ಮಾಲಿಕಃ | 
ಕುಂಭಕಾರಃ ಕುಲಾಲಃ ಸ್ಯಾತ್ಸಲಗಂಡಸ್ಸು ಲೇಪಕ: || 
ತಂತುವಾಯಃಕುವಿಂದಸ್ಸಾತುನ್ನವಾಯಸ್ತು ಸೌಚಿಕಃ | 
ರಂಗಾಜೀವಪ್ರಕಾರಃ ಶಸ್ತ್ರ ಮಾರ್ಜೊಸಿಧಾವಕಃ || 
ಪಾದೂಕೃಚರ್ಮಕಾರಾತ್‌ ಮೊಕಾರೋ ಲೋಹಕಾರಕಃ | 
ನಾಡಿಂಧಮಃ ಸ್ವರ್ಣಕಾರಃ ಕಲಾ ರುಕಾರಕಃ || 
ಸ್ಯಾಚ್ಛಾಂಖಿಕಃ ಕಾಂಬವಿಕಶ್ಯಿಕಸ್ವಾಮ್ರಕುಟ್ಟಕಃ| 
ತಕ್ಷಾ ತು ವರ್ಧಕಿಷ್ಟಾ ರಥಕಾರಶ್ಚ ಕಾಷ್ಠತಮ್ || 
ಗ್ರಾಮಾಧೀನೋ ಗ್ರಾಮತಕ್ಷ :ಕೌಟತಕ್ಷೇsನಧೀನಕಃ | 
ಕುರೀ ಮುಂಡೀ ದಿವಾಕೀರ್ತಿನಾಪಿತಾಂತಾವಸಾಯಿನಃ || 


೧೦೦೫ 


೧೦೦೬ 


೧೦೦೭ 


- ೧೦೦೧ . ಸೂತ= ಬ್ರಾಹ್ಮಣಸ್ತ್ರೀಯಲ್ಲಿ ಕ್ಷತ್ರಿಯನಿಂದ ಹುಟ್ಟಿದವನು. ವೈದೇಹಕ = 
ಬ್ರಾಹ್ಮಣಸ್ತ್ರೀಯಲ್ಲಿ ವೈಶ್ಯನಿಂದ ಹುಟ್ಟಿದವನು . ರಥಕಾರ = ಕರಣಸ್ತ್ರಿಯಲ್ಲಿ 
ಮಾಹಿಷ್ಯನಿಂದ ಹುಟ್ಟಿದವನು. 

೧೦೦೨. ಚಂಡಾಲ (- ಸ್ತ್ರೀ , ಚಂಡಾಲೀ )=ಶೂದ್ರನಿಂದ ಬ್ರಾಹ್ಮಣಸ್ತ್ರೀಯಲ್ಲಿ ಹುಟ್ಟಿ 
ದವನು . ಕಾರು, ಶಿಲ್ಪಿನ್ = ಕೆತ್ತನೆ ಮುಂತಾದ ಕೈಗೆಲಸವನ್ನು ಮಾಡತಕ್ಕವನು. ಶ್ರೇಣಿ( ಪು. 
ಸೀ = ಶಿಲ್ಪಿಗಳ ಸಮೂಹ. 

೧೦೦೩ . ಕುಲಕ, ಕುಲಶ್ರೇಷ್ಠಿನ್ = ಶಿಲ್ಪಿಸಂಘದಲ್ಲಿ ಮುಖ್ಯನಾದವನು, ಸೇರೆಗಾರ , 
“ಮೇಸ್ತ್ರಿ . ಮಾಲಾಕಾರ , ಮಾಲಿಕ ( ಸ್ತ್ರೀ , ಮಾಲಾಕಾರೀ , ಮಾಲಿಕಾ ) =ಹೂವಾಡಿಗ. 
ಕುಂಭಕಾರ, ಕುಲಾಲ ( ಪು) = ಕುಂಬಾರ, ಪಲಗಂಡ, ಲೇಪಕ ( ಪು) = ಸುಣ್ಣ ಬಳಿಯುವವನು , 
ಬಣ್ಣ ಹಚ್ಚುವವನು. 
* ೧೦೦೪, ತಂತುವಾಯ , ಕುವಿಂದ ಬಟ್ಟೆಯನ್ನು ನೇಯುವವನು . ತುನ್ನವಾಯ , ಸೌಚಿಕ = 
ಹೊಲಿಗೆಯವನು , ದರ್ಜಿ, ರಂಗಾಜೀವ, ಚಿತ್ರಕಾರ = ಚಿತ್ರಗಾರ , ಶಸ್ತಮಾರ್ಜ , 
ಅಸಿಧಾವಕ = ಸಾಣೆ ಹಿಡಿಯುವವನು. 

೧೦೦೫, ಪಾದೂಕೃತ್ , ಚರ್ಮಕಾರ = ಚಮ್ಮಾರ, ವೊಕಾರ,ಲೋಹಕಾರಕ = ಕಬ್ಬಿಣದ 
ಕೆಲಸಗಾರ. ನಾಡಿಂಧಮ , ಸ್ವರ್ಣಕಾರ , ಕಲಾದ, ರುಕ್ಷ್ಯಕಾರಕ = ಅಕ್ಕಸಾಲೆ. 


೨೦೦ 


ಅಮರಕೋಶ: ೨ 


೧೦೦೮ 


೧೦೦೯ 


ನಿರ್ಣೆಜಕಸ್ಸಾಜಕಶ್ಚಂಡಿಕೋ ಮಂಡಹಾರಕಃ | 
ಜಾಬಾಲಸ್ಸಾದಜಾಜೀವೋ ದೇವಾಜೀವಸ್ತು ದೇವಲಃ|| 
ಸ್ಯಾನ್ಮಾಯಾ ಶಾಂಬರೀ ಮಾಯಾಕಾರಸ್ಸು ಪ್ರಾತಿಹಾರಿಕಃ | 
ಶೈಲಾಲಿನಸ್ತು ಶೈಲೂಷಾ ಜಾಯಾದೇವಾಃಕೃಶಾನಃ|| 
ಭಾರತಾ ಇತ್ಯಪಿ ನಟಾಶ್ಚಾರಣಾಸ್ತು ಕುಶೀಲವಾಃ| | 
ಮಾರ್ದಂಗಿಕಾ ಮೌರಜಿಕಾ: ಪಾಣಿವಾದಾಸ್ತು ಪಾಣಿಘಾಃ|| 
ವೇಣುದ್ರಾಸ್ಸುರೈಣವಿಕಾಃ ವೀಣಾವಾದಾಸ್ತು ವೈಣಿಕಾ : | 
ಜೀವಾಂತಕಶ್ಯಾಕುನಿಕೋ ದೌ ವಾಗುರಿಕಜಾಲಿಹೌ || | 


೧೦೧೦ 


೧೦೦೬ . ಶಾಂಖಿಕ, ಕಾಂಬವಿಕ - ಶಂಖ , ಚಿಪ್ಪುಗಳನ್ನೂ ಅವುಗಳಿಂದಾದ ವಸ್ತುಗಳನ್ನೂ 
ಮಾರುವವನು.ಶೌಕ, ತಾಮ್ರಕುಟ್ಟಕ- ತಾಮ್ರದಕೆಲಸದವನು. ತಕ್ಷನ್, ವರ್ಧಕಿ, ತ್ವಷ್ಟ , 
ರಥಕಾರ, ಕಾಷ್ಠತಕ್ = ಬಡಗಿ. 
- ೧೦೦೭. ಗ್ರಾಮತಕ್ಷ = ಗ್ರಾಮಕ್ಕೆ ಅಧೀನನಾದ ಬಡಗಿ,ಊರ ಬಡಗಿ, ಕೌಟತಕ್ಷ = ತನ್ನ 
ಗುಡಿಸಲಲ್ಲಿಯೇ ಕೆಲಸಮಾಡುವ ಸ್ವತಂತ್ರನಾದ ಬಡಗಿ, ಕುರಿನ್ , ಮುಂಡಿನ್ , ದಿವಾಕೀರ್ತಿ, 
ನಾಪಿತ, ಅಂತಾವಸಾಯಿನ್ =ಕೋರಿಕ. 
- ೧೦೦೮, ನಿರ್ಣೆಜಕ, ರಜಕ (- ಸ್ತ್ರೀ , ನಿರ್ಣೆಜಿಕಾ, ರಜಿಕಾ ; ರಜಕೀ = ಅಗಸನ ಹೆಂಡತಿ) = 
ಅಗಸ, ಶೌಂಡಿಕ , ಮಂಡಹಾರಕ- ಹೆಂಡದ ಕೆಲಸದವನು. ಜಾಬಾಲ , ಅಜಾಜೀವ- ಕುರಿಮೇಕೆ 
ಗಳನ್ನು ಕಾಯುವವನು, ಕುರುಬ , ದೇವಾಜೀವ( ದೇವಾಜೀವಿನ್), ದೇವಲ = ದೇವಪೂಜೆ 
ಯಿಂದ ಜೀವಿಸುವವನು. 

೧೦೦೯ . ಮಾಯಾ, ಶಾಂಬರೀ ( ೩ )= ಇಂದ್ರಜಾಲ ಮುಂತಾದ ಮಾಯೆ, ಮಾಯಾಕಾರ , 
ಪ್ರಾತಿಹಾರಿಕ = ಇಂದ್ರ ಜಾಲಮಾಡುವವನು, ಜಾದುಗಾರ. 
- ೧೦೦೯ - ೧೦೧೦. ಶೈಲಾಲಿನ್ , ಶೈಲೂಷ, ಜಾಯಾಜೀವ, ಕೃಶಾಶ್ವಿನ್, ಭಾರತ ( ಭರತ), 
ನಟ (- ಸ್ತ್ರೀ . ಶೈಲೂಷಿ, ನಟಿ ) = ನಟ, ಚಾರಣ , ಕುಶೀಲವ= ಗಾಯಕ, ಸ್ತುತಿಪಾಠಕ . 
ಮಾರ್ದಂಗಿಕ, ಮೌರಜಿಕ = ಮೃದಂಗದವನು. ಪಾಣಿವಾದ, ಪಾಣಿಘ =ಕೈತಾಳ ಹಾಕುವವನು. 
- ೧೦೧೧. ವೇಣುಧ್ಯಾ , ವೈಣವಿಕ= ಕೊಳಲನ್ನು ಊದುವವನು, ವೀಣಾವಾದ, ವೈಣಿಕ 
(- ಸ್ತ್ರೀ . ವೈಣಿಕಿ ) = ವೀಣೆಯನ್ನು ನುಡಿಸುವವನು, ಜೀವಾಂತಕ , ಶಾಕುನಿಕ ( ಪು) = ಹಕ್ಕಿಯ 
ಬೇಟೆಗಾರ , ವಾಗುರಿಕ, ಜಾಲಿಕ ( ಪು) = ಬಲೆಯಿಂದ ಮೃಗಗಳನ್ನು ಹಿಡಿಯುವವನು ; 
ಜಾಲಗಾರ. 


೨೦೧ 


೧೦೧೨ 


೧೦೧೩ 


೧೦. ಶೂದ್ರವರ್ಗ 
ವೈತಸಿಕಃ ಕೌಟಕಶ್ಯ ಮಾಂಸಿಕಶ್ಯ ಸಮಂ ತ್ರಯಮ್ | 
ಕೃತಕೋ ಭ್ರತಿಭುಕ್ಕರ್ಮಕರೋ ವೈತನಿಕೋSಪಿ ಸಃ || 
ವಾರ್ತಾವಹೋ ವೈವಧಿಕೋ ಭಾರವಾಹಸ್ತು ಭಾರಿಕಃ | 
ವಿವರ್ಣ : ಪಾಮರೋ ನೀಚಃ ಪ್ರಾಕೃತಶ್ಚ ಪೃಥಗ್ಟನಃ|| 
ನಿಹೀನೋsಪಸದೋ ಜಾಲ್ಮ : ಕ್ಷುಲ್ಲಕಕ್ಕೇತರಶ್ಚ ಸಃ | 
ನೃತ್ಯ ದಾಸರದಾಸೇಯದಾಸಗೋಪ್ಯಕಚೇಟಕಾಃ || 
ನಿಯೋಜ್ಯಕಿಂಕರಪ್ರೇಷ್ಯಭುಜಿಷ್ಯಪರಿಚಾರಕಾಃ | 
ಪರಾಚಿತಪರಿಸ್ಕಂದಪರಜಾತಪರೈಧಿತಾಃ || 
ಮಂದಸ್ಸುಂದಪರಿಮೈಜ ಆಲಸ್ಯ : ಶೀತಕೋಲಸೋsನುಷ್ಠ : | | 
ದಕ್ಷೇ ತು ಚತುರಪೇಶಲಪಟವಃ ಸೂತ್ವಾನಉಷ್ಣಶ್ಯ || 


೧೦೧೫ 


೧೦೧೬ 


೧೦೧೨. ವೈತಂಸಿಕ , ಕೌಟಕ, ಮಾಂಸಿಕ = ಮಾಂಸವನ್ನು ಮಾರುವವನು. ಧೃತಕ, 
ಭ್ರತಿಭುಜ್ , ಕರ್ಮಕರ, ವೈತನಿಕ = ಸಂಬಳದಿಂದ ಜೀವಿಸುವವನು, ನೌಕರ. 

೧೦೧೩ . ವಾರ್ತಾವಹ, ವೈವಧಿಕ= ಸರಕನ್ನು ಹೊತ್ತುಕೊಂಡು ಹೋಗಿ ಮಾರತಕ್ಕವನು. 
ಭಾರವಾಹ, ಭಾರಿಕ = ಹೊರೆಹೊರುವವನು. 

೧೦೧೩- ೧೦೧೫ , ವಿವರ್ಣ , ಪಾಮರ, ನೀಚ, ಪ್ರಾಕೃತ, ಪೃಥಗ್ಟನ, ನಿಹೀನ, ಅಪಸದ, 
ಜಾಲ್ಮ , ಕ್ಷುಲ್ಲಕ, ಇತರ =ನೀಚ, ಅಲ್ಪಮನುಷ್ಯ , ನೃತ್ಯ , ದಾಸರ, ದಾಸ್ಯ , ದಾಸ, 
ಗೋಪ್ಯಕ, ಚೇಟಕ , ನಿಯೋಜ್ಯ, ಕಿಂಕರ, ಪ್ರೇಷ್ಯ , ಭುಜಿಷ್ಯ , ಪರಿಚಾರಕ (-ಸ್ತ್ರೀ , ದಾಸೀ , 
ಚೇಟಿಕಾ, ಕಿಂಕರೀ , ಪರಿಚಾರಿಕಾ) = ಸೇವಕ . ಪರಾಜಿತ, ಪರಿಸ್ಕಂದ, ಪರಜಾತ , 
ಪರೈಧಿತ = ಅನ್ಯರ ಪೋಷಣೆಯಲ್ಲಿ ಬೆಳೆದ ಸೇವಕ . 
- ೧೦೧೬ . ಮಂದ, ತುಂಗಪರಿತ್ಯಜ, ಆಲಸ್ಯ , ಶೀತಕ , ಅಲಸ, ಅನುಷ್ಠ -ಸೋಮಾರಿ. 
ದಕ್ಷ , ಚತುರ , ಪೇಶಲ, ಪಟು, ಸೂತ್ವಾನ, ಉಷ್ಣ =ಕಾರ್ಯದಕ್ಷ , ಚುರುಕು ಬುದ್ದಿಯವನು. 
- ೧೦೧೭ ಚಂಡಾಲ, ಪ್ಲವ, ಮಾತಂಗ ದಿವಾಕೀರ್ತಿ, ಜನಂಗಮ , ನಿಷಾದ, ಶ್ವಪಚ, 
ಅಂತೇವಾಸಿನ್ , ಚಾಂಡಾಲ, ಪುಲಸ= ಹೊಲೆಯ . 
- ೧೦೧೮. ಕಿರಾತ, ಶಬರ , ಪುಲಿಂದ, ಮೈಚ್ಛಜಾತಿ ( - ಸ್ತ್ರೀ . ಕಿರಾತೀ , ಶಬರೀ , 
ಪುಲಿಂದೀ ) = ಬೇರೆ ಬೇರೆ ಮೈಚ್ಛ ಜಾತಿಯವನು. ವ್ಯಾಧ, ಮೃಗವಧಾಜೀವ, ಮೃಗಯು, 
ಲುಬ್ದಕ ( ಪು) = ಬೇಟೆಗಾರ, ಬೇಡ. 


೨೦೨ 


ಅಮರಕೋಶಃ- ೨ 


ಚಂಡಾಲಪ್ಪವಮಾತಂಗದಿವಾಕೀರ್ತಿಜನಂಗಮಾಃ| 
ನಿಷಾದಶ್ವಪಚಾವಂತೇವಾಸಿಚಾಂಡಾಲಪುಲ್ಕ ಸಾಃ || 

೧೦೧೭ 
ಭೇದಾಃಕಿರಾತಶಬರಪುಲಿಂದಾ ಮೈಚಜಾತಯಃ| 
ವ್ಯಾಧೋ ಮೃಗವಧಾಜೀವೋ ಮೃಗಯುರುಬಕೋsಪಿ ಸಃ || ೧೦೧೮ 
ಕೌಲೇಯಕಾರಮೇಯಃಕುಕ್ಕುರೋ ಮೃಗದಂಶಕಃ | 
ಶುನಕೋ ಭಷಕಶ್ಯಾಸ್ಕಾದಲರ್ಕಸ್ಸು ಸ ಯೋಗಿತಃ || 

೧೦೧೯ 
ಶ್ಯಾ ವಿಶ್ವಕದ್ರುರ್ಮ್ಬಗಯಾಕುಶಲಸ್ಸರಮಾ ಶುನೀ | 
ವಿಟ್ಟರನ್ನೂಕರೋ ಗ್ರಾಮ್ಮೋ ವರ್ಕರಸ್ತರುಣಃ ಪಶುಃ|| ೧೦೨೦ 
ಆಚೋದನಂ ಮೃಗವ್ಯಂ ಸ್ಯಾದಾಖೇಟೋ ಮೃಗಯಾಪ್ರಿಯಾಮ್ | 
ದಕ್ಷಿಣಾರುರ್ಲುದ್ದಿ ಯೋಗಾದ್ದಕ್ಷಿಣೇರ್ಮಾ ಕುರಂಗಕಃ || ೧೦೨೧ 
ಚೋರೆಕಾಗಾರಿಕಸ್ತನದಸ್ಯುತಸ್ಕರಮೋಷಕಾಃ | 
ಪ್ರತಿರೋಧಿಪರಾಸ್ಕಂದಿಪಾಟಚ್ಚ ರಮಲಿಮ್ಯುಚಾಃ|| 

೧೦೨೨ 
ಚೌರಿಕಾ ಸೈನ್ಯಚೌರ್ಯ ಚಸ್ವಯಂಲೋಪ್ತಂ ತು ತದ್ದನಮ್ || 
ವಿತಂಸಸ್ತೂಪಕರಣಂ ಬಂಧನೇ ಮೃಗಪಕ್ಷಿಣಾಮ್ | | 

೧೦೨೩ 


೧೦೧೯ . ಕೌಲೇಯಕ, ಸಾರಮೇಯ, ಕುಕ್ಕುರ, ಮೃಗದಂಶಕ , ಶುನಕ , ಭಷಕ, ಶೂನ್ 
( ಪು) = ನಾಯಿ , ಅಲರ್ಕ ( ಪು) = ಹುಚ್ಚುನಾಯಿ . 

೧೦೨೦ . ವಿಶ್ವಕದ್ರು ( ಪು) = ಬೇಟೆನಾಯಿ , ಸರಮಾ, ಶುನೀ ( ಸ್ತ್ರೀ ) = ಹೆಣ್ಣು ನಾಯಿ . 
ವಿಟ್‌ಚರ ( ಪು) = ಊರುಹಂದಿ, ವರ್ಕರ ( ಪು)= ಪ್ರಾಯಕಾಲದ ಪಶು. 

೧೦೨೧. ಆಚೋದನ, ಮೃಗವ್ಯ ( ನ), ಆಖೇಟ ( ಪು), ಮೃಗಯಾ( = ಬೇಟೆ. 
ದಕ್ಷಿಣೇರ್ಮನ್ ( ಪು) = ಬೇಡನ ಬಾಣದಿಂದ ಬಲಗಡೆ ಗಾಯಹೊಂದಿದ ಜಿಂಕೆ. 

೧೦೨೨ . ಚೋರ ( ಚೌರ), ಐಕಾಗಾರಿಕ, ಸೈನ, ದಸ್ಯು , ತಸ್ಕರ, ಮೋಷಕ , 
ಪ್ರತಿರೋಧಿನ್ , ಪರಾಸ್ಕಂದಿನ್, ಪಾಟಚ್ಚರ, ಮಲಿಟ್ಟು ಚ ( ಪು = ಕಳ್ಳ . 

೧೦೨೩ . ಚೌರಿಕಾ ( ೩ ), ಸೈನ್ಯ , ಶೌರ್ಯ ,ಸ್ನೇಯ (ನ)= ಕಳ್ಳತನ. ಲೋ (ನ) =ಕದ್ದ 
ವಸ್ತು , ವಿತಂಸ (ವೀತಂಸ) ( ಪು) = ಮೃಗಪಕ್ಷಿಗಳನ್ನು ಹಿಡಿಯುವ ಸಾಧನ. 


೨೦೩ 


೧೦೨೪ 


೧೦೨೫ 


೧೦ . ಶೂದ್ರವರ್ಗ : 
ಉನ್ಮಾಥ: ಕೂಟಯಂತ್ರಂ ಸ್ಯಾತ್ ವಾಗುರಾ ಮೃಗಬಂಧಿನೀ | 
ಶುಲ್ಬಂ ವರಾಟಕಃ ಸ್ತ್ರೀ ತು ರಜ್ಜುಷ್ಟುವಟೀ ಗುಣ: | | 
ಉದ್ಘಾಟನಂ ಘಟೀಯಂತ್ರಂ ಸಲಿಲೋದ್ಯಾಹನಂ ಪ್ರಹೇಃ| 
ಪುಂಸಿ ವೇಮಾ ವಾಯದಂಡಸೂತ್ರಾಣಿ ನರಿ ತಂತವಃ || 
ವಾರ್ಣಿ ತಿಃ ಮೌ ತುಲ್ಯ ಪುಸ್ತಂ ಲೇಹ್ಯಾದಿಕರ್ಮಣಿ | 
ಪಾಂಚಾಲಿಕಾ ಪುತ್ರಿಕಾ ಸ್ಯಾದ್ದದಂತಾದಿಭಿಃಕೃತಾ || 
ಪಿಟಕಃ ಪೇಟಕಃ ಪೇಟಾ ಮಂಜೂಷಾಥ ವಿಹಂಗಿಕಾ | 
ಭಾರಯಷ್ಟಿಸ್ತದಾಲಂಬಿ ಶಿಕ್ಯಂ ಕಾಬೋsಥ ಪಾದುಕಾ || 
ಪಾದೂರುಪಾನತ್ ಸ್ತ್ರೀ ಸೈವಾನುಪದೀನಾ ಪದಾಯತಾ | 
ನಿ ವರ್ಧಿ ವರತ್ರಾ ಸ್ಯಾದಶ್ಯಾದೇಸ್ಕಾಡನೀ ಕಶಾ || 


೧೦೨೬ 


೧೦೨೭ 


೧೦೨೮ 


- ೧೦೨೪, ಉನ್ಮಾಥ( ಪು), ಕೂಟಯಂತ್ರ ( ನ) = ಪ್ರಾಣಿಗಳನ್ನು ಹಿಡಿಯುವ ಬೋನು. 
ವಾಗುರಾ, ಮೃಗಬಂಧಿನೀ ( = ಮೃಗಗಳನ್ನು ಹಿಡಿಯುವ ಬಲೆ, ಶುಲ್ಪ ( ನ) , ವರಾಟಕ 
( ಪು), ರಜ್ಜು ( ೩ ), ವಟೀ ( ಸ್ತ್ರೀ , ಪು. ನ ( ಪು. ನ. ವಟ), ಗುಣ ( ಪು) = ಹಗ್ಗ , ಹುರಿ. 

೧೦೨೫. ಉದ್ಘಾಟನ, ಘಟೀಯಂತ್ರ ( ನ) =ನೀರನ್ನೆತ್ತುವ ರಾಟೆ, ಏತ, ವೇಮನ್ , 
ವಾಯದಂಡ ( ಪು) = ನೇಯುವ ಕೋಲು, ತಾಕುಹಲಗೆ ( A loom ). ಸೂತ್ರ ( ನ), ತಂತು 
( ಪು) =ನೂಲು. 

೧೦೨೬ . ವಾಣಿ, ಮ್ರತಿ( = ನೆಯ್ದೆ . ಪುಸ್ತ ( ನ)= ಬಳಿದು ಮೆತ್ತುವುದು ; ಮಣ್ಣು 
ಮರ ಬಟ್ಟೆ ಇವುಗಳಿಂದ ಮಾಡುವ ಬೊಂಬೆ ಮುಂತಾದ ಕೈಗೆಲಸ, ಪಾಂಚಾಲಿಕಾ, ಪುತ್ರಿಕಾ 
( = ಬೊಂಬೆ. 

೧೦೨೭- ೧೦೨೮. ಪಿಟಕ, ಪೇಟಕ ( ಪು), ಪೇಟಾ, ಮಂಜೂಷಾ ( = ಪೆಟ್ಟಿಗೆ. 
ವಿಹಂಗಿಕಾ, ಭಾರಯಷ್ಟಿ ( = ಭಾರವನ್ನು ತೂಗುಹಾಕುವ ಅಡ್ಡೆ , ಶಿಕ್ಯ ( ನ), ಕಾಚ 
( ಪು)= ಭಾರವನ್ನು ತುಂಬಿ ತೂಗಿಹಾಕುವ ಹಗ್ಗದ ಶಿಕೈ , ಪಾದುಕಾ, ಪಾದೂ , ಉಪಾಹ್ 
( = ಪಾದರಕ್ಷೆ , ಅನುಪದೀನಾ( ೩ ) = ಕಾಲಿನ ಅಳತೆಗೆ ತಕ್ಕದ್ದಾದ ಪಾದರಕ್ಷೆ , ನವೋ , 
ವರ್ಧಿ , ವರತ್ರಾ (೩ )= ಚರ್ಮದ ಪಟ್ಟಿ , ಬಾರು . ಕಶಾ ( ೩ ) = ಕುದುರೆ ಮೊದಲಾದ್ದನ್ನು 
ಹೊಡೆವ ಚಾಟಿ. 


೨೦೪ 

ಅಮರಕೋಶ: ೨ 
ಚಾಂಡಾಲಿಕಾ ತು ಕಂಡೋಲವೀಣಾ ಚಂಡಾಲವಲ್ಲ ಕೀ | 
ನಾರಾಚೀ ಸ್ಯಾದೇಷಣಿಕಾ ಶಾಣಸ್ತು ನಿಕಷಃ ಕಷಃ|| 

೧೦೨೯ 
ವೃಶ್ಯನಃ ಪತ್ರಪರಶುರೀಷಿಕಾ ತೂಲಿಕಾ ಸಮೇ | 
ತೈಜಸಾವರ್ತನೀ ಮೂಷಾ ಭಸ್ನಾ ಚರ್ಮಪ್ರಸೇವಿಕಾ || ೧೦೩೦ 
ಆಸ್ಫೋಟನೀ ವೇಧನಿಕಾ ಕೃಪಾಣೀ ಕರ್ತರೀ ಸಮೇ | 
ವೃಕ್ಷಾದನೀ ವೃಕ್ಷಭೇದೀ ಟಂಕಃ ಪಾಷಾಣದಾರಣ:| | 

೧೦೩೧ 
ಕ್ರಕಟೋsಸ್ತ್ರೀ ಕರಪತ್ರ ಮಾರಾ ಚರ್ಮಪ್ರಭೇದಿಕಾ | 
ಸರ್ಮಿಷ್ಟೂಣಾಯಃ ಪ್ರತಿಮಾ ಶಿಲ್ಪಂ ಕರ್ಮ ಕಲಾದಿಕಮ್ || ೧೦೩೨ 
ಪ್ರತಿಮಾನಂ ಪ್ರತಿಬಿಂಬಂ ಪ್ರತಿಮಾ ಪ್ರತಿಯಾತನಾ ಪ್ರತಿಜ್ಞಾಯಾ | 
ಪ್ರತಿಕೃತಿರರ್ಚಾ ಪುಂಸಿ ಪ್ರತಿನಿಧಿರುಪಮೋಪಮಾನಂ ಸ್ಯಾತ್ || ೧೦೩೩ 


೧೦೨೯ . ಚಾಂಡಾಲಿಕಾ, ಕಂಡೋಲವೀಣಾ, ಚಂಡಾಲವಲ್ಲ ಕೀ ( = ಮಾದಿಗರು 
ಉಪಯೋಗಿಸುವ ವೀಣೆ, ಕರುಳಿಂದ ತಂತಿಯನ್ನು ಮಾಡಿ ಬಿಗಿದಿರುವ ವೀಣೆ, ನಾರಾಚೀ , 
ಏಷಣಿಕಾ ( ೩ ) = ತಕ್ಕಡಿ, ಶಾಣ, ನಿಕಷ, ಕಷ ( ಪು = ಒರೆಗಲ್ಲು . 

೧೦೩೦. ವೃಶ್ಚನ, ಪತ್ರಪರಶು ( ಪು) = ಚಾಣ ; ಚಿಕ್ಕ ಗರಗಸ. ಈಷಿಕಾ, ತೂಲಿಕಾ 
( ೩ ) = ಚಿತ್ರವನ್ನು ಬರೆಯುವ ಕಡ್ಡಿ,-ಕುಂಚ. ತೈಜಸಾವರ್ತನೀ , ಮೂಷಾ( =ಲೋಹ 
ವನ್ನು ಕರಗಿಸುವ ಮೂಸೆ, ಭಸ್ರಾ , ಚರ್ಮಪ್ರಸೇವಿಕಾ (೩ ) = ತಿದಿ. . 

೧೦೩೧. ಆಸ್ಫೋಟನೀ , ವೇಧನಿಕಾ ( ೩ )= ಬೈರಿಗೆ, ಕೃಪಾಣೀ , ಕರ್ತರೀ ( ೩ ) =ಕತ್ತರಿ. 
ವೃಕ್ಷಾದನೀ ( ಸ್ತ್ರೀ ), ವೃಕ್ಷಭೇದಿನ್ ( ಪು) = ಉಳಿ ( Chisel), ಟಂಕ, ಪಾಷಾಣದಾರಣ 
( ಪು) = ಕಲ್ಲನ್ನು ಕೆತ್ತುವ ಉಳಿ. 
- ೧೦೩೨. ಕ್ರಕಚ ( ಪು. ನ), ಕರಪತ್ರ ( ನ) = ಗರಗಸ, ಆರಾ, ಚರ್ಮ ಪ್ರಭೇದಿಕಾ 
( ೩ )= ಚರ್ಮವನ್ನು ಹೊಲಿಯುವ ಸೂಚಿ; ಚರ್ಮವನ್ನು ಕೊರೆಯುವ ಸಾಧನ. ಸರ್ಮಿ , 
ಸ್ಫೂಣಾ, ಅರ್ಯಪ್ರತಿಮಾ (೩ )= ಕಬ್ಬಿಣದ ಪ್ರತಿಮೆ . ಶಿಲ್ಪ (ನ)= ಕುಶಲವಿದ್ಯೆ . 

೧೦೩೩ . ಪ್ರತಿಮಾನ, ಪ್ರತಿಬಿಂಬ ( ನ), ಪ್ರತಿಮಾ, ಪ್ರತಿಯಾತನಾ, ಪ್ರತಿಜ್ಞಾಯಾ, 
ಪ್ರತಿಕೃತಿ, ಅರ್ಚಾ ( ೩ ), ಪ್ರತಿನಿಧಿ ( ಪು) =ಮೂಲದ ಆಕೃತಿಯನ್ನು ಹೋಲುವಂತೆ ರಚಿಸಿದ 
ವಿಗ್ರಹ, ಚಿತ್ರ - ಇತ್ಯಾದಿ. ಉಪಮಾ ( ಸ್ತ್ರೀ ), ಉಪಮಾನ ( ನ) =ಹೋಲಿಕೆ. 


೨೦೫ 


೧೦೩೪ 


೧೦೩೫ 


೧೦ . ಶೂದ್ರವರ್ಗ: 
ವಾಚ್ಯಲಿಂಗಾಸ್ಸಮಸ್ತುಲ್ಯಸ್ಸದೃಕ್ಷಸ್ಸದೃಶಸ್ಸದೃಕ್ | 
ಸಾಧಾರಣಸ್ಸಮಾನಶ್ಯ ಸ್ಯುರುತ್ತರಪದೇ ತ್ವಮೀ || 
ನಿಭಸಂಕಾಶನೀಕಾಶಪ್ರತೀಕಾಶೋಪಮಾದಯಃ | 
ಕರ್ಮಣ್ಯಾ ತು ವಿಧಾನೃತ್ಯಾಭ್ಯತಯೋ ಭರ್ಮ ವೇತನಮ್ || 
ಭರಣ್ಯಂ ಭರಣಂ ಮೂಲ್ಯಂನಿರ್ವಶಃ ಪಣ ಇತ್ಯಪಿ | 
ಸುರಾ ಹೆಲಿಪ್ರಿಯಾ ಹಾಲಾ ಪರಿಸ್ರುದ್ವರುಣಾತ್ಮಜಾ || 
ಗಂಧೋತ್ತಮಾ ಪ್ರಸನ್ನರಾಕಾದಂಬರ್ಯ: ಪರಿಶ್ರುತಾ | 
ಮದಿರಾ ಕಶ್ಯಮ ಚಾಪ್ಯವದಂಶಸ್ಸು ಭಕ್ಷಣಮ್ | . 
ಶುಂಡಾ ಪಾನಂ ಮದಸ್ಸಾನಂ ಮಧುವಾರಾ ಮಧುಕ್ರಮಾಃ| 
ಮಧ್ಯಾಸವೋ ಮಾಧವ ಮಧು ಮಾರ್ದ್ವಿಕಮದ್ವಯೋಃ|| 


೧೦೩೬ 


೧೦೩೭ 


೧೦೩೮ 


೧೦೩೪, ಈ ಶ್ಲೋಕದಲ್ಲಿ ಹೇಳುವ ಏಳು ಶಬ್ದಗಳು ವಿಶೇಷ್ಯಾನುರೋಧವಾಗಿಮೂರು 
ಲಿಂಗಗಳಲ್ಲಿಯೂ ಇರುತ್ತವೆ: ಸಮ , ತುಲ್ಯ , ಸದೃಕ್ಷ , ಸದೃಶ, ( ಸ್ತ್ರೀ ಸದೃಶೀ ), ಸದೃಶ್ , 
ಸಾಧಾರಣ (- ಸ್ತ್ರೀ , ಸಾಧಾರಣೀ , ಸಾಧಾರಣಾ), ಸಮಾನ = ಸಮಾನವಾದದ್ದು . 

೧೦೩೫ - ೧೦೩೬ . ನಿಭಾದಿ ಶಬ್ದಗಳು ಸಮಾಸದ ಉತ್ತರ ಪದದಲ್ಲಿ ಮಾತ್ರ ಪ್ರಯುಕ್ತ 
ವಾಗಿ ಸಮಾನ ಎಂಬ ಅರ್ಥವನ್ನು ಬೋಧಿಸುತ್ತವೆ. ವಿಶೇಷ್ಯಾನುರೋಧವಾಗಿ ಮೂರು 
ಲಿಂಗಗಳಲ್ಲಿಯೂ ಇರುತ್ತವೆ, ಉದಾ : ಚಂದ್ರನಿಭಂ, ಮುಖಂ, ಚಂದ್ರಿಕಾನಿಭಾ ಕೀರ್ತಿ . 
ನಿಭ, ಸಂಕಾಶ, ನೀಕಾಶ, ಪ್ರತೀಕಾಶ, ಉಪಮ . ಹೀಗೆಯೇ ಭೂತ, ರೂಪ, ಕಲ್ಪ . ಉದಾ 
ಪಿತೃಭೂತಃಕರಣ್ಯಾ, ವಿಧಾ, ಧೃತ್ಯಾ , ಶೃತಿ ( ಸ್ತ್ರೀ ), ಭರ್ಮನ್ , ವೇತನ, ಭರಣ್ಯ , ಭರಣ, 
ಮೂಲ್ಯ ( ನ), ನಿರ್ವಶ, ಪಣ ( ಪು) = ಸಂಬಳ, ಕೂಲಿ, 

೧೦೩೬- ೧೦೩೭ . ಸುರಾ, ಹಲಿಪ್ರಿಯಾ, ಹಾಲಾ, ಪರಿಸುತ್ , ವರುಣಾತ್ಮಜಾ, 
ಗಂಧೋತ್ತಮಾ, ಪ್ರಸನ್ನಾ , ಇರಾ, ಕಾದಂಬರಿ , ಪರಿಶ್ರುತಾ, ಮದಿರಾ ( ಸ್ತ್ರೀ ), ಕಶ್ಯ , ಮದ್ಯ 
( ನ) = ಹೆಂಡ, ಅವದಂಶ ( ಪು) = ನಂಜಿಕೊಳ್ಳತಕ್ಕ ವಸ್ತು -ಉಪ್ಪಿನ ಕಾಯಿ ಮೊದಲಾದದ್ದು . 

೧೦೩೮. ಶುಂಡಾ ( ಸ್ತ್ರೀ ), ಪಾನ, ಮದಸ್ಥಾನ ( ನ) = ಹೆಂಡವನ್ನು ಕುಡಿಯುವ ಸ್ಥಳ. 
ಮಧುರವಾರ, ಮಧುಕ್ರಮ ( ಪು) = ಮದ್ಯಪಾನದ ಕ್ರಮ ; ಮದ್ಯಪಾನ ಮಾಡುವ ಸಮಯ. 
ಮಧ್ಯಾಸವ, ಮಾಧವಕ ( ಪು), ಮಧು ( ನ) = ಹಿಪ್ಪೆಹೂವಿನಿಂದಾದ ಮದ್ಯ , ಮಾರ್ದ್ವಿಕ! 
( ನ) = ದ್ರಾಕ್ಷಿ ಹಣ್ಣಿನ ಮದ್ಯ . 


ಮಾಧೀಕ( ನ) ಎಂಬ ಪಾಠಾಂತರದಲ್ಲಿ ಹಿಪ್ಪೆ ಹೂವಿನ ಮದ್ಯಕ್ಕೆ ಹೆಸರು. 


೨೦೬ 

ಅಮರಕೋಶ: ೨ 
ಮೈರೇಯಮಾಸವ: ಶೀಧುರ್ಮದಕೊ ಜಗಲಸ್ಪಮೌ | 
ಸಂಧಾನಂ ಸ್ವಾದಭಿಷವಃ ಕಿಂ ಪುಂಸಿ ತು ನಗ್ನಹೂಃ|| ೧೦೩೯ 
ಕಾರೋತ್ತರಃ ಸುರಾಮಂಡಮಾಪಾನಂ ಪಾನಗೋಷ್ಠಿಕಾ | 
ಚಷಕೋsಸ್ತ್ರೀ ಪಾನಪಾತ್ರಂ ಸರಕೋsಪ್ಯನುತರ್ಷಣಮ್ || ೧೦೪೦ 
ಧೂರ್ತೊ sಕ್ಷದೇವೀ ಕಿತವೋಕ್ಷಧೂರ್ತೊ ದ್ಯೋತಕೃತ್ಸಮಾಃ| 
ಸ್ಯುರ್ಲಗ್ನಕಾ: ಪ್ರತಿಭುವಃ ಸಭಿಕಾ ದ್ಯೋತಕಾರಕಾಃ || 

೧೦೪೧ 
ದ್ರೂತೋsಸ್ತ್ರಿಯಾಮಕ್ಷವತೀ ಕೈತವಂ ಪಣ ಇತ್ಯಪಿ | 
ಪಣೋ …ಕ್ಷೇಷುಗೃಹೋಕ್ಷಾಸ್ತು ದೇವನಾ ಪಾಶಕಾಶ್ಚತೇ || ೧೦೪೨ 
ಪರಿಣಾಯಸ್ತು ಶಾರೀಣಾಂ ಸಮಂತನ್ನಯನೇsಯಾಮ್ | 
ಅಷ್ಟಾಪದಂ ಶಾರಿಫಲಂ ಪ್ರಾಣಿತಂಸಮಾಹ್ವಯಃ|| ೧೦೪೩ 
- ೧೦೩೯ . ಮೈರೇಯ ( ನ), ಆಸವ, ಶೀಧು ( ಪು) = ಕಬ್ಬಿನ ಹಾಲು ಮುಂತಾದವುಗಳಿಂದ 
ಮಾಡಿದ ಬೇರೆ ಬೇರೆ ಜಾತಿಯ ಮದ್ಯ , ಮೇದಕ , ಜಗಲ ( ಪು)= ಮದ್ಯವನ್ನು ತಯಾರಿಸಲು 
ಬೇಕಾಗುವ ವಸ್ತು , ಸಂಧಾನ ( ನ), ಅಭಿಷವ ( ಪು) = ಮದ್ಯವನ್ನು ತಯಾರಿಸುವುದು 
( Distilling), ಕಿಣ್ವ ( ನ), ನಗ್ನಹೂ ( ಪು) = ಹೆಂಡವು ಹುಳಿಯಾಗಲು ಉಪಯೋಗಿಸುವ 
ವಸ್ತು : ಕುಡುಕರ ಕೂಗಾಟ . 
- ೧೦೪೦ . ಕಾರೋತ್ತರ ( ಪು), ಸುರಾಮಂಡ ( ನ) = ಹೆಂಡದ ತಿಳಿ , ಆಪಾನ ( ನ), ಪಾನ 
ಗೋಷ್ಠಿಕಾ ( ೩ ) = ಹೆಂಡಕುಡಿಯುವವರ ಗೋಷ್ಠಿ, ಚಷಕ ( ಪು . ನ), ಪಾನಪಾತ್ರ ( ನ) = ಹೆಂಡ 
ವನ್ನು ಕುಡಿಯುವ ಬಟ್ಟಲು, ಸರಕ ( ಪು. ನ), ಅನುತರ್ಷಣ ( ನ) = ಹೆಂಡವನ್ನು ಬಡಿಸುವುದು ; 
ಹೆಂಡವನ್ನು ಕುಡಿಯುವ ಬಟ್ಟಲು. 

೧೦೪೧. ಧೂರ್ತ, ಅಕ್ಷದೇವಿನ್ , ಕಿತವ, ಅಕ್ಷಧೂರ್ತ, ದೂತಕೃತ್ ( ಪು)=ಜೂಜಾಡ 
ತಕ್ಕವನು, ಜೂಜುಕೋರ, ಲಗ್ನಕ, ಪ್ರತಿಭೂ ( ಪು) = ಹೊಣೆಗಾರ , ಜಾಮೀನು ಹೇಳಿದವನು. 
ಸಭಿಕ, ದ್ಯೋತಕಾರಕ ( ಪು)=ಜೂಜುಕಟ್ಟೆಯನ್ನು ನಡೆಸುವವನು. 
- ೧೦೪೨. ಡ್ಯೂತ ( ಪು. ನ), ಅಕ್ಷವತೀ ( ಸ್ತ್ರೀ ), ಕೈತವ ( ನ), ಪಣ ( ಪು) = ಜೂಜು. 
ಪಣ , ಗೃಹ ( ಪು) = ಪಗಡೆಯಾಟದಲ್ಲಿ ಕಟ್ಟುವ ಪಂತ, ಪಂದ್ಯ , ಅಕ್ಷ , ದೇವನ, ಪಾಶಕ 
( ಪು) = ಪಗಡೆಕಾಯಿ . 

೧೦೪೩ . ಪರಿಣಾಯ ( ಪು) = ಪಗಡೆಕಾಯಿ ನಡೆಸುವುದು . ಅಷ್ಟಾಪದ , ಶಾರಿಫಲ 


೨೦೭ 


೧೦. ಶೂದ್ರವರ್ಗ : 
ಉಕ್ತಾಭೂರಿಪ್ರಯೋಗತ್ನಾದೇಕಸ್ಮಿನ್ ಯೇsತ್ರ ಯೌಗಿಕಾಃ || 
ತಾದ್ದ ರ್ಮ್ಯಾದಸ್ಯತೋ ವೃತ್ತಾವೂಹ್ಯಾ ಲಿಂಗಾಂತರೇsಪಿ ತೇ || ೧೦೪೪ 

ಇತಿ ಶೂದ್ರವರ್ಗ: 
ಇತ್ಯಮರಸಿಂಹಕೃತ್‌ ನಾಮಲಿಂಗಾನುಶಾಸನೇ | 
ದ್ವಿತೀಯಕಾಂಡೋ ಭೂಮ್ಯಾದಿ ಸಾಂಗ ಏವ ಸಮರ್ಥಿತಃ || ೧೦೪೫ 

ಇತಿ ನಾಮಲಿಂಗಾನುಶಾಸನೇ ದ್ವಿತೀಯಕಾಂಡಂ 

ಸಂಪೂರ್ಣಮ್ 
( ನ) = ಪಗಡೆಯಾಡುವ ಹಲಿಗೆ, ಪ್ರಾಣಿದೂತ( ನ),ಸಮಾಹೃಯ ( ಪು) =ಕೋಳಿಮೊದಲಾದ 
ಪ್ರಾಣಿಗಳ ಪಂದ್ಯ . 

೧೦೪೪, ಇಲ್ಲಿ ಯೌಗಿಕಗಳಾದ ಮಾಲಾಕಾರಾದಿ ಶಬ್ದಗಳನ್ನು ಪ್ರಯೋಗ ಬಾಹುಳ್ಯ 
ವನ್ನನುಸರಿಸಿ ಒಂದೇ ಪುಲ್ಲಿಂಗದಲ್ಲಿ ಹೇಳಲಾಗಿದೆ. ಆ ಶಬ್ದಗಳ ಸಿದ್ದಿಗೆ ಪ್ರಯೋಜಕವಾದ 
ಧರ್ಮವು ಬೇರೆ ಎಡೆಯಲ್ಲಿ ಬಂದಾಗ ಲಿಂಗಾಂತರಗಳಾದ ಸ್ತ್ರೀ ನಪುಂಸಕಗಳಲ್ಲಿಯೂ ಆ 
ಶಬ್ದಗಳು ವರ್ತಿಸುತ್ತವೆ. 

ವಿವರಣೆ :- ಮಾಲಾಕಾರ , ವೈಣಿಕ ಮುಂತಾದವು ಮಾಲೆಯನ್ನು ಕಟ್ಟುವುದು, ವೀಣೆ 
ಯನ್ನು ನುಡಿಸುವುದು ಎಂಬ ಕ್ರಿಯೆಯ ಯೋಗದಿಂದಾದ ಯೌಗಿಕ ಶಬ್ದಗಳು . ಇವು 
ಪುಲ್ಲಿಂಗಗಳೆಂದು ತಿಳಿಸಲಾಗಿದೆ. ಆದರೆ ಈ ಕ್ರಿಯಾಯೋಗವು ಬೇರೆ ಎಡೆಯಲ್ಲಿಯೂ 
ಬರಬಹುದು. ಉದಾ: ಮಾಲಾಕಾರೀ ವೈಣಿಕೀ ವಾ ಸ್ತ್ರೀ , ಮಾಲಾಕಾರಂ ವೈಣಿಕಂ ವಾ 
ಕುಲಮ್ , ಆದ್ದರಿಂದ ಇಂಥ ಶಬ್ದಗಳನ್ನು ಅರ್ಥಾನುಸಾರವಾಗಿ ಲಿಂಗಾಂತರದಲ್ಲಿಯೂ 
ಪ್ರಯೋಗಿಸಬಹುದು. 

ಕರಣ , ಮಾಗಧ ಮುಂತಾದವು ಜಾತಿವಾಚಕಗಳು. ಇವು ಯೌಗಿಕಗಳಲ್ಲ . ಇವೂ ಸಹ 
ಅರ್ಥಾನುಸಾರವಾಗಿ ಕರಣೀ , ಮಾಗಧೀ ಎಂದು ಲಿಂಗಾಂತರವನ್ನು ಪಡೆಯುತ್ತವೆ. ಈ 
ಸೂಚನೆಯು ಶೂದ್ರವರ್ಗಕ್ಕೆ ಮಾತ್ರವೇ ಅಲ್ಲ , ದ್ವಿತೀಯ ಕಾಂಡದ ಎಲ್ಲ ವರ್ಗಗಳಿಗೂ 
ಅನ್ವಯಿಸುತ್ತದೆ. 

೧೦೪೫. ಅಮರಸಿಂಹನ ಕೃತಿಯಾದ ನಾಮಲಿಂಗಾನುಶಾಸನದಲ್ಲಿ ಭೂಮಿವರ್ಗ 
ಮುಂತಾದವುಗಳಿಂದ ಯುಕ್ತವಾದ ದ್ವಿತೀಯಕಾಂಡವು ಈ ರೀತಿಯಲ್ಲಿ ಸಾಂಗವಾಗಿ 
ವಿವರಿಸಲ್ಪಟ್ಟಿತು. 


ತೃತೀಯಕಾಂಡಮ್ 
ವಿಶೇಷ್ಯನಿಫ್ಟ್ : ಸಂಕೀರ್ಣ್ನರ್ಾನಾರ್ಥ್ಯರತ್ಯಯ್ಕೆರಪಿ 
ಲಿಂಗಾದಿಸಂಗ್ರಹೈರ್ವಗರ್ಾಸ್ಪಾಮಾನ್ಯ ವರ್ಗಸಂಶಯಾಃ|| 

೧. ವಿಶೇಷ್ಯ ನಿಮ್ಮವರ್ಗ: 
ದಾರಾದ್ಯರ್ಯದ್ವಿಶೇಷ್ಯಂ ಯಾದೃಶ್ಯ : ಪ್ರಸ್ತುತಂ ಪದ್ಮ : | 
ಗುಣದ್ರವ್ಯಕ್ರಿಯಾಶಬ್ದಾಸ್ತಥಾ ಸ್ಯುಸ್ತಸ್ಯ ಭೇದಕಾಃ || 

೧೦೪೭ 
ತೃತೀಯ ಕಾಂಡ 
೧೦೪೬ . ಈ ಸಾಮಾನ್ಯ ಕಾಂಡದಲ್ಲಿ ವಿಶೇಷ್ಯನಿಮ್ಮ , ಸಂಕೀರ್ಣ, ನಾನಾರ್ಥ, ಅವ್ಯಯ, 
ಲಿಂಗಾದಿಸಂಗ್ರಹ- ಇವುಗಳಿಂದ ಕೂಡಿದ ಐದು ವರ್ಗಗಳಿವೆ. ಈ ವರ್ಗಗಳು, 
ವರ್ಗಸಂಶಯಾಃ ಹಿಂದೆ ಹೇಳಿದ ಸ್ವರ್ಗಾದಿ ವರ್ಗಗಳಿಗೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದ ಸಾಧಾರಣ 
ಶಬ್ದಗಳಿಂದ ಕೂಡಿವೆ. 
- ಟಿಪ್ಪಣಿ ಇಲ್ಲಿ ಉಕ್ತವಾದ ಸುಕೃತಿ ಮುಂತಾದ ಶಬ್ದಗಳು ಹಿಂದೆ ಹೇಳಿದ ದೇವ, 
ಮನುಷ್ಯ ಮುಂತಾದವುಗಳೊಡನೆ ಪ್ರಯೋಗಿಸಲು ಅರ್ಹವಾದ ಸಾಧಾರಣ ಶಬ್ದಗಳು . 

ವಿಶೇಷ್ಯನಿಷ್ಟ ವರ್ಗ 
೧೦೪೭ . ಈ ವರ್ಗದಲ್ಲಿ ಯಾವ ಯಾವ ಲಿಂಗ ಸಂಖ್ಯಾ ವಿಶಿಷ್ಟವಾದ ಸ್ತ್ರೀ , ದಾರ 
ಮುಂತಾದ ಪದಗಳಿಂದ ವಿಶೇಷ್ಯವುಪ್ರಸ್ತುತವಾಗಿರುತ್ತಿದೆಯೋ , ಅದರ ವಿಶೇಷಣಗಳಾದ 
ಗುಣ ದ್ರವ್ಯಕ್ರಿಯಾ ಶಬ್ದಗಳು ಆಯಾ ಲಿಂಗ ಸಂಖ್ಯೆಗಳನ್ನೇ ಪಡೆಯುತ್ತವೆ. 

ವಿವರಣೆ ವಿಶೇಷಣವು ಯಾವಾಗಲೂ ಗುಣ ದ್ರವ್ಯಕ್ರಿಯೆಗಳಲ್ಲಿ ಯಾವುದಾದ 
ರೊಂದನ್ನು ನಿಮಿತ್ತವಾಗಿಟ್ಟುಕೊಂಡು ಪ್ರವರ್ತಿಸುತ್ತದೆ. ಹೇಗೆಂದರೆ - ಸುಕೃತಿ, ದಂಡಿ, 
ಪಾಚಕ - ಇವು ಮೂರೂ ವಿಶೇಷಣಗಳೇ . ಸುಕೃತಿ ಶಬ್ದದಲ್ಲಿ ಸುಕೃತವೆಂಬ ಗುಣವೂ , 
ದಂಡಿ ಶಬ್ದದಲ್ಲಿ ದಂಡವೆಂಬ ದ್ರವ್ಯವೂ , ಪಾಚಕ ಶಬ್ದದಲ್ಲಿ ಪಾಕವೆಂಬ ಕ್ರಿಯೆಯೂ 
ಆಯಾ ಶಬ್ದಗಳ ಸಿದ್ದಿಗೆ ನಿಮಿತ್ತಗಳು, ಯಾವ ವಿಶೇಷಣವನ್ನು ತೆಗೆದುಕೊಂಡರೂ 
ಗುಣದ್ರಕ್ರಿಯೆಗಳಲ್ಲೊಂದು ಪ್ರವೃತ್ತಿ ನಿಮಿತ್ತವಾಗಿ ಇರುತ್ತದೆ. ಈ ಶಬ್ದಗಳು ವಿಶೇಷ್ಯದ 


೨೦೯ 


೧೦೪೮ 


00 


೧. ವಿಶೇಷ್ಯನಿಷ್ಟವರ್ಗ: 
ಕ್ಷೇಮಂಕರೋsರಿಷ್ಟತಾತಿವತಾತಿಶೈವಂಕರಃ | | 
ಸುಕೃತೀ ಪುಣ್ಯವಾನ್ ಧನ್ನೋ ಮಹೇಚ್ಚಸ್ತು ಮಹಾಶಯಃ|| 
ಹೃದಯಾಲುಸ್ಸುಹೃದಯೋ ಮಹೋತ್ಸಾಹೋ ಮಹೋದ್ಯಮ: | 
ಪ್ರವೀಣ್ ನಿಪುಣಾಭಿಭವಿಜ್ಞನಿಷ್ಠಾ ತಶಿಕ್ಷಿತಾಃ|| 
ವೈಜ್ಞಾನಿಕಃ ಕೃತಮುಖಃಕೃತೀ ಕುಶಲ ಇತ್ಯಪಿ | 
ಪೂಜ್ಯ: ಪ್ರತೀಕ್ಷ್ಮಸ್ವಾಂಶಯಿಕಸ್ಸಂಶಯಾಪನ್ನಮಾನಸ: || 
ದಕ್ಷಿಣೇಯೋ ದಕ್ಷಿಣಾರ್ಹಸ್ತತ್ರ ದಕ್ಷಿಣ್ಯ ಇತ್ಯಪಿ | 
#ುರ್ವದಾನ್ಯ ಸ್ಕೂಲಲಕ್ಷದಾನಶ್ಲೋಂಡಾ ಬಹುಪ್ರದೇ || 


೧೦೪೯ 


೧೦೫೦ 


೧೦೫೧ 


ಲಿಂಗ ಸಂಖ್ಯೆ ಗಳನ್ನನುಸರಿಸುತ್ತವೆ. ಉದಾ: ಸುಕೃತಿನೀ ಸ್ತ್ರೀ , ಸುಕೃತಿನೋ ದಾರಾಃ, ಸುಕೃತಿ 
ಕಲತ್ರಮ್ . 

ಈ ವರ್ಗದಲ್ಲಿ ಹೇಳುವ ಶಬ್ದಗಳು ಮೂರು ಲಿಂಗಗಳಲ್ಲಿಯೂ ಇರುತ್ತವೆ. ಸ್ತ್ರೀಲಿಂಗ 
ದಲ್ಲಿ ರೂಪವಿಶೇಷಗಳಿದ್ದರೆ, ಅಲ್ಲಲ್ಲಿ ತಿಳಿಸಲಾಗುವುದು. ಕೆಲವು ಪ್ರಸಿದ್ದ ಪದಗಳ ಅರ್ಥ 
ವನ್ನು ಪುಲ್ಲಿಂಗಾನುಸಾರವಾಗಿ ಬರೆದಿದೆ. 
- ೧೦೪೮. ಕ್ಷೇಮಂಕರ, ಅರಿಷ್ಟತಾತಿ, ಶಿವತಾತಿ, ಶಿವಂಕರ = ಶುಭವನ್ನು ಮಾಡುವವನು. 
ಸುಕೃತಿನ್ , ಪುಣ್ಯವತ್ , ಧನ್ಯ ( - ಸ್ತ್ರೀ . ಸುಕೃತಿನೀ , ಪುಣ್ಯವತೀ ) = ಪುಣ್ಯಶಾಲಿ. ಮಹೇಚ್ಚ, 
ಮಹಾಶಯ =ಶ್ರೇಷ್ಠವಾದ ಅಭಿಪ್ರಾಯವುಳ್ಳವನು. 

೧೦೪೯ - ೧೦೫೦. ಹೃದಯಾಲು, ಸು (ಸ) ಸಹೃದಯ - ಶುದ್ದ ಮನಸ್ಸುಳ್ಳವನು. 
ಮಹೋತ್ಸಾಹ, ಮಹೋದ್ಯಮ = ಮಹತ್ತರವಾದ ಕಾರ್ಯವನ್ನು ಸಾಧಿಸಲು ಯತ್ನಿಸ 
ತಕ್ಕವನು. ಪ್ರವೀಣ, ನಿಪುಣ, ಅಭಿಜ್ಞ , ವಿಜ್ಞ ನಿಷ್ಣಾತ, ಶಿಕ್ಷಿತ, ವೈಜ್ಞಾನಿಕ , ಕೃತಮುಖ , 
ಕೃತಿನ್ , ಕುಶಲ ( - ಸ್ತ್ರೀ . ವೈಜ್ಞಾನಿಕೀ , ಕೃತಿನಿ )= ಪ್ರವೀಣ, ಜಾಣ, ಪೂಜ್ಯ, ಪ್ರತೀಕ್ಷ್ಯ 
ಪೂಜೆಗೆ ಅರ್ಹನಾದವನು. ಸಾಂಶಯಿಕ=( ಸ್ತ್ರೀ . ಸಾಂಶಯಿಕೀ ) = ಸಂದೇಹ ಪಡತಕ್ಕವನು ; 
ಸಂದೇಹಕ್ಕೆ ವಿಷಯನಾದವನು. 

೧೦೫೧. ದಕ್ಷಿಣೀಯ, ದಕ್ಷಿಣಾರ್ಹ, ದಕ್ಷಿಣ್ಯ = ದಕ್ಷಿಣೆಗೆ ಅರ್ಹನಾದವನು. ವದಾನ್ಯ , 
ಸ್ಕೂಲಲಕ್ಷ (ಕ್ಷ್ಮ , ದಾನಶಂಡ, ಬಹುಪ್ರದ= ಬಹಳವಾಗಿ ದಾನಮಾಡತಕ್ಕವನು. 
- ೧೦೫೨. ಜೈವಾತೃಕ, ಆಯುಷ್ಕೃತ್ ( ಸ್ತ್ರೀ , ಆಯುಷ್ಮತೀ ) = ದೀರ್ಘಾಯು. 
ಅಂತರ್ವಾಣಿ, ಶಾಸ್ತ್ರವಿದ್ = ಶಾಸ್ತ್ರಜ್ಞ, ಪರೀಕ್ಷಕ, ಕಾರಣಿಕ ( ಸ್ತ್ರೀ , ಪರೀಕ್ಷಿಕಾ, 


೨೧೦ 


ಅಮರಕೋಶಃ೩ 


ಜೈವಾತ್ಸಕಸ್ಸಾದಾಯುಷ್ಮಾನಂತರ್ವಾಣಿಸ್ತು ಶಾಸ್ತ್ರವಿತ್ | | 
ಪರೀಕ್ಷಕಃ ಕಾರಣಿಕೋ ವರದಸ್ತು ಸಮರ್ಧಕಃ|| 

೧೦೫೨ 
ಹರ್ಷಮಾಣೋ ವಿಕುರ್ವಾಣ: ಪ್ರಮನಾ ಹೃಷ್ಟಮಾನಸ: | | 
ದುರ್ಮನಾ ವಿಮನಾ ಅಂತರ್ಮನಾಸ್ಸಾದು ಉನ್ಮನಾಃ|| ೧೦೫೩ 
ದಕ್ಷಿಣೇ ಸರಿದಾರೌ ಸುಕಲೋ ದಾತೃಭೋಕ್ತರಿ ! 
ತತ್ಪರೇ ಪ್ರಸಿತಾಸಕ್ಕಾವಿಷ್ಠಾರ್ಥದ್ಯುಕ್ತ ಉತ್ಸುಕಃ|| 

೧೦೫೪ 
ಪ್ರತೀತೇ ಪ್ರಥಿತಖ್ಯಾತವಿತ್ತವಿಜ್ಞಾತವಿಶ್ರುತಾಃ | | 
ಗು : ಪ್ರತೀತೇ ತು ಕೃತಲಕ್ಷಣಾಹತಲಕ್ಷಣೇ || 

೧೦೫೫ 
ಇಭ್ಯ ಆಡೋ ಧನೀ ಸ್ವಾಮೀ ಶ್ವೇಶ್ವರಃ ಪತಿರೀಶಿತಾ | 
ಅಧಿಭೂರಾಯ ನೇತಾ ಪ್ರಭುಃ ಪರಿವೃಥೋsಧಿಪಃ | ೧೦೫೬ 
ಅಧಿಕರ್ದ್ದಿಸೃಮೃದ್ದಸ್ವಾತ್ಯುಟುಂಬವ್ಯಾಹೃತಸ್ತು ಯಃ | 
ಸ್ಯಾಭ್ಯಾಗಾರಿಕಸ್ತಸ್ಮಿನ್ನುಪಾಧಿಶ್ಚ ಪುಮಾನಯಮ್ || 

೧೦೫೭ 
ಕಾರಿಣಿಕಿ ) = ಪರೀಕ್ಷಿಸುವವನು. ವರದ, ಸಮರ್ಧಕ ( ಸ್ತ್ರೀ . ಸಮರ್ಧಿಕಾ)= ಬೇಡಿದುದನ್ನು 
ಕೊಡತಕ್ಕವನು. 

೧೦೫೩ . ಹರ್ಷಮಾಣ , ವಿಕುರ್ವಾಣ, ಪ್ರಮನಸ್ , ಹೃಷ್ಟಮಾನಸ = ಸಂತುಷ್ಟ . 
ದುರ್ಮನಸ್ , ವಿಮನಸ್ , ಅಂತರ್ಮನಸ್ = ಖೇದದಿಂದಕೂಡಿದ ಮನಸ್ಸುಳ್ಳವನು. ಉತ್ನ, 
ಉನ್ಮನಸ್ =ಪ್ರಿಯವಸ್ತುವನ್ನು ಪಡೆಯಲು ಮನಸ್ಸುಳ್ಳವನು. 
- ೧೦೫೪, ದಕ್ಷಿಣ, ಸರಲ, ಉದಾರ = ಋಜುಬುದ್ದಿಯವನು. ಸುಕಲ = ತ್ಯಾಗಭೋಗ 
ಗಳುಳ್ಳವನು. ತತ್ಪರ, ಪ್ರಸಿತ, ಆಸಕ್ತ = ಆಸಕ್ತಿಯುಳ್ಳವನು. ಉತ್ಸುಕ= ಇಷ್ಟವನ್ನು ಪಡೆಯಲು 
ಉತ್ಸಾಹವುಳ್ಳವನು . 

೧೦೫೫, ಪ್ರತೀತ, ಪ್ರಥಿತ, ಖ್ಯಾತ, ಪಿತ್ತ , ವಿಜ್ಞಾತ, ವಿಶ್ರುತ= ಪ್ರಸಿದ್ದ . ಕೃತಲಕ್ಷಣ, 
ಆಹತಲಕ್ಷಣ - ಸದ್ಗುಣಗಳಿಂದ ಪ್ರಸಿದ್ದ . 

೧೦೫೬ , ಇಭ್ಯ , ಆಧ್ಯ , ಧನಿನ್, ( - ಸ್ತ್ರೀ , ಧನಿನಿ ) = ಹಣವಂತ, ಸ್ವಾಮಿನ್, ಈಶ್ವರ, 
ಪತಿ, ಈಶಿತೃ , ಅಧಿಭೂ , ನಾಯಕ, ನೇತೃ, ಪ್ರಭು, ಪರಿವೃಢ, ಅಧಿಪ ( - ಸ್ತ್ರೀ ಸ್ವಾಮಿನೀ , 
ಈಶಿತ್ರೀ , ನಾಯಿಕಾ, ನೇತ್ರೀ , ಪ್ರಭೋ ಪ್ರಭು) = ಒಡೆಯ . 
- ೧೦೫೭. ಅಧಿರ್ಕ , ಸಮೃದ್ದ = ಬಹಳ ಸಂಪತ್ತುಳ್ಳವನು. ಅಭ್ಯಾಗಾರಿಕ ( ಸ್ತ್ರೀ 
ಅಭ್ಯಾಗಾರಿಕಾ) ಉಪಾಧಿ (ನಿತ್ಯಪುಲ್ಲಿಂಗ)=ಕುಟುಂಬ ಪೋಷಣೆಯಲ್ಲಿ ಆಸಕ್ತ . 


00 


೧೦೫೮ 


೧೦೫೯ 


೧. ವಿಶೇಷ್ಯನಿಷ್ಟವರ್ಗ : 
ವರಾಂಗರೂಪೋಪೇತೋ ಯಃ ಸಿಂಹಸಂಹನನೂ ಹಿ ಸಃ | 
ನಿರ್ವಾರ್ಯ: ಕಾರ್ಯಕರ್ತಾ ಯಃ ಸಂಪನ್ನಸೃಸಂಪದಾ || 
ಅವಾಚಿ ಮೂಕೋsಥ ಮನೋಜವಸಃ ಪಿತೃಸನ್ನಿಭಃ| 
ಸತ್ಯಾಂಲಕೃತಾಂ ಕನ್ಯಾಂ ಯೋ ದದಾತಿ ಸ ಕುದ: || 
ಲಕ್ಷ್ಮೀವಾನ್ ಲಕ್ಷ್ಮಣಲಕ್ಕೀಮಾನ್ ೩ಗ್ಗಸ್ತು ವತ್ಸಲಃ| | 
ಸ್ಯಾಯಾಲು: ಕಾರುಣಿಕ: ಕೃಪಾಲುರತಸ್ಸಮಾಃ|| 
ಸ್ವತಂತ್ರೋಪಾವೃತಃಸ್ಮರೀ ಸ್ವಚ್ಛಂದೋ ನಿರವಗ್ರಹಃ | 
ಪರತಂತ್ರ : ಪರಾಧೀನಃ ಪರವಾನ್ನಾಥವಾನಪಿ !! 
ಅಧೀನೋ ನಿಷ್ಟು ಆಯಸ್ವಚ್ಛಂದೋ ಗೃಹ್ಯಕೊSಷ್ಯಸೌ | 
ಖಲಪೂ :ಸ್ಯಾಹುಕರೋ ದೀರ್ಘಸೂತ್ರಶ್ನಿರಕ್ರಿಯಃ|| 


೧೦೬೦ 


೧೦೬೧ 


೧೦೬೨ 


೧೦೫೮. ಸಿಂಹಸಂಹನನ= ದೃಢವಾದ ಮೈಕಟ್ಟುಳ್ಳ ರೂಪಶಾಲಿ, ನಿರ್ವಾರ್ಯ 
(ನಿರ್ಧಾರ್ಯ) = ಧೈರ್ಯದಿಂದ ಕಾರ್ಯವನ್ನು ನಡೆಸುವ ಸತ್ಯಶಾಲಿ. . 

೧೦೫೯ . ಮೂಕ= ಮೂಗ, ಮಾತುಬಾರದವನು . ಮನೋಜವಸ - ತಂದೆಗೆ ಸಮಾನ 
ನಾದವನು ( ಚಿಕ್ಕಪ್ಪ ಇತ್ಯಾದಿ).ಕೂಕುದ = ಅಲಂಕೃತಳಾದ ಕನೈಯನ್ನು ಸತ್ಕಾರಪೂರ್ವಕವಾಗಿ 
ಮದುವೆಮಾಡಿಕೊಡತಕ್ಕವನು. 

೧೦೬೦. ಲಕ್ಷ್ಮೀವತ್ , ಲಕ್ಷ್ಮಣ,ಶ್ರೀಲ,ಶ್ರೀಮತ್( ಸ್ತ್ರೀ . ಲಕ್ಷ್ಮೀವತೀ ,ಶ್ರೀಮತಿ ) 
= ಭಾಗ್ಯಶಾಲಿ ; ತೇಜಸ್ವಿ : ಲಕ್ಷಣವಂತ, ಸ್ನಿಗ್ಧ, ವತ್ಸಲ=ಪ್ರೀತಿಯುಳ್ಳವನು. ದಯಾಲು, 
ಕಾರುಣಿಕ, ಕೃಪಾಲು, ಸೂರತ ( ಸ್ತ್ರೀ ಕಾರುಣಿಕಿ ) = ಕಾರುಣ್ಯವುಳ್ಳವನು. 

೧೦೬೧. ಸ್ವತಂತ್ರ , ಅಪಾವೃತ, ಸ್ಪಿರಿನ್ , ಸ್ವಚ್ಛಂದ, ನಿರವಗ್ರಹ ಸ್ತ್ರೀ ಸೈರಿಣಿ ) 
= ಸ್ವತಂತ್ರ . ಪರತಂತ್ರ , ಪರಾಧೀನ, ಪರವತ್ , ನಾಥವತ್ ( ಸ್ತ್ರೀ ಪರವತೀ , ನಾಥವತಿ ) 
= ಪರಾಧೀನ. 

೧೦೬೨. ಅಧೀನ, ನಿಮ್ಮ , ಆಯತ್ತ, ಅಸ್ವಚ್ಛಂದ, ಗೃಹ್ಯಕ = ಅಧೀನ, ಪರತಂತ್ರಾದಿ 
ಶಬ್ದಗಳು ಪರ್ಯಾಯಗಳೆಂದು ಕೆಲವರು . ಖಲಪೂ , ಬಹುಕರ ( ಸ್ತ್ರೀ . ಬಹುಕರೀ ) = ಕಣ 
ವನ್ನು ಗುಡಿಸುವವನು. ದೀರ್ಘಸೂತ್ರ, ಚರಕ್ರಿಯ = ಸಾವಕಾಶವಾಗಿ ಕೆಲಸಮಾಡುವವನು . 


| ಮನೋಜವ, ಮನೋಜವಸ್ ಎಂಬ ರೂಪಾಂತರಗಳೂ ಉಂಟು. 


೨೧೨ 


ಅಮರಕೋಶ: ೩ 


ಜಾಲೋsಸಮೀಕ್ಷಕಾರೀ ಸ್ಯಾತ್ಯುಂಠಿ ಮಂದಃಕ್ರಿಯಾಸು ಯಃ | 
ಕರ್ಮಕ್ಷಮೋsಂಕರ್ಮಿಣ: ಕ್ರಿಯಾವಾನ್ ಕರ್ಮಸೂದ್ಯತಃ|| ೧೦೬೩ 
ಸ ಕಾರ್ಮ: ಕರ್ಮಶೀಲೋ ಯಃ ಕರ್ಮಶೂರಸ್ಸು ಕರ್ಮಠಃ| 
ಭರಣ್ಯಭುಕ್ಕರ್ಮಕರಃ ಕರ್ಮಕಾರಸ್ಸು ತಯಃ| 

೧೦೬೪ 
ಅಪಸ್ಸಾತೋ ಮೃತಸ್ಸಾತ ಆಮಿಷಾಶೀ ತು ಶೌಷ್ಕಲಃ|| 
ಬುಭುಕ್ಷಿತಃ ಸ್ಯಾತ್ ಕುಧಿತೋ ಜಿಘತ್ತುರಶನಾಯಿತಃ|| ೧೦೬೫ 
ಪರಾನ್ನ : ಪರಪಿಂಡಾ ಭಕ್ಷಕೋ ಘಸ್ಮರೋsದ್ಮರ: || 
ಆದ್ರೂನಃಸ್ಯಾದೌದರಿಕೋ ವಿಜಿಗೀಷಾವಿವರ್ಜಿತೇ || 

೧೦೬೬ 
ಉಭಾವಾತ್ಮಭರಿ: ಕುಕ್ಷಿಂಭರಿ:ಸೋದರಪೂರಕೇ | 
ಸರ್ವಾನಸ್ಸು ಸರ್ವಾನ್ನಭೋಜೀ ಗೃಧ್ರುಸ್ತು ಗರ್ಧನಃ|| ೧೦೬೭ 

೧೦೬೩ . ಜಾಲ್ಮ , ಅಸಮೀಕ್ಷಕಾರಿನ್ ( - . - ಕಾರಿಣಿ )= ವಿಚಾರವಿಲ್ಲದೆ ಕೆಲಸ 
ಮಾಡತಕ್ಕವನು. ಕುಂಠ =ಕಾರ್ಯದಲ್ಲಿ ದಡ್ಡ ;ಸೋಮಾರಿ . ಕರ್ಮಕ್ಷಮ, ಅಲಂಕರ್ಮಿಣ= 
ಕಾರ್ಯದಕ್ಷ , ಕ್ರಿಯಾವತ್‌ ( - ಸ್ತ್ರೀ , - ವತೀ ) =ಕಾರ್ಯದಲ್ಲಿ ತೊಡಗಿದವನು. 

೧೦೬೪. ಕಾರ್ಮ, ಕರ್ಮಶೀಲ ( ಸ್ತ್ರೀ . ಕಾರ್ಮಿ ) = ಸದಾ ಕಾರ್ಯನಿರತ. ಕರ್ಮ 
ಶೂರ, ಕರ್ಮಠ =ಕರ್ಮನಿಷ್ಠ , ಭರಣ್ಯಭುಜ್ , ಕರ್ಮಕರ ( ಸ್ತ್ರೀ . ಕರ್ಮಕರೀ )= ಕೂಲಿಗಾಗಿ 
ಕೆಲಸಮಾಡತಕ್ಕವನು. ಕರ್ಮಕಾರ ( ಸ್ತ್ರೀ ಕರ್ಮಕಾರಿ ) = ಕೆಲಸಮಾಡತಕ್ಕವನು ; 
ಕೆಲಸಗಾರ . 

೧೦೬೫ . ಅಪಸ್ಸಾತ, ಮೃತಸ್ನಾತ = ಸತ್ತವನಿಗಾಗಿ ಸ್ನಾನಮಾಡುವವನು. ಆಮಿಷಾಶಿನ್, 
ಶಷ್ಕಲ ( - ಸ್ತ್ರೀ - ಶಿನೀ , ಲೀ ) = ಮಾಂಸಾಹಾರಿ, ಬುಭುಕ್ಷಿತ, ಕುಧಿತ, ಜಿಘತ್ತು , 
ಅಶನಾಯಿತ= ಹಸಿದವನು. 

೧೦೬೬ , ಪರಾನ್ನ , ಪರಪಿಂಡಾದ ( - ಸ್ತ್ರೀ . ಪರಪಿಂಡಾದೀ )= ಪರಾನ್ನ ಜೀವಿ. ಭಕ್ಷಕ, 
ಘಸ್ಮರ, ಅದ್ಮರ ( ಸ್ತ್ರೀ ಭಕ್ಷಿಕಾ) = ತಿನ್ನುವವನು. ಆದ್ರೂನ, ಔದರಿಕ ( ಸ್ತ್ರೀ . 
ಔದರಿಕಿ ) =ಸೋಮಾರಿ, ಉಂಡಾಡಿ. 
- ೧೦೬೭ - ೧೦೬೮. ಆತ್ಮಂಬರಿ, ಕುಕ್ಷಿಂಭರಿ = ತನ್ನ ಹೊಟ್ಟೆಯನ್ನು ತುಂಬಿಕೊಳ್ಳ 
ತಕ್ಕವನು. ಸರ್ವಾನ, ಸರ್ವಾನ್ನಭೋಜಿನ್ ( ಸ್ತ್ರೀ . ಭೋಜಿನಿ ) =ನಿಯಮರಹಿತನಾಗಿ 
ಎಲ್ಲರ ಅನ್ನವನ್ನು ತಿನ್ನತಕ್ಕವನು . ಗದ್ದು , ಗರ್ಧನ , ಲುಬ್ಬ , ಅಭಿಲಾಷುಕ, 


೨೧೩ 


೧೦೬೮ 


೧೦೬೯ 


೧. ವಿಶೇಷ್ಯನಿಷ್ಟವರ್ಗ: 
ಲುಜ್ಯೋsಭಿಲಾಷುಕಸೃಷ್ಣಕೃಮೌ ಲೋಲುಪಲೋಲುಭೌ | 
ಸೋನ್ಮಾದಸ್ಪೂನ್ಮದಿಷ್ಟು : ಸ್ವಾದವಿನೀತಸ್ಸಮುದ್ದತಃ || 
ಮತ್ತೆ ಶೌಂಡೋತ್ಕಟಕ್ಷ್ಮೀಬಾಃಕಾಮುಕೇ ಕಮಿತಾನುಕಃ | 
ಕಮ್ರ : ಕಾಮಯಿತಾಭೀಕಃಕಮನಃಕಾಮನೋsಭಿಕಃ || 
ವಿಧೇಯೋ ವಿನಯಗ್ರಾಹೀ ವಚನೇ ಸ್ಥಿತ ಆಶ್ರವಃ| 
ವಶ್ಯ : ಪ್ರಣೇಯೋ ನಿಭ್ರತವಿನೀತಪ್ರತಾಸ್ಸಮಾಃ|| 
ದೃಷ್ಟ ದೃಷ್ಟಗ್ರಿಯಾತಶ್ಚ ಪ್ರಗಲ್ಪ : ಪ್ರತಿಭಾನ್ವಿತೇ | 
ಸ್ಯಾದಷ್ಟೇ ತು ಶಾಲೀನೋ ವಿಲಕ್ಷ್ಮೀ ವಿಸ್ಮಯಾನ್ವಿತೇ || 
ಅಧೀರೇ ಕಾತರಸ್ತಪ್ರೌ ಭೀರುಭೀರುಕಭೀಲುಕಾಃ | 
ಆಶಂಸುರಾಶಂಸಿತರಿ ಗೃಹಯಾಲುಗ್ರ್ರಹೀತರಿ || 
ಶ್ರದ್ಧಾಲುಃಶ್ರದ್ಧಯಾ ಯುಕ್ತ ಪತಯಾಲುಸ್ತು ಪಾತುಕೇ | 
ಲಜ್ಞಾಶೀಲೇ ಪತ್ರಪಿಷ್ಟು ರ್ವಂದಾರುರಭಿವಾದಕೇ || 


೧೦೭೦ 


೧೦೭೧ 


೧೦೭೨ 


೧೦೭೩ 


ತೃಷ್ಣಜ್ = ಆಸೆಯುಳ್ಳವನು. ಲೋಲುಪ,ಲೋಲುಭ= ಅತ್ಯಾಸೆಯುಳ್ಳವನು. ಸೋನ್ಮಾದ, 
ಉನ್ಮದಿಷ್ಟು = ಭೂತಾವಿಷ್ಟನಾದವನು ; ಹುಚ್ಚ, ಅವಿನೀತ, ಸಮುದ್ದತ= ವಿನಯರಹಿತ. 
- ೧೦೬೯ . ಮತ್ಯ , ಶೌಂಡ, ಉತ್ಕಟ, ಕ್ಷೀಬ= ಮದ್ಯಸೇವನೆಯಿಂದ ಮತ್ತನಾದವನು. 
ಕಾಮುಕ, ಕವಿತೃ, ಅನುಕ, ಕಮ್ರ , ಕಾಮಯಿ , ಅಭೀಕ, ಕವನ, ಕಾಮನ, ಅಭಿಕ ( ಸ್ತ್ರೀ . 
ಕಮಿ , ಕಾಮಯಿ = ಕಾಮುಕ. 

೧೦೭೦ . ವಿಧೇಯ, ವಿನಯಗ್ರಾಹೀನ್ ( ಸ್ತ್ರೀ , - ಗ್ರಾಹಿಣಿ ), ವಚನಸ್ಥಿತ, ಆಶ್ರವ, 
ವಶ್ಯ , ಪ್ರಣೇಯ , ನಿಭ್ರತ, ವಿನೀತ, ಪ್ರಿತ= ಹೇಳಿದಂತೆ ಕೇಳುವವನು, ವಿನೀತ. 
- ೧೦೭೧. ದೃಷ್ಟ , ಕೃಷ್ಣಜ್ , ವಿಯಾತ = ಅವಿನೀತ, ಒರಟ. ಪ್ರಗಲ್ಪ = ಪ್ರತಿಭಾಶಾಲಿ. 
ಅದೃಷ್ಟ , ಶಾಲೀನ= ಮೃದುಸ್ವಭಾವದವನು. ವಿಲಕ್ಷ , ವಿಸ್ಮಯಾನ್ವಿತ= ಆಶ್ಚರ್ಯಪಟ್ಟವನು. 

೧೦೭೨. ಅಧೀರ, ಕಾತರ = ಧೈರ್ಯವಿಲ್ಲದವನು. ಇನ್ನು, ಭೀರು, ಭೀರುಕ, ಭೀಲುಕ 
ಹೆದರುವವನು. ಆಶಂಸು, ಆಶಂಸಿ ( ಸ್ತ್ರೀ , ಆಶಂಸಿ ) = ಕೋರುವವನು, ಗೃಹಯಾಲು, 
ಗೃಹೀತೃ ( ಸ್ತ್ರೀ . ಗೃಹೀತ್ರಿ = ತೆಗೆದುಕೊಳ್ಳತಕ್ಕವನು. 
- ೧೦೭೩ . ಶ್ರದ್ದಾಲು = ಶ್ರದ್ಧೆಯುಳ್ಳವನು . ಪತಯಾಲು, ಪಾತುಕ = ಬೀಳುವ ಸ್ವಭಾವ 
ದವನು . ಲಜ್ಞಾಶೀಲ, ಅಪತ್ರಪಿಷ್ಣು = ನಾಚಿಕೆಯ ಸ್ವಭಾವದವನು. ವಂದಾರು, ಅಭಿವಾದಕ 
( ಸೀ . ಅಭಿವಾದಿಕಾ = ನಮಸ್ಕರಿಸುವವನು. 


೨೧೪ 


ಅಮರಕೋಶ: ೩ 


ಶರಾರುರ್ಘಾತುಕೋ ಹಿಂಸ್ರಃ ಸ್ಯಾದ್ಯರ್ಧಿಷ್ಣು ಸ್ತು ವರ್ಧನಃ | 
ಉತ್ಪತಿಷ್ಟುಸ್ಫೂತಿತಾಲಂಕರಿಷ್ಟು ಸ್ತು ಮಂಡನಃ | | 

೧೦೭೪ 
ಭೂಷ್ಟು ರ್ಭವಿಷ್ಟು ರ್ಭವಿತಾ ವರ್ತಿಷ್ಣುರ್ವತ್ರನಸ್ಸಮ್ | 
ನಿರಾಕರಿಷ್ಟು : ಕ್ಷಿಪ್ಪು : ಸ್ಯಾತ್ಸಾಂದ್ರಗ್ನಸ್ತು ಮೇದುರಃ|| ೧೦೭೫ 
ಜ್ಞಾತಾ ತು ವಿದುರೋ ವಿಂದುರ್ವಿಕಾಸೀ ತು ವಿಕಸ್ವರಃ| 
ವಿಸ್ಸತ್ವರೋ ವಿಸೃಮರ: ಪ್ರಸಾರೀ ಚ ವಿಸಾರಿಣಿ || 

೧೦೭೬ 
ಸಹಿಷ್ಣು ಸೃಹನಃ ಕ್ಷಂತಾ ತಿತಿಕ್ಷುಃ ಕ್ಷಮಿತಾಕ್ಷಮೀ | 
ಕೋಧನೋsಮರ್ಷಣ:ಕೋಪೀ ಚಂಡಸ್ಯತ್ಯಂತಕೋಪನಃ 11 . 

೧೦೭೭ 
ಜಾಗರೂಕೊ ಜಾಗರಿತಾ ಪೂರ್ಣಿತಃ ಪ್ರಚಲಾಯಿತಃ| 
ಸ್ವಪ್ನಕ್ಶಯಾಲುರ್ನಿದ್ರಾಲುರ್ನಿದ್ರಾಣಶಯಿತೌ ಸಮ್ || ೧೦೭೮ 
ಪರಾಣ್ಮುಖಃ ಪರಾಚೀನಃ ಸ್ಯಾದವಾಡಿಷ್ಯಧೋಮುಖಃ| | 
- ೧೦೭೪ , ಶರಾರು, ಘಾತುಕ, ಹಿಂಸ್ರ =ಕೊಲ್ಲತಕ್ಕವನು. ವರ್ಧಿಷ್ಟು, ವರ್ಧನ= ಏಳೆ 
ಹೊಂದತಕ್ಕವನು. ಉತ್ಪತಿಷ್ಟು , ಉತ್ಪತಿ ( ಸೀ . ಉತ್ಪತಿ )= ಹಾರುವವನು , 
ನೆಗೆಯುವವನು. ಅಲಂಕರಿಷ್ಟು , ಮಂಡನ = ಅಲಂಕರಿಸಿಕೊಳ್ಳತಕ್ಕವನು. 

೧೦೭೫. ಭೂಷ್ಟು, ಭವಿಷ್ಟು , ಭವಿತೃ (ಸ್ತ್ರೀ , ಭವಿತ್ರೀ ) = ಆಗುವವನು. ವರ್ತಿಷ್ಟು, 
ವರ್ತನ = ಇರತಕ್ಕವನು . ನಿರಾಕರಿಷ್ಟು , ಕ್ಷಿಪು = ತಿರಸ್ಕರಿಸತಕ್ಕವನು. ಸಾಂದ್ರಸ್ಸಿಗೂ , 
ಮೇದುರ = ದ್ರವಪದಾರ್ಥದಿಂದ ದಟ್ಟವಾದದ್ದು . 
- ೧೦೭೬ . ಜ್ಞಾತೃ , ವಿದುರ, ವಿಂದು (ಸ್ತ್ರೀ , ಜ್ಞಾ )= ತಿಳಿಯುವವನು, ವಿಕಾಸಿನ್ , 
ವಿಕಸ್ವರ ( ಸ್ತ್ರೀ . ವಿಕಾಸಿನೀ )= ಹಿಗ್ಗುವವನು (Expanding), ವಿಸೃತ್ವರ, ವಿಸೃಮರ, 
ಪ್ರಸಾರಿನ್, ವಿಸಾರಿನ್ ( ಸ್ತ್ರೀ . ಪ್ರಸಾರಿಣೀ , ವಿಸಾರಿಣೀ ) = ಹರಡುವವನು (Spreading). 
- ೧೦೭೭ . ಸಹಿಷ್ಟು , ಸಹನ, ಕ್ಷಂತೃ, ತಿತಿಕ್ಷು , ಕ್ಷಮಿತ್ರ , ಕ್ಷಮಿನ್ ( ಸ್ತ್ರೀ ಕ್ಷಂತ್ರೀ , 
ಕ್ಷಮಿ ,ಕ್ಷಮಿಣಿ = ಸೈರಿಸುವವನು ;ಕ್ಷಮಿಸುವವನು,ಕ್ರೋಧನ, ಅಮರ್ಷಣ,ಕೋಪಿನ್ 
( ಸ್ತ್ರೀ . ಕೋಪಿನೀ = ಸಿಟ್ಟುಳ್ಳವನು. ಚಂಡ, ಅತ್ಯಂತ ಕೋಪನ - ಬಹಳ ಸಿಟ್ಟುಳ್ಳವನು . . 

೧೦೭೮. ಜಾಗರೂಕ, ಜಾಗರಿತೃ ( ಸ್ತ್ರೀ , ಜಾಗರಿತ್ರಿ = ಎಚ್ಚರಿಕೆಯುಳ್ಳವನು, ಪೂರ್ಣಿತ, 
ಪ್ರಚಲಾಯಿತ= ಚಲಿಸಿದವನು, ಅಲ್ಲಾಡಿದವನು, ಸ್ವಪ್ಪಜ್ , ಶಯಾಲು, ನಿದ್ರಾಲು= 
ನಿದ್ರಿಸುವ ಸ್ವಭಾವದವನು. ನಿದ್ರಾಣ, ಶಯಿತ=ನಿದ್ರಿಸತಕ್ಕವನು . 


೧. ವಿಶೇಷ್ಯನಿಷ್ಟವರ್ಗ : 

೨೧೫ 
ದೇವಾನಂಚತಿ ದೇವವ್ರಜ್ ವಿಷ್ಟದ್ರಜ್ ವಿಷ್ಟಗಂಚತಿ || ೧೦೭೯ 
ಯಸ್ಸಹಾಂಚತಿ ಸವ್ರಜ್ ಸಃ ಸ ತಿರ್ಯಜ್ ಯಸ್ತಿರೋdsಚತಿ | 
ವದೋ ವದಾವದೋ ವಕ್ತಾ ವಾಗೀಶೋ ವಾಕೃತಿಸ್ಪಮೌ || ೧೦೮೦ 
ವಾಚೋಯುಕ್ತಿಪಟುರ್ವಾಗ್ನಿ ವಾವದೂಕೋsತಿವಕ್ತರಿಗೆ 
ಸ್ಯಾಜ್ವಲ್ಯಾಕಸ್ತು ವಾಚಾಲೋ ವಾಚಾಟೋ ಬಹುರ್ಗವಾಕ್ || ೧೦೮೧ 
ದುರ್ಮುಖೇ ಮುಖರಾಬದ್ದ ಮುಖ ಶಕ್ತ : ಪ್ರಿಯಂವದೇ || 
ಲೋಹಲಃ ಸ್ಯಾದಸ್ಪುಟವಾಗೃರ್ಹ್ಯವಾದೀ ತು ಕವ್ವದಃ | 

೧೦೮೨ 
ಸಮ್‌ ಕುವಾದಕುಚರೋ ಸ್ಯಾದಸೌಮ್ಯಸ್ಪರೋsಸ್ವರಃ| 
ರವಣಶ್ಯಬ್ಬನೋ ನಾಂದೀವಾದೀ ನಾಂದೀಕರಸ್ಸಮ್ !! 

೧೦೮೩ 
೧೦೭೯ ಪರಾಜುಖ, ಪರಾಚೀನ ( ಸ್ತ್ರೀ , ಪರಾಜುಖಿ ) = ವಿಮುಖನಾದವನು . 
ಅವಾಚ್ , ಅಧೋಮುಖ (ಸೀ . ಅವಾಚೀ , ಅಧೋಮುಖಿ ) = ಮುಖವನ್ನು ತಗ್ಗಿಸಿ 
ಕೊಂಡವನು. ದೇವದ್ರಚ್ (ಸ್ತ್ರೀ , ದೇವದೋಚಿ = ದೇವತೆಗಳನ್ನು ಅನುವರ್ತಿಸತಕ್ಕವನು. 
ವಿಷ್ಟಚ್( ಸ್ತ್ರೀ . ವಿಷ್ಟಚಿ) = ಎಲ್ಲ ಕಡೆಗೂ ಹೋಗುವವನು. 

೧೦೮೦. ಸಧ್ರಚ್ ( ಸೀ . ಸಧೀಚಿ) = ಸಂಗಡ ಹೋಗುವವನು ; ಸದೃಶ, ತಿರ್ಯಟ್ 
( ಸೀ . ತಿರ = ಅಡ್ಡವಾಗಿ ಹೋಗುವವನು ( Moving Crockedly or horizontally ), 
ವದ, ವದಾವದ, ವಕ್ತ ( ಸ್ತ್ರೀ . ವಕೀ ) = ಮಾತಾಡುವವನು. ವಾಗೀಶ, ವಾಕೃತಿ= ಮಾತಾಡು 
ವುದರಲ್ಲಿ ಗಟ್ಟಿಗ. 

೧೦೮೧, ವಾಚೋಯುಕ್ತಿಪಟು, ವಾಗ್ರಿನ್ ( ಸ್ತ್ರೀ , ಪಟು, ಪಟ್ಟಿ , ವಾಡ್ಮಿನಿ )= 
ಚೆನ್ನಾಗಿ ಮಾತನಾಡುವವನು . ವಾವದೂಕ, ಅತಿವಕ್ತ ( ಸ್ತ್ರೀ - ವಕ್ತಿ = ಬಹಳ ಮಾತಾಡು 
ವವನು. ಜಾಕ, ವಾಚಾಟ, ವಾಚಾಲ = ನಿಂದ್ಯವಾದ ನುಡಿಯನ್ನು ಅತಿಯಾಗಿ ಆಡತಕ್ಕವನು. 
- ೧೦೮೨. ದುರ್ಮುಖ, ಮುಖರ, ಅಬದ್ದ ಮುಖ =( ಸ್ತ್ರೀ . ಮುಖಿ )= ಅಪ್ರಿಯವಾದ 
ಮಾತನ್ನಾಡುವವನು, ಶಕ್ಷ , ಪ್ರಿಯಂವದ= ಪ್ರಿಯವಾದ ಮಾತನ್ನಾಡುವವನು. ಲೋಹಲ , 
ಅಸ್ಪುಟವಾಚ್ = ಸ್ಪಷ್ಟವಾಗಿ ಮಾತನಾಡುವವನು. ಗರ್ಹವಾದಿನ್, ಕದ್ದದ ( ಸ್ತ್ರೀ 
ವಾದಿನೀ ) =ಕೆಟ್ಟದ್ದನ್ನು ನುಡಿಯುವವನು. 
- ೧೦೮೩ . ಕುವಾದ, ಕುಚರ =ಕುಯುಕ್ತಿಗಳಿಂದ ಮಾತಾಡುವವನು . ಅಸೌಮ್ಯ ಸ್ವರ, 
ಅಸ್ವರ= ಇಂಪಿಲ್ಲದ ಸ್ವರವುಳ್ಳವನು . ರವಣ , ಶಬ್ದನ = ಶಬ್ದಮಾಡತಕ್ಕವನು ನಾಂದೀ 
ವಾದಿನ್ , ನಾಂದೀಕರ ( ಸ್ತ್ರೀ ವಾದಿನೀ , ಕರೀ ) = ನಾಂದೀಪದ್ಯವನ್ನು ತಿಕ್ಕವನು. 


೨೧೬ 


ಅಮರಕೋಶಃ೩ 


ಜಡೋಜೇ ಏಡಮೂಕಸ್ತು ವಕ್ತುಂ ತುಮಶಿಕ್ಷಿತೇ | 
ತೂಫೀಂಶೀಲಸ್ತು ತೂಷ್ಠಿಕೋ ನಗೋವಾಸಾ ದಿಗಂಬರಃ || ೧೦೮೪ 
ನಿಷ್ಕಾಸಿತೋSವಕೃಷ್ಟಸ್ಸಾದಪದ್ಧಸ್ತನ್ನು ಧಿಕ್ಕತ: | 
ಆಗರ್ವೊesಭಿಭೂತಸ್ಸಾದ್ದಾಪಿತಸ್ಕಾಧಿತಸ್ಸಮ್ || ೧೦೮೫ 
ಪ್ರತ್ಯಾದಿ ನಿರಸ್ತಸ್ಮಾತ್ಪತ್ಯಾಖ್ಯಾತೋ ನಿರಾಕೃತಃ | 
ನಿಕೃತಸ್ಮಾತ್ ವಿಪ್ರಕೃತೋ ವಿಪ್ರಲಬ್ದ ಸ್ತು ವಂಚಿತಃ || 

೧೦೮೬ 
ಮನೋಹತಃ ಪ್ರತಿಹತಃ ಪ್ರತಿಬದ್ದೂ ಹತಶ್ಚ ಸಃ | 
ಆಧಿಕ್ಷಿಪ್ತ : ಪ್ರತಿಕ್ಷಿಪ್ರೊ ಬದ್ದೇ ಕೀಲಿತಸಂಯ || 

೧೦೮೭ 
ಆಪನ್ನ ಆಪತ್ಕಾಪ: ಸ್ಯಾತ್ಯಾಂದಿಪೀಕೋ ಭಯದ್ರುತ: || 
ಆಕ್ಷಾರಿತಃ ಕ್ಷಾರಿತೋsಭಿಶಸ್ತ ಸಂಕಸುಕೋsಸ್ಟಿರೇ || 

೧೦೮೮ 


೧೦೮೪, ಜಡ, ಅಜ್ಞ - ಜಡಬುದ್ದಿ , ಮೂರ್ಖ. ಏಡಮೂಕ= ಕಿವುಡನೂ ಮೂಕನೂ 
ಆದವನು. ತೂಫೀಂಶೀಲ, ತೂಪ್ಲಿಕ- ಮಾತಾಡದೆ ಸುಮ್ಮನಿರುವವನು, ನಗ್ನ , ಅವಾಸಸ್ , 
ದಿಗಂಬರ= ಬೆತ್ತಲೆಯಾದವನು. 
- ೧೦೮೫ . ನಿಷ್ಕಾಸಿತ, ಅವಕೃಷ್ಟ - ಹೊರಗೆ ತಳ್ಳಲ್ಪಟ್ಟವನು. ಅಪಧ್ವಸ್ತ, ಧಿಕ್ಕತ= 
ತಿರಸ್ಕರಿಸಲ್ಪಟ್ಟವನು. ಆಗರ್ವ ( ಗಂಧ), ಅಭಿಭೂತ= ಗರ್ವಿ ; ತಿರಸ್ಕೃತ( ಅಪಧ್ವಸ್ತಾದಿ 
ನಾಲ್ಕು ಶಬ್ದಗಳೂ ಪರ್ಯಾಯಗಳೆಂದು ಕೆಲವರು.) ದಾಪಿತ, ಸಾಧಿತ =ಕೊಡಿಸಲ್ಪಟ್ಟವನು ; 
ತೆರಿಗೆಯನ್ನು ತೆರೆಸಲ್ಪಟ್ಟವನು. 

೧೦೮೬ . ಪ್ರತ್ಯಾದಿಷ್ಟ , ನಿರಸ್ತ್ರ , ಪ್ರತ್ಯಾಖ್ಯಾತ, ನಿರಾಕೃತ = ನಿರಾಕರಿಸಲ್ಪಟ್ಟವನು. ನಿಕೃತ, 
ವಿಪ್ರಕೃತ = ಅಪಕಾರಮಾಡಲ್ಪಟ್ಟವನು. ವಿಪ್ರಲಬ್ಬ , ವಂಚಿತ = ಮೋಸಗೊಳಿಸಲ್ಪಟ್ಟವನು. 
- ೧೦೮೭. ಮನೋಹತ, ಪ್ರತಿಹತ, ಪ್ರತಿಬದ್ದ , ಹತ =ಕಂಗೆಟ್ಟವನು, ಅಧಿಕ್ಷಿಪ್ತ , 
ಪ್ರತಿಕ್ಷಿಪ = ಆಕ್ಷೇಪಣೆಗೆ ಗುರಿಯಾದವನು. ಬದ್ದ , ಕೀಲಿತ, ಸಂಯತ= ಕಟ್ಟಲ್ಪಟ್ಟ 
ವನು. 

೧೦೮೮, ಆಪನ್ನ = ಆಪತ್ತಿಗೆ ಗುರಿಯಾದವನು. ಕಾಂದಿಪೀಕ, ಭಯದ್ರುತ ( ಸೀ . 
ಕಾಂದಿಪೀಕಿ ) = ಹೆದರಿ ಓಡಿಹೋದವನು. ಆಕ್ಷಾರಿತ, ಕಾರಿತ, ಅಭಿಶಸ್ತ -ದೋಷಾರೋಪಣೆಗೆ 
ಗುರಿಯಾದವನು ( Accused), ಸಂಕಸುಕ, ಅಸ್ಥಿರ= ಚಂಚಲ ಸ್ವಭಾವದವನು. 


೧. ವಿಶೇಷ್ಯನಿಷ್ಟವರ್ಗ: 

೨೧೭ 
ವ್ಯಸನಾರ್ತೊಪರ ದೌ ವಿಹಸ್ತವ್ಯಾಕುಲೌ ಸಮೌ | 
ವಿಕವೋ ವಿಹ್ವಲಃ ಸ್ಯಾತ್ತು ವಿವಶೋsರಿಷ್ಟದುಷ್ಟಧೀಃ|| ೧೦೮೯ 
ಕಶ್ಯ : ಕಶಾರ್ಹ ಸನ್ನದ್ದೆ ತ್ಯಾತತಾಯಿ ವಧೋದ್ಯತೇ | 
ದ್ವೇಷ್ಮೆ ಇಕ್ಷಿಗತೋ ವದ್ಯಶೀರ್ಷಚೋದ್ಯ ಇಮೌ ಸಮೌ || ೧೦೯೦ 
ವಿಷ್ಟೂ ವಿಷೇಣಯೋವಧೂ ಮುಸಲ್ಲೋ ಮುಸಲೇನ ಯಃ | 
ಶಿಶ್ವಿದಾನೋ …ಕೃಷ್ಣ ಕರ್ಮಾ ಚಪಲಶ್ಚಿಕುರ: ಸಮ್ || 
ದೋಷೋಕದೃಕ್ಷುರೋಭಾಗೀ ನಿಕೃತಸ್ಯನೃಜುಶ್ಯಠಃ | 
ಕರ್ಣೆ ಜಪಷ್ಟೂಚಕಸ್ಸಾಶುನೋ ದುರ್ಜನಃ ಖಲಃ|| ೧೦೯೨ 

೧೦೮೯. ವ್ಯಸನಾರ್ತ, ಉಪರಕ್ಕ = ವ್ಯಸನದಿಂದ ಪೀಡಿತ, ವಿಹಸ್ತ , ವ್ಯಾಕುಲ = ಚಿಂತೆ 
ಯಿಂದ ದಿಕ್ಕು ತೋಚದವನು. ವಿಕ್ಸವ, ವಿಹ್ವಲ= ಭಯಶೋಕಾದಿಗಳನ್ನು ಸಹಿಸಲುಸೈರ್ಯ 
ವಿಲ್ಲದವನು, ವಿವಶ = ಅಮಂಗಳ ವಾರ್ತೆಯಿಂದ ಬುದ್ದಿಗೆಟ್ಟವನು . 

೧೦೯೦. ಕಶ್ಯ , ಕಶಾರ್ಹ = ಚಾಟಿಯ ಪೆಟ್ಟಿಗೆ ಅರ್ಹ. ಆತತಾಯಿನ್ ( ಸೀ . 
ಆತತಾಯಿನೀ )=ಕೊಲ್ಲುವುದಕ್ಕೆ ಯತ್ನಿಸಿದವನು, ದ್ವೇಷ್ಯ, ಅಕ್ಷಿಗತ-ದ್ವೇಷಪಾತ್ರ , ವೈರಿ. 
ವಧ್ಯ , ಶೀರ್ಷಚೋದ್ಯ = ವಧೆಗೆ ಅರ್ಹ. 

೧೦೯೧. ವಿಷ್ಯ = ವಿಷದಿಂದ ಕೊಲ್ಲಲ್ಪಡತಕ್ಕವನು, ಮುಸಲ್ಯ = ಒನಕೆಯಿಂದ ಕೊಲ್ಲಲ್ಪಡ 
ತಕ್ಕವನು, ಹೊಡೆಯಲ್ಪಡತಕ್ಕವನು. ಶಿಶ್ಚಿದಾನ , ಅಕೃಷ್ಣಕರ್ಮನ್ - ಅನಪರಾಧಿ , 
ಅಪರಾಧದಿಂದ ಬಿಡುಗಡೆ ಹೊಂದಿದವನು, ಶುದ್ಧಾಚಾರ . ಶಿಶ್ವಿದಾನ: ಕೃಷ್ಣ ಕರ್ಮಾ 
ಎಂದು ಕೆಲವೆಡೆ ಪಾಠವಿದೆ. ಆ ಪಕ್ಷದಲ್ಲಿ ಶಿಶ್ಚಿದಾನ, ಕೃಷ್ಣ ಕರ್ಮನ್ - ಇವೆರಡೂ 
ಅಪರಾಧಿಯ ಹೆಸರುಗಳು, ದುರಾಚಾರ, ಶಿಶ್ವಿದಾನ ಶಬ್ದವುಎರಡು ವಿರುದ್ಧಾರ್ಥ ಗಳನ್ನೂ 
ಬೋಧಿಸುತ್ತದೆ. ಚಪಲ, ಚಿಕುರ = ದೋಷವನ್ನು ವಿಚಾರಿಸದೆ ದುಡುಕಿನಿಂದ ದಂಡಿಸುವವನು. 

೧೦೯೨. ದೋಷೋಕದೃಶ್ , ಪುರೋಭಾಗಿನ್ ( ಸ್ತ್ರೀ - ಭಾಗಿನೀ )=ದೋಷವನ್ನೇ 
ಹುಡುಕುವವನು. ನಿಕೃತ, ಅಜು, ಶಠ ( ಸೀ . ಅಜು- ಅನ್ಯಜೀ =ಕುಟಿಲ ಬುದ್ದಿ 
ಯವನು. ಕರ್ಣೆಜಪ, ಸೂಚಕ , ಪಿಶುನ ( ಸ್ತ್ರೀ , ಸೂಚಿಕಾ) ಚಾಡಿಖೋರ, ದುರ್ಜನ, 
ಖಲ = ದುಷ್ಟ. 

೧೦೯೩ . ನೃಶಂಸ, ಘಾತುಕ, ಕ್ರೂರ, ಪಾಪ= ಪರರಿಗೆ ಹಿಂಸೆಮಾಡತಕ್ಕವನು . ದುರುಳ, 
ಧೂರ್ತ, ವಂಚಕ ( ಸ್ತ್ರೀ . ವಂಚಿಕಾ) = ಮೋಸಗಾರ, ಅಜ್ಞ ಮೂಢ, ಯಥಾಜಾತ, ಮೂರ್ಖ, 
ವೈಧೇಯ, ಬಾಲಿಶ = ದಡ್ಡ . 


೨೧೮ 


ಅಮರಕೋಶ: ೩ 


9 


O 


ನೃಶಂಸೋ ಘಾತುಕಃಕ್ರೂರಃ ಪಾಪೋ ಧೂರ್ತಸ್ಸು ವಂಚಕಃ | 
ಅಜ್ಞೆ ಮೂಡಯಥಾಜಾತ ಮೂರ್ಖವೈಧೇಯಬಾಲಿಶಾಃ|| 

೧೦೯೩ 
ಕದರ್ಯ ಕೃಪಣಕ್ಷುದ್ರಕಿಂಪಚಾನಮಿತಂಪಚಾಃ| 
ನಿಸ್ಸಸ್ಸು ದುರ್ವಿರೋ ದೀನೋ ದರಿದ್ರೋ ದುರ್ಗತೋsಪಿ ಸಃ || ೧೦೯೪ 
ವನೀಯಕೋ ಯಾಚನ ಮಾರ್ಗ ಯಾಚಕಾರ್ಥಿನೌ | 
ಅಹಂಕಾರವಾನಹಂ ಯುಃ ಶುಭಂಯುಸ್ತು ಶುಭಾನ್ವಿತಃ|| ೧೦೯೫ 
ದಿವೊ ಪಪಾದುಕಾ ದೇವಾ ನೃಗವಾದ್ಯಾ ಜರಾಯುಜಾಃ| | 
ಸೈದಜಾಃಕ್ರಿಮಿದಂಶಾದ್ಯಾಃ ಪಕ್ಷಸರಾದಯೋಂಡಜಾಃ || ೧೦೯೬ 
ಉದ್ವಿದಸ್ತರುಗುಟ್ಕಾದ್ಯಾ ಉದ್ದಿದುದ್ದಿಜ್ಜಮುಪ್ಪಿದಮ್ || 
ಸುಂದರಂ ರುಚಿರಂ ಚಾರು ಸುಷಮಂ ಸಾಧುಶೋಭನಮ್ || ೧೦೯೭ 
ಕಾಂತಂ ಮನೋರಮಂ ರುಚ್ಯಂ ಮನೋಜ್ಜಂ ಮಂಜು ಮಂಜುಲಮ್ | 
ತದಾಸೇಚನಕಂ ತೃಪ್ತರ್ನಾಂತೋ ಯಸ್ಯದರ್ಶನಾತ್ || ೧೦೯೮ 

೧೦೯೪, ಕದರ್ಯ, ಕೃಪಣ, ಕ್ಷುದ್ರ , ಕಿಂಪಚಾನ, ಮಿತಂಪಚ = ಜಿಪುಣ , ನಿಸ್ಸ , 
ದುರ್ವಿಧ, ದೀನ, ದರಿದ್ರ , ದುರ್ಗತ = ಬಡವ. 

೧೦೯೫, ವನೀಯಕ, ಯಾಚನಕ , ಮಾರ್ಗಣ, ಯಾಚಕ , ಆರ್ಥಿನ್ = ( ಸೀ . 
ವನೀಯಿಕಾ, ಯಾಚನಿಕಾ, ಯಾಚಿಕಾ, ಅರ್ಥಿನೀ ) = ಬೇಡುವವನು. ಅಹಂಯು= ಅಹಂಕಾರಿ . 
ಶುಭಂಯು= ಶುಭವುಳ್ಳವನು. 

೧೦೯೬ . ದಿವೊಪಪಾದುಕ = ಸ್ವರ್ಗದಲ್ಲಿ ಅಯೋನಿಜರಾಗಿರುವ ದೇವತೆಗಳು . 
ಜರಾಯುಜ = ಗರ್ಭದ ಚೀಲದಿಂದ ಜನಿಸುವ ಮನುಷ್ಯ ಹಸು ಮುಂತಾದವರು . 
ಸ್ವದಜ= ಉಷ್ಣತೆಯಿಂದ ಜನಿಸುವಕ್ರಿಮಿಕೀಟಾದಿಗಳು, ಅಂಡಜ =ಮೊಟ್ಟೆಗಳಿಂದ ಜನಿಸುವ 
ಹಕ್ಕಿ ಹಾವು ಮುಂತಾದವು. 
- ೧೦೯೭ - ೧೦೯೮ ಉದ್ದಿದ್ = ನೆಲವನ್ನು ಭೇದಿಸಿ ಬೆಳೆಯುವ ಮರ ಪೊದೆ 
ಮೊದಲಾದವು.ಉದ್,ಉಜ್ಜ, ಉಬ್ಬಿದ= (ಸಮಾನಾರ್ಥಕಪದಗಳು.) ಸುಂದರ, 
ರುಚಿರ, ಚಾರು, ಸುಷಮ , ಸಾಧು, ಶೋಭನ , ಕಾಂತ, ಮನೋರಮ , ರುಚ್ಯ , ಮನೋಜ್ಞ, 
ಮಂಜು, ಮಂಜುಲ (ಸೀ . ಸುಂದರೀ , ಸಾಧು - ಸಾಲ್ಟ ) = ಚೆನ್ನಾಗಿರುವವನು, ಸುಂದರ. 
ಆಸೇಚನಕ (ಗ್ರೀ . ಆಸೇಚನಿಕಾ) =ಎಷ್ಟು ನೋಡಿದರೂ ತೃಪ್ತಿಯಾಗದಷ್ಟು ಸುಂದರ . 


೧. ವಿಶೇಷ್ಯನಿಷ್ಟವರ್ಗ : 

೨೧೯ 
ಅಭೀಷ್ಟೇsಭೀಪ್ಪಿತಂ ಹೃದ್ಯಂ ದಯಿತಂ ವಲ್ಲಭಂಪ್ರಿಯಮ್ | 
ನಿಕೃಷ್ಟಪ್ರತಿಕೃಷ್ಟಾರ್ವರೇಫಯಾಪ್ಯಾವಮಾಧಮಾಃ|| 

೧೦೯೯ 
ಕುಪೂಯಕುತಾವದ್ಯಖೇಠಗರ್ಹ್ಯಾಣಕಾಸ್ಸಮಾಃ | 
ಮಲೀಮಸಂ ತು ಮಲಿನಂ ಕಚ್ಚರಂ ಮಲದೂಷಿತಮ್ || ೧೧೦೦ 
ಪೂತಂ ಪವಿತ್ರಂ ಮೇದ್ಯಂ ಚ ವೀಧ್ರಂ ತು ವಿಮಲಾರ್ಥಕಮ್ | 
ನಿರ್ಣಿಕ್ರಂಶೋಧಿತಂ ಮೃಷ್ಟಂ ನಿಶೋಧ್ಯಮನವಸ್ಕರಮ್ || ೧೧೦೧ 
ಅಸಾರಂ ಫಲ್ಕು ಶೂನ್ಯಂ ತು ವಶಿಕಂ ತುಚ್ಛರಿಕೇ | 
ಕೀಬೇ ಪ್ರಧಾನಂ ಪ್ರಮುಖಪ್ರವೇಕಾನುತ್ತಮೋತ್ತಮಾಃ|| ೧೧೧೨ 
ಮುಖ್ಯವರ್ಯವರೇಣ್ಯಾಶ್ಚ ಪ್ರವರ್ಹೋsನವರಾರ್ಧ್ಯವತ್ | 
ಪರಾರ್ಧ್ಯಾಗ್ರಪ್ರಾಗ್ರಹರಪ್ರಾಗಾಗ್ರಾಗ್ರೀಯಮಗ್ರಿಯಮ್ || ೧೧೦೩ 


೧೦೯೯ - ೧೧೦೦ . ಅಭೀಷ್ಟ , ಅಭೀಪ್ಪಿತ, ಹೃದ್ಯ , ದಯಿತ, ವಲ್ಲಭ, ಪ್ರಿಯ = ಇಷ್ಟ , 
ಪ್ರಿಯ. ನಿಕೃಷ್ಟ , ಪ್ರತಿಕೃಷ್ಟ , ಅರ್ವನ್ , ರೇಫ , ಯಾಪ್ಯ , ಅವಮ , ಅಧಮ , ಕುಪೂಯ . 
ಕುತ, ಅವದ್ಯ , ಪೇಟ, ಗರ್ಹ, ಅಣಕ =ಕೀಳಾದವನು, ನಿಂದನೀಯ. ಮಲೀಮಸ, 
ಮಲಿನ, ಕಚ್ಚರ, ಮಲದೂಷಿತ = ಮಲಿನ. 
- ೧೧೦೧. ಪೂತ, ಪವಿತ್ರ , ಮೇಧ್ಯ = ಪವಿತ್ರ , ವೀಧ್ರ, ವಿಮಲ= ಶುದ್ಧ , ನಿರ್ಮಲ. 
ನಿರ್ಣಿಕ್ ,ಶೋಧಿತ, ಮೃಷ್ಟ , ನಿಶೋಧ್ಯ, ಅನವಸ್ಕರ = ಸ್ವಚ್ಛಗೊಳಿಸಲ್ಪಟ್ಟ , ಪರಿಶುದ್ದ. 

೧೧೦೨ - ೧೧೦೩ . ಅಸಾರ , ಫಲ್ಲು = ನಿಸ್ಸಾರ, ಜೊಳ್ಳು, ಶೂನ್ಯ, ವಶಿಕ, ತುಪ್ಪ, 
ರಿಕ್ತಕ- ಖಾಲಿ, ಏನೂ ಇಲ್ಲದ(Empty ), ಪ್ರಧಾನ (ನಿತ್ಯನಪುಂಸಕ), ಪ್ರಮುಖ , ಪ್ರವೇಕ, 
ಅನುತ್ತಮ , ಉತ್ತಮ , ಮುಖ್ಯ , ವರ್ಯ, ವರೇಣ್ಯ, ಪ್ರವರ್ಹ, ಅನವರಾರ್ಧ್ಯ ( ರ್ಫ್ಯ ), 
ಪರಾರ್ಧ್ಯ , ಅಗ್ರ , ಪ್ರಾಗ್ರಹರ, ಪ್ರಾಗ್ರ , ಅಗ್ರ , ಅಗ್ರೀಯ, ಅಗ್ರಿಯ = ಮುಖ್ಯ , ಪ್ರಧಾನ. 


1 ರೇಪ, ರೇಪಸ್ ಎಂಬ ರೂಪಾಂತರಗಳೂ ಇವೆ. 
2 ಕಪೂಯ ಎಂಬ ಶಬ್ದವೂ ಇದೆ. 
- ಮುಖ್ಯಸಚಿವ ಎಂಬ ಅರ್ಥದಲ್ಲಿ ಪ್ರಧಾನ ಶಬ್ದವು ಪುಲ್ಲಿಂಗವಾಗಿಯೂ ಪ್ರಯುಕ್ತವಾಗಿದೆ. 


೨೨೦ 


ಅಮರಕೋಶ: ೩ 


ಶ್ರೇಯಾನ್ ಶ್ರೇಷ್ಠಃಪುಷ್ಕಲಸ್ಸಾತೃತಮಶ್ಚಾತಿಶೋಭನೇ | 
ಸ್ವುರುತ್ತರಪದೇ ವ್ಯಾಘ್ರಪುಂಗವರ್ಷಭಕುಂಜರಾಃ || 

೧೧೦೪ 
ಸಿಂಹಶಾರ್ದೂಲನಾಗಾದ್ಯಾಃ ಪುಂಸಿಶ್ರೇಷ್ಟಾರ್ಥಗೋಚರಾಃ | 
ಅಪ್ರಾಗ್ರಂ ದ್ವಯಹೀನೇ ದ್ವೇ ಅಪ್ರಧಾನೋಪಸರ್ಜನೇ || ೧೧೦೫ 
ವಿಶಂಕಟಂ ಪೃಥು ಬೃಹದ್ವಿಶಾಲಂ ಪೃಥುಲಂ ಮಹತ್ | 
ವಡೋರುವಿಪುಲಂ ಪೀನಪೀಮೀ ತು ಸ್ಕೂಲಪೀವರೇ || 

೧೧೦೬ 
ಸೈಕಾಲ್ಪಕುಲ್ಲ ಕಾಸೂಕ್ಷ್ಮಂ ಶಂ ದಧ್ರಂ ಕೃಶಂ ತನು | | 
ಪ್ರಿಯಾಂ ಮಾತ್ರಾ ತುಟೀ ಪುಂಸಿ ಲವಲೇಶಕಣಾಣವಃ|| - ೧೧೦೭ 
ಅತ್ಯಿsಲ್ಪಿಷ್ಠಮಿಯಃಕನೀಯೋsಣೀಯ ಇತ್ಯಪಿ | 
ಪ್ರಭೂತಂ ಪ್ರಚುರಂ ಪ್ರಾಜ್ಯಮದಭ್ರ೦ ಬಹುಲಂ ಬಹು || ೧೧೦೮ 

೧೧೦೪ - ೧೧೦೫,ಶ್ರೇಯಸ್ , ಶ್ರೇಷ್ಠ, ಪುಷ್ಕಲ, ಸತ್ತಮ , ಅತಿಶೋಭನ, ( ಸೀ . 
ಶ್ರೇಯಸಿ ) = ಅತಿಮುಖ್ಯ , ಅತ್ಯುತ್ತಮ . ಮುಂದೆ ಹೇಳುವ ಪದಗಳು ಸಮಾಸದಲ್ಲಿ 
ಉತ್ತರಪದದಲ್ಲಿದ್ದು ಶ್ರೇಷ್ಠ ಎಂಬ ಅರ್ಥವನ್ನು ಬೋಧಿಸುತ್ತವೆ. ಅವು ಸದಾ ಪುಲ್ಲಿಂಗಗಳು 
ಯಾವುವೆಂದರೆ : ವ್ಯಾಘ್ರ , ಪುಂಗವ, ಋಷಭ, ಕುಂಜರ, ಸಿಂಹ, ಶಾರ್ದೂಲ, ನಾಗ 
ಹೀಗೆಯೇ ವೃಷಭ, ಚಂದ್ರ , ಕಂಠೀರವ ಇತ್ಯಾದಿ. ಉದಾ : ಪುರುಷವ್ಯಾಘ್ರ , ಪಂಡಿತ 
ಪುಂಗವ, ನಿತ್ಯಪುಲ್ಲಿಂಗವಾದ್ದರಿಂದ ಯೋಷಿದ್ಯಾಘ್ರ:, ಅಪತ್ಯಸಿಂಹ : ಎಂದು 
ಹೇಳಬಹುದು. ಅಪ್ರಾಗ್ರ ( ಪು. ಸ್ತ್ರೀ . ನ)= ಅಪ್ರಧಾನ, ಉಪಸರ್ಜನ ( ನ)= ಅಮುಖ್ಯ . 
- ೧೧೦೬ . ವಿಶಂಕಟ, ಪೃಥು, ಬೃಹತ್ , ವಿಶಾಲ, ಪೃಥುಲ, ಮಹತ್ , ವಡ , ಉರು, 
ವಿಪುಲ ( - ಸ್ತ್ರೀ . ಪೃಥು, ಪೃಥ್ವಿ , ಬೃಹತೀ , ಮಹತೀ , ಉರು- -ಉರ್ವಿ )= ದೊಡ್ಡದಾದ, 
ವಿಶಾಲವಾದ, ಪೀನ, ಪೀವನ್ , ಸ್ಕೂಲ, ಪೀವರ ( ಸ್ತ್ರೀ . ಪೀವನ್ , ಪೀವರ = ಪೀವರಿ ) = 
ದಪ್ಪವಾದ. 

೧೧೦೭ .ಸೋಕ, ಅಲ್ಪ , ಕ್ಷುಲ್ಲಕ, ಸೂಕ್ಷ್ಮ , ಶೃಕ್ಷ , ದಭ್ರ, ಕೃಶ, ತನು ( ಸೀ . ತನು 
ತ )= ಸಣ್ಣದಾದ, ಸ್ವಲ್ಪ ಚಿಕ್ಕದಾದ, ಮಾತ್ರಾ , ತುಟೀ ( ೩ ), ಲವ, ಲೇಶ, ಕಣ , 
ಅಣು ( ಪು) = ತುಸ, ಚಿಕ್ಕ ಪ್ರಮಾಣ ( A Particle , A very small Quantity - ಇವು 
ವಿಶೇಷ್ಯ ನಿಮ್ಮಗಳಲ್ಲ . ಉದಾ: ಗಂಧಸ್ಯ ಮಾತ್ರಾ , ಬುದ್ದೇ ಲೇಶಃ). 

೧೧೦೮ - ೧೧೦೯. ಅತ್ಯಲ್ಪ, ಅಲ್ಪಿಷ್ಟ , ಅಲ್ಸಿಯಸ್, ಕನೀಯಸ್, ಅಣಿಯಸ್ 


. 


೧. ವಿಶೇಷ್ಯನಿಷ್ಟವರ್ಗ: 

១១ ) 
ಪುರುಹಂ ಪುರು ಭೂಯಿಷ್ಠಂ ಸ್ನಾರಂ ಭೂಯಶ್ಚ ಭೂರಿ ಚ | 
ಸರಶ್ಯತಾದ್ಯಾಸ್ತ ಯೇಷಾಂ ಪರಾ ಸಂಖ್ಯಾ ಶತಾಧಿಕಾತ್ || ೧೧೦೯ 
ಗಣನೀಯೇ ತು ಗಣೇಯಂ ಸಂಖ್ಯಾತೇ ಗಣಿತಮಥ ಸಮಂ ಸರ್ವಮ್ || 
ವಿಶ್ವಮಶೇಷಂಕೃತ್ಸಂ ಸಮಸ್ತನಿಖಿಲಾಖಿಲಾನಿ ನಿಶ್ಲೇಷಮ್ || ೧೧೧೦ 
ಸಮಗ್ರ೦ ಸಕಲಂ ಪೂರ್ಣಮಖಂಡಂ ಸ್ಮಾದನೂನಕೇ | 
ಘನಂ ನಿರಂತರಂ ಸಾಂದ್ರಂ ಪೇಲವಂ ವಿರಲಂ ತನು || ೧೧೧೧ 
ಸಮೀಪೇ ನಿಕಟಾಸನ್ನ ಸನ್ನಿಕೃಷ್ಟಸನೀಡವತ್ | | 
ಸದೇಶಾಭ್ಯಾಶಸವಿಧಸಮರ್ಯಾದಸವೇಶವತ್ || 

೧೧೧೨ 
ಉಪಕಂಠಾಂತಿಕಾಭ್ಯರ್ಣಾಭ್ಯಗ್ರಾ ಅಪ್ಯಭಿsವ್ಯಯಮ್ | 
ಸಂಸಕ್ಕೆ ವ್ಯವಹಿತಮಪದಾಂತರಮಿತ್ಯಪಿ || 

೧೧೧೩ 
ನೇದಿಷ್ಟಮಂತಿಕತಮಂ ಸ್ಯಾದ್ದೂರಂ ವಿಪ್ರಕೃಷ್ಟಕಮ್ | 
ದವೀಯಶ್ಚ ದನಿಷ್ಠಂ ಚ ಸುದೂರಂ ದೀರ್ಘಮಾಯತಮ್ || ೧೧೧೪ 


( ಸ್ತ್ರೀ . ಅಲ್ಲೀಯಸೀ , ಕನೀಯಸೀ , ಅಣೀಯಸಿ ) = ಬಹಳ ಚಿಕ್ಕದಾದ. ಪ್ರಭೂತ, ಪ್ರಚುರ, 
ಪ್ರಾಜ್ಯ , ಅದಭ್ರ , ಬಹುಲ, ಬಹು, ಪುರುಹ, ಪುರು , ಭೂಯಿಷ್ಠ, ಸ್ವಾರ, ಭೂಯಸ್, 
ಭೂರಿ( ಸ್ತ್ರೀ . ಬಹು - ಬಕ್ಷೀ , ಪುರು - ಪುರ್ವಿ , ಭೂಯಸಿ )= ಬಹಳ, ದೊಡ್ಡದಾದ. 
ಪರಃಶತ = (ಸಂಖ್ಯೆಯ ವಾಚಕ ) =ನೂರಕ್ಕಿಂತಲೂ ಹೆಚ್ಚಾದ. ಹೀಗೆಯೇ - ಪರಃ 
ಸಹಸ್ರ = ಸಾವಿರಕ್ಕಿಂತಲೂ ಹೆಚ್ಚಾದ (ಸಂಖ್ಯಾವಾಚಕವಾದಾಗ ನಪುಂಸಕ ಮಾತ್ರ . ಉದಾ: 
ಧನೂನಾಂ ಪರಶತಂ ಪರಸಹಸ್ರಂ). 

೧೧೧೦ - ೧೧೧೧, ಗಣನೀಯ ಗಣ್ಯ =ಎಣಿಸಲ್ಪಡುವ, ಸಂಖ್ಯಾತ, ಗಣಿತ= 
ಎಣಿಸಲ್ಪಟ್ಟ , ಸಮ , ಸರ್ವ , ವಿಶ್ವ , ಅಶೇಷ, ಕೃತ್ರ್ಯ , ಸಮಸ್ತ , ನಿಖಿಲ, ಅಖಿಲ, ನಿಶ್ಲೇಷ, 
ಸಮಗ್ರ, ಸಕಲ, ಪೂರ್ಣ, ಅಖಂಡ, ಅನೂನಕ = ಸಮಸ್ತ , ಎಲ್ಲ . ಘನ, ನಿರಂತರ, ಸಾಂದ್ರ = 
ದಟ್ಟವಾದ, ಪೇಲವ, ವಿರಲ , ತನು ( ಸೀ . ತನು, ತನ್ವಿ ) = ವಿರಳವಾದ. 

೧೧೧೨ ೧೧೧೩ . ಸಮೀಪ, ನಿಕಟ , ಆಸನ್ನ , ಸಂನಿಕೃಷ್ಟ , ಸನೀಡ, ಸದೇಶ, ಅಭ್ಯಾಶ, 
ಸವಿಧ, ಸಮರ್ಯಾದ, ಸವೇಶ, ಉಪಕಂಠ, ಅಂತಿಕ, ಅಭ್ಯರ್ಣ, ಅಭ್ಯಗ್ರ ( ವಿ. ನಿಮ್ಮ , 
ಅಭಿತಸ್ ( ಅವ್ಯಯ )= ಹತ್ತಿರದಲ್ಲಿರುವ ಸಂಸಕ್ತ , ಅವ್ಯವಹಿತ, ಅಪದಾಂತರ =ಸೇರಿ 
ಕೊಂಡಿರುವ, ಪಕ್ಕದಲ್ಲಿರುವ 


១ .១ .១ 


ಅಮರಕೋಶಃ- ೩ 


ವರ್ತುಲಂ ನಿಸ್ಕಲಂ ವೃತ್ತಂ ಬಂಧುರಂ ತನ್ನತಾನತಮ್ | 
ಉಚ್ಚಪ್ರಾಂಶೂನ್ನದಗೊಚ್ಚಿತಾಸ್ತುಂಗೇcಥ ವಾಮನೇ || ೧೧೧೫ 
ನ್ಯಗೀಚಖರ್ವಪ್ರಸ್ಮಾ : ಸ್ಯುರವಾಗ್ರೇsವನತಾನತೇ | 
ಅರಾಲಂ ವೃಜಿನಂ ಜಿಹ್ಮಮೂರ್ವಿಮತ್ಸುಂಚಿತಂ ನತಮ್ || ೧೧೧೬ 
ಆವಿದ್ದಂ ಕುಟಿಲಂ ಭುಗ್ನಂ ವೇಲ್ಲಿತಂ ವಕ್ರಮಿತ್ಯಪಿ | 
ಖಜಾವಜಿಹ್ಮಪ್ರಗುಣೇ ವ್ಯಸ್ತತ್ವಪ್ರಗುಣಾಕು || 

೧೧೧೭ 
ಶಾಶ್ವತಸ್ತು ಧ್ರುವೋ ನಿತ್ಯಸದಾತನಸನಾತನಾಃ | 
ಸ್ಟಾಸ್ಸು : ಸ್ಥಿರತರ: ಸ್ಟೇಯಾನೇಕರೂಪತಯಾ ತು ಯಃ || ೧೧೧೮ 
ಕಾಲವ್ಯಾಪೀ ಸ ಕೂಟಶ್ಚ : ಸ್ನಾವರೋ ಜಂಗಮೇತರ:|| 
ಚರಿಷ್ಟು ಜಂಗಮಚರಂ ತ್ರಸಮಿಂಗಂ ಚರಾಚರಮ್ || 

೧೧೧೯ 
೧೧೧೪ ನೇದಿಷ್ಟ , ಅಂತಿಕತಮ =ಬಹಳ ಹತ್ತಿರದಲ್ಲಿರುವ ದೂರ, ವಿಪ್ರಕೃಷ್ಟಕ = ದೂರ 
ದಲ್ಲಿರುವ, ದವೀಯಸ್ , ದವಿಷ್ಟ , ಸುದೂರ( ಸ್ತ್ರೀ , ದವೀಯಸಿ ) = ಬಹಳ ದೂರದಲ್ಲಿ 
ರುವ, ದೀರ್ಘ, ಆಯತ=ಉದ್ದವಾದ. 

೧೧೧೫ - ೧೧೧೬ . ವರ್ತುಲ, ನಿಸ್ತಲ, ವೃತ್ತದುಂಡಾದ, ಗುಂಡನೆಯ , ಬಂಧುರ, 
ಉನ್ನತಾನತ = ಎತ್ತರವಾಗಿದ್ದು ಸ್ವಲ್ಪ ಬಾಗಿರುವ, ಉಚ್ಚ, ಪ್ರಾಂಶು , ಉನ್ನತ, ಉದಗ್ರ , 
ಉಚ್ಚಿತ, ತುಂಗ = ಎತ್ತರವಾದ, ವಾಮನ, ನ್ಯಚ್, ನೀಚ, ಖರ್ವ , ಪ್ರಸ್ವ ( - . 
ನ್ಯಚ್ =ನೀಚಿ )= ಗಿಡ್ಡ , ಕುಳ್ಳಾದ, ಅವಾಗ್ರ , ಅವನತ, ಆನತ= ಬಗ್ಗಿದ. 

೧೧೧೬ ೧೧೧೭. ಅರಾಲ, ವೃಜಿನ, ಜಿಹ್ಮ ,ಊರ್ಮಿಮತ್, ಕುಂಚಿತ , ನತ, ಆವಿದ್ದ , 
ಕುಟಿಲ, ಭುಗ್ಯ , ವೇಲ್ಲಿತ, ವಕ್ರ ( ಸ್ತ್ರೀ ಊರ್ಮಿಮತಿ ) =ಸೊಟ್ಟನೆಯ , ಡೊಂಕಾದ. 
ಋಜು, ಅಜಿಹ್ಮ , ಪ್ರಗುಣ ( - ಸ್ತ್ರೀ . ಋಜು - ಋಜೀ = ನೆಟ್ಟಗಿರುವ, ಸರಳವಾದ, ವ್ಯಸ್ತ , 
ಅಪ್ರಗುಣ, ಆಕುಲ= ಚದರಿದ, ಕೆದರಿದ. 
- ೧೧೧೮, ಶಾಶ್ವತ, ಧ್ರುವ, ನಿತ್ಯ , ಸದಾತನ, ಸನಾತನ ( - ಸ್ತ್ರೀ . ಶಾಶ್ವತೀ , ಸದಾತನೀ , 
ಸನಾತನಿ )= ನಿತ್ಯವಾದ, ಸ್ಥಿರವಾದ. ಸ್ಟಾಸ್ಸು, ಸ್ಥಿರತರ,ಸ್ಟೇಯಸ್ ( - ಸ್ತ್ರೀ , ಸ್ಟೇಯಸಿ ]= 
ಅತ್ಯಂತ ಸ್ಥಿರವಾದ. 

೧೧೧೯ . ಕೂಟಸ್ಥ = ಶಾಶ್ವತವಾಗಿ ಒಂದೇ ಬಗೆಯಾಗಿರುವ ಸ್ಥಾವರ, ಜಂಗಮೇತರ = 
ಸಂಚರಿಸದಿರುವ ಚರಿಷ್ಟು , ಜಂಗಮ , ಚರ , ಇಸ, ಇಂಗ, ಚರಾಚರ = ಸಂಚರಿಸುವ, 
ಚಲಿಸುವ. 


೨೨೩ 
೧. ವಿಶೇಷ್ಯನಿಷ್ಟವರ್ಗ : 
ಚಲನಂ ಕಂಪನಂ ಕಂಪ್ರಂ ಚಲಂ ಲೋಲಂ ಚಲಾಚಲಮ್ | 
ಚಂಚಲಂ ತರಲಂ ಚೈವ ಪಾರಿಪ್ಪವಪರಿಷ್ಣವೇ || 

೧೧೨೦ 
ಅತಿರಿಕ್ತಸ್ಸಮಧಿಕೋ ದೃಢಸಂಧಿಸ್ತು ಸಂಹತಃ | 
ಕರ್ಕಶಂ ಕಠಿನಂಕೂರಂಕಠೋರಂನಿಷ್ಟುರಂ ದೃಢಮ್ || ೧೧೨೧ 
ಜರಠಂ ಮೂರ್ತಿಯನ್ನೂರ್ತ೦ ಪ್ರವೃದ್ದ೦ ಪ್ರೌಢಮೇಧಿತಮ್ | 

೧೧೨೨ 
ಪುರಾಣೇ ಪ್ರತನಪ್ರತ್ನಪುರಾತನಚಿರಂತನಾಃ || 
ಪ್ರತ್ಯಗೊSಭಿನವೋ ನವೊ ನವೀನೋ ನೂತನೋ ನಮಃ | 
ನೂತ್ನಶ್ಚ ಸುಕುಮಾರಂ ತು ಕೋಮಲಂ ಮೃದುಲಂ ಮೃದು || ೧೧೨೩ 
ಅನ್ವರತ್ವಕ್ಷಮನುಗೇsನುಪದಂ ಕೀಬಮವ್ಯಯಮ್ | 
ಪ್ರತ್ಯಕ್ಷಂ ಸ್ಯಾದ್ಯಂದ್ರಿಯಕಮಪ್ರತ್ಯಕ್ಷಮತೀಂದ್ರಿಯಮ್ || ೧೧೨೪ 

೧೧೨೦ . ಚಲನ, ಕಂಪನ, ಕಂಪ್ಯೂ , ಚಲ, ಲೋಲ, ಚಲಾಚಲ, ಚಂಚಲ , ತರಲ, 
ಪಾರಿಪ್ಲವ, ಪರಿಪ್ತವ= ಅಲ್ಲಾಡುವ. 

೧೧೨೧. ಅತಿರಿಕ್ತ , ಸಮಧಿಕ = ಹೆಚ್ಚಿನ, ಅಧಿಕವಾದ, ದೃಢಸಂಧಿ, ಸಂಹತ = ಚೆನ್ನಾಗಿ 
ಕೂಡಿಕೊಂಡಿರುವ ಕರ್ಕಶ, ಕಠಿನ, ಕ್ರೂರ, ಕಠೋರ, ನಿಷ್ಟುರ, ದೃಢ= ಗಟ್ಟಿಯಾದ ( Hard). 

೧೧೨೨. ಜರಠ , ಮೂರ್ತಿಮತ್ , ಮೂರ್ತ ( ಸೀ . ಮೂರ್ತಿಮತೀ ) = ಆಕೃತಿಯುಳ್ಳ 
( ಕರ್ಕಶಶಬ್ದದಿಂದ ಮೂರ್ತಶಬ್ದದವರೆಗೂ ಪರ್ಯಾಯಗಳೆಂದು ಕೆಲವರು), ಪ್ರವೃದ್ದ , 
ಪ್ರೌಢ, ಏಧಿತ = ಬೆಳೆದ, ಪುರಾಣ , ಪ್ರತನ , ಪ್ರತ್ನ, ಪುರಾತನ, ಚಿರಂತನ ( - ಸ್ತ್ರೀ , ಪುರಾಣಿ , 
ಪುರಾತನೀ , ಚಿರಂತನೀ ) = ಹಳೆಯದು. 

೧೧೨೩ . ಪ್ರತ್ಯಗ್ರ, ಅಭಿನವ, ನವ್ಯ , ನವೀನ, ನೂತನ , ನವ, ನೂತ್ನ = ಹೊಸದು. 
ಸುಕುಮಾರ , ಕೋಮಲ, ಮೃದುಲ, ಮೃದು( - ಸ್ತ್ರೀ . ಮೃದು ಮೃದ್ವೀ ) = ಮೆತ್ತಗಿರುವ. 

೧೧೨೪. ಅನ್ವಚ್ , ಅನ್ಯಕ್ಷ , ಅನುಗ, ಅನುಪದ( ಸ್ತ್ರೀ . ಅನೂಚೀ )= ಹಿಂಬಾಲಿಸು 
ವವನು. ( ಇವುಗಳಲ್ಲಿ ಅನುಪದ ಶಬ್ದವು ನಿತ್ಯನಪುಂಸಕ. ಉದಾ: ರಾಮಸ್ಯ ಅನುಪದಂ 
ಸೀತಾ, ಈ ಶಬ್ದವುನಿತ್ಯನಪುಂಸಕ. ಈ ಶಬ್ದವು ಅವ್ಯಯೀಭಾವವಾದಾಗ ಅವ್ಯಯವಾಗು 

| ಇದು ಸ್ತ್ರೀಲಿಂಗದಲ್ಲಿ ಸುಕುಮಾರಾ, ವಯೋವಾಚಿಯಾದಲ್ಲಿ ಸುಕುಮಾರೀ . 
2 ಅನ್ವಚ್, ಅಧ್ಯಕ್ಷ , ಅನುಪದ - ಈ ಮೂರೂ ಅವ್ಯಯಗಳೆಂದು ಕೆಲವರು. ಉದಾ: ಅನ್ಯಗ್ 
ಯ ಮಧ್ಯಮಲೋಕಪಾಲ . ; ( ರಘು , ೨ - ೧೬), ಸೀತಾಂ ಚಾರೋಪಯಾನ್ವಕ್ಷಂ ( ರಾಮಾ. 
ಅಯೋ . ೫ - ೭೫ ) 


೨೨೪ 

ಅಮರಕೋಶ: ೩ 
ಏಕತಾನೋsನನ್ಯವೃತ್ತಿರೇಕಾಡ್ರೆಕಾಯನಾಮಪಿ | 
ಅಕಸರ್ಗ ಏಕಾಗ್ರೂಪ್‌ಕಾಯನಗತೋsಪಿ ಚ || ೧೧೨೫ 
ಪುಂಸ್ಕಾದಿ: ಪೂರ್ವ ಪೌರಸ್ತ್ರಪ್ರಥಮಾದ್ಯಾ ಅಥಾಗ್ರಿಯಾಮ್ | 
ಅಂತೂ ಜಘನ್ಯಂ ಚರಮಮಂತ್ಯಪಾಶ್ಚಾತ್ಯಪಶ್ಚಿಮಮ್ || ೧೧೨೬ 
ಮೊಘಂನಿರರ್ಥಕಂ ಸ್ಪಷ್ಟಂ ಸ್ಪುಟಂ ಪ್ರತ್ಯಕಮುಲ್ಬಣಮ್ | 
ಸಾಧಾರಣಂ ತು ಸಾಮಾನ್ಯಮೇಕಾಕೀ ತೈಕ ಏಕಕಃ || 

೧೧೨೭ 
ಭಿನ್ನಾರ್ಥಕಾ ಅನ್ಯತರ ಏಕಸ್ತೋsನ್ಯತರಾವಪಿ | | 
ಉಚ್ಚಾವಚಂ ನೈಕಭೇದಮುಚ್ಚಂಡಮವಿಲಂಬಿತಮ್ || 

೧೧೨೮ 
ಅರುಂತುದಂ ತು ಮರ್ಮಸ್ಸಗಬಾಧಂ ತು ನಿರರ್ಗಲಮ್ | | 
ಪ್ರಸವ್ಯಂ ಪ್ರತಿಕೂಲಂಸ್ಮಾದಪಸವ್ಯಮವಷ್ಟು ಚ || | 

೧೧೨೯ 
ತದೆ. ಆಗ ಅದು ಕ್ರಿಯಾವಿಶೇಷಣ . ಹಿಂದುಗಡೆಯಲ್ಲಿ ಎಂದು ಅರ್ಥ. ಉದಾ: ರಾಮಸ್ಯ 
ಅನುಪದಂ ಗತಾ ಸೀತಾ.) ಪ್ರತ್ಯಕ್ಷ , ಐಂದ್ರಿಯಿಕ ( ಸ್ತ್ರೀ , ಐಂದ್ರಿಯಿಕಿ = ಇಂದ್ರಿಯ 
ಗೋಚರ. ಅಪ್ರತ್ಯಕ್ಷ , ಅತೀಂದ್ರಿಯ = ಇಂದ್ರಿಯಗಳಿಗೆ ಅಗೋಚರ. 

೧೧೨೫, ಏಕತಾನ , ಅನನ್ಯವೃತ್ತಿ , ಏಕಾಗ್ರ , ಏಕಾಯನ, ಏಕಸರ್ಗ , ಏಕಾಗ್ರ , 
ಏಕಾಯನಗತಿ = ಏಕಾಗ್ರವಾದ, ಒಂದೇ ಕಡೆಯಲ್ಲಿ ಆಸಕ್ತವಾದ. 

೧೧೨೬ . ಆದಿ ( ನಿತ್ಯಪುಲ್ಲಿಂಗ), ಪೂರ್ವ, ಪೌರಸ್ತ್ರ , ಪ್ರಥಮ, ಆದ್ಯ =ಮೊದಲನೆಯ. 
ಅಂತ ( ಪು. ನ), ಜಘನ್ಯ , ಚರಮ , ಅಂತ್ಯ , ಪಾಶ್ಚಾತ್ಯ , ಪಶ್ಚಿಮ = ಕಡೆಯ , ಕೊನೆಯ . 

೧೧೨೭ . ಮೋಘ, ನಿರರ್ಥಕ = ವ್ಯರ್ಥವಾದ, ಸ್ಪಷ್ಟ, ಸ್ಪುಟ, ಪ್ರತ್ಯಕ್ಷ , ಉಲ್ಪಣ= ಸ್ಪಷ್ಟ 
ವಾದ. ಸಾಧಾರಣ , ಸಾಮಾನ್ಯ ( ಸ್ತ್ರೀ , ಸಾಧಾರಣೀ )= ಸಾಧಾರಣವಾದ, ಅನೇಕ ವಸ್ತುಗಳಲ್ಲಿ 
ಒಂದಾದ, ಏಕಾಕಿನ್ , ಏಕ, ಏಕಕ ( - ಸ್ತ್ರೀ , ಏಕಾಕಿನೀ ) = ಒಂಟಿಯಾದ. 

೧೧೨೮. ಭಿನ್ನ , ಅನ್ಯತರ, ಏಕ, ತ್ವ ಅನ್ಯ , ಇತರ= ಬೇರಯದು, ಭಿನ್ನ . ಉಚ್ಚಾವಚ, 
ನೈಕಭೇದ= ಅನೇಕ ಪ್ರಕಾರವಾದ. ಉಚ್ಚಂಡ, ಅವಿಲಂಬಿತ =ಶೀಘ್ರವಾದ, ಅವಕಾಶವಿಲ್ಲದ. 

೧೧೨೯. ಅರುಂತುದ, ಮರ್ಮಸ್ಪಶ್ = ಮರ್ಮಭೇದಕವಾದ, ಅಬಾಧ, ನಿರರ್ಗಲ = ತಡೆ 
ಯಿಲ್ಲದ, ಪ್ರಸವ್ಯ , ಪ್ರತಿಕೂಲ, ಅಪಸವ್ಯ , ಅಪಷ್ಣು = ವಿರುದ್ಧವಾದ. 
1 ಏಕಲ ಎಂಬ ಶಬ್ದವೂ ಉಂಟು. 
2 ತೈತ್ ಎಂಬ ರೂಪವೂ ಉಂಟು. (ಸರ್ವನಾಮ : ತೈಃ, ತ್ಯಾ , ತೈಲ. 


೧. ವಿಶೇಷ್ಯನಿಷ್ಟವರ್ಗ: 


១១ 


೧೧೩೦ 


೧೧೩೧ 


ವಾಮಂ ಶರೀರಂ ಸವ್ಯಂ ಸ್ಯಾದಪಸವ್ಯಂ ತು ದಕ್ಷಿಣಮ್ | | 
ಸಂಕಟಂ ನಾ ತು ಸಂಬಾಧಃ ಕಲಿಲಂ ಗಹನಂ ಸಮೇ || 
ಸಂಕೀರ್ಣ೦ ಸಂಕುಲಾತೀರ್ಣ ಮುಂಡಿತಂ ಪರಿವಾಪಿತಮ್ | 
ಗ್ರಂಥಿತೇ ಸಂದಿತಂ ದೃಬ್ದಂ ವಿಸೃತಂ ವಿಸೃತಂ ತತಮ್ || 
ಅಂತರ್ಗತಂ ವಿಸ್ಮೃತಂ ಸ್ಯಾತ್ ಪ್ರಾಪ್ತಪ್ರಣಿಹಿತೇ ಸಮೇ | 
ವೇಲ್ಲಿತಪ್ರೇಂಖಿತಾಧೂತಚಲಿತಾ ಕಂಪಿತಾ ಧುತೇ || 
ನುತ್ತನುನ್ಮಾಸ್ತನಿಷ್ಟೂ ತಾವಿದ್ದ ಕ್ಷಿಪ್ರೇರಿತಾಸ್ಸಮಾಃ| 
ಪರಿಕ್ಷಿಪ್ತಂ ತು ನಿವೃತಂ ಮೂಷಿತಂ ಮುಷಿತಾರ್ಥಕಮ್ || 
ಪ್ರವೃದ್ದ ಪ್ರಕೃತೇ ನೈಸ್ತನಿಸ್ಸಷ್ಟೇ ಗುಣಿತಾಹತೇ | 
ನಿದಿಗೊಪಚಿತೇ ಗೂಢಗುಪ್ತ ಗುಂಠಿತರೂಷಿತೇ || 


೧೧೩೨ 


೧೧೩೩ 


೧೧೩೪ 


- ೧೧೩೦. ಸವ್ಯ = ದೇಹದ ಎಡ ಭಾಗದ, ಅಪಸವ್ಯ = ದೇಹದ ಬಲಭಾಗದ, ಸಂಕಟ( ವಿ. 
ನಿ), ಸಂಬಾರ ( ಪುಲ್ಲಿಂಗ) = ಇಕ್ಕಟ್ಟಾದ ( Narrow , Hemmed), ಕಲಿಲ, ಗಹನ= 
ಪ್ರವೇಶಿಸಲು ಅಶಕ್ಯವಾದ. 

೧೧೩೧ , ಸಂಕೀರ್ಣ, ಸಂಕುಲ , ಆಕೀರ್ಣ= ವಿವಿಧ ವಸ್ತುಗಳಿಂದ ಸಂಮಿಶ್ರವಾದ. 
ಮುಂಡಿತ , ಪರಿವಾಪಿತ =ಬೋಳಿಸಲ್ಪಟ್ಟ , ಗ್ರಂಥಿತ (ಗ್ರಥಿತ ), ಸಂದಿತ, ದೃಬ್ದ = 
ಪೋಣಿಸಲ್ಪಟ್ಟ , ವಿಸೃತ, ವಿಸ್ತ್ರತ, ತತ = ಹರಡಿದ, ವ್ಯಾಪಿಸಿದ. 

೧೧೩೨. ಅಂತರ್ಗತ, ವಿಸ್ಕೃತ= ಮರೆಯಲ್ಪಟ್ಟ ಪ್ರಾಪ್ತಿ , ಪ್ರಣಿಹಿತ= ಲಬ್ದವಾದ ; 
ಇರಿಸಲ್ಪಟ್ಟ, ವೇಲ್ಲಿತ, ಪ್ರೇಂಖಿತ, ಆಧೂತ, ಚಲಿತ, ಕಂಪಿತ, ಧುತ = ಅಲ್ಲಾಡಿಸಲ್ಪಟ್ಟ . 
- ೧೧೩೩. ನುತ್ತ , ನುನ್ನ , ಅಸ್ತ , ನಿಷ್ಮತ, ಆವಿದ್ದ, ಕ್ಷಿಪ್ತ, ಈರಿತ = ನೂಕಲ್ಪಟ್ಟ, 
ತಳ್ಳಲ್ಪಟ್ಟ , ಪರಿಕ್ಷಿಪ್ತ , ನಿವೃತ= ಆವರಿಸಲ್ಪಟ್ಟ , ಮೂಷಿತ, ಮುಷಿತ = ಕದಿಯಲ್ಪಟ್ಟ . 

೧೧೩೪. ಪ್ರವೃದ್ಧ, ಪ್ರಕೃತ - ಹರಡಿದ ; ಹೆಚ್ಚಿದ ವ್ಯಸ್ತ, ನಿಸೃಷ್ಟ = ಇರಿಸಲ್ಪಟ್ಟ , ಗುಣಿತ, 
ಆಹತ= ಗುಣಿಸಲ್ಪಟ್ಟ , ನಿದಿಗ್ಗ , ಉಪಚಿತ= ಬೆಳೆದ, ವೃದ್ಧಿ ಹೊಂದಿದ ಗೂಢ, ಗುಪ್ತ = 
ಬಚ್ಚಿಡಲ್ಪಟ್ಟ ; ಸುರಕ್ಷಿತವಾದ, ಗುಂಠಿತ, ರೂಷಿತ -ಧೂಳಿ ಮುಂತಾದ್ದರಿಂದ ಆವೃತವಾದ. 


1. ಸವ್ಯ ಶಬ್ದಕ್ಕೆ ಬಲಭಾಗದ ಎಂಬ ಅರ್ಥವೂ ಇದೆ. 
2 ಇದು ತ್ರಿಲಿಂಗದಲ್ಲಿಯೂ ಕಂಡುಬರುತ್ತದೆ. 


១ .១២ 


ಅಮರಕೋಶ - ೩ 


ದ್ರುತಾವದೀರ್ಣ ಉದ್ರೋರ್ಣೋದ್ಯತೇ ಕಾಚಿತಶಿಕ್ಕಿತೇ | 
ಫ್ರಾಣಘಾತೇ ದಿಗ್ಗಲಿಪ್ತ ಸಮುದಕ್ಕೊದ್ದತೇ ಸಮ || ೧೧೩೫ 
ವೇಷ್ಟಿತಂ ಸ್ಯಾದ್ವಲಯಿತಂ ಸಂವೀತಂ ರುದ್ದ ಮಾವೃತಮ್ | 
ರುಗ್ಧಂ ಭುಗೋsಥ ನಿಶಿತಕ್ಷುತಶಾತಾನಿ ತೇಜಿತೇ || 

೧೧೩೬ 
ಸ್ಮಾದ್ವಿನಾಶೋನ್ಮುಖಂ ಪಕ್ಷಂ ಕ್ಷೀಣಪ್ರೀತೌ ತು ಲಜ್ಜಿತೇ | 
ವೃತೇ ತು ವೃತ್ತವಾವೃತ್‌ ಸಂಯೋಜಿತ ಉಪಾಹಿತಃ| | ೧೧೩೭ 
ಪ್ರಾಪ್ಯಂ ಗಮ್ಯಂ ಸಮಾಸಾದ್ಯಂ ಸನ್ನಂ ರೀಣಂ ಶ್ರುತಂ ಸ್ತುತಮ್ | 
ಸಂಗೂಢಃಸ್ಯಾತ್ಸಂಕಲಿತೊsವಗೀತ: ಖ್ಯಾತಗರ್ಹಣಃ || ೧೧೩೮ 
ವಿವಿಧಃ ಸ್ಯಾದ್ಬಹುವಿಧೂ ನಾನಾರೂಪಃಪೃಥಗ್ವಿಧಃ| 
ಅವರೀ ಧಿಕ್ಕತಶ್ಯಾವಧ್ರಕ್ಕೊsವಚೂರ್ಣಿತಃ|| ೧೧೩೯ 
ಅನಾಯಾಸಕೃತಂ ಫಾಂಟಂ ಸ್ವನಿತಂ ಧ್ವನಿತಂ ಸಮೇ | | 
ಬದ್ದೇ ಸಂದಾನಿತಂ ಮೂತಮುದ್ದಿತಂ ಸಂದಿತಂ ಸಿತಮ್ || ೧೧೪೦ 

೧೧೩೫. ದ್ರುತ, ಅವದೀರ್ಣ= ಕರಗಿದ. ಉದ್ದೂರ್ಣ, ಉದ್ಯತ=ಮೇಲಕ್ಕೆ ಎತ್ತಲ್ಪಟ್ಟ . 
ಕಾಚಿತ, ಶಿಕ್ಕಿತ= ತೂಗುಹಾಕಲ್ಪಟ್ಟ , ನೇತುಹಾಕಿದ ಘಾಣ, ಘಾತ =ಮೂಸಲ್ಪಟ್ಟ , ದಿಗ್ಧ , 
ಲಿಪ್ತ - ಲೇಪಿಸಲ್ಪಟ್ಟ . ಸಮುದಕ್ಕೆ ,ಉತ= ಮೇಲಕ್ಕೆ ಸೇದಲ್ಪಟ್ಟ, ಎತ್ತಲ್ಪಟ್ಟ . 
- ೧೧೩೬ . ವೇಷ್ಟಿತ, ವಲಯಿತ, ಸಂವೀತ, ರುದ್ಧ , ಆವೃತ = ಸುತ್ತುಗಟ್ಟಲ್ಪಟ್ಟ. ರುಗ್ಧ , 
ಭುಗ್ನ – ಬಾಗಿದ, ಡೊಂಕಾದ, ನಿಶಿತ, ಕುತ, ಶಾತ, ತೇಜಿತ - ಹರಿತಮಾಡಿದ. 

೧೧೩೭ . ವಿನಾಶೋನ್ಮುಖ, ಪಕ್ವ = ನಾಶಸ್ಥಿತಿಗೆ ಬಂದ. ದ್ರೋಣ, ಹೀತ, ಲಜ್ಜಿತ= ನಾಚಿಕೆ 
ಗೊಂಡ, ವೃತ, ನೃತ್ಯ , ವಾವೃತ್ತ = ವರಿಸಲ್ಪಟ್ಟ , ಆರಿಸಲ್ಪಟ್ಟ , ಸಂಯೋಜಿತ , 
ಉಪಾಹಿತ= ಸೇರಿಸಲ್ಪಟ್ಟ , 
- ೧೧೩೮. ಪ್ರಾಪ್ಯ , ಗಮ್ಮ , ಸಮಾಸಾದ್ಯ = ಪಡೆಯಲು ಸಾಧ್ಯವಾದ ಸನ್ನ ,ರೀಣ, ಶ್ರುತ, 
ಸ್ತುತ- ಸುರಿದ, ಸೋರಿದ. ಸಂಗೂಢ, ಸಂಕಲಿತ= ಸೇರಿಸಲ್ಪಟ್ಟ ,ಕೂಡಿಸಲ್ಪಟ್ಟ. ಅವಗೀತ, 
ಖ್ಯಾತಗರ್ಹಣ= ಬಹಳ ನಿಂದ್ಯವಾದ. 

೧೧೩೯ . ವಿವಿಧ, ಬಹುವಿಧ, ನಾನಾರೂಪ, ಪೃಥಗ್ರಿಧ= ನಾನಾಬಗೆಯ , ಅವರೀಣ, 
ಧಿಕ್ಕತ= ತಿರಸ್ಕೃತವಾದ, ಅವಧ್ವಸ್ತ, ಅವಚೂರ್ಣಿತ = ಪುಡಿಗೊಳಿಸಲ್ಪಟ್ಟ . 

೧೧೪೦. ಫಾಂಟ = ಸುಲಭ ರೀತಿಯಲ್ಲಿ ಮಾಡಿದ ಕಷಾಯ , ಸ್ವನಿತ, ಧ್ವನಿತ - ಶಬ್ದ 
ಮಾಡಿದ ಬದ್ಧ , ಸಂದಾನಿತ, ಮೂತ, ಉದ್ದಿತ, ಸಂದಿತ, ಸಿತ = ಕಟ್ಟಲ್ಪಟ್ಟ . 


00 


೧. ವಿಶೇಷ್ಯನಿಷ್ಟವರ್ಗ: 

೨೨೭ 
ನಿಷ್ಪಕ್ಟಂ ಕೈಥಿತಂ ಪಾಕೇ ಕ್ಷೀರಾಜ್ಯಪಯಸಾಂ ಶೃತಮ್ | 
ನಿರ್ವಾಹೋ ಮುನಿವಸ್ಕಾದೌ ನಿರ್ವಾತಸ್ತು ಗತೇsನಿಲೇ || ೧೧೪೧ 
ಪಕ್ವಂ ಪರಿಣತೇ ಗೂನಂ ಹನ್ನೇ ಮೀಢಂ ತು ಮೂತ್ರಿತೇ | | 

ಪುಷ್ಟೇ ತು ಪುಷಿತಂ ಸೋಢ ಕಾಂತಮುದ್ಘಾಂತಮುದ್ದತೇ || ೧೧೪೨ 
- ದಾಂತಸ್ತು ದಮಿತ್ ಶಾಂತಶ್ಯಮಿತೇ ಪ್ರಾರ್ಥಿತೇಜರ್ದಿತಃ | 
ಜಪ್ತಸ್ತು ಜಪಿತೇ ಛನ್ನಶ್ಚಾದಿತೇ ಪೂಜಿತೇsಂಚಿತ: || 

೧೧೪೩ 
ಪೂರ್ಣಸ್ತು ಪೂರಿತೇ ಕ್ಲಿಷ್ಟ : ಕ್ಲಿಶಿತೇsವಸಿತೇ ಸಿತ: | 
ಪುಷ್ಟಪುಷ್ಟೂಷಿತಾ ದಗ್ಗೆ ತ್ವಷ್ಟತೃಷೆ ತನೂಕೃತೇ !! ೧೧೪೪ 
ವೇಧಿತಚ್ಛಿದ್ರಿತೌ ವಿದ್ದೇ ವಿನ್ನವಿ ವಿಚಾರಿತೇ || 
ನಿಷ್ಪಭೇ ವಿಗತಾರೂಕ್‌ ವಿಲೀನೇ ವಿದ್ಯುತದ್ರುತೌ || 

೧೧೪೫ 
- ೧೧೪೧. ನಿಷ್ಪಕ್ಷ , ಕೈಥಿತ = ಕುದಿಸಲ್ಪಟ್ಟ , ಶೃತ= ಹಾಲು ತುಪ್ಪ ಅಥವಾ ನೀರಿನಲ್ಲಿ 
ಪಕ್ವವಾದದ್ದು . ನಿರ್ವಾಣ= ಶಾಂತವಾದ ; ಮುಕ್ತನಾದ ( ಮುನಿ, ಅಗ್ನಿ ಮುಂತಾದ್ದಕ್ಕೆ 
ವಿಶೇಷಣ ), ನಿರ್ವಾತ= ಗಾಳಿ ಇಲ್ಲದ. 
- ೧೧೪೨. ಪಕ್ಷ , ಪರಿಣತ = ಕಾಲವಶದಿಂದ ಪರಿಣಾಮಗೊಂಡ, ಗೂನ, ಹನ್ನ = ಗುದ 
ದ್ವಾರದಿಂದ ಹೊರಗೆ ಬಂದ, ಹೇತ. ಮೀಢ, ಮೂತ್ರಿತ = ಉಚ್ಚೆ ಹೊಯ್ದ . ಪುಷ್ಟ , 
ಪುಷಿತ -ಪೋಷಿಸಲ್ಪಟ್ಟ , ಸೋಢ, ಕಾಂತ= ಸಹಿಸಲ್ಪಟ್ಟ , ಉದ್ಘಾಂತ, ಉದ್ಧತ= ವಾಂತಿ 
ಮಾಡಲ್ಪಟ್ಟ . 

೧೧೪೩ . ದಾಂತ, ದಮಿತ= ಪಳಗಿಸಲ್ಪಟ್ಟ , ಶಾಂತ, ಶಮಿತ = ಶಮನ ಹೊಂದಿದ. 
ಪ್ರಾರ್ಥಿತ, ಅರ್ದಿತ= ಯಾಚಿಸಲ್ಪಟ್ಟ , ಜ್ಞಪ್ಪ , ಜ್ಞಪಿತ -ಬೋಧಿಸಲ್ಪಟ್ಟ , ಜ್ಞಾಪಿಸಲ್ಪಟ್ಟ, ಛನ್ನ . 
ಛಾದಿತ - ಹೊದಿಸಲ್ಪಟ್ಟ , ಪೂಜಿತ, ಅಂಚಿತ =ಪೂಜಿಸಲ್ಪಟ್ಟ.. 

೧೧೪೪, ಪೂರ್ಣ, ಪೂರಿತ - ತುಂಬಿದ, ಕ್ಲಿಷ್ಟ, ಕ್ಷಿಶಿತ= ಕೇಶಕ್ಕೆ ಒಳಗಾದ. ಅವಸಿತ, 
ಸಿತ = ಮುಗಿದುಹೋದ, ಪುಷ್ಟ , ಪುಷ್ಟ, ಉಷಿತ, ದಗ್ಗ = ಸುಟ್ಟುಹೋದ. ತಷ್ಟ , ತ್ವಷ್ಟ, 
ತನೂಕೃತ = ಕೆತ್ತಲ್ಪಟ್ಟ . 
- ೧೧೪೫. ವೇಧಿತ, ಛಿದ್ರಿತ, ವಿದ್ದ =ತೂತುಕೊರೆಯಲ್ಪಟ್ಟ , ವಿನ್ನ , ವಿತ್ತ , ವಿಚಾರಿತ= 
ವಿಚಾರಕ್ಕೆ ಒಳಗಾದ, ನಿಷ್ಟಭ, ವಿಗತ, ಅರೋಕ= ಕಳೆಗುಂದಿದ, ವಿಲೀನ, ವಿದ್ಯುತ, 
ದ್ರುತ=ಕರಗಿದ. 


೨೨೮ 


ಅಮರಕೋಶ: ೩ 


2 


ಸಿದ್ದೇ ನಿರ್ವೃತನಿಷ್ಟ ದಾರಿತೇ ಭಿನ್ನಭೇದಿತೇ | 
ಊತಂಸ್ಫೂತಮುತಂ ಚೇತಿ ತ್ರಿತಯಂ ತಂತುಸಂತತೇ || 

೧೧೪೬ 
ಸ್ಯಾದರ್ಹಿತೇ ನಮಸ್ಕಿತನಮಸಿತಮಪಚಾಯಿತಾರ್ಚಿತಾಪಚಿತಮ್ | 
ವರಿವಸಿತೇ ವರಿವತಮುಪಾಸಿತಂ ಚೋಪಚರಿತಂ ಚ || ೧೧೪೭ 
ಸಂತಾಪಿತಸಂತಪ್ಪ ಧೂಪಾಯಿತರೂಪಿತೌ ಚ ಧನಶ್ಯ | 
ಕೃಷ್ಟ ಮತ್ತಸೃಪ್ತ : ಪ್ರಹ್ಲನ್ನ: ಪ್ರಮುದಿತ: ಪ್ರೀತ: || 

೧೧೪೮ 
ಭಿನ್ನಂ ಛಾತಂ ಲೂನಂ ಕೃತಂ ದಾತಂ ದಿತಂ ತಂ ವೃಕಮ್ | 
ಪ್ರಸ್ತಂ ಧ್ವಸ್ತಂ ಭ್ರಷ್ಟಂ ಸನ್ನಂ ಪನ್ನಂ ಚ್ಯುತಂ ಗಲಿತಮ್ || ೧೧೪೯ 
ಲಬ್ದಂ ಪ್ರಾಪ್ತಂ ವಿನ್ನಂ ಭಾವಿತಮಾಸಾದಿತಂ ಚ ಭೂತಂ ಚ | 
ಅನ್ವೇಷಿತಂ ಗವೇಷಿತಮನ್ನಿಷ್ಟಂ ಮಾರ್ಗಿತಂ ಮೃಗಿತಮ್ || ೧೧೫೦ 
ಆದ್ರ್ರ೦ ಸಾದ್ರ್ರ೦ ಕ್ಲಿನ್ನಂ ತಿಮಿತಂ ಸ್ತಿಮಿತಂ ಸಮುನ್ನ ಮುತ್ತಂ ಚ | 
ತಾತಂ ತ್ರಾಣಂ ರಕ್ಷಿತಮವಿತಂ ಗೊಪಾಯಿತಂ ಚ ಗುಪ್ತಂ ಚ || ೧೧೫೧ 
- ೧೧೪೬ . ಸಿದ್ದ , ನಿರ್ವೃತ , ನಿಷ್ಪನ್ನ - ಸಿದ್ಧವಾದ. ದಾರಿತ, ಭಿನ್ನ , ಭೇದಿತ = ಸೀಳಲ್ಪಟ್ಟ . 
ಊತ, ಸ್ಕೂತ, ಉತ=ಹೊಲಿಯಲ್ಪಟ್ಟ ; ನೇಯಲ್ಪಟ್ಟ , 

೧೧೪೭ . ಅರ್ಹಿತ, ನಮಸ್ಕಿತ, ನಮಸಿತ, ಅಪಚಾಯಿತ, ಅರ್ಚಿತ, ಅಪಚಿತ =ನಮಸ್ಕೃತ 
ವಾದ. ವರಿವಸಿತ, ವರಿವತ, ಉಪಾಸಿತ, ಉಪಚರಿತ =ಪೂಜಿತವಾದ. 

೧೧೪೮. ಸಂತಾಪಿತ, ಸಂತಪ್ಪ , ಧೂಪಾಯಿತ, ಧೂಪಿತ, ದೂನ=ಕಾಯಿಸಲ್ಪಟ್ಟ ; 
ಪೀಡೆಗೆ ಒಳಗಾದ, ಹೃಷ್ಟ , ಮತ್ತ, ತೃಪ್ತ , ಪ್ರಚ್ಛನ್ನ, ಪ್ರಮುದಿತ, ಪ್ರೀತ= ಸಂತುಷ್ಟ 
ನಾದ. 
- ೧೧೪೯ . ಛಿನ್ನ , ಛಾತ, ಲೂನ, ಕೃತ್ತ , ದಾತ, ದಿತ, ಛತ, ವೃಶ್ಚ = ಕತ್ತರಿಸಲ್ಪಟ್ಟ . ಪ್ರಸ್ತ , 
ಧ್ವಸ್ತ , ಭ್ರಷ್ಟ, ಸನ್ನ , ಪನ್ನ , ಚ್ಯುತ, ಗಲಿತ = ಜಾರಿದ, ಕಳಚಿದ. 

೧೧೫೦, ಲಬ್ದ , ಪ್ರಾಪ್ತ , ವಿನ್ನ , ಭಾವಿತ, ಆಸಾದಿತ, ಭೂತ= ದೊರೆತ, ಅನ್ವೇಷಿತ, 
ಗವೇಷಿತ, ಅನ್ನಿಷ್ಟ, ಮಾರ್ಗಿತ, ಮೃಗಿತ - ಹುಡುಕಲ್ಪಟ್ಟ. 

೧೧೫೧. ಆದ್ರ್ರ, ಸಾದ್ರ್ರ, ಕಿನ್ನ , ತಿಮಿತ, ಸ್ತಿಮಿತ, ಸಮುನ್ನ , ಉತ್ತ = ಒದ್ದೆಯಾದ . 
ತಾತ, ತ್ರಾಣ, ರಕ್ಷಿತ, ಅವಿತ, ಗೋಪಾಯಿತ, ಗುಪ್ತ = ರಕ್ಷಿತವಾದ. 


೧. ವಿಶೇಷ್ಯನಿಷ್ಟವರ್ಗ : 

೨೨೯ 
ಅಗಣಿತಮವಮತಾವಜ್ಞಾತೇsವಮಾನಿತಂ ಚ ಪರಿಭೂತೇ | | 
ತಕ್ಕಂ ಹೀನಂ ವಿಧುತಂ ಸಮುಜ್ಜಿತಂ ಭೂತಮುತ್ಕೃಷ್ಟಮ್ || ೧೧೫೨ 
ಉಕ್ತಂ ಭಾಷಿತಮುದಿತಂ ಜಲ್ಪಿತಮಾಖ್ಯಾತಮಭಿಹಿತಂ ಲಪಿತಮ್ | | 
ಬುದ್ದಂ ಬುಧಿತಂ ಮನಿತ ವಿದಿತಂ ಪ್ರತಿಪನ್ನಮವಸಿತಾವಗತೇ || ೧೧೫೩ 
ಊರೀಕೃತಮುರರೀಕೃತಮಂಗೀಕೃತಮಾಶ್ರುತಂ ಪ್ರತಿಜ್ಞಾತಮ್ | 
ಸಂಗೀರ್ಣವಿದಿತಸಂಶ್ರುತಸಮಾಹಿತೋಪಶ್ರುತೋಪಗತಮ್ || ೧೧೫೪ 
ಈಲಿತಶಸ್ತ್ರಪಣಾಯಿತಪನಾಯಿತ ಪ್ರಣುತಪಣಿತವನಿತಾನಿ | 
ಅಪಿ ಗೀರ್ಣವರ್ಣಿತಾಭಿಷ್ಟು ತೇಡಿತಾನಿ ಸ್ತುತಾರ್ಥಾನಿ || ೧೧೫೫ 
ಭಕ್ಷಿತಚರ್ವಿತಲಿಪ್ತ ಪ್ರತ್ಯವಸಿತಗಿಲಿತಖಾದಿತಪ್ಪಾತಮ್ || 
ಅಭ್ಯವಹೃತಾನ್ನ ಜಗ್ಗಗ್ರಸ್ತಗ್ಗಸ್ತಾಶಿತಂ ಭುಕ್ಕ || 

೧೧೫೬ 
ಕ್ಷೇಪಿಷ್ಟಕ್ಷೇಧಿಷ್ಠ ಪ್ರೇಷ್ಠ ವರಿಷ್ಠಸ್ಥವಿಷ್ಠ ಬಂಹಿಷ್ಕಾಃ| 
ಕ್ಷಿಪ್ರಕ್ಷುದ್ರಾಭೀಪ್ಪಿತಪೃಥುಪೀವರಬಹುಪ್ರಕರ್ಷಾರ್ಥಾ: || ೧೧೫೭ 

೧೧೫೨. ಅಗಣಿತ , ಅವಮತ, ಅವಜ್ಞಾತ , ಅವಮಾನಿತ, ಪರಿಭೂತ= ಉಪೇಕ್ಷಿತವಾದ. 
ತ್ಯಕ್ತ , ಹೀನ, ವಿಧುತ, ಸಮುಜ್ಜಿತ, ಧೂತ, ಉತ್ಕೃಷ್ಟ= ತ್ಯಜಿಸಲ್ಪಟ್ಟ.. 
- ೧೧೫೩ . ಉಕ್ತ, ಭಾಷಿತ, ಉದಿತ, ಜಿತ, ಆಖ್ಯಾತ, ಅಭಿಹಿತ, ಲಪಿತ= ಹೇಳಲ್ಪಟ್ಟ. 
ಬುದ್ದ , ಬುಧಿತ ( ಮತ) ಮನಿತ, ವಿದಿತ, ಪ್ರತಿಪನ್ನ , ಅವಸಿತ, ಅವಗತ - ತಿಳಿಯಲ್ಪಟ್ಟ . 

೧೧೫೪, ಊರೀಕೃತ, ಉರರೀಕೃತ, ಅಂಗೀಕೃತ, ಆಶ್ರುತ, ಪ್ರತಿಜ್ಞಾತ, ಸಂಗೀರ್ಣ, 
ವಿದಿತ, ಸಂಶ್ರುತ, ಸಮಾಹಿತ, ಉಪಶ್ರುತ, ಉಪಗತ = ಅಂಗೀಕೃತವಾದ. 

೧೧೫೫ . ಈಲಿತ, ಶಸ್ತ್ರ , ಪಣಾಯಿತ, ಪನಾಯಿತ, ಪ್ರಣುತ, ಪಣಿತ, ಪನಿತ, ಗೀರ್ಣ, 
ವರ್ಣಿತ, ಅಭಿಷ್ಟುತ, ಈಡಿತ, ಸ್ತುತ - ಸ್ತುತಿಸಲ್ಪಟ್ಟ . 

೧೧೫೬. ಭಕ್ಷಿತ, ಚರ್ವಿತ, ಲಿಪ್ತ , ಪ್ರತ್ಯವಸಿತ, ಗಿಲಿತ, ಖಾದಿತ, ಪ್ರಾತ, ಅಭ್ಯವಹೃತ, 
ಅನ್ನ , ಜಗ್ಧ , ಗ್ರಸ್ತ , ಗ್ಲಸ , ಅಶಿತ, ಭು = ತಿನ್ನಲ್ಪಟ್ಟ . 
- ೧೧೫೭.ಕ್ಷೇಪಿಷ್ಠ , ಕ್ಷೇದಿಷ್ಟ , ಪ್ರೇಷ್ಠ, ವರಿಷ್ಠ , ಸ್ಥವಿಷ್ಠ , ಬಹಿಷ್ಠ = ಈ ಆರು 
ಶಬ್ದಗಳು ಕ್ರಮವಾಗಿ ಕ್ಷಿಪ್ರ, ಕುದ್ರ , ಅಭೀಪ್ಪಿತ, ಪೃಥು, ಪೀವರ , ಬಹು - ಎಂಬವುಗಳ 


1 ಲಿಪ್ಪಕ್ಕೆ ಬದಲಾಗಿ ಲೀಢ ಎಂದು ಪಾಠಾಂತರವಿದೆ. 


೨೩೦ 

ಅಮರಕೋಶ: ೩ 
ಸಾಧಿಷ್ಠದ್ರಾಫಿಷ್ಟ ಸ್ಟೇಷಗರಿಷ್ಠ ಪ್ರಸಿಷ್ಠ ಬೃಂದಿಷ್ಮಾ : | 
ಬಾಢವ್ಯಾಯತಬಹುಗುರುವಾಮನಬೃಂದಾರಕಾತಿಶಯೇ || * ೧೧೫೮ 


ಇತಿ ವಿಶೇಷ್ಯನಿಷ್ಟವರ್ಗ: 


ಪ್ರಕರ್ಷ ಬೋಧಕಗಳು. ಉದಾ: ಕ್ಷೇಪಿಷ್ಠ = ಅತ್ಯಂತ ಕ್ಷಿಪ್ರವಾದ, ಪೃಥು= ದೊಡ್ಡದು ; 
ಅಗಲವಾದದ್ದು . ಪೀವರ=ಸ್ಕೂಲ. 

೧೧೫೮. ಸಾಧಿಷ್ಯ , ದ್ರಾಘಷ್ಯ, ಸ್ಟೇಷ, ಗರಿಷ್ಠ , ಪ್ರಸಿಷ್ಠ , ಬೃಂದಿಷ್ಟ = ಇವು ಆರು 
ಕ್ರಮವಾಗಿ ಬಾಢ, ವ್ಯಾಯತ, ಬಹು, ಗುರು, ವಾಮನ, ಬೃಂದಾರಕ ಎಂಬವುಗಳ 
ಪ್ರಕರ್ಷಬೋಧಕಗಳು, ಬಾಢ = ಉತ್ತಮ . ವ್ಯಾಯತ- ಉದ್ದ . ವಾಮನ= ಕುಳ್ಳಾದ. 
ಬೃಂದಾರಕ = ಮುಖ್ಯ . 


00. 


೨. ಸಂಕೀರ್ಣವರ್ಗ: 
ಪ್ರಕೃತಿಪ್ರತ್ಯಯಾರ್ಥಾಸ್ಸಂಕೀರ್ಣೆ ಲಿಂಗಮುನ್ನ ಯೇತ್ | | 
ಕರ್ಮಕ್ರಿಯಾ ತತ್ಸಾತತ್ಯೆ ಗಮೈ ಸುರಪರಸ್ಪರಾಃ| | 

೧೧೫೯ 
ಸಾಕಲ್ಯಾಸಂಗವಚನೇ ಪಾರಾಯಣತುರಾಯಣೇ ! 
ಯದೃಚ್ಛಾ ಸ್ವರಿತಾ ಹೇತುಶೂನ್ಯಾ ತ್ಯಾಜ್ಞಾ ವಿಲಕ್ಷಣಮ್ || ೧೧೬೦ 

- ಸಂಕೀರ್ಣವರ್ಗ 
೧೧೫೯, ಈ ಸಂಕೀರ್ಣವರ್ಗದಲ್ಲಿ ಪ್ರಕೃತ್ಯರ್ಥ ಪ್ರತ್ಯಯಾರ್ಥಗಳಿಂದಲೂ ಹಾಗೆಯೇ 
ರೂಪಭೇದ ಸಾಹಚರ್ಯಗಳಿಂದಲೂ ಆಯಾ ಶಬ್ದದ ಲಿಂಗವನ್ನು ಊಹಿಸಿ ತಿಳಿಯಬೇಕು. 
( ಈ ವರ್ಗದಲ್ಲಿ ಪ್ರಿಯಾಂ, ಕ್ಲೀಬೇ ಮುಂತಾದ ಶಬ್ದಗಳಿಂದ ಲಿಂಗವನ್ನು ತಿಳಿಸಿಲ್ಲ . ಉದಾ: 

೧. ಪ್ರಕೃತ್ಯರ್ಥ - ಅಪರಸ್ಪರ, ಸಂಬಪ್ಪ ಶಬ್ದಗಳು. ಇವು ವಿಶೇಷ್ಯ ನಿಮ್ಮಗಳಾದ್ದರಿಂದ 
ಅರ್ಥಾನುಸಾರವಾಗಿ ಮೂರುಲಿಂಗಗಳನ್ನೂ ಪಡೆಯುತ್ತವೆ. 

೨. ಪ್ರತ್ಯಾಯಾರ್ಥ - ಶಾಂತಿ, ದಾಂತಿ, ಯಾಂ ಕಿನ್ ಎಂಬ ಅಷ್ಟಾಧ್ಯಾಯಿ 
ಸೂತ್ರದಿಂದ ತಿ ಎಂಬ ಪ್ರತ್ಯಯವುಸ್ತ್ರೀಲಿಂಗದಲ್ಲಿ ವಿಹಿತವಾಗಿದೆ. 

೩ . ರೂಪಭೇದ= ವಿದರಃ ಸ್ಪುಟನಂ ಭಿದಾ. ಈ ಮೂರು ಶಬ್ದಗಳು ಕ್ರಮವಾಗಿ 
ಪುಲ್ಲಿಂಗ ನಪುಂಸಕ ಲಿಂಗ ಸ್ತ್ರೀಲಿಂಗಗಳೆಂದು ರೂಪಭೇದದಿಂದ ತಿಳಿಯಬಹುದು. 

೪. ಸಾಹಚರ್ಯ - ಡಿಂಬೇ ಡಮರವಿಪ್ಲವೇ ಇಲ್ಲಿ ಡಮರವಿಪ್ಲವ ಶಬ್ದಗಳ 
ಸಾಹಚರ್ಯದಿಂದ ಡಿಂಬ ಶಬ್ದವು ಪುಲ್ಲಿಂಗವೆಂದೂ ತಿಳಿಯಬಹುದು. 

ಕರ್ಮನ್ ( ನ), ಕ್ರಿಯಾ ( = ಕೆಲಸ, ಅಪರಸ್ಪರ ( ವಿ, ನಿಪ್ಪ ) = ಸದಾ ತೆರಪಿಲ್ಲದ. 
ಉದಾ: ಅಪರಸ್ಪರಾಃ ಸಾರ್ಥಾ ಗಚ್ಛಂತಿ. ( ಇದು ಕ್ರಿಯಾವಿಶೇಷಣವಾದಾಗ ನಪುಂಸಕ. ಉದಾ: 
ಅಪರಸ್ಪರಂ ಜನಾ ಗಚ್ಛಂತಿ). 

೧೧೬೦. ಪಾರಾಯಣ, ತುರಾಯಣ ( ನ) = ಸಮಗ್ರವಾಗಿ ಸ್ವಾಲಿತ್ಯವಿಲ್ಲದಂತೆ ಉಚ್ಚರಿಸು 
ವುದು. ಯದೃಚ್ಛಾ , ಸ್ಪಿರಿತಾ ( ಸ್ತ್ರೀ )= ಮನಸ್ಸು ಬಂದಂತೆ ವರ್ತಿಸುವುದು, ಸ್ಟೇಚ್ಛೆ. 
ವಿಲಕ್ಷಣ = ಕಾರಣವಿಲ್ಲದೆ ಇರುವುದು. 

೧೧೬೧ . ಶಮಥ, ಶಮ ( ಪು), ಶಾಂತಿ ( ಶ್ರೀ ) =ಕಾಮಕ್ರೋಧಾದಿಗಳ ನಿಗ್ರಹ, ದಾಂತಿ 
( ಶ್ರೀ ), ದಮಥ, ದಮ ( ಪು)= ತಪಃಕ್ಷೇಶವನ್ನು ಸಹಿಸಿಕೊಳ್ಳುವುದು. ಅವದಾನ ( ನ)= ಹಿಂದೆ 


೨೩೨ 

ಅಮರಕೋಶ:- ೩ 
ಶಮಥಸ್ತು ಶಮಶ್ಯಾಂತಿರ್ದಾಂತಿಸ್ತು ದಮಥೋ ದಮಃ| 
ಅವದಾನಂ ಕರ್ಮ ವೃತ್ತಂ ಕಾಮ್ಯದಾನಂ ಪ್ರವಾರಣಮ್ || ೧೧೬೧ 
ವಶಕ್ರಿಯಾ ಸಂವನನಂ ಮೂಲಕರ್ಮ ತು ಕಾರ್ಮಣಮ್ | 
ವಿಧನನಂ ವಿಧುವನಂ ತರ್ಪಣಂಪ್ರೀಣನಾವನಮ್ || ೧೧೬೨ 
ಪರ್ಯಾಪ್ತಿಸ್ವಾತ್ಪರಿತ್ರಾಣಂ ಹಸ್ತವಾರಣಮಿತ್ಯಪಿ | 
ಸೇವನಂ ಸೀವನಂ ಸ್ಕೂತಿರ್ವಿದರಃ ಸ್ಟುಟನಂ ಭಿದಾ || 

೧೧೬೩ 
ಆಕ್ರೋಶನಮಭೀಷಂಗಸ್ಸಂವೇದೋ ವೇದನಾ ನ ನಾ | 
ಸಂಮೂರ್ಚನಮಭಿವ್ಯಾಪ್ತಿರ್ಯಾಚ್ಯಾ ಭಿಕ್ಷಾರ್ಥನಾರ್ದನಾ || ೧೧೬೪ 
ವರ್ಧನಂ ಛೇದನೇcಥ ದ್ವೇ ಆನಂದನಸಭಾಜನೇ | 
ಆಪ್ರಚ್ಛನ್ನಮಥಾಮ್ರಾಯಸ್ಸಂಪ್ರದಾಯ :ಕ್ಷಯೇ ಕ್ಷಿಯಾ | | ೧೧೬೫ 


ನಡೆದ ಕಾರ್ಯ. ಕಾಮ್ಯದಾನ, ಪ್ರವಾರಣ = ಫಲಾಪೇಕ್ಷೆಯಿಂದ ಕೊಡುವುದು ; ಬಯಸಿದ್ದನ್ನು 
ಕೊಡುವುದು . 

೧೧೬೨. ವಶಕ್ರಿಯಾ( ಸ್ತ್ರೀ ), ಸಂವನನ ( ಸಂವದನ) = ವಶಪಡಿಸಿಕೊಳ್ಳುವುದು. ಮೂಲ 
ಕರ್ಮನ್ , ಕಾರ್ಮಣ ( ನ) =ಮೂಲಿಕೆ ಮುಂತಾದವುಗಳಿಂದ ಮಾಡುವ ವಿಷಹರಣ 
ಮುಂತಾದ ಪ್ರಯೋಗ, ಚಾಟುಕ, ವಿಧೂನನ, ವಿಧುವನ ( ನ) =ಕೊಡಹುವುದು, ತಳ್ಳುವುದು. 
ತರ್ಪಣ, ಪ್ರೀಣನ, ಅವನ ( ನ) = ತೃಪ್ತಿಪಡಿಸುವುದು. 

೧೧೬೩ . ಪರ್ಯಾಪ್ತಿ ( ಸ್ತ್ರೀ ), ಪರಿತ್ರಾಣ, ಹಸ್ತವಾರಣ ( ನ) =ಕೈಬೀಸಿ ತಡೆಯುವುದು . 
ಸೇವನ, ಸೀವನ ( ನ) ಸ್ಕೂತಿ( =ಹೊಲಿಯುವುದು. ವಿದರ ( ಪು), ಸ್ಟುಟನ ( ನ), ಭಿದಾ 
( * ) = ರಂಧ್ರ ಮಾಡುವುದು . 

೧೧೬೪ , ಆಕ್ರೋಶನ ( ನ), ಅಭೀಷಂಗ, ( ಪು) = ಶಾಪ, ಬಯ್ಯುವುದು . ಸಂವೇದ 
( ಪು), ವೇದನ ( ನ. ಸ್ತ್ರೀ )= ಮಾನಸಿಕವಾದ ಅನುಭವ, ಸಂಮೂರ್ಛನ ( ನ), ಅಭಿವ್ಯಾಪ್ತಿ 
( ಶ್ರೀ ) = ವ್ಯಾಪಿಸುವುದು . ಯಾಚ್ಚಾ , ಭಿಕ್ಷಾ, ಅರ್ಥನಾ, ಅರ್ಧನಾ ( ೩ ) = ಬೇಡುವುದು. 

೧೧೬೫ . ವರ್ಧನ, ಛೇದನ ( ನ) = ಕತ್ತರಿಸುವುದು . ಆನಂದನ, ಸಭಾಜನ, ಆಪ್ರಚ್ಛನ್ನ 
( ನ) =ಉಪಚಾರ, ಸತ್ಕಾರ. ಆಮ್ಯಾಯ, ಸಂಪ್ರದಾಯ ( ಪು) = ಗುರುಪರಂಪರೆಯಿಂದ ಬಂದ 
ಉಪದೇಶ ( Holy tradition ). ಕ್ಷಯ ( ಪು), ಕ್ರಿಯಾ ( =ಕ್ಷೀಣಿಸುವಿಕೆ. 


೨. ಸಂಕೀರ್ಣವರ್ಗ: 


೨೩೩ 


ಗ್ರಹೋ ಗ್ರಾಹೇ ವಶಃ ಕಾಂತೇ ರಕ್ಷಸ್ವಾಣೇ ರಣ :ಕಣೇ | 
ವ್ಯಧೋ ವೇಧ ಪಚಾ ಪಾಕೇ ಹವೋ ಹೂತ್‌ ವರೋ ವೃತೌ || ೧೧೬೬ 
ಓಷ:ಪ್ರೊಡೇ ನಯೋ ನಾಯೇ ಜ್ಞಾನರ್ಜಿಣೇ್ರ ಭ್ರಮೋ ಭ್ರಮೌ | 
ಸ್ನಾತಿರ್ವೃದ್ ಪ್ರಥಾ ಖ್ಯಾತೌ ಸ್ಪಷ್ಟಿ: ಪೃಕೌ ( ವಸ್ತ್ರವೇ || ೧೧೬೭ 
ವಿಧಾ ಸಮೃದ್ದ ಸ್ಪುರಣೇ ಸ್ಪುರಣಾಪ್ರಮಿತ್‌ ಪ್ರಮಾ | 
ಪ್ರಸೂತಿ: ಪ್ರಸವೇ ಸ್ಫೂತೇ ಪ್ರಾಘಾರಃಕ್ಷಮಥಃಕಮೇ || ೧೧೬೮ 
ಉತ್ಕರ್ಷ್ತಿ ಶಯೇ ಸಂಧಿ:ಶೇಷೇ ವಿಷಯ ಆಶ್ರಯೇ || 
ಕ್ಷಿಪಾಯಾಂಕ್ಷೇಪಣಂ ಗೀರ್ಣಿಗಿ್ರರೋ ಗುರಣಮುದ್ಯಮೇ || ೧೧೬೯ 


೧೧೬೬ . ಗ್ರಹ, ಗ್ರಾಹ ( ಪು) = ಹಿಡಿಯುವುದು. ವಶ ( ಪು = ಕಾಂತಿ ( ೩ ) = ಇಚ್ಛೆ, ರಕ್ಷ 
( ಪು), ತ್ರಾಣ ( ನ ) = ರಕ್ಷಣೆ, ರಣ , ಕ್ಷಣ ( ಪು) = ಶಬ್ದ ಮಾಡುವುದು . ವ್ಯಧ, ವೇಧ 
( ಪು)= ಚುಚ್ಚುವುದು. ಪಚಾ( ಸ್ತ್ರೀ ), ಪಾಕ ( ಪು = ಅಡಿಗೆ, ಬೇಯಿಸುವುದು, ಹವ ( ಪು), ಹೂತಿ 
( = ಆಹ್ವಾನ, ವರ ( ಪು), ವೃತಿ ( ೩ ) = ಆರಿಸುವುದು, 
- ೧೧೬೭. ಓಷ,ಪ್ರೊಷ( ಪು) = ಸುಡುವುದು, ನಯ , ನಾಯ ( ಪು) = ಹೊಂದಿಸುವುದು ; 
ನೀತಿ, ಜ್ಞಾನಿ, ಜೀರ್ಣಿ ( = ಮುಪ್ಪು , ಶೈಥಿಲ್ಯ , ಭ್ರಮ ( ಪು), ಭ್ರಮಿ ( ೩ ) = ಸುತ್ತುವುದು ; 
ಭ್ರಾಂತಿ, ಸ್ವಾತಿ, ವೃದ್ಧಿ ( ೩ ) ಹೆಚ್ಚುವುದು. ಪ್ರಥಾ, ಖ್ಯಾತಿ ( = ಪ್ರಖ್ಯಾತಿ. ಸೃಷ್ಟಿ, 
ಪೈಕ್ತಿ ( ೩ ) =ಸ್ಪರ್ಶ, ಸ್ಮವ, ಪ್ರವ ( ಪು) =ಸೋರುವುದು. 
- ೧೧೬೮. ವಿಧಾ, ಸಮೃದ್ಧಿ (ಸ್ತ್ರೀ ) = ಧನಸಮೃದ್ಧಿ. ಸ್ಪುರಣ ( ನ),ಸ್ಪುರಣಾ = ಸ್ಸುರಿಸುವುದು, 
ಹೊಳೆಯುವುದು ; ಅದಿರುವುದು. ಪ್ರಮಿತಿ, ಪ್ರಮಾ ( ೩ ) = ಯಥಾರ್ಥಜ್ಞಾನ, ಪ್ರಸೂತಿ 
( ಸ್ತ್ರೀ ), ಪ್ರಸವ ( ಪು) = ಹೆರುವುದು .ಶೂತ, ಪ್ರಾಘಾರ ( ಪು) = ಹರಿಯುವಿಕೆ ; ತುಳುಕುವಿಕೆ. 
ಕ್ಲಮ ಥ, ಕ್ಲಮ ( ಪು) = ಬಳಲಿಕೆ. . 

೧೧೬೯ . ಉತ್ಕರ್ಷ, ಅತಿಶಯ ( ಪು) = ಮೇಲ್ಮ , ಸಂಧಿ, ಶೇಷ ( ಪು) =ಕೂಡುವಿಕೆ. 
ವಿಷಯ , ಆಶ್ರಯ ( ಆಶಯ ) ( ಪು) = ಆಸರೆ, ಅವಲಂಬ . ಕ್ಷಿಪಾ ( ಸ್ತ್ರೀ ), ಕ್ಷೇಪಣ 
( ನ) = ಎಸೆಯುವುದು. ಗೀರ್ಣಿ, ಗಿರಿ ( = ನುಂಗುವುದು. ಗುರಣ (ಗೂರಣ), ಉದ್ಯಮ = 
ಉದ್ಯೋಗ. 


1 ಕೃಮಥು ಎಂಬ ಶಬ್ದವೂ ಇದೆ. 


೨೩೪ 


ಅಮರಕೋಶ: ೩ 


ಉನ್ನಾಯ ಉನ್ನಯೇ ಶ್ರಾಯಶ್ಚಯಣೇ ಜಯನೇ ಜಯ: | 
ನಿಗಾದೋ ನಿಗದೇ ಮಾದೋ ಮದಉದ್ವೇಗಉದ್ಭಮೇ || ೧೧೭೦. 
ವಿಮರ್ದನಂ ಪರಿಮಲೇsಭ್ಯುಪಪತ್ತಿರನುಗ್ರಹಃ | 
ನಿಗ್ರಹಸ್ತು ನಿರೋಧಃಸ್ಯಾದಭಿಯೋಗಸ್ಯನಿಗ್ರಹಃ|| 

೧೧೭೧ 
ಮುಷ್ಟಿಬಂಧಸ್ತು ಸಂಗ್ರಾಹೋ ಡಿಂಬೇ ಡಮರವಿಪ್ಲವೇ | 
ಬಂಧನಂ ಪ್ರಸಿತಿಶ್ಚಾರಸ್ಸರ್ಶ: ಸ್ಪಷ್ಟೊಪತಪ್ತರಿ || 

೧೧೭೨ 
ನಿಕಾಗೋ ವಿಪ್ರಕಾರಸ್ಸಾದಾಕಾರಂಗ ಇಂಗಿತಮ್ | 
ಪರಿಣಾಮೋ ವಿಕಾರೋ ದೌ ಸಮೇ ವಿಕೃತಿವಿಕ್ರಿಯೇ | | ೧೧೭೩ 
ಅಪಹಾಸ್ಯ ಪಚಯಸ್ಸಮಾಹಾರಸ್ಸಮುಚ್ಚಯಃ| 
ಪ್ರತ್ಯಾಹಾರ ಉಪಾದಾನಂ ವಿಹಾರಸ್ಸು ಪರಿಕ್ರಮಃ|| 

೧೧೭೪ 
- ೧೧೭೦ . ಉನ್ನಾಯ , ಉನ್ನಯ ( ಪು = ಎತ್ತುವುದು ;ಊಹಿಸುವುದು. ಶ್ರಾಯ ( ಪು), 
ಶ್ರಯಣ ( ನ = ಅವಲಂಬಿಸುವುದು ಸೇವೆ. ಜಯನ( ನ), ಜಯ ( ಪು) = ಗೆಲ್ಲುವುದು, ನಿಗಾದ, 
ನಿಗದ ( ಪು) = ಸ್ಪಷ್ಟವಾಗಿ ಹೇಳುವುದು. ಮಾದ, ಮದ ( ಪು) = ಗರ್ವ ; ಹರ್ಷ, ಉದ್ವೇಗ, 
ಉದ್ಭಮ ( ಪು) = ತಳಮಳ, ಕಳವಳ. 

೧೧೭೧. ವಿಮರ್ದನ ( ನ), ಪರಿಮಲ ( ಪು) = ಗಂಧದ್ರವ್ಯವನ್ನು ನೀಡುವುದು ; ಸುಗಂಧ. 
ಅಭ್ಯುಪಪತ್ತಿ (ಸ್ತ್ರೀ ), ಅನುಗ್ರಹ( ಪ) = ಹಿತವನ್ನು ಮಾಡುವುದು . ನಿಗ್ರಹ, ನಿರೋಧ( ಪು) 
ಅಹಿತವನ್ನು ಮಾಡುವುದು. ಅಭಿಯೋಗ, ಅಭಿಗ್ರಹ - ಕಲಹಕ್ಕಾಗಿ ನುಗ್ಗುವುದು. . 

೧೧೭೨. ಮುಷ್ಟಿಬಂಧ, ಸಂಗ್ರಾಹ ( ಪು) = ಮುಷ್ಟಿಯನ್ನು ಕಟ್ಟುವುದು. ಡಿಂಬ , ಡಮರ, 
ವಿಪ್ಲವ( ಪ)= ದೇಶೋಪದ್ರವ, ಬಂಧನ (ನ), ಪ್ರಸಿತಿ ( ೩ ), ಚಾರ ( ಪು)=ಕಟ್ಟುವುದು. 
( ಚಾರಾಗಾರ = ಬಂಧನಾಲಯ [Jail ]), ಸ್ಪರ್ಶ, ಸ್ಪಷ್ಟ , ಉಪತಪ್ಪ ( ಪು) = ತಾಪಕರವಾದ 
ಒಂದು ರೋಗ. 

೧೧೭೩ . ನಿಕಾರ , ವಿಪ್ರಕಾರ ( ಪು) = ಅಪಕಾರ, ಆಕಾರ, ಇಂಗ ( ಪು), ಇಂಗಿತ 
( ನ) = ಅಭಿಪ್ರಾಯವನ್ನು ಪ್ರಕಟಗೊಳಿಸುವ ಚೇಷ್ಟೆ ಮುಖವಿಕಾರ. ಪರಿಣಾಮ, ವಿಕಾರ 
( ಪು), ವಿಕೃತಿ, ವಿಕ್ರಿಯಾ ( =ಸ್ವರೂಪದ ಬದಲಾವಣೆ . 

೧೧೭೪, ಅಪಹಾರ, ಅಪಚಯ ( ಪು) = ಹಾನಿಗೊಳಿಸುವುದು. ಸಮಾಹಾರ, ಸಮುಚ್ಚಯ 
( ಪು = ರಾಶಿಮಾಡುವುದು . ಪ್ರತ್ಯಾಹಾರ ( ಪು), ಉಪಾದಾನ ( ನ) = ಹಿಂದಕ್ಕೆ ಎಳೆದು 
ಕೊಳ್ಳುವುದು, ವಿಹಾರ, ಪರಿಕ್ರಮ ( ಪು) =ಕ್ರೀಡಾರ್ಥವಾದ ಸಂಚಾರ. 


೨. ಸಂಕೀರ್ಣವರ್ಗ 


೨೩೫ 


ಅಭಿಹಾರೋ sಭಿಗ್ರಹಣಂ ನಿರ್ಹಾರೋsಭ್ಯವಕರ್ಷಣಮ್ | 

- ೧೧೭೫ 
ಅನುಹಾರೋsನುಕಾರಸ್ಸಾದರ್ಥಸ್ಯಾಪರಮೇ ವ್ಯಯಃ|| 
ಪ್ರವಾಹಕ್ಕು ಪ್ರವೃತ್ತಿಸ್ನಾತವಹೋ ಗಮನಂ ಬಹಿಃ| 
ವಿಯಾಮೋ ವಿಯಮೋ ಯಾಮೋ ಯಮಸ್ಸಂಯಾಮಸಂಯಮ್ || 
ಹಿಂಸಾಕಾಭಿಚಾರಸ್ಸಾಜ್ಞಾಗರ್ಯಾ ಜಾಗರಾ ದ್ವಯೋಃ| 
ವಿಘsಂತರಾಯಃಪ್ರಹಸ್ವಾದುಪಘsಂತಿಕಾಶ್ರಯೇ || ೧೧೭೭ 
ನಿರ್ವಶ ಉಪಭೋಗಸ್ಟಾ ರಿಸರ್ಪ : ಪರಿಕ್ರಿಯಾ | 
ವಿಧುರಂ ತು ಪ್ರವಿಶ್ಲೇಷೋsಭಿಪ್ರಾಯಶ್ಚಂದ ಆಶಯಃ|| ೧೧೭೮ 
ಸಂಕ್ಷೇಪಣಂ ಸಮಸನಂ ಪರ್ಯವಸ್ಟಾ ವಿರೋಧನಮ್ | 
ಪರಿಸರ್ಯಾ ಪರೀಸಾರಸ್ಸಾದಾಸ್ಯಾ ತ್ವಾಸನಾ ಸ್ಥಿತಿ: || 

೧೧೭೯ 
೧೧೭೫ ಅಭಿಹಾರ ( ಪು), ಅಭಿಗ್ರಹಣ ( ನ) = ಎದುರಾಗಿ ಹಿಡಿಯುವುದು, ನಿರ್ಹಾರ 
( ಪು), ಅಭ್ಯವಕರ್ಷಣ ( ನ) =ಹೊರಗೆ ತೆಗೆದುಹಾಕುವುದು . ಅನುಹಾರ, ಅನುಕಾರ 
( ಪು) = ಅನುಕರಣೆ, ವ್ಯಯ ( ಪು = ಖರ್ಚು. 

೧೧೭೬ . ಪ್ರವಾಹ ( ಪು), ಪ್ರವೃತ್ತಿ ( = ನೀರು ಮುಂತಾದ್ದು ಹರಿಯುವುದು. ಪ್ರವಹ 
( ಪು) = ಹೊರಗಡೆ ಹೋಗುವುದು. ವಿಯಾಮ , ವಿಯಮ, ಯಾಮ , ಯಮ, ಸಂಯಾಮ , 
ಸಂಯಮ ( ಪು) = ಮನೋವೃತ್ತಿಯ ನಿರೋಧ, ತಡೆಯುವುದು. 

೧೧೭೭ . ಹಿಂಸಾಕರ್ಮನ್ ( ನ), ಅಭಿಚಾರ ( ಪು) =ಕೊಲ್ಲುವುದಕ್ಕಾಗಿ ಮಾಡಿದ ಮಂತ್ರ 
ತಂತ್ರಾದಿ ಪ್ರಯೋಗ, ಮಾಟ, ಜಾಗರ್ಯಾ ( ೩ ), ಜಾಗರಾ( ಸ್ತ್ರೀ - ಪು, ಜಾಗರ ) =ಎಚ್ಚರ 
ವಾಗಿರುವುದು. ವಿಘ್ನು , ಅಂತರಾಯ , ಪ್ರತ್ಯಹ ( ಪು) = ಅಡ್ಡಿ, ಉಪಪ್ಪು ( ಪು) = ಸಮೀಪ 
ದಲ್ಲಿರುವ ಆಶ್ರಯ . 

೧೧೭೮. ನಿರ್ವಶ, ಉಪಭೋಗ( ಪು) =ಭೋಗಿಸುವುದು. ಪರಿಸರ್ಪ ( ಪು), ಪರಿಕ್ರಿಯಾ 
( = ಸುತ್ತುಗಟ್ಟುವುದು , ವಿಧುರ ( ನ), ಪ್ರವಿಶ್ಲೇಷ( ಪು) = ಅಗಲುವುದು . ಅಭಿಪ್ರಾಯ . 
ಛಂದ, ಆಶಯ ( ಪು) = ಅಭಿಪ್ರಾಯ , ಮತ. 
- ೧೧೭೯ . ಸಂಕ್ಷೇಪಣ, ಸಮಸನ ( ನ) = ಸಂಕ್ಷೇಪಿಸುವುದು. ಪರ್ಯವಸ್ಸಾ ( ಸ್ತ್ರೀ ), 
ವಿರೋಧನ ( ನ)= ವಿರೋಧಿಸುವುದು. ಪರಿಸರ್ಯಾ ( ಸ್ತ್ರೀ ), ಪರೀಸಾರ ( ಪು) = ಎಲ್ಲೆಡೆಯೂ 
ಹೋಗುವುದು . ಆಸ್ಕಾ , ಆಸನಾ, ಸ್ಥಿತಿ ( ಸ್ತ್ರೀ ) = ಇರುವಿಕೆ. 


೨೩೬ 

ಅಮರಕೋಶ: ೩ 
ವಿಸ್ತಾರೋ ವಿಗ್ರಹೋ ವ್ಯಾಸಃ ಸ ಚ ಶಬ್ದ ಸ್ಯ ವಿಸ್ತರಃ| | 
ಸ್ಯಾನ್ಮರ್ದನಂ ಸಂವಹನಂ ವಿನಾಶಃ ಸ್ಯಾದದರ್ಶನಮ್ || 

೧೧೮೦ 
ಸಂಸ್ಕವಸ್ಸಾತ್ಪರಿಚಯ : ಪ್ರಸರಸ್ತು ವಿಸರ್ಪಣಮ್ | 
ನೀವಾಕಷ್ಟು ಪ್ರಯಾಮಸ್ಸಾನ್ನಿಧಿಸ್ಸನ್ನಿಕರ್ಷಣಮ್ || ೧೧೮೧ 
ಲವೋsಭಿಲಾವೋ ಲವನೇ ನಿಷ್ಟಾವಃ ಪವನೇ ಪವಃ| 
ಪ್ರಸ್ತಾವಸ್ಸಾ ದವಸರ ಸರಸೂತ್ರವೇಷ್ಟನಮ್ || 

೧೧೮೨ 
ಪ್ರಜನಃ ಸ್ಯಾದುಪಸರಃ ಪ್ರಶ್ರಯಪ್ರಣ ಸಮೌ | 
ಧೀಶಕ್ತಿರ್ನಮೋsಸ್ತ್ರೀ ತು ಸಂಕ್ರಮೋ ದುರ್ಗಸಂಚರ: || ೧೧೮೩ 
ಪ್ರತ್ಯುತ್ಕಮಃಪ್ರಯೋಗಾರ್ಥ: ಪ್ರಕ್ರಮಸ್ಸಾದುಪಕ್ರಮಃ| 
ಸ್ಯಾಭ್ಯಾದಾನಮುದ್ಘಾತ ಆರಂಭಸ್ಸಂಭ್ರಮಸ್ಕರಾ || 

೧೧೮೪ 
* ೧೧೮೦. ವಿಸ್ತಾರ, ವಿಗ್ರಹ, ವ್ಯಾಸ ( ಪು)= ಹಿಗ್ಗಿಸುವುದು, ವಿಸ್ತರಿಸುವುದು. ವಿಸ್ತರ 
( ಪು) = ಶಬ್ದಗಳ ವಿಸ್ತರಣೆ, ಮರ್ದನ, ಸಂವಹನ ( ನ = ಕೈಕಾಲುಗಳನ್ನು ಹಿಸುಕುವುದು , 
ಅಂಗಮರ್ದನ. ವಿನಾಶ ( ಪು), ಅದರ್ಶನ ( ನ) =ಗೋಚರಿಸದಿರುವುದು. 

೧೧೮೧. ಸಂಸ್ತವ, ಪರಿಚಯ ( ಪು) = ಗುರುತು ತಿಳಿದಿರುವುದು. ಪ್ರಸರ ( ಪು), ವಿಸರ್ಪಣ 
( ನ) = ಹರಡುವುದು. ನೀವಾಕ, ಪ್ರಯಾಮ ( ಪು) = ಧಾನ್ಯಾದಿಗಳ ಸಂಚಯ ( Hoarding), 
ಧನಧಾನ್ಯಾದಿಗಳಲ್ಲಿ ಆಸೆ. ( ಯಥಾರ್ಥವಾದ ನುಡಿ ಎಂದು ಕೆಲವರು.) ಸಂನಿಧಿ 
( ಪು), ಸಂನಿಕರ್ಷಣ ( ನ) =ಸಮೀಪದಲ್ಲಿರುವುದು. 

೧೧೮೨, ಲವ, ಅಭಿಲಾವ ( ಪು), ಲವನ ( ನ) = ಕತ್ತರಿಸುವುದು ,ಕೊಯ್ಯುವುದು, ನಿಷ್ಟಾವ 
( ಪು), ಪವ ( ಪು) = ಧಾನ್ಯಾದಿಗಳನ್ನು ತರುವುದು , ಪ್ರಸ್ತಾವ, ಅವಸರ ( ಪು)=ಸೂಚನೆಗೆ ತಕ್ಕ 
ಸಮಯ, ತಸರ ( ಪು) , ಸೂತ್ರವೇಷ್ಟನ ( ನ) =ನೂಲನ್ನು ಸುತ್ತುವುದು ; ನೂಲುಸುತ್ತುವ ಲಾಳಿ. 

೧೧೮೩ . ಪ್ರಜನ, ಉಪಸರ ( ಪು) = ಗರ್ಭಧಾರಣೆ, ಪ್ರಶ್ರಯ , ಪ್ರಣಯ ( ಪು)= ಪ್ರೀತಿ 
ಯಿಂದ ಪ್ರಾರ್ಥಿಸುವುದು. ಧೀಶಕ್ತಿ ( ಸ್ತ್ರೀ ), ನಿಷ್ಪಮ ( ಪು)= ಬುದ್ದಿ ಸಾಮರ್ಥ್ಯ, ಸಂಕ್ರಮ , 
ದುರ್ಗಸಂಚರ ( ಪು. ನ)= ಇಕ್ಕಟ್ಟಾದ ಹಾದಿ ; ಹೊಳೆ ಮುಂತಾದವುಗಳನ್ನು ದಾಟಲು ಹಾಕಿದ 
ಮರದ ತುಂಡು, ಸಂಕ. 

೧೧೮೪. ಪ್ರತ್ಯುತ್ಮಮ ( ಪು = ಪರೀಕ್ಷಾರ್ಥವಾದ ಆರಂಭ. ಪ್ರಕ್ರಮ , ಉಪಕ್ರಮ ( ಪು , 
ಅಭ್ಯಾದಾನ ( ನ), ಉದ್ಘಾತ, ಆರಂಭ ( ಪು = ಆರಂಭ, ಸಂಭ್ರಮ ( ಪು), ತ್ವರಾ 
(೩ ) = ಆತುರಪಡುವುದು. 


೨. ಸಂಕೀರ್ಣವರ್ಗ: 

೨೩೭ 
ಪ್ರತಿಬಂಧಃ ಪ್ರತಿಷ್ಟಂಭೋವನಾಯಸ್ತು ನಿಪಾತನಮ್ | 
ಉಪಲಂಭನುಭವಸ್ಸಮಾಲಂಭೋ ವಿಲೇಪನಮ್ || ೧೧೮೫ 
ವಿಪ್ರಲಂಭೂ ವಿಪ್ರಯೋಗೋ ವಿಲಂಭವಿಸರ್ಜನಮ್ | 
ವಿಶ್ರಾವಸ್ತು ಪ್ರವಿಖ್ಯಾತಿರವೇಕ್ಷಾ ಪ್ರತಿಜಾಗರಃ || 

೧೧೮೬ 
ನಿಪಾಠನಿಪಠ ಪಾಠ ತೇಮಸ್ಸೇಮ್ ಸಮುಂದನೇ | 
ಆದೀನವಾಸ್ತವ್ ಕ್ಷೇತೇ ಮೇಲಕೇ ಸಂಗಸಂಗಮ್ || 

೧೧೮೭ 
ಆಕ್ಷಣಂ ವಿಚಯನಂ ಮಾರ್ಗಣಂ ಮೃಗಣಾ ಮೃಗಃ| 
ಪರಿರಂಭಃ ಪರಿಷ್ಟಂಗಸ್ಸಂಶ್ಲೇಷಉಪಗ್ರಹನಮ್ || 

೧೧೮೮ 
ನಿರ್ವಣ್ರನಂ ತು ವಿಧ್ಯಾನಂ ದರ್ಶನಾಲೋಕನೇಕ್ಷಣಮ್ | 
ಪ್ರತ್ಯಾಖ್ಯಾನಂ ನಿರಸನಂ ಪ್ರತ್ಯಾದೇಶೋ ನಿರಾಕೃತಿಃ || 

೧೧೮೯ 
೧೧೮೫. ಪ್ರತಿಬಂಧ, ಪ್ರತಿಷ್ಟಂಭ ( ಪು ) =ಕಾರ್ಯವಿಘಾತ, ಅವನಾಯ ( ಪು), ನಿಪಾತನ 
( ನ) = ಕೆಳಗೆ ಬೀಳಿಸುವುದು. ಉಪಲಂಭ, ಅನುಭವ ( ಪು) = ಅನುಭವ, ತಿಳಿಯುವುದು. 
ಸಮಾಲಂಭ ( ಪು), ವಿಲೇಪನ ( ನ) = ಬಳಿಯುವುದು, ಹಚ್ಚುವುದು. 

೧೧೮೬ . ವಿಪ್ರಲಂಭ, ವಿಪ್ರಯೋಗ ( ಪು) = ಅನುರಕ್ತರಾದ ಸ್ತ್ರೀ ಪುರುಷರ ವಿರಹ . 
ವಿಲಂಭ ( ಪು), ಅತಿಸರ್ಜನ (ನ) =ಉದಾರವಾದ ದಾನ, ದತ್ತಿ ( Donation ), ವಿಶ್ರಾವ 
( ಪು), ಪ್ರವಿಖ್ಯಾತಿ ( ೩ ) = ಅತಿಪ್ರಸಿದ್ದಿ . ಅವೇಕ್ಷಾ (೩ ), ಪ್ರತಿಜಾಗರ ( ಪು) = ಗಮನವಿಡು 
ವುದು, ಎಚ್ಚರ. 
- ೧೧೮೭ . ನಿಪಾಠ , ನಿಪಠ, ಪಾಠ , ( ಪು)= ಓದುವುದು, ತೇಮ , ಪ್ರೇಮ ( ಪು), ಸಮುಂದನ 
( ನ) = ಒದ್ದೆ , ತೇವ, ಆದೀನವ, ಆಸ್ತವ, ಕೇಶ ( ಪು = ಮಾನಸದುಃಖ , ಮನೋವ್ಯಥೆ. 
ಮೇಲಕ, ಸಂಗ, ಸಂಗಮ ( ಪು) =ಕೂಡುವುದು. 

೧೧೮೮. ಅನ್ಶಿಕ್ಷಣ, ವಿಚಯನ, ಮಾರ್ಗಣ ( ನ), ಮೃಗಯಾ ( ಸ್ತ್ರೀ ), ಮೃಗ 
( ಪು ) = ಹುಡುಕುವುದು, ಪರಿರಂಭ, ಪರಿಷ್ಯಂಗ , ಸಂಶ್ಲೇಷ ( ಪು), ಉಪಗ್ರಹನ 
( ನ) = ಆಲಿಂಗನ. 
- ೧೧೮೯ . ನಿರ್ವಣ್ರನ, ವಿಧ್ಯಾನ, ದರ್ಶನ, ಆಲೋಕನ, ಈಕ್ಷಣ( ನ)=ನೋಡು ವುದು. 
ಪ್ರತ್ಯಾಖ್ಯಾನ, ನಿರಸನ ( ನ), ಪ್ರಾದೇಶ, ( ಪು ), ನಿರಾಕೃತಿ ( = ತಳ್ಳಿಹಾಕುವುದು, 
ತಿರಸ್ಕಾರ. 


೨೩೮ 


ಅಮರಕೋಶಃ- ೩ 


). 


D 


ಉಪಶಾಯೋ ವಿಶಾಯಶ್ಚ ಪರಾಯಶಯನಾರ್ಥಕೌ | 
ಅರ್ತನಂ ಚ ಋತೀಯಾ ಚ ಹೃಣೀಯಾ ಚ ಮೃಣಾರ್ಥಕಾಃ || ೧೧೯೦ 
ಸ್ಯಾತ್ಯಾಸೋ ವಿಪರ್ಯಾಸೋ ವ್ಯತ್ಯಯಶ್ಚ ವಿಪರ್ಯಯೇ | 
ಪರ್ಯಯೋsತಿಕ್ರಮಸ್ತಸ್ಮಿನ್ನತಿಪಾತ ಉಪಾತ್ಯಯಃ|| 

೧೧೯೧ 
ಪ್ರೇಷಣಂ ಯಮಾಹೂಯ ತತ್ರ ಸ್ಯಾತ್ಪತಿಶಾಸನಮ್ | 
ಸ ಸಂಸ್ಕಾವಃಕ್ರತುಷು ಯಾ ಸ್ತುತಿಭೂಮಿರ್ದ್ವಿಜನ್ಮನಾಮ್ || ೧೧೯೨ 
ನಿಧಾಯ ತಕ್ಷತೇ ಯತ್ರ ಕಾಷ್ಠ ಕಾಷ್ಠ೦ ಸ ಉದ್ದನಃ| 
ಸ್ತಂಬಷ್ಟು ಸ್ತು ಸಂಬಘನಃಸಂಬೋ ಯೇನ ನಿಹನ್ಯತೇ || ೧೧೯೩ 
ಆವಿದೋ ವಿಧ್ಯತೇ ಯೇನ ತತ್ರ ವಿಷ್ಟಕೃಮೇ ನಿಘಃ| 
ಉತ್ಕಾರಶ್ಚ ನಿಕಾರಕ್ಕ ದೌ ಧಾನ್ನೋ ಪಣಾರ್ಥಕೌ || ೧೧೯೪ 
ನಿಗಾರೋದ್ಧಾರವಿಕ್ಷಾವೋದ್ಧಾಹಾನಿಗರಣಾದಿಷು | 
ಆರತ್ಯವರತಿವಿರತಯ ಉಪರಾಮೇಥಾಸ್ತಿಯಾಂ ತು ನಿಷ್ಟೇವಃ|| ೧೧೯೫ 


- ೧೧೯೦ . ಉಪಶಾಯ, ವಿಶಾಯ ( ಪು) = ಸರದಿಯ ಮೇಲೆ ಮಲಗುವುದು. ಅರ್ತನ 
( ನ), ಋತೀಯಾ ಹೃಣೀಯಾ, ಮೃಣಾ ( ೩ ) = ಜುಗುಪ್ಪೆ. 

೧೧೯೧. ವ್ಯತ್ಯಾಸ, ವಿಪರ್ಯಾಸ, ವ್ಯತ್ಯಯ , ವಿಪರ್ಯಯ ( ಪು = ವ್ಯತ್ಯಾಸ, 
ಬದಲಾವಣೆ, ಪರ್ಯಯ, ಅತಿಕ್ರಮ , ಅತಿಪಾತ, ಉಪಾತ್ಯಯ ( ಪು)= ಉಲ್ಲಂಘನೆ, 
ಅತಿಕ್ರಮಣ. 

೧೧೯೨. ಪ್ರತಿಶಾಸನ (ನ)= ಆಜ್ಞೆಯನ್ನಿತ್ತು ಕಳಿಸುವುದು. ಸಂಸ್ತಾವ( ಪು)= ಯಜ್ಞದಲ್ಲಿ 
ಉದ್ದಾತೃ ಮೊದಲಾದವರು ಸ್ತುತಿಮಂತ್ರಗಳನ್ನು ಪಠಿಸುವ ಸ್ಥಳ. 

೧೧೯೩ . ಉದ್ದನ ( ಪು) = ಬಡಗಿಯು ಮರವನ್ನು ಕೆತ್ತುವಾಗ ಕೆಳಗೆ ಇಟ್ಟುಕೊಳ್ಳುವ 
ಅಡಿತುಂಡು, ಸ್ವಂಬಮ್ಮ , ಸ್ವಂಬಘನ ( ಪು =ಕುಡಗೋಲು; ಸನಿಕೆ. 

೧೧೯೪, ಆವಿಧ ( ಪು) = ಬೈರಿಗೆ, ನಿಘ ( ಪು)= ಉದ್ದ, ಅಗಲ, ಎತ್ತರಗಳು ಸಮವಾದ 
ಘನಾಕೃತಿಯ ವಸ್ತು . ಉತ್ಕಾರ, ನಿಕಾರ ( ಪು) = ಧಾನ್ಯಗಳನ್ನು ತೂರುವುದು. 

೧೧೯೫ . ನಿಗಾರ ( ಪು ) = ನುಂಗುವುದು . ಉದ್ದಾರ ( ಪು ) =ತೇಗು, ವಿಜ್ಞಾನ 
( ಪು) =ಶೀನುವುದು. ಉದ್ಧಾಹ ( ಪು ) = ಎತ್ತುವುದು . ಈ ನಾಲ್ಕು ಅರ್ಥಗಳಲ್ಲಿ ಕ್ರಮವಾಗಿ 
ನಗರಣ, ಉದ್ಧರಣ , ವಿಕ್ಷವಣ, ಉದ್ಧಹಣ ( ನ) ಎಂಬ ಶಬ್ದಗಳೂ ಇವೆ. 


೨. ಸಂಕೀರ್ಣವರ್ಗ : 


೨೩೯ 


0. 


ನಿಷ್ಪತಿರ್ನಿಷ್ಟವನಂ ನಿಷ್ಠವನಮಿತ್ಯಭಿನ್ನಾನಿ| 
ಜವನೇ ಜೂತಿಸ್ವಾತಿಸ್ಯವಸಾನೇ ಸ್ಯಾದಥ ಜ್ವರೇ ಜೂರ್ತಿ: || - ೧೧೯೬ 
ಉದಜಸ್ತು ಪಶುಪ್ರೇರಣಮಕರಣಿರಿತ್ಯಾದಯಃ ಶಾಪೇ | 
ಗೋತ್ರಾಂತೇಭ್ಯಸ್ತಸ್ಯ ವೃಂದಮಿ ಪಗವಕಾದಿಕಮ್ || ೧೧೯೭ 
ಆಪೂಪಿಕಂ ಶಾಷ್ಟುಲಿಕಮೇವಮಾದ್ಯಮಚೇತಸಾಮ್ | 
ಮಾಣಾವಾನಾಂ ತು ಮಾಣವ್ಯಂ ಸಹಾಯಾನಾಂ ಸಹಾಯತಾ || ೧೧೯೮ 
ಹಲ್ಯಾ ಹಲಾನಾಂ ಬ್ರಾಹ್ಮಣ್ಯವಾಡವೇ ತು ದ್ವಿಜನ್ಮನಾಮ್ | 
ದ್ವೇ ಪರ್ಶುಕಾನಾಂ ಪೃಷ್ಟಾನಾಂ ಪಾರ್ಶ್ವಂ ಪೃಷ್ಟ ಮನುಕ್ರಮಾತ್ || ೧೧೯೯ 
- ೧೧೯೫ – ೧೯೯೬ , ಆರತಿ, ಅವರತಿ, ವಿರತಿ (ಸ್ತ್ರೀ ), ಉಪರಾಮ ( ಪು)= ಕೆಲಸವನ್ನು 
ನಿಲ್ಲಿಸುವುದು, ವಿರಾಮ , ನಿಷೇವ ( ಪು. ನ), ನಿಷ್ಮತಿ (ಸ್ತ್ರೀ ),ನಿಷ್ಕವನ, ನಿಷ್ಠಿವನ 
(ನ) =ಉಗುಳುವುದು. ಜವನ (ನ), ಜೂತಿ (೩ ) = ವೇಗ, ಸಾತಿ (ಸ್ತ್ರೀ ), ಅವಸಾನ 
( ನ) = ಸಮಾಪ್ತಿ . ಜ್ವರ ( ಪು), ಜೂರ್ತಿ ( ಸ್ತ್ರೀ = ಜ್ವರ. 

೧೧೯೭ . ಉದಜ ( ಪು) = ದನಕರುಗಳನ್ನು ಪ್ರೇರಿಸುವುದು, ಕಾಯುವುದು . ಅಕರಣಿ 
(೩ )= ಮಾಡದಿರುವುದು , ಆನಿಷ್ಪತ್ತಿ. ಇದು ಬಯ್ಯುವಾಗ ಮಾತ್ರ ಉಪಯೋಗಿಸಲ್ಪಡು 
ತದೆ. ಹೀಗೆಯೇ ಅಜನನಿ ( = ಹುಟ್ಟದಿರುವುದು, ಅವಗ್ರಾಹ, ನಿಗ್ರಾಹ ( ಪು) = ಬಂಧನ, 
ದಂಡನೆ. ಉದಾ: ಅಕರಣಿಸ್ತ ಭೂಯಾತ್ = ನಿನ್ನ ಕಾರ್ಯವು ಸಿದ್ದಿಸದೆ ಹೋಗಲಿ ! 
ತಸ್ಯ ಅಜನನಿರೀವಾಸ್ತು = ಅಂಥವನು ಹುಟ್ಟುವುದೇ ಬೇಡ ! 
- ಗೋತ್ರಪ್ರತ್ಯಯಾಂತಗಳಾದ ಔಪಗವ ಮುಂತಾದ ಶಬ್ದಗಳು ಸಮೂಹಾರ್ಥದಲ್ಲಿ 
ಔಪಗವಕ ಮುಂತಾದ ರೂಪಗಳನ್ನು ಪಡೆಯುತ್ತವೆ. ಉಪಗು ಎಂಬವನ ಗೋತ್ರ 
ವಂಶೀಯರು ಔಪಗವರು. ಅವರ ಸಮೂಹಔಪಗವಕ ( ನ). ಹೀಗೆಯೇ ಗಾರ್ಗಕ, ವಾತ್ಸಕ 
( ನ) ಮುಂತಾದವು. 

೧೧೯೮. ಜಡವಸ್ತುಗಳ ಸಮೂಹವು ಆಪೂಪಿಕ ( ನ)= ಭಕ್ಷಗಳ ರಾಶಿ, ಶಾಷ್ಟುಲಿಕ 
( ನ) = ಚಕ್ಕುಲಿಗಳ ರಾಶಿ - ಈ ರೀತಿಯಲ್ಲಿ ಆಗುತ್ತದೆ. ಹೀಗೆಯೇ ಸಾಕ್ಷುಕ ( ನ)= ಹಿಟ್ಟಿನ 
ರಾಶಿ, ಮಾಣವ ( ನ) = ಹುಡುಗರ ಗುಂಪು, ಸಹಾಯತಾ ( ೩ ) = ಜೊತೆಗಾರರ ಸಮೂಹ. 

೧೧೯೯. ಹಲ್ಯಾ ( ಸ್ತ್ರೀ ) = ನೇಗಿಲುಗಳ ಸಮೂಹ. ಬ್ರಾಹ್ಮಣ್ಯ , ವಾಡ 
( ನ) = ಬ್ರಾಹ್ಮಣರ ಗುಂಪು, ಪಾರ್ಶ್ವ ( ನ ) = ಪಕ್ಕೆಲುಬುಗಳ ಸಮುದಾಯ , ಸೃಷ್ಟ 
- ( ನ = ಯಜ್ಞಸಂಬಂಧಿಗಳಾದ ಸ್ತೋತ್ರಗಳ ಸಮುದಾಯ . 


೨೪೦ 


ಅಮರಕೋಶಃ- ೩ 


ಖಲಾನಾಂ ಖಲಿನೀ ಖಲ್ಯಾಷ್ಯಥ ಮಾನುಷ್ಯಕಂ ನೃಣಾಮ್ | 
ಗ್ರಾಮತಾ ಜನತಾ ಧೂಮ್ರಾ ಪಾಶ್ಯಾಗಲ್ಯಾ ಪೃಥಕ್ಷಥಕ್ || 
ಅಪಿ ಸಾಹಸ್ರಕಾರೀಷವಾರ್ಮಣಾಥರ್ವಣಾದಿಕಮ್ || 


೧೨೦೦ 


೧೨೦೧ 


ಇತಿ ಸಂಕೀರ್ಣವರ್ಗ : 
೧೨೦೦, ಖಲಿನೀ , ಖಲ್ಯಾ ( ೩ ) = ಕಣಗಳ ಸಮೂಹ ಮಾನುಷ್ಯಕ ( ನ) = ಮನುಷ್ಯರ 
ಸಮೂಹ. ಗ್ರಾಮತಾ (೩ ) = ಹಳ್ಳಿಗಳ ಸಮುದಾಯ . ಜನತಾ ( = ಜನರ ಗುಂಪು. 
ಧೂಮ್ಯಾ (೩ )= ಹೊಗೆಯ ರಾಶಿ . ಪಾಶ್ಯಾ (೩ )= ಹಗ್ಗಗಳ ಪಿಂಡಿ. ಗಲ್ಯಾ ( =( ಗಲ 
ಎಂದರೆ ಕುತ್ತಿಗೆ, ಹಗ್ಗ , ಬಿದಿರಿನ ಗಳ ಎಂಬ ಅರ್ಥಗಳುಂಟು), ಅವುಗಳ ಸಮೂಹ. 

೧೨೦೧ . ಸಾಹಸ ( ನ) = ಸಾವಿರಗಳ ರಾಶಿ , ಕಾರೀಷ( ನ) = ಬೆರಣಿಗಳ ರಾಶಿ. ವಾರ್ಮಣ 
( ನ) = ಕವಚಗಳ ರಾಶಿ. ಆಥರ್ವಣ ( ನ) = ಅಥರ್ವವೇದಮಂತ್ರಗಳ ಸಮುದಾಯ . ಹೀಗೆಯೇ 
ಆಂಗಾರ ( ನ) = ಕೆಂಡಗಳ ರಾಶಿ, ಚಾರ್ಮಣ ( ನ) = ಚರ್ಮಗಳ ರಾಶಿ . 


- ೩ . ನಾನಾರ್ಥವರ್ಗ 
ನಾನಾರ್ಥಾ: ಕೇsಪಿ ಕಾಂತಾದಿವರ್ಗಷ್ಟೇ ವಾತ್ರ ಕೀರ್ತಿತಾಃ|| 
ಭೂರಿಪ್ರಯೋಗಾ ಯೇ ಯೇಷು ಪರ್ಯಾಯೇಷ್ಟಪಿ ತೇಷು ತೇ | 
ಆಕಾಶ ತ್ರಿದಿವೇ ನಾಕೋ ಲೋಕಸ್ತು ಭುವನೇ ಜನೇ || 

೧೨೦೨ 
ಪದ್ಯ ಯಶಸಿ ಚ ಶ್ಲೋಕಶ್ಯರೇ ಖಡ್ಗ ಚ ಸಾಯಕಃ | 
ಜಂಬುಕೆ ಕೊಷ್ಟುವರುಣ್‌ ಪೃಥು ಚಿಪಿಟಾರ್ಭಕೌ || ೧೨೦೩ 
ಆಲೋಕೌ ದರ್ಶನೋದ್ಯೋತ ಭೇದೀಪಟಹಮಾನಕೌ | 
ಉತ್ಸಂಗಚಿಹ್ನಯೋರಂಕಃ ಕಲಂಕೋsಂಕಾಪವಾದಯೋಃ|| ೧೨೦೪ 

ನಾನಾರ್ಥವರ್ಗ 
೧೨೦೧೧೨೦೨. ಅನೇಕಾರ್ಥಗಳನ್ನು ಕೊಡುವ ಕೆಲವು ಶಬ್ದಗಳನ್ನು ಇಲ್ಲಿ ಕಕಾರಾಂತ 
ಗಕಾರಾಂತಾದಿ ವರ್ಗಗಳಲ್ಲಿಯೇ ಹೇಳಲಾಗಿದೆ. ಇನ್ನು ಯಾವ ಶಬ್ದಗಳು ಯಾವ ಅರ್ಥದಲ್ಲಿ 
ಹೆಚ್ಚಾಗಿ ಬಳಕೆಯಲ್ಲಿವೆಯೋ ಅವುಗಳನ್ನು ( ಹಿಂದೆ ಸ್ವರ್ಗಾದಿ ವರ್ಗಗಳಲ್ಲಿ ಅವುಗಳ 
ಪರ್ಯಾಯಗಳಲ್ಲಿಯೂ ಹೇಳಲಾಗಿದೆ. ವಿವರಣೆ : ಅನೇಕಾರ್ಥದ ಶಬ್ದಗಳನ್ನು ಮಾತ್ರ 
ಈ ವರ್ಗದಲ್ಲಿ ಹೇಳಿದೆ. ಕೆಲವು ಪ್ರಸಿದ್ದ ಶಬ್ದಗಳನ್ನು ಹಿಂದೆ ಆಯಾ ಪರ್ಯಾಯದಲ್ಲಿ 
ಹೇಳಿದೆ. ಅನೇಕಾರ್ಥಕವಾಗಿದ್ದರಿಂದ ಅವನ್ನು ಪುನಃ ಈ ವರ್ಗದಲ್ಲಿ ಹೇಳಿರುವುದುಂಟು. 
ಕಾಂತ (ಕಕಾರಾಂತ . ಅಂತವೆಂದರೆ ಈ ವರ್ಗದಲ್ಲಿ ಉಪಾಂತ ) 

೧೨೦೨ - ೧೨೦೩ . ನಾಕ ( ಪು) = ಆಕಾಶ , ಸ್ವರ್ಗ. ಲೋಕ( ಪು) = ಜಗತ್ತು , ಜನ.ಶ್ಲೋಕ 
( ಪು) = ಪದ್ಯ , ಕೀರ್ತಿ. ಸಾಯಕ ( ಪು)= ಬಾಣ, ಕತ್ತಿ , ಜಂಬುಕ ( ಪು) = ನರಿ , ವರುಣ, ಪೃಥುಕ 
( ಪ) = ಅವಲಕ್ಕಿ , ಹುಡುಗ. 
- ೧೨೦೪ . ಆಲೋಕ( ಪು) =ನೋಡುವುದು, ಬೆಳಕು. ಆನಕ ( ಪು = ಭೇರಿ, ತಮಟೆ. ಅಂಕ 


" ಈ ವರ್ಗದಲ್ಲಿ ವಿಭಿನ್ನಾರ್ಥಗಳ ನಡುವೆ ಅಲ್ಪವಿರಾಮ ಚಿಹ್ನೆಯನ್ನು ( Comma) ಬಳಸಲಾಗಿದೆ. 
ಅರ್ಥವು ಮೂಲಶ್ಲೋಕದಲ್ಲಿರುವ ಅರ್ಥದ ಸಂಖ್ಯಾಕ್ರಮವನ್ನು ಅನುಸರಿಸಿದೆ. ಆದ್ದರಿಂದ ಯಥಾ 
ಸಂಖ್ಯವಾಗಿ ಅನ್ವಯಿಸಿಕೊಂಡು , ಶ್ಲೋಕದಲ್ಲಿ ಅರ್ಥಪರವಾದ ಶಬ್ದದ ಅರ್ಥವನ್ನು ಗೊತ್ತು 
ಮಾಡಿಕೊಳ್ಳಬಹುದು. ಉದಾ: ಪೃಥು ಚಿಪಿಟಾರ್ಭಕೌ ಪೃಥುಕ = ಅವಲಕ್ಕಿ , ಹುಡುಗ. ” ಚಿಪಿಟ 
ಎಂದರೆ ಅವಲಕ್ಕಿ , ಅರ್ಭಕ ಎಂದರೆ ಹುಡುಗ. ಮೂಲದಲ್ಲಿ ಸ್ಪಷ್ಟವಾಗಿ ಹೇಳದಿರುವ ಅರ್ಥಗಳನ್ನು 
ಕಂಸದಲ್ಲಿ ಬರೆದಿದೆ. ಮೂರು ಲಿಂಗಗಳಲ್ಲಿಯೂ ಇರುವ ಶಬ್ದಗಳು ವಿಶೇಷ್ಯನಿಷ್ಟುಗಳು. 


. 


16 . 


೨೪೨ 


ಅಮರಕೋಶಃ೩ 
ತಕ್ಷಕೋ ನಾಗವರ್ಧಕ್ಕೊರರ್ಕ : ಸ್ಪಟಿಕಸೂರ್ಯಯೋಃ| 
ಮಾರುತೇ ವೇಧಸಿ ಬ್ರದ್ದೇ ಪುಂಸಿ ಕಃ ಕಂ ಶಿರೋasಬುನೋಃ|| ೧೨೦೫ 
ಸ್ಯಾತುಲಾಕಸ್ತುಚ್ಛಧಾನ್ಯ ಸಂಕ್ಷೇಪೇ ಭಕ್ತಸಿಕ್ಷಕೇ || 
ಉಲೂಕೇ ಕರಿಣಃ ಪುಚ್ಛಮೂಲೋಪಾಂತೇ ಚ ಪೇಚಕಃ || ೧೨೦೬ 
ಕಮಂಡಲೌ ಚ ಕರಕಃ ಸುಗತೇ ಚ ವಿನಾಯಕಃ| | 
ಕಿಷ್ಟುರ್ಹಸ್ತ ವಿತಸ್ಥ ಚ ಶೂಕಕೀಟೇ ಚ ವೃಶ್ಚಿಕಃ|| 

೧೨೦೭ 
ಪ್ರತಿಕೂಲೇ ಪ್ರತೀಕಪ್ರೇಕದೇಶೀ ತು ಪುಂಸ್ಯಯಮ್ | 
ಸ್ಯಾದ್ಗತಿಕಂ ತು ಭೂನಿಂಬೇ ಕಣೇ ಭೂಸ್ಸಣೇsಪಿ ಚ || ೧೨೦೮ 
ಜೋ ಕಾಯಾಂ ಚ ಘೋಷೇ ಚ ಕೋಶಾತಕ್ಯಥ ಕಟ್ಟಲೇ | 
ಸಿತೇ ಚ ಖದಿರೇ ಸೋಮವಸ್ಸಾದಥ ಸಿದ್ಧಕೇ || 

೧೨೦೯ 


( ಪು) = ತೊಡೆ, ಚಿಹ್ನೆ , ಕಲಂಕ ( ಪು) = ಚಿಹ್ನೆ, ಕೆಟ್ಟ ಹೆಸರು. 

೧೨೦೫. ತಕ್ಷಕ ( ಪು) = ನಾಗರಾಜ, ಬಡಗಿ , ಅರ್ಕ ( ಪು) = ಸ್ಪಟಿಕ , ಸೂರ್ಯ . 
ಕ ( ಪು) = ಗಾಳಿ, ಬ್ರಹ್ಮ , ಸೂರ್ಯ ( ಆತ್ಮ ). ಕ ( ನ) = ಶಿರಸ್ಸು , ನೀರು. 

೧೨೦೬ , ಪುಲಾಕ ( ಪು) = ಜಳ್ಳು , ಸಂಕ್ಷೇಪ, ಅನ್ನದ ಅಗಳು, ಪೇಚಕ ( ಪು) = ಗೂಬೆ, 
ಆನೆಯ ಬಾಲದ ಬುಡ. 

೧೨೦೭. ಕರಕ ( ಪು)=ಕಮಂಡಲು, ಆಲಿಕಲ್ಲು , ಕೊಕ್ಕರೆ, ದಾಳಿಂಬೆ), ವಿನಾಯಕ 
( ಪು) = ಬುದ್ಧ , ಮತ್ತು ( ಗಣಪತಿ, ಗರುಡ, ವಿಷ್ಣು ), ಕಿಷ್ಟು ( ಪು) = ಮೊಳ, ಗೇಣು. ವೃಶ್ಚಿಕ 
( ಪು) = ಚೇಳು, ಮತ್ತು ( ವೃಶ್ಚಿಕರಾಶಿ, ಒಂದು ಮುಳ್ಳುಗಿಡ). 

೧೨೦೮. ಪ್ರತೀಕ( ಲಿಂಗ) = ಪ್ರತಿಕೂಲವಾದದ್ದು . ಪ್ರತೀಕ ( ಪು) = ಅವಯವ, ಭೂತಕ 
(ನ)= ನೆಲಬೇವು, ಕಾಚಿಹುಲ್ಲು , ಹಂಚಿಹುಲ್ಲು . 

೧೨೦೯ - ೧೨೧೦ . ಕೋಶಾತಕೀ ( ಸ್ತ್ರೀ ) = ಪಡವಲಗಿಡ, ಉತ್ತರಣೆ (ಘೋಷ= ಔಡಲ 
ಗಿಡ ಎಂದು ಕೆಲವರು.) ಸೋಮವಲ್ಕ ( ಪು) =ತೇಗದ ಮರ, ಬಿಳಿಯ ಕಗ್ಗಲಿ. ಪಿಣ್ಯಾಕ 
( ಪು =ಧೂಪವಿಶೇಷ, ಎಳ್ಳಿನ ಹಿಂಡಿ, ಬಾಘೀಕ( ನ) = ಹಿಂಗು, ( ಬಾಹೀಕದೇಶದ ಕುದುರೆ, 
ಕುಂಕುಮಕೇಸರಿ), ಕೌಶಿಕ ( ಪು) = ದೇವೇಂದ್ರ, ಗುಗ್ಗುಳ, ಗೂಬೆ, ಹಾವಾಡಿಗ. 
1 ನಿಬೋಧಕಿಂಚಿತ್ತು ಪುಲಾಕಮಾತ್ರಂ ವಾಕ್ಯಂ ಮುನೇರ್ವಾಗ್ಯವಿಶಾರದಸ್ಯ | 

- ಬುದ್ದ ಚರಿತ 


೨೪೩ 


೩ . ನಾನಾರ್ಥವರ್ಗ: 
ತಿಲಕಕ್ಕೇ ಚ ಪಿಣ್ಯಾಕೋ ಬಾಕಂರಾಮಧೇsಪಿ ಚ | 
ಮಹೇಂದ್ರಗುಗ್ಗು ಲೂಲೂಕಮ್ಯಾಲಗ್ರಾಹಿಷು ಕೌಶಿಕಃ || ೧೨೧೦ 
ರುಕ್ಕಾಪಶಂಕಾಸ್ಟಾತಂಕಸ್ಸಿsಪಿ ಕುಲ್ಲಕಷು| | 
ಜೈವಾತ್ಸಕಶ್ಯಶಾಂಕೇsಪಿ ಖರೇsಪ್ಯಶ್ವಸ್ಯವರ್ತಕಃ || 

೧೨೧೧ 
ವ್ಯಾಫೋsಪಿ ಪುಂಡರೀಕೋ ನಾ ಯವಾನ್ಯಾಮಪಿ ದೀಪಕಃ !. 
ಶಾಲಾವೃಕಾಃ ಕಪಿಷ್ಟುಶ್ವಾನಃ ಸ್ವರ್ಣsಪಿ ಗೈರಿಕಮ್ || ೧೨೧೨ 
ಪೀಡಾರ್ಥsಪಿ ವ್ಯಕಂಸ್ಯಾದಲೀಕಂ ತ್ವಪ್ರಿಯೇsನೃತೇ | 
ಶೀಲಾನ್ವಯಾವನೂಕೇ ದ್ವೇ ಶಿ ಶಕಲವಲ್ಕಲೇ || 

೧೨೧೩ 
ಸಾಷ್ಟೇ ಶತೇ ಸುವರ್ಣಾನಾಂ ಹೇಮ್ಯುರೋಭೂಷಣೇ ಪಲೇ | 
ದೀನಾರೇsಪಿ ಚ ನಿಷ್ಟೋsಸ್ತ್ರೀ ಕಲ್ಲೋsಸ್ತ್ರೀ ಶಮನಸೋಃ|| ೧೨೧೪ 


೧೨೧೧ . ಆತಂಕ ( ಪು) =ರೋಗ, ತಾಪ, ಕಳವಳ, ಕ್ಷುಲ್ಲಕ (ತ್ರಿಲಿಂಗ ) = ಸ್ವಲ್ಪ, ಮತ್ತು 
(ನೀಚ), ಜೈವಾತೃಕ ( ಪು) = ಚಂದ್ರ , ಮತ್ತು ದೀರ್ಘಾಯು), ವರ್ತಕ ( ಪು) =ಕುದುರೆಯ 
ಗೊರಸು. (ಒಂದು ಬಗೆಯ ಹುಳು, ಒಂದು ಬಗೆಯ ಹಕ್ಕಿ ). 

೧೨೧೨. ಪುಂಡರೀಕ ( ಪು) = ಹುಲಿ, ಮತ್ತು ( ಅಗ್ನಿ , ಒಂದು ದಿಗ್ಗಜ), ದೀಪಕ 
( ಪು)= ಓಮು, ( ಜೀರಿಗೆ), ಶಾಲಾವೃಕ ( ಪು) = ಕಪಿ, ನರಿ, ನಾಯಿ , ಗೈರಿಕ ( ನ) = ಚಿನ್ನ , 
( ಯಾವುದಾದರೂ ಲೋಹ). 

೧೨೧೩ . ವ್ಯಲೀಕ ( ನ) = ಪೀಡೆ, ( ಅಪ್ರಿಯ , ಅಕಾರ್ಯ), ಅಲೀಕ ( ನ) = ಅಪ್ರಿಯ, 
ಸುಳ್ಳು . ಅನೂಕ( ನ. ಪು)=ಶೀಲ, ವಂಶ, ( ಹಿಂದಿನ ಜನ್ಮ ), ಶಲ್ಕ (ನ) = ಚೂರು, ನಾರುಬಟ್ಟೆ. 

೧೨೧೪, ನಿಷ್ಕ ( ನ. ಪು =ನೂರೆಂಟು ಗುಲಗಂಜಿಗಳ ತೂಕದ ಚಿನ್ನ , ಎದೆಯಲ್ಲಿ 
ಧರಿಸುವ ಪದಕ , ಒಂದು ಪಲ ತೂಕ, ಸುವರ್ಣನಾಣ್ಯ . ಕಲ್ಕ ( ಪು. ನ) =ಕೊಳ, ಪಾಪ, ಗರ್ವ . 

೧೨೧೫. ಪಿನಾಕ ( ಪು. ನ =ಶೂಲ, ಶಿವನಧನುಸ್ಸು , ಧೇನುಕಾ ( ೩ ) = ಹೆಣ್ಣಾನೆ, ಹಸು. 
ಕಾಲಿಕಾ ( ಸ್ತ್ರೀ )==ಮೋಡಗಳ ರಾಶಿ, (ಕಾಳಿ ಎಂಬ ದೇವತೆ). 

೧೨೧೬ . ಕಾರಿಕಾ ( =ತೀವ್ರವೇದನೆ, ಕ್ರಿಯೆ , (ಶ್ಲೋಕಭೇದ).ಕರ್ಣಿಕಾ ( ಸ್ತ್ರೀ )= 
ಕಿವಿಯ ಆಭರಣ, ಆನೆಯ ಸೊಂಡಿಲ ತುದಿ, ತಾವರೆಯ ಬೀಜಕೋಶ, ಮುಂದೆ ಹೇಳತಕ್ಕ 
ಕಕಾರಾಂತಗಳು (ಕಟಕ, ಕಂಟಕ ಶಬ್ದಗಳನ್ನು ಬಿಟ್ಟು ) ಅರ್ಥಾನುಸಾರವಾಗಿ ಮೂರು 
ಲಿಂಗಗಳಲ್ಲಿಯೂ ಇರುತ್ತವೆ. 


೨೪೪ 


ಅಮರಕೋಶಃ- ೩ 


ದಂಭೇಷ್ಯಥ ಪಿನಾಕೋsಸ್ತ್ರೀ ಶೂಲಶಂಕರಧನ್ವನೋ | 
ಧೇನುಕಾ ತು ಕರೇಣಾಂ ಚ ಮೇಘಜಾಲೇ ಚ ಕಾಲಿಕಾ || ೧೨೧೫ 
ಕಾರಿಕಾ ಯಾತನಾಕೃತ್ಯೋಃ ಕರ್ಣಿಕಾ ಕರ್ಣಭೂಷಣೇ | 
ಕರಿಹಸ್ತಾಂಗು ಪದ್ಮಬೀಜಕೋಶ್ಯಾಂತ್ರಿಷತ್ತರೇ || > ೧೨೧೬ 
ವೃಂದಾರಕೌ ರೂಪಿಮುಖ್ಯಾವೇಕೇ ಮುಖ್ಯಾಧ್ಯಕೇವಲಾಃ | 
ಸ್ಯಾದ್ದಾಂಭಿಕಃ ಕೌಕ್ಕುಟಿಕೋ ಯಶ್ಚಾದೂರೀರಿತೇಕ್ಷಣಃ|| ೧೨೧೭ 
ಲಾಲಾಟಿಕಃ ಪ್ರಭೋರ್ಭಾಲದರ್ಶಿ ಕಾರ್ಯಾಕ್ಷಮಶ್ಚ ಯಃ | 
ಭೂಭ್ರನ್ನಿತಂಬವಲಯಚಕ್ರೇಷು ಕಟಕೋsಯಾಮ್ || ೧೨೧೮ 
ಸೂಚ್ಯಿ ಕುದ್ರಶಿ ಚ ರೋಮಹರ್ಷ ಚ ಕಂಟಕಃ | 
ಮಯೂಖಟ್ಟರಜ್ವಾಲಾಸ್ಟಲಿಬಾಗೌ ಶಿಲೀಮುಖೇ | | ೧೨೧೯ 
ಶಂಖೋ ನಿಧೇ ಲಲಾಟಾನ್ಸಿ ಕಂಪೌ ನ ಸ್ವೀಂದ್ರಿಯೇsಪಿ ಖಮ್ | 

ಇತಿ ಖಾಂತವರ್ಗ: 
೧೨೧೭ . ವೃಂದಾರಕ (ತ್ರಿಲಿಂಗ (ಸ್ತ್ರೀ ವೃಂದಾರಿಕಾ) = ಸುಂದರ, ಮುಖ್ಯ . ಏಕ 
( ಲಿಂಗ) = ಮುಖ್ಯ . ಉದಾ : - ಸರ್ವಸಕಬಂಧುಃ, ಅನ್ಯ . ಉದಾ: - ಮನಸ್ಯಕಂ 
ವಚಸೈಕಂ ಕರ್ಮಕಂ ದುರಾತ್ಮನಾಮ್ , ಕೇವಲ ( ಒಂಟಿ) - ಉದಾ: 
ಅಹಮೇಕೋsಪಿ ಪರ್ಯಾಪ್ತ . ಕೌಕ್ಕುಟಿಕ, ( ಲಿಂಗ) ( - ಸ್ತ್ರೀ , ಕೌಕ್ಕುಟಿಕಿಲಿ)= ವೇಷಧಾರಿ 
ಯಾದ ವಂಚಕ, ಪ್ರಾಣಿಹಿಂಸೆಯಾದೀತೆಂದು ಮೆಲ್ಲಗೆ ನಡೆಯುವ ಭಿಕ್ಷು.. 

೧೨೧೮. ಲಾಲಾಟಿಕ ( ಲಿಂಗ) ( ಸ್ತ್ರೀ . ಲಾಲಾಟಿಕ್ ) = ವಿನೀತನಾದ ಸೇವಕ, 
ಕೆಲಸದಲ್ಲಿ ಅಸಮರ್ಥ, ಕಟಕ ( ಪು. ನ) = ಬೆಟ್ಟದ ತಪ್ಪಲು, ಕಡಗ, ಸೈನ್ಯ , ಕಂಟಕ 
( ಪು) =ಸೂಜಿಯ ತುದಿ, ಅಲ್ಪನಾದ ಶತ್ರು , ರೋಮಾಂಚ, ( ಮುಳ್ಳು ). 


ಇತಿ ಕಾಂತವರ್ಗ: 


೩ . ನಾನಾರ್ಥವರ್ಗ 


೨೪೫ 


೧೨೨೦ 


೧೨೨೧ 


ಮೃಣಿಜ್ಞಾಲೇ ಅಪಿ ಶಿಖೇ ಶೈಲವೃಕ್ಷ ನಗಾವಗೌ || 
ಆಶುಗೌ ವಾಯುವಿಶಿಖೆ ಶರಾರ್ಕವಿಹಗಾ: ಖಗಾ: | 
ಪತಂಗೌ ಪಕ್ಷಿ ಸೂರ್ಯ್‌ ಚ ಪೂಗಃಕಮುಕವೃಂದಯೋಃ|| 
ಪಶವೋsಪಿ ಮೃಗಾ ವೇಗಃ ಪ್ರವಾಹಜವಯೋರಪಿ | 
ಪರಾಗಃಕೌಸುಮೇ ರೇಣೆ ಸ್ನಾನೀಯಾದೌ ರಜಸ್ಯಪಿ || 
ಗಜೇsಪಿ ನಾಗಮಾತಂಗಾವಪಾಂಗಲಕೇsಪಿ ಚ | 
ಸರ್ಗ ಭಾವನಿರೋಕ್ಷನಿಶ್ಚಯಾಧ್ಯಾಯ ಸೃಷ್ಟಿಷು || 
ಯೋಗ: ಸಂವಹನೋಪಾಯಧ್ಯಾನಸಂಗತಿಯುಕ್ತಿಷು | 
ಭೋಗಸ್ಸುಖ್ ಸ್ಮಾದಿಭ್ರತಾಮಹೇಶ್ಚ ಫಣಕಾಯಯೋಃ|| 


೧೨೨೨ 


೧೨೨೩ 


೧೨೨೪ 


ಖಾಂತಗಳು 
೧೨೧೯ - ೧೨೨೦. ಮಯೂಖ( ಪು) = ಕಾಂತಿ, ಕಿರಣ , ಜ್ವಾಲೆ, ಶಿಲೀಮುಖ ( ಪು) = ದುಂಬಿ, 
ಬಾಣ, ಶಂಖ ( ಪು) = ನಿಧಿವಿಶೇಷ, ಹಣೆಯ ಮೂಳೆ, ಶಂಖ ( ಪು. ನ) = ಶಂಖ , ಖ 
( ನ)= ಇಂದ್ರಿಯ , ( ಆಕಾಶ ), ಶಿಖಾ ( = ಕಿರಣ , ಜ್ವಾಲೆ, ( ಜುಟ್ಟು ) . 

ಗಾಂತಗಳು | 
೧೨೨೦ - ೧೨೨೧. ನಗ, ಅಗ ( ಪು) = ಬೆಟ್ಟ , ಮರ, ಆಶುಗ ( ಪು) = ಗಾಳಿ, ಬಾಣ, ಖಗೆ 
( ಪು) = ಬಾಣ, ಸೂರ್ಯ , ಹಕ್ಕಿ , ಪತಂಗ ( ಪು) = ಹಕ್ಕಿ , ಸೂರ್ಯ . ಪೂಗ( ಪು) = ಅಡಿಕೆಮರ, 
ಸಮೂಹ. 

೧೨೨೨. ಮೃಗ ( ಪು)= ಪಶು, ( ಜಿಂಕೆ, ಮೃಗಶಿರ ನಕ್ಷತ್ರ ), ವೇಗ ( ಪು) = ಪ್ರವಾಹ, 
ವೇಗ, ( ಮಲಮೂತ್ರಾದಿ ಪ್ರವೃತ್ತಿ ). ಪರಾಗ ( ಪು) = ಹೂವಿನ ಧೂಳಿ, ಸ್ನಾನಕ್ಕೆ 
ಉಪಯೋಗಿಸುವ ಪುಡಿ, ಧೂಳಿ, 

೧೨೨೩ . ನಾಗ ( ಪು) = ಆನೆ, (ಸರ್ಪ , ಸೀಸ), ಮಾತಂಗ ( ಪು) = ಆನೆ, ( ಚಂಡಾಲ ). 
ಅಪಾಂಗ ( ಪು) = ಹಣೆಯ ಬೊಟ್ಟು, (ಕಡೆಗಣ್ಣು ).- ಸರ್ಗ ( ಪು) =ಸ್ವಭಾವ, ತ್ಯಾಗ, ನಿಶ್ಚಯ , 
ಕಾವ್ಯದಲ್ಲಿ ವಿರಾಮಸ್ಥಾನ, ಸೃಷ್ಟಿ . .. 

೧೨೨೪ . ಯೋಗ( ಪು = ಕವಚ, ಉಪಾಯ , ಧ್ಯಾನ, ಸಂಬಂಧ, ಯೋಗ್ಯತೆ, ಭೋಗ 
( ಪು) = ಸುಖ , ಸ್ತ್ರೀ ಮುಂತಾದವರ ಸಂರಕ್ಷಣೆ, ಹಾವಿನ ಹೆಡೆ, ಹಾವಿನ ದೇಹ. 


೨೪೬ 


ಅಮರಕೋಶಃ- ೩ 


ಚಾತಕೇ ಹರಿಣೇ ಪುಂಸಿ ಸಾರಂಗ ಶಬಲೇ ತ್ರಿಷು | 
ಕಪೌ ಚ ಪ್ಲವಗಃ ಶಾಪೇ ತ್ಯಭಿಷಂಗಃ ಪರಾಭವೇ || 

೧೨೨೫ 
ಯಾನಾದ್ಯಂಗೇ ಯುಗ: ಪುಂಸಿ ಯುಗಂ ಯು ಕೃತಾದಿಷು | 
ಸ್ವರ್ಗಷುಪಶುವಾಗೃದಿಟ್‌ನೇತ್ರಫಣಿಭೂಜಲೇ || 

೧೨೨೬ 
ಲಕ್ಷ್ಮದೃಷ್ಟಾಯಾಂಪುಂಸಿ ಗೌರ್ಲಿಂಗಂ ಚಿಹ್ನಶೇಫಸೋಃ | 
ಶೃಂಗಂ ಪ್ರಾಧಾನ್ಯಸಾನ್ನೊಶ್ಯ ವರಾಂಗಂ ಮೂರ್ಧಗುಹ್ಯಯೋಃ|| ೧೨೨೭ 
ಭಗಃ ಶ್ರೀಕಾಮಮಾಹಾತ್ಮ ವೀರ್ಯಯತ್ನಾರ್ಕಕೀರ್ತಿಷು | 


ಇತಿ ಗಾಂತವರ್ಗ : 


೧೨೨೫, ಸಾರಂಗ ( ಪು) = ಚಾತಕಪಕ್ಷಿ , ಜಿಂಕೆ, ಸಾರಂಗ ( ಪು. ಸ್ತ್ರೀ , ನ) ( - . 
ಸಾರಂಗಿ )= ಚಿತ್ರವರ್ಣದ ವಸ್ತು . ಪ್ಲವಗ ( ಪು)= ಕಪಿ , ಕಪ್ಪೆ , ಅಭಿಷಂಗ ( ಪು) = ಶಾಪ, 
ತಿರಸ್ಕಾರ. 

೧೨೨೬ - ೧೨೨೭. ಯುಗ ( ಪು) = ನೊಗ, ಯುಗ ( ನ)=ಜೊತೆ, ಕೃತಾದಿ ಯುಗ, ಗೋ = 
ಸ್ವರ್ಗ, ಬಾಣ , ಎತ್ತು ಅಥವಾ ಹಸು, ಮಾತು , ವಜ್ರಾಯುಧ, ದಿಕ್ಕು , ಕಣ್ಣು , ಕಿರಣ, 
ಭೂಮಿ, ನೀರು, ಗೋಶಬ್ದವುಸ್ವರ್ಗ, ಎತ್ತು , ಕಿರಣ, ವಜ್ರಾಯುಧ - ಇಷ್ಟು ಅರ್ಥಗಳಲ್ಲಿ 
ಪುಲ್ಲಿಂಗ, ಉಳಿದ ಅರ್ಥಗಳಲ್ಲಿ ಸ್ತ್ರೀಲಿಂಗ, ಲಿಂಗ (ನ)= ಚಿಹ್ನೆ , ಶಿಶ್ನ , ಶೃಂಗ ( ನ) = ಪ್ರಾಧಾನ್ಯ , 
ಪರ್ವತ ಶಿಖರ. ವರಾಂಗ ( ನ) = ತಲೆ, ಸ್ತ್ರೀಯರ ಗುಹ್ಯಾಂಗ. 
- ೧೨೨೮. ಭಗ ( ಪು) = ಐಶ್ವರ್ಯ, ಇಚ್ಛೆ, ಮಹಿಮೆ, ಶಕ್ತಿ , ಯತ್ನ, ಸೂರ್ಯ , ಕೀರ್ತಿ, 
(ಸ್ತ್ರೀಯರ ಗುಹ್ಯಾಂಗ). 

ಘಾಂತಗಳು 
೧೨೨೮ - ೧೨೨೯ . ಪರಿಘ ( ಪು) = ಬಡಿಯುವುದು, ಒಂದು ಆಯುಧ, ಓಘ 
( ಪು) =ಸಮೂಹ, ನೀರಿನ ವೇಗ, ಅರ್ಘ ( ಪು) = ಬೆಲೆ, ಪೂಜಾವಿಧಿ, ಅಘ (ನ)= ಪಾಪ, 
ದುಃಖ , ದ್ಯೋತಾದಿವ್ಯಸನ. ಲಘು ( ಪು, ಸ್ತ್ರೀ ನ) ( - . ಲಘೀ - ಲಘು)= ಇಷ್ಟ ವಾದ, 


ಅಲ್ಪ . 


ಉದಾ:- ದರ್ಶನೇನ ಲಘುನಾ ಯಥಾ ತಯೋಃಪ್ರೀತಿಮಾಪುರುಭಯೋಸ್ತಪಸ್ವಿನಃ11- ರಘು, 


೩ . ನಾನಾರ್ಥವರ್ಗ 


೨೪೭ 


ಪರಿಘ: ಪರಿಘಾತೇsಸೈಪ್ರೊಘೋ ವೃಂದೇsಭಸಾಂ ರಯೇ || ೧೨೨೮ 
ಮೂಲೈ ಪೂಜಾವಿಧಾವರ್ಘ೦sಹೋದು: ಖವ್ಯಸನೇಷ್ಟಘಮ್ || 


ಇತಿ ಘಾಂತಾಃ 


೧೨೨೯ 


ತ್ರಿಷ್ಟಿಷ್ಟಲ್ಲೇ ಲಘು: ಕಾಚಾತ್ಯೆಕ್ಯಮೃದ್ವೇದದೃಗುಜಃ|| 
ವಿಪರ್ಯಾಸೇ ವಿಸ್ತರೇ ಚ ಪ್ರಪಂಚಃ ಪಾವಕೇ ಶುಚಿಃ| 
ಮಾಸ್ಯಮಾತೈ ಚಾತ್ಯುಪದೇ ಪುಂಸಿ ಮೇಧೋ ಸಿತೇ ತ್ರಿಷು || 
ಅಭಿಪ್ಟಂಗೇ ಸ್ಪಹಾಯಾಂ ಚ ಗಭಸ್ಟ್ ಚ ರುಚಿಯಾಮ್ | 


೧೨೩೦ 


ಇತಿ ಚಾಂತಾಃ 


ಕೇಕಿತಾರ್ಕ್ಷವಹಿಭುಜೆ ದಂತವಿಪ್ರಾಂಡಜಾ ದ್ವಿಜಾಃ|| ೧೨೩೧ 
ಅಜಾ ವಿಷ್ಣು ಹರಚ್ಚಾಗಾ ಗೋಷ್ಟಾಧ್ವನಿವಹಾ ವಜಾ: | 
ಧರ್ಮರಾಜ್‌ ಜಿನಯಮ್ ಕುಂಜೋ ದಂತೇsಪಿ ನ ಯಾಮ್ || ೧೨೩೨ 


ಚಾಂತಗಳು | 
೧೨೨೯ - ೧೨೩೦. ಕಾಚ ( ಪು)= ನೇತುಹಾಕುವ ಜೋಳಿಗೆ, ಗಾಜು, ನೇತ್ರರೋಗ. 
ಪ್ರಪಂಚ ( ಪು) = ವೈಪರೀತ್ಯ , ವಿಸ್ತಾರ, ಶುಚಿ( ಪು) = ಬೆಂಕಿ, ಆಷಾಢಮಾಸ, ಲಂಚ ಮುಂತಾದ 
ದೋಷವಿಲ್ಲದ ಮಂತ್ರಿ , ಶುಚಿ ( ಪು. ಸ್ತ್ರೀ . ನ) = ಪರಿಶುದ್ಧ , ಶುಭ್ರ . ರುಚಿ (೩ )= ಆಸಕ್ತಿ , 
ಇಚ್ಛೆ, ಕಿರಣ . 

ಜಾಂತಗಳು 
೧೨೩೧ - ೧೨೩೨. ಅಹಿಭುಜ್ ( ಪು) = ನವಿಲು, ಗರುಡ, ದ್ವಿಜ ( ಪು = ಹಲ್ಲು , 
ಬ್ರಾಹ್ಮಣ, ಹಕ್ಕಿ . ಅಜ ( ಪು) = ವಿಷ್ಣು , ಶಿವ, ಮೇಕೆ, ವ್ರಜ( ಪು)=ಕೊಟ್ಟಿಗೆ, ದಾರಿ , ಸಮೂಹ. 
ಧರ್ಮರಾಜ ( ಪು) = ಬುದ್ದ , ಯಮ , ಕುಂಜ ( ಪು. ನ = ಆನೆಯ ದಂತ, ( ಲತಾಗೃಹ). 


೨೪೮ 


ಅಮರಕೋಶ: ೩ 


ವಲಜಂಕ್ಷೇತ್ರರ್ಪೂಾರೇ ವಲಜಾ ವಲ್ಲುದರ್ಶನಾ || 
ಸಮಕ್ಷಾಂಶ ರಣೇsಪ್ಯಾಜಿ: ಪ್ರಜಾ ಸ್ಯಾತ್ಸಂತತೌ ಜನೇ || 
ಅಬೌ ಶಂಖಶಶಾಂಕೌ ಚ ಸ್ವಕೇ ನಿತ್ಯ ನಿಜಂ ತ್ರಿಷು | 


೧೨೩೩ 


ಇತಿ ಜಾಂತಾಃ 


೧೨೩೪ 


ಪುಂಸ್ಯಾತ್ಮನಿ ಪ್ರವೀಣ್ ಚ ಕ್ಷೇತ್ರಜ್ಞ ವಾಚ್ಯಲಿಂಗಕಃ || 
ಸಂಜ್ಞಾ ಸ್ಯಾಚೇತನಾ ನಾಮಹಸ್ತಾದ್ಮ ಶ್ವಾರ್ಥಸೂಚನಾ | 


ಇತಿ ಇಾಂತಾಃ 


ಕಾಕೇಭಗಂಡೇ ಕರಟ್‌ ಗಜಗಂಡಕಟೀ ಕಟೌ || 

೧೨೩೫ 
ಶಿಪಿವಿಷ್ಟನ್ನು ಖಲತೆ ದುಶ್ಯರ್ಮಣಿ ಮಹೇಶ್ವರೀ | 
ದೇವಶಿಲ್ಪಿನ್ಯಪಿ ತ್ವಷ್ಟಾ ದಿಷ್ಟಂ ದೈವೇsಪಿ ನ ದ್ವಯೋಃ|| ೧೨೩೬ 

೧೨೩೩ - ೧೨೩೪. ವಲಜ ( ನ)= ಹೋಲ, ನಗರದ್ವಾರ, ವಲಜಾ ( ೩ ) = ಸುಂದರಿ . 
ಆಜಿ ( = ಸಮವಾದ ನೆಲ , ಯುದ್ದ , ಪ್ರಜಾ ( = ಸಂತಾನ, ಜನ. ಅಬ್ಬ ( ಪು) = ಶಂಖ , 
ಚಂದ್ರ , ( ಅಬ್ಬ ( ನ) =ಕಮಲ). ನಿಜ ( ಪು. ಸ್ತ್ರೀ . ನ = ತನ್ನದು, ಶಾಶ್ವತವಾದ. 

ಇಾಂತಗಳು 
೧೨೩೪ - ೧೨೩೫ .ಕ್ಷೇತ್ರಜ್ಞ ( ಪು) = ಆತ್ಮ ಕ್ಷೇತ್ರಜ್ಞ ( ಪು. ಸ್ತ್ರೀ . ನ) = ನಿಪುಣ . ಸಂಜ್ಞಾ 
( ೩ )= ಚೈತನ್ಯ , ಹೆಸರು, ಹಸ್ತಾದಿಗಳಿಂದ ಅಭಿಪ್ರಾಯವನ್ನು ಸೂಚಿಸುವುದು. 

ಟಾಂತಗಳು 
೧೨೩೫ - ೧೨೩೬ . ಕರಟ ( ಪು) = ಕಾಗೆ, ಆನೆಯ ಗಂಡಸ್ಥಳ, ಕಟ ( ಪು) ಆನೆಯ 
ಗಂಡಸ್ಥಳ, ಸೊಂಟ, ಶಿಪಿವಿಷ್ಟ ( ಪು) = ಬೋಳದಲೆಯವನು, ಕುಷ್ಠರೋಗಿ, ಪರಮೇಶ್ವರ. 
ತ್ವಷ್ಟ ( ಪು) = ವಿಶ್ವಕರ್ಮ, ಬಡಗಿ, ದಿಷ್ಟ , ( ನ)= ದೈವ. ( ದಿಷ್ಟ ( ಪು)= ಕಾಲ). 


೩ . ನಾನಾರ್ಥವರ್ಗ 


೨೪೯ 


ರಸೇ ಕಟುಃ ಕಟ್ಟಕಾರೈ ತ್ರಿಷು ಮತ್ಸರತೀಕ್ಷಯೋಃ| 
ರಿಷ್ಟಂಕ್ಷೇಮಾಶುಭಾಭಾವೇ ತ್ವರಿಷ್ಟೇ ತು ಶುಭಾಶುಭೇ || ೧೨೩೭ 
ಮಾಯಾನಿಶ್ಚಲಯಂತೇಷು ಕೈತವಾಗೃತರಾಶಿಷು | 
ಅಯೋಘನೇ ಶೈಲಶೃಂಗೇ ಸೀರಾಂಗೇ ಕೂಟಮಯಾಮ್ || ೧೨೩೮ 
ಸೂಕ್ಷ್ಮಲಾಯಾಂ ತುಟಿಃ ಸ್ಯಾತ್ಕಾಲೇ ಸಂಶಯೇsಪಿ ಸಾ | 
ಅತ್ಯುತ್ಕರ್ಷಾಶ್ರಯಃಕೋಲ್ಕೂ ಮೂಲೇ ಲಗ್ನಕಚೇ ಜಟಾ || ೧೨೩೯ 
ವೃಷ್ಟಿ: ಫಲೇ ಸಮೃದೌ ಚ ದೃಷ್ಟಿರ್ಜ್ಞಾನೇsಸ್ಮಿ ದರ್ಶನೇ | 
ಇಷ್ಟಿರ್ಯಾಗೇಟ್ಸಯೋಃ ಸೃಷ್ಟಂ ನಿಶ್ಚಿತೇ ಬಹುತೇ ತ್ರಿಷು || ೧೨೪೦ 
ಕಷ್ಟೇ ತು ಕೃಚ್ಛ ಗಹನೇ ದಕ್ಷಾಮಂದಾಗದೇಷು ತು | 


ಇತಿ ಟಾಂತಾಃ 


ಪರ್ಟು ವಾಚ್ಯಲಿಂಗೌ ಚ ನೀಲಕಂಠವೇsಪಿ ಚ || 


೧೨೪೧ 


೧೨೩೭. ಕಟು ( ಪು) = ಖಾರ, ಕಟು ( ನ) = ದುಷ್ಕಾರ್ಯ ಕಟು ( ವಿ. ನಿಪ್ಪ ) = ಮಾತ್ಸರ್ಯ 
ವುಳ್ಳ , ತೀಕ್ಷ್ಮವಾದ, ರಿಷ್ಟ ( ನ) =ಕ್ಷೇಮ, ಅಶುಭ, ವಿನಾಶ . ಅರಿಷ್ಟ ( ನ) = ಶುಭ, ಅಶುಭ. 

೧೨೩೮. ಕೂಟ ( ಪು. ನ = ಇಂದ್ರಜಾಲ ಮುಂತಾದ ಮಾಯಾವಿದ್ಯೆ , ನಿಶ್ಚಲವಸ್ತು , 
ಬೋನು ಮುಂತಾದ ಕಪಟಯಂತ್ರ , ವಂಚನೆ, ಸುಳ್ಳು , ಸಮೂಹ, ಸುತ್ತಿಗೆ, ಬೆಟ್ಟದ ಶಿಖರ, 
ಗುಳ. 

೧೨೩೯. ತ್ರುಟಿ (೩ )= ಸಣ್ಣ ಯಾಲಕ್ಕಿ , ಕಾಲದ ಒಂದು ಅಲ್ಪವಾದ ಪರಿಮಾಣ, 
ಸಂಶಯ.ಕೋಟೀ ( ೩ )= ಹೆಚ್ಚುಗಾರಿಕೆ, ಧನುಸ್ಸಿನ ತುದಿ. ಜಟಾ(೩ ) = ಮರದ ಬಿಳಲು, 
ಜಡೆ. 

೧೨೪೦ - ೧೨೪೧. ವ್ಯಷ್ಟಿ ( ೩ ) =ಪ್ರಯೋಜನ, ಸಮೃದ್ಧಿ , ದೃಷ್ಟಿ ( ಸ್ತ್ರೀ ) = ಜ್ಞಾನ, 
ಕಣ್ಣು, ನೋಟ. ಇಷ್ಟಿ ( ೩ ) = ಯಾಗ, ಇಚ್ಛೆ. ಸೃಷ್ಟ ( ಪು. . ನ = ನಿಶ್ಚಿತ, ಬಹಳವಾದ. 
ಕಷ್ಟ ( ಪು. ಸ್ತ್ರೀ . ನ =ಶ್ಲೇಶಕರ, ಪ್ರವೇಶಿಸಲು ಅಶಕ್ಯ . ಪಟು ( ಪು. ಸ್ತ್ರೀ , ನ) ( - ಸ್ತ್ರೀ . 
ಪಟ್ಟಿ - ಪಟು) = ದಕ್ಷ , ಚುರುಕು ಬುದ್ದಿಯವನು, ಆರೋಗ್ಯವುಳ್ಳವನು. 


೨೫೦ 


ಅಮರಕೋಶ- ೩ 


ಪುಂಸಿ ಕೋಷOcತರ್ಜಠರಂ ಕುಸುಲೋsರ್ತಹಂ ತಥಾ | 
ನಿಷ್ಕಾ ನಿಷ್ಪತ್ತಿನಾಶಾಂತಾಃ ಕಾಷ್ಟೋತ್ಕರ್ಷ ಸ್ಥಿತೌ ದಿಶಿ || 
ತ್ರಿಷು ಜೈಷೋsತಿಶತ್ತೇsಪಿ ಕನಿಷೋsತಿಯುವಾಲ್ಪಯೋಃ| 


o១១១ 


ಇತಿ ಶಾಂತಾಃ 


ದಂಡೋsಸ್ತ್ರೀ ಲಗುಡೇsಪಿ ಸ್ಯಾದ್ದು ಡೋ ಗೋಲೇಕ್ಷು ಪಾಕಯೋಃII೧೨೪೩ 
ಸರ್ಪಮಾಂಸಾತೃಶೂ ವ್ಯಾಡೋ ಗೋಭೂವಾಚಸ್ಮಿಡಾ ಇಲಾ | 
ಕೋಡಾವಂಶಶಲಾಕಾಪಿ ನಾಡೀ ಕಾಲೇsಪಿ ಷಟ್ಟಣೀ || 

೧೨೪೪ 
ಕಾಂಡೋsಸ್ತ್ರೀ ದಂಡಬಾಣಾರ್ವವರ್ಗಾವಸರವಾರಿಸು | 
ಸ್ಯಾದ್ಯಾಂಡಮಶ್ನಾಭರಣೇಮ ಮೂಲವಣಿಗ್ಗನೇ || ೧೨೪೫ 


ಇತಿ ಡಾಂತ: 


ಠಾಂತಗಳು . 
೧೨೪೧ - ೧೨೪೨ - ೧೨೪೩ . ನೀಲಕಂಠ ( ಪು) = ಶಿವ, ( ನವಿಲು),ಕೊಪ್ಪ 
( ಪು) =ಹೊಟ್ಟೆಯ ಒಳಭಾಗ, ( ಧಾನ್ಯದ ಕಣಜ, ಒಳಮನೆ), ನಿಷ್ಕಾ (೩ ) =ಕಾರ್ಯಸಿದ್ದಿ , 
ನಾಶ , ಕೊನೆ. ಕಾಷ್ಠಾ ( ೩ )= ಅತಿಶಯ , ಸ್ಥಾನ, ದಿಕ್ಕು . ಜೇಷ್ಠ ( ಪು. ಸೀ . ನ = ಶ್ರೇಷ್ಮೆ , 
( ಹಿರಿಯ ), ಕನಿಷ್ಠ ( ಪು. . ನ) = ಬಹಳ ಚಿಕ್ಕವನು, ಅಲ್ಪ . . 


ಡಾಂತಗಳು 
೧೨೪೩ – ೧೨೪೪ . ದಂಡ ( ಪು. ನ) =ದೊಣ್ಣೆ, ( ದಂಡನೆ), ಗುಡ ( ಪು) = ಉಂಡೆ, ಬೆಲ್ಲ . 
ವ್ಯಾಡ ( ಪು) = ಸರ್ಪ, ಮಾಂಸಾಹಾರಿಯಾದ ಪ್ರಾಣಿ. ಇಡಾ ಇಲಾ ( = ಹಸು, ಭೂಮಿ, 
ಮಾತು. ಕೋಡಾ( = ಬಿದಿರಿನ ಸೀಳು, ಸಿಂಹನಾದ ನಾಡೀ ( ೩ ) = ಆರು ಕ್ಷಣಗಳ 
ಕಾಲ , (ಸೊಪ್ಪಿನ ದಂಟು, ನರ). 

೧೨೪೫ . ಕಾಂಡ ( ಪು. ನ) =ಕೋಲು, ಬಾಣ, ಕುದುರೆ, ಗ್ರಂಥದ ಒಂದು ವಿಭಾಗ, ಕಾಲ , 
ನೀರು, ಭಾಂಡ ( ನ) = ಕುದುರೆಯ ಆಭರಣ , ಪಾತ್ರೆ , ವ್ಯಾಪಾರದ ಬಂಡವಾಳ. 


೨೫೧ 


೩ . ನಾನಾರ್ಥವರ್ಗ , 


“ ಶಪ್ರತಿಜ್ಞಯೋರ್ಬಾಢಂ ಪ್ರಗಾಢಂ ಭ್ರಶಕೃಕ್ಷಯೋಃ| 
ಶಕ್ತಸ್ಕೂಲೌ ತ್ರಿಷು ದೃಢ ಢ ವಿನ್ಯಸ್ತಸಂಹತೇ || 


೧೨೪೬ 


ಇತಿ ಢಾಂತಾಃ 


ಭೂಗೋsರ್ಭಕೇ ಸೈಣಗರ್ಭ ಬಾಣೋ ಬಲಿಸುತೇ ಶರೇ | 
ಕಣೋsತಿಸೂಕ್ಷ್ಮ ಧಾನ್ಯಾಂಶ್ ಸಂಘಾತೇ ಪ್ರಮಥ ಗಣ : || ೧೨೪೭ 
ಪಣೋ ದೂತಾದಿಷತೃಷ್ಟ ನೃತ್‌ ಮೂಲೈ ಧನೇsಪಿ ಚ | 
ಮೌಲ್ಯಾಂದ್ರವ್ಯಾಶ್ರಿತೇ ಸತ್ವಶುಕ್ಲಸಂಧ್ಯಾದಿಕೇ ಗುಣಃ || ೧೨೪೮ 
ನಿರ್ವ್ಯಾಪಾರಸ್ಥಿತ ಕಾಲವಿಶೇಷೋತ್ಸವಯೋಃಕ್ಷಣಃ | 
ವರ್ಣೋ ದ್ವಿಜಾದ್ ಶುಕ್ಲಾದೌ ಸ್ತುತ ವರ್ಣಂ ತು ಚಾಕ್ಷರೇ || ೧೨೪೯ 


ಢಾಂತಗಳು 
೧೨೪೬ . ಬಾಡ ( ನ) = ಅತಿಶಯವಾಗಿ, ಅಂಗೀಕಾರಾರ್ಹವಾಗಿ, ಪ್ರಗಾಢ ( ನ) = ಅತಿಶಯ 
ವಾದ, ದುಃಖ , ದೃಢ( ಪು . ಸ್ತ್ರೀ , ನ = ಶಕ್ತ , ಸ್ಕೂಲ. ಢ ( ಪು. ಸ್ತ್ರೀ ನ)= ರಚನಾವಿಶೇಷ 
ದಿಂದ ಕೂಡಿದ, ಸಂಶಿಷ್ಟವಾದ 

ಣಾಂತಗಳು 
೧೨೪೭. ಭೂಣ( ಪು) = ಬಾಲಕ , ಗರ್ಭ , ಬಾಣ ( ಪು) = ಬಲಿಯ ಮಗ, ಅಂಬು, ಕಣ 
( ಪು) = ಅತಿಸೂಕ್ಷ್ಮವಾದ ವಸ್ತು , ಧಾನ್ಯದ ಒಡಕಲು, ಗಣ ( ಪು) = ಸಮೂಹ, ಪ್ರಮಥಗಣ . 

೧೨೪೮. ಪಣ ( ಪು) =ಜೂಜಿನಲ್ಲಿ ಇಡುವ ದ್ರವ್ಯ , ಕೂಲಿ, ಬೆಲೆ, ಹಣ, ಗುಣ 
( ಪ) = ಬಿಲ್ಲಿನ ಹೆದೆ, ದ್ರವ್ಯದಲ್ಲಿರುವ ರೂಪರಸಾದಿ,ಸರಜಸ್ತಮೋ ಗುಣಗಳು, ಶುಕ್ಲ 
ಕೃಷ್ಣ ಮುಂತಾದವು, ಸಂಧಿವಿಗ್ರಹಾದಿಗಳು. 


1 ಇದು ಕ್ರಿಯಾವಿಶೇಷಣವಾಗಿ ಮಾತ್ರವೇ ಪ್ರಯುಕ್ತವಾಗಿರುವುದು ಕಂಡುಬರುತ್ತದೆ. ಆಗ 
ನಪುಂಸಕಲಿಂಗದ ದ್ವಿತೀಯ್ಕೆಕವಚನವೆಂದು ತಿಳಿಯಬೇಕು. ಈ ಶಬ್ದವು ತರಬರ್ಥದಲ್ಲಿ ಸಾಧಿಯಸ್ 
ಎಂದೂ ತಮಬರ್ಥದಲ್ಲಿ ಸಾಧಿಷ್ಠ ಎಂದೂ ರೂಪವನ್ನು ಪಡೆಯುತ್ತದೆ. ಹೀಗೆ ರೂಪಾಂತರವಾದಾಗ 
ಕ್ರಿಯಾವಿಶೇಷಣವೆಂಬ ನಿಯಮವಿಲ್ಲ . 


១៦១ 

ಅಮರಕೋಶ: ೩ 
ಅರುಣೋ ಭಾಸ್ಕರೇsಪಿ ಸ್ಮಾದ್ವರ್ಣಭೇದೇsಪಿ ಚ ತ್ರಿಷು | 
ಸ್ಟಾಣುಃಶರ್ವsಪ್ಯಥದೊಣ: ಕಾಕೇsಪಿ ಚ ರವೇ ರಣಃ || ೧೨೫೦ 
ಗ್ರಾಮಗೇರ್ನಾಪಿತೇ ಪುಂಸಿ ಶ್ರೇಷ್ಠ ಗ್ರಾಮಾಧಿಪೇ ತ್ರಿಷು | 
ಊರ್ಣಾ ಮೇಷಾದಿಲೋಮಿ ಸ್ಯಾದಾವರ್ತೆ ಚಾಂತರಾ ಭುವೌ || ೧೨೫೧ 
ಹರಿಣೀ ಸ್ಯಾನ್ಮಗೀ ಹೇಮಪ್ರತಿಮಾ ಹರಿತಾ ಚ ಯಾ | 
ತ್ರಿಷು ಪಾಂಡೇ ಚ ಹರಿಣಃಸ್ಫೂಣಾಸ್ತಂಭೇsಪಿ ವೇಲ್ಮನಃ|| ೧೨೫೨ 
ತೃಷ್ಣ ಸ್ಪಹಾಪಿಪಾಸೇ ದೈ ಜುಗುಪ್ಪಾಕರುಣೇ ಮೃಣೇ | 
ವಣಿ ಥೇ ಚ ವಿಪಣಿಸ್ಸುರಾ ಪ್ರತ್ಯಕ್ಷ ವಾರುಣೀ || | 

೧೨೫೩ 
ಕರೇಣುರಿಭ್ಯಾಂ ಸ್ತ್ರೀ ನೇಛೇ ದ್ರವಿಣಂ ತು ಬಲಂ ಧನಮ್ | 
ಶರಣಂ ಗೃಹರಕ್ಷಿತೋ : ಶ್ರೀಪರ್ಣಂ ಕಮಲೇsಪಿ ಚ || 

೧೨೫೪ 


೧೨೪೯ . ಕ್ಷಣ ( ಪು)= ವಿರಾಮ ( Leisure), ಸೆಕೆಂಡಿಗಿಂತ ಕಡಿಮೆಯಾದ ಕಾಲವಿಶೇಷ, 
ಉತ್ಸವ, ವರ್ಣ ( ಪು) = ಬ್ರಾಹ್ಮಣಾದಿ ವರ್ಣ, ಬಿಳುಪು ಮುಂತಾದ ಬಣ್ಣ , ಸ್ತೋತ್ರ, ವರ್ಣ 
( ನ) = ಅಕ್ಷರ. ( ಅಕ್ಷರಾರ್ಥದಲ್ಲಿ ಪುಲ್ಲಿಂಗವೂ ಉಂಟು). 
- ೧೨೫೦. ಅರುಣ ( ಪು) = ಸೂರ್ಯ , (ಸೂರ್ಯನ ಸಾರಥಿ), ಅರುಣ ( ಲಿಂಗ) = ಎಳೆ 
ಗೆಂಪಾದ, ಸ್ಟಾಣು ( ಪು) = ಶಿವ, (ಮೋಟುಮರ),ದೊಣ( ಪು) = ಕಾಗೆ, ( ಒಂದು ಪರಿಮಾಣ , 
ತುಂಬೆಗಿಡ), ರಣ ( ಪು)= ಶಬ್ದ , ( ಯುದ್ಧ ) 

೧೨೫೧. ಗ್ರಾಮಣೀ ( ಪು) = ಕ್ಷೌರಿಕ, ಗ್ರಾಮಣೀ (ಿಲಿಂಗ - ನ, ಗ್ರಾಮಣಿ) =ಶ್ರೇಷ್ಠ, 
ಗ್ರಾಮದ ಒಡೆಯ - ಪಟೇಲ, ಊರ್ಣಾ ( = ಕುರಿ ಮುಂತಾದವುಗಳ ಕೂದಲು – 
ಉಣ್ಣೆ, ಹುಬ್ಬುಗಳ ನಡುವಿನ ಸುರುಳಿ. . . 
- ೧೨೫೨. ಹರಿಣೀ ( ೩ )= ಹೆಣ್ಣು ಜಿಂಕೆ. ಹರಿಣೀ ( ೩ )= ಚಿನ್ನದ ಪ್ರತಿಮೆ , ಹಳದಿಯ 
ಬಣ್ಣ ಉಳ್ಳದ್ದು ( ಹರಿತಾ), ಹರಿಣ ( ಪು) = ಜಿಂಕೆ . ಹರಿಣ ( ಲಿಂಗ) = ಹಳದಿಮಿಶ್ರ ಬಿಳುಪಾದ. 
ಸ್ಫೂಣಾ( = ಕಂಭ (ಕಬ್ಬಿಣದ ಪ್ರತಿಮೆ). 

೧೨೫೩ . ತೃಷ್ಣಾ (೩ )= ಆಸೆ, ಬಾಯಾರಿಕೆ , ಮೃಣಾ( = ಜುಗುಪ್ಪೆ , ಕರುಣೆ, ವಿಪಣಿ 
( ಶ್ರೀ ) = ಅಂಗಡಿಬೀದಿ, ( ಅಂಗಡಿ, ಮಾರಾಟದ ವಸ್ತು ) ವಾರುಣೀ ( ೩ ) = ಹೆಂಡ, 
ಪಶ್ಚಿಮದಿಕ್ಕು . 


೨೫೩ 


೩ . ನಾನಾರ್ಥವರ್ಗ: 
ವಿಷಾಭಿಮರಲೋಹೇಷು ತೀಕ್ಷಂಕ್ಲೀಬೇ ಖರೇ ತ್ರಿಷು | 
ಪ್ರಮಾಣಂ ಹೇತುಮರ್ಯಾದಾಶಾಸ್ತೇಯತ್ತಾಪಮಾತೃಷು | ೧೨೫೫ 
ಕರಣಂ ಸಾಧಕತಮಂ ಕ್ಷೇತ್ರಗಾತೇಂದ್ರಿಯೇಷ್ಟಮಿ | 
ಪ್ರಾಣ್ಯುತ್ಪಾದೇ ಸಂಸರಣಮಸಂಬಾಧಚಮೂಗತ || 

೧೨೫೬ 
ಘಂಟಾಪಥೇಥ ವಾಂತಾನೇ ಸಮುದ್ಧರಣಮುನ್ನ ಯೇ | 
ಅತಷುವಿಷಾಣಂಸ್ಯಾಶುಶೃಂಗೇಭದಂತಯೋಃ|| 

೧೨೫೭ 
ಪ್ರವಣಃಕ್ರಮನಿರ್ವ್ಯಾ೦ ಪ್ರಕ್ಕೇ ನಾ ತು ಚತುಷ್ಪಥೇ | 
ಸಂಕೀರ್ಣ್‌ ನಿಚಿತಾಶುದ್ದಾವೀರಿಣಂ ಶೂನ್ಯಮೂಷರಮ್ || ೧೨೫೮ 


ಇತಿ ಣಾಂತಾಃ 
೧೨೫೪. ಕರೇಣು ( ೩ ) = ಹೆಣ್ಣಾನೆ. ಕರೇಣು ( ಪು = ಗಂಡಾನೆ. ದ್ರವಿಣ ( ನ) = ಬಲ, 
ಹಣ, ಶರಣ (ನ)= ಮನೆ, ಪಾಲಕ ,ಶ್ರೀಪರ್ಣ ( ನ) =ಕಮಲ, ನೆಲ್ಲಿಗಿಡ. 
- ೧೨೫೫. ತೀಕ್ಷ್ಯ ( ನ)= ವಿಷ, ಯುದ್ಧ , ಕಬ್ಬಿಣ ( ಅಭಿಮರ = ಯುದ್ಧ ), ತೀಕ್ಷ್ಯ 
| ( ಪು. ಸೀ . ನ) = ಹರಿತವಾದ, ಕಠೋರವಾದ ಪ್ರಮಾಣ ( ನ) = ಯಥಾರ್ಥ ಜ್ಞಾನದ ಕಾರಣ , 
ಅವಧಿ, ಶಾಸ್ತ್ರ , ಅಳತೆ, ಸರಿಯಾಗಿ ತಿಳಿಯತಕ್ಕವನು. 

೧೨೫೬ . ಕರಣ ( ನ) = ಮುಖ್ಯವಾದ ಸಾಧನ, ಹೊಲ, ದೇಹ, ಇಂದ್ರಿಯ, ಸಂಸರಣ 
| (ನ)= ಪ್ರಾಣಿಗಳ ಉತ್ಪತ್ತಿರೂಪವಾದ ಸಂಸಾರ , ಇಕ್ಕಟ್ಟು ಆಗದಂತೆ ಸೈನ್ಯದ ನಡಿಗೆ, ದೊಡ್ಡ 
ಬೀದಿ. 

- ೧೨೫೭ . ಸಮುದ್ಧರಣ ( ನ) = ಕಕ್ಕಿದ ಅನ್ನ , ಮೇಲಕ್ಕೆ ಎತ್ತುವುದು, ಮುಂದೆ ಣಾಂತವು 
| ಮುಗಿಯುವವರೆಗಿನ ಶಬ್ದಗಳು ಮೂರು ಲಿಂಗಗಳಲ್ಲಿ ಇರುತ್ತವೆ. ವಿಷಾಣ (ತ್ರಿಲಿಂಗ, - 
ಸ್ತ್ರೀ . ವಿಷಾಣೀ , ಇದು ವಿ. ನಿಮ್ಮವಲ್ಲ ) = ಕೊಂಬು, ಆನೆಯ ದಂತ. 
- ೧೨೫೮. ಪ್ರವಣ ( ಲಿಂಗ) =ಕ್ರಮವಾಗಿ ಇಳಿಜಾರಾದ ನೆಲ, ವಿನೀತ, ಪ್ರವಣ 
( ಪು) = ನಾಲ್ಕು ಬೀದಿಗಳು ಸೇರುವ ಚೌಕ, ಸಂಕೀರ್ಣ ( ವಿ . ನಿಮ್ಮ ) = ಸಂಮಿಶ್ರವಾದ, 
ಅಶುದ್ದವಾದ. ಈರಿಣ ( ಇರಿಣ) ( ಲಿಂಗ) = ಪಾಳುಬಿದ್ದ ನೆಲ , ಚೌಳುಭೂಮಿ. 


೨೫೬ 

ಅಮರಕೋಶ: ೩ 
ಪ್ರಚಾರಸ್ಯಂದಯೋ ರೀತಿರಿತಿರ್ಡಿಂಬಪ್ರವಾಸಯೋಃ| 
ಉದಯೇsಧಿಗಮೇ ಪ್ರಾಪ್ತಿಸ್ರತಾತ್ವತ್ರಯೇ ಯುಗೇ || ೧೨೭೦ 
ವೀಣಾಭೇದೇsಪಿ ಮಹತೀ ಭೂತಿರ್ಭನಿ ಸಂಪದಿ | 
ನದೀನಗರೋರ್ನಾಗಾನಾಂ ಭೋಗವತ್ಯಥ ಸಂಗರೇ || ೧೨೭೧ 
ಸಂಗೇ ಸಭಾಯಾಂ ಸಮಿತಿ: ಕ್ಷಯವಾಸಾವಪಿ ಕ್ಷಿತಿ: ? 
ರವೇರರ್ಚಶ್ಚ ಶಸ್ತ್ರಂ ಚ ವಗ್ನಿಜ್ವಾಲಾ ಚ ತಯಃ|| ೧೨೭೨ 
ಜಗತೀ ಜಗತಿ ಶೃಂದೋವಿಶೇಷೇsಪಿ ಕ್ಷಿತಾವಪಿ | 
ಪಂಕ್ತಿಶ್ಚಂದೋsಪಿ ದಶಮಂ ಸ್ಯಾತ್ಪಭಾವೇsಪಿ ಚಾಯತಿ: || ೧೨೭೩ 
ಪತ್ನಿರ್ಗತೇ ಚ ಮೂಲೇ ತು ಪಕ್ಷತಿ: ಪಕ್ಷಭೇದಯೋಃ| 
ಪ್ರಕೃತಿರ್ಯೊನಿಲಿಂಗೇ ಚ ಕೈಶಿಕ್ಯಾದ್ಯಾಶ್ಚ ವೃತ್ತಯಃ|| 

೧೨೭೪ 
( = ಪೀಡೆ, ಬಿಲ್ಲಿನ ತುದಿ, ಜಾತಿ ( = ದ್ರವ್ಯಗುಣ ಕರ್ಮಗಳಲ್ಲಿರುವ 
ಸಾಮಾನ್ಯಧರ್ಮ, ಜನನ. 

೧೨೭೦. ರೀತಿ( ಸ್ತ್ರೀ )= ವ್ಯವಹಾರ, ಜಾರುವುದು ,( ಹಿತ್ತಾಳೆ). ಈತಿ( >= ಅತಿವೃಷ್ಟಿ 
ಮುಂತಾದ ಬಾಧೆ, ಪರಸ್ಥಳವಾಸ, ಪ್ರಾಪ್ತಿ ( = ಏಳಿಗೆ, ಪಡೆಯುವುದು. ತ್ರೇತಾ 
( ೩ ) = ಗಾರ್ಹಪತ್ಯಾದಿ ಅಗ್ನಿತ್ರಯ, ಒಂದು ಯುಗ, 

೧೨೭೧ - ೧೨೭೨. ಮಹತೀ (೩ ) =( ನಾರದರ) ವೀಣೆ,ಶ್ರೇಷ್ಠವಾದದ್ದು (ವಿ. ನಿಮ್ಮ ) . 
ಭೂತಿ ( = ಬೂದಿ, ಐಶ್ವರ್ಯ, ಭೋಗವತೀ ( = ನಾಗಲೋಕದ ನದಿ, ನಾಗ 
ಲೋಕದ ರಾಜಧಾನಿ . ಸಮಿತಿ ( ೩ ) = ಯುದ್ದ , ಸೇರುವಿಕೆ , ಸಭೆ, ಕ್ಷಿತಿ ( =ಕ್ಷೀಣಿಸು 
ವುದು, ಮನೆ, ( ಭೂಮಿ), ಹೇತಿ ( ಸ್ತ್ರೀ ) =ಸೂರ್ಯಕಿರಣ, ಆಯುಧ, ಅಗ್ನಿಜ್ವಾಲೆ. 
- ೧೨೭೩ . ಜಗತೀ (೩ ) = ಜಗತ್ತು , ಜಗತೀ ಎಂಬ ಛಂದಸ್ಸು , ಭೂಮಿ, ಪಂಕ್ತಿ 
( ೩ )= ಪಂಕ್ತಿ ಎಂಬ ಛಂದಸ್ಸು , ಹತ್ತು ( Ten ) ( ಸಾಲು), ಆಯತಿ ( ೩ ) = ಪ್ರಭಾವ, 
( ಭವಿಷ್ಯತ್ಕಾಲ, ವಿಸ್ತಾರ). 

೧೨೭೪. ಪತ್ನಿ ( = ನಡಿಗೆ, ( ಪು = ಕಾಲಾಳು), ಪಸ್ಪತಿ ( = ಪಾಡ್ಯ , ರೆಕ್ಕೆಯ 
ಬುಡ, ಪ್ರಕೃತಿ ( ಸ್ತ್ರೀ ) = ಉಪಾದಾನ ಕಾರಣ (ಉದಾ : ಗಡಿಗೆಗೆ ಮಣ್ಣು), ಚಿಹ್ನೆ , 
1 ಅತಿವೃಷ್ಟಿರನಾವೃಷ್ಟಿರ್ಮೂಷಕಾಃ ಶಲಭಾ: ಶುಕಾಃ| ಅತ್ಯಾಸಾಶ್ಚರಾಜಾನಃ ಷಡೇತಾ ಈತಯಃ 


ಸ್ಮತಾಃ|| 


೩ . ನಾನಾರ್ಥವರ್ಗ: 


೨೫೭ 


ಸಿಕತಾಸ್ಸುರ್ವಾಲುಕಾಪಿ ವೇದೇ ಶ್ರವಸಿ ಚ ಶ್ರುತಿಃ| 
ವನಿತಾ ಜನಿತಾತ್ಯರ್ಥಾನುರಾಗಾಯಾಂ ಚ ಯೋಷಿತಿ || 

೧೨೭೫ 
ಗುಪ್ತಿ : ಕ್ಷಿತಿಮ್ಮದಾಸೇsಪಿ ಧೃತಿರ್ಧಾರಣಧೈರ್ಯಯೋಃ| 
ಬೃಹತೀ ಕ್ಷುದ್ರವಾರ್ತಾಕೀ ಛಂದೋಭೇದೇ ಮಹತ್ಯಪಿ || ೧೨೭೬ 
ವಾಸಿತಾ ಸ್ವೀಕರಿಣೋಶ್ಚ ವಾರ್ತಾ ವೃತ್‌ ಜನಶ್ರುತೇ | 
ವಾರ್ತಂ ಫಲ್ಗುನ್ಯರೋಗೇ ಚ ತ್ರಿಷ್ಟಪ್ಪು ಚ ಕೃತಾಮೃತೇ || ೧೨೭೭ 
ಕಲದೌತಂ ರೂಪ್ಯಹಮ್ಮೊರ್ನಿಮಿತ್ತಂ ಹೇತುಲಕ್ಷ್ಮಣೋಃ| 
ಶ್ರುತಂ ಶಾಸ್ರಾವವೃತಯೋರುಗಪಲ್ಯಾಪ್ತಯೋಃಕೃತಮ್ || ೧೨೭೮ 
ಅತ್ಯಾಹಿತಂ ಮಹಾಭೀತಿ:ಕರ್ಮ ಜೀವಾನಪೇಕ್ಷಿ ಚ | 
ಯುಕ್ತ ಕಾದಾವೃತೇ ಭೂತಂ ಪ್ರಾಣ್ಯ ತೀತೇ ಸಮೇ ತ್ರಿಷು || ೧೨೭೯ 
( ರಾಜ್ಯಾಂಗ, ಸ್ವಭಾವ), ವೃತ್ತಿ ( ೩ )= ಕೈಶಿಕೀ ಮುಂತಾದ ವೃತ್ತಿ , ( ಜೀವನೋಪಾಯ , 
ವ್ಯಾಖ್ಯಾನ). .. 
- ೧೨೭೫. ಸಿಕತಾ (ಸೀ , ನಿತ್ಯಬಹುವಚನ) = ಮರಳು, ಮರಳಿನ ನೆಲ , ಶ್ರುತಿ 
( ಶ್ರೀ ) = ವೇದ, ಕಿವಿ , (ಕೇಳುವಿಕೆ), ವನಿತಾ ( = ಅನುರಕ್ತಳಾದ ಸ್ತ್ರೀ , ಹೆಂಗಸು. 
- ೧೨೭೬ . ಗುಪ್ತಿ ( ೩ ) = ನೆಲಮಾಳಿಗೆ ( ಹಗೇವು), ( ರಕ್ಷಣೆ, ಸೆರೆಮನೆ), ಧೃತಿ 
( ೩ ) = ಧಾರಣೆ, ಧೈರ್ಯ, ( ಸಂತೋಷ), ಬೃಹತೀ (೩ ) = ರಾಮಗುಳ್ಳ ( ಒಂದು ಜಾತಿಯ 
ಬದನೆ), ಒಂದು ಛಂದಸ್ಸು , ದೊಡ್ಡದು ( ವಿ. ನಿಮ್ಮ , ಪು. ಬೃಹತ್ ). 

೧೨೭೭ . ವಾಸಿತಾ ( = ಹೆಂಗಸು, ಹೆಣ್ಣಾನೆ. ವಾರ್ತಾ ( ೩ ) = ಜೀವನೋಪಾಯ , 
ಸುದ್ದಿ , ವಾರ್ತ ( ಪು. ಸ್ತ್ರೀ , ನು = ನಿಸ್ಸಾರ, ಆರೋಗ್ಯವುಳ್ಳ ( ಆರೋಗ್ಯ ( ನ) ಮೃತ, ಅಮೃತ 
( ನ) = ನೀರು ( ತುಪ್ಪ). 
- ೧೨೭೮. ಕಲಝತ( ನ) = ಬೆಳ್ಳಿ , ಚಿನ್ನ , ನಿಮಿತ್ತ ( ನ) =ಕಾರಣ , ಚಿಹ್ನೆ , ಶ್ರುತ ( ನ = ಶಾಸ್ತ್ರ , 
ಕೇಳಲ್ಪಟ್ಟ ( ವಿ . ನಿಮ್ಮ ). ಕೃತ ( ನ) = ಒಂದು ಯುಗ, ಸಾಕು ( Enough ). 

೧೨೭೯ . ಅತ್ಯಾಹಿತ ( ನ = ಮಹಾಭಯ , ಜೀವದಮೇಲೆ ಆಸೆಯಿಲ್ಲದೆ ಮಾಡುವ ಕೆಲಸ 
ಭೂತ( ನ)= ಯುಕ್ತ , ಭೂಮಿ ಮೊದಲಾದ ಪಂಚಮಹಾಭೂತಗಳು, ಸತ್ಯ , ಜೀವಿ, ಸದೃಶ 
( ಪಿತೃಭೂತಃ ಮಾತೃಭೂತಾ ಇಲ್ಲಿ ಸದೃಶವಾಚಿ. ಇದು ವಿ . ನಿಮ್ಮ ). 

1 ಕೈಶಿಕೀ , ಸಾತ್ವಿಕೀ , ಆರಭಟೀ ಮತ್ತು ಭಾರತೀ ಎಂದು ವೃತ್ತಿಗಳು ನಾಲ್ಕು . 


17 


. 


೨೫೮ 


ಅಮರಕೋಶ: ೩ 


ವೃತ್ತಂ ಪದ್ಯ ಚರಿತ್ರೆ ತ್ರಿಷ್ಟತೀತೇ ದೃಢನಿಸ್ತಲೇ | 
ಮಹದಾಜ್ಯಂ ಚಾವಗೀತಂ ಜನ್ಯ ಸ್ಯಾದ್ದರ್ಹಿತೇ ತ್ರಿಷು || ೧೨೮೦ 
ಶ್ವೇತಂ 
ರೂಪಿರಜತಂ ಹೇಮ್ಮಿ ರೂಪೇ ಸಿತೇ ತ್ರಿಷು ! . 
ತ್ರಿಷ್ಟಿತೋ ಜಗದಿಂಗೇsಪಿ ರಕ್ತಂ ನೀಲ್ಯಾದಿರಾಗಿ ಚ || 

೧೨೮೧ 
ಅವದಾತಸ್ಸಿತೇ ಪೀತೇ ಶುದ್ದೇ ಬದ್ಲಾರ್ಜುನೌ ಸಿತೌ । 
ಯುಕ್ರೇsತಿಸಂಸ್ಕೃತೇ ಮರ್ಷಿಣ್ಯಭಿನೀತೋsಥ ಸಂಸ್ಕೃತಮ್ || ೧೨೮೨ 
ಕೃತ್ರಿಮೇ ಲಕ್ಷಣೋಪೇತೇಷ್ಯನಂತೋsನವಧಾವಪಿ 
ಖ್ಯಾತೇ ಹೃಷ್ಟೇ ಪ್ರತೀತೋsಭಿಜಾತಸ್ತು ಕುಲಜೇ ಬುಧೇ || ೧೨೮೩ 
ವಿವಿ ಪೂತವಿಜನೌ ಮೂರ್ಛಿತ್‌ ಮೂಢಸೋಚ್ಛಯೌ | 
ದೌ ಚಾಪರುಷ ಶುಕ್ಲ ಶಿತೀ ಧವಲಮೇಚಕ || ೧೨೮೪ 

೧೨೮೦. ವೃತ್ತ ( ನ)= ಪದ್ಯ , ಚರಿತೆ, ವೃತ್ತ ( ವಿ. ನಿಷ್ಟು .)= ದೃಢ, ದುಂಡಾದ ಮಹತ್ 
( ನ)= ರಾಜ್ಯ , ದೊಡ್ಡದು (ವಿ. ನಿಮ್ಮ ಸ್ತ್ರೀ . ಮಹತಿ ). ಅವಗೀತ( ನ)= ಅಪವಾದ, ನಿಂದ್ಯ 
( ವಿ. ನಿಮ್ಮ ). 
- ೧೨೮೧. ಶ್ವೇತ( ನ) = ಬೆಳ್ಳಿ , ( ಬಿಳುಪಾದ). ರಜತ (ನ)= ಚಿನ್ನ , ಬೆಳ್ಳಿ , ಬಿಳುಪಾದ ( ವಿ. 
ನಿಮ್ಮ ) ಇಲ್ಲಿಂದ ಮುಂದೆ ತಕಾರಾಂತಗಳು ವಿಶೇಷ್ಯ ನಿಷ್ಟಗಳಾಗಿ ಮೂರು ಲಿಂಗಗಳಲ್ಲಿಯೂ 
ಇರುತ್ತವೆ. ಜಗತ್ ( ಸ್ತ್ರೀ , ಜಗತೀ ) = ಜಂಗಮವಾದ , ಲೋಕ. ರಕ್ತ = ಬಣ್ಣದಿಂದ 
ಕೂಡಿದ , ಅನುರಕ್ತ , (ಕೆಂಪಾದ) . .. 

೧೨೮೨ - ೧೨೨೮೩ . ಅವದಾತ - ಬಿಳುಪಾದ, ಹಳದಿಯ , ಶುದ್ಧವಾದ, ಸಿತ = 
ಕಟ್ಟಲ್ಪಟ್ಟ, ಬಿಳುಪಾದ. ಅಭಿನೀತ= ಯೋಗ್ಯ, ಪರಿಷ್ಕೃತ, ಕ್ಷಮಾಯುಕ್ತ ಸಂಸ್ಕೃತ- ಚೆನ್ನಾಗಿ 
ಮಾಡಲ್ಪಟ್ಟ , ಲಕ್ಷಣಯುಕ್ತ , ( ಪರಿಷ್ಕೃತ). ಅನಂತ = ಅಂತ್ಯವಿಲ್ಲದ ( ಪು. ವಿಷ್ಣು , 
ಆದಿಶೇಷ, ನ. ಆಕಾಶ). ಪ್ರತೀತ= ಖ್ಯಾತ, ಸಂತುಷ್ಟ . ಅಭಿಜಾತ, ಸದ್ವಂಶದಲ್ಲಿ ಜನಿಸಿದ, 
ವಿದ್ವಾಂಸ. 

೧೨೮೪, ವಿವಿಕ್ತ = ಪರಿಶುದ್ದ , ಏಕಾಂತವಾದ, ಮೂರ್ಛಿತ = ಎಚ್ಚರದಪ್ಪಿದ, ವೃದ್ದಿ 
ಹೊಂದಿದ. ಶುಕ್ಕ = ಹುಳಿಯಾದ, ಕಠೋರ, ಶಿತಿ = ಬಿಳುಪಾದ, ಕಪ್ಪಾದ. 


1 ಇದಕ್ಕೆ ಲೋಕ ಎಂಬ ಅರ್ಥದಲ್ಲಿ ಪುಲ್ಲಿಂಗದ ಪ್ರಯೋಗ ದೊರೆಯುವುದಿಲ್ಲ . 


OO 


೩. ನಾನಾರ್ಥವರ್ಗ : 

೨೫೯ 
ಸತ್ಯ ಸಾಧೆ ವಿದ್ಯಮಾನ ಪ್ರಶಸ್ತೇsಭ್ಯರ್ಹಿತೇ ಚ ಸತ್ | | 
ಪುರಸ್ಕೃತಃ ಪೂಜಿತೇಜರಾತ್ಯಭಿಯುಕ್ತsಗ್ರತಃಕೃತೇ || 

೧೨೮೫ 
ನಿವಾತಾವಾಶ್ರಯಾವಾಶೌ ಶಸ್ತ್ರಾಭೇದ್ಯಂ ಚ ವರ್ಮ ಯತ್ ! 
ಜಾತೋನ್ನತಪ್ರವೃದ್ಧಾಸ್ಸುರುಚಿತಾಉತ್ಪತಾಸ್ತ್ರಮೀ !! 

೧೨೮೬ 
ವೃದ್ದಿ ಮತ್ತೊದ್ಯತೋತ್ಪನ್ನಾ ಆದೃತ್ ಸಾದರಾರ್ಚಿತೇ | 

ಇತಿ ತಾಂತಾಃ 
ಅರ್ಥಭಿಧೇಯವಸ್ತು ಪ್ರಯೋಜನನಿವೃತ್ತಿಷು || 

೧೨೮೭ 
ನಿಪಾನಾಗಮಯೋರ್ಥಮೃಷಿಜುಷ್ಟಜಲೇ ಗುರೌ | 
ಸಮರ್ಥಷು ಶಕ್ತಿಸ್ಟೇ ಸಂಬದ್ಧಾರ್ಥ ಹಿತೇsಪಿ ಚ ||, ೧೨೮೮ 
ದಶಮೀಸ್ಟ್ ಕ್ಷೀಣರಾಗವೃ ವೀಥೀ ಪದಪಿ| 
ಆಸ್ಥಾನೀಯತ್ನಯೊರಾಸ್ಟಾ ಪ್ರಸ್ತೋsಸ್ತ್ರೀ ಸಾನುಮಾನಯೋಃ|| ೧೨೮೯ 

ಇತಿ ಥಾಂತಾಃ 
೧೨೮೫. ಸತ್ ( ಸ್ತ್ರೀ ಸತೀ ) = ಸತ್ಯವಾದ, ಸಾಧುವಾದ, ಇರತಕ್ಕ , ಪ್ರಶಸ್ತ , ಪೂಜ್ಯ. 
ಪುರಸ್ಕೃತ= ಪೂಜಿತ, ಶತ್ರುವಿನಿಂದ ಎದುರಿಸಲ್ಪಟ್ಟ , ಮುಂದೆ ಮಾಡಲ್ಪಟ್ಟ.. 

೧೨೮೬ - ೧೨೮೭. ನಿವಾತ = ಆಶ್ರಯ , ಗಾಳಿ ಇಲ್ಲದ ಸ್ಥಳ, ಆಯುಧದಿಂದ ಅಭೇದ್ಯ 
ವಾದ ಕವಚ, ಉಚ್ಚಿತ= ಹುಟ್ಟಿದ, ಎತ್ತರವಾದ, ಬೆಳೆದ. ಉತ= ಏಳಿಗೆಯುಳ್ಳ , 
ಉದ್ಯೋಗದಲ್ಲಿ ತೊಡಗಿದ, ಉತ್ಪನ್ನವಾದ, ಆದೃತ = ಆದರಪಾತ್ರ , ಪೂಜಿತ. 

* ಥಾಂತಗಳು 
ಅರ್ಥ ( ಪು) =ಶಬ್ದ ಬೋಧ್ಯವಾದ ಅರ್ಥ, ಧನ, ವಸ್ತು , ಪ್ರಯೋಜನ, ನಿವೃತ್ತಿ (ಉದಾ: 
ಮಶಕಾರ್ಥೋ ಧೂಮಃ= ಸೊಳ್ಳೆಗಳ ನಿವೃತ್ತಿಗಾಗಿ ಹೊಗೆ). ೧೨೮೮. ತೀರ್ಥ ( ನ) = ನೀರಿನ 
ತೊಟ್ಟಿ, ಶಾಸ್ತ್ರ , ಋಷಿಗಳಿಂದ ಸೇವಿತವಾದ ಜಲಾಶಯ , ಗುರು, ಸಮರ್ಥ ( ವಿ. 
ನಿಪ್ಪ ) = ಸಾಮರ್ಥ್ಯವುಳ್ಳವನು , ಅನ್ವಯ ಯೋಗ್ಯವಾದ ಅರ್ಥವುಳ್ಳ ಶಬ್ದ , ಹಿತಕರ. 

೧೨೮೯ . ದಶಮೀಶ್ಚ ( ವಿ. ನಿಪ್ಪ ) = ನಷ್ಟವಾದ ಕಾಮವಾಸನೆಯುಳ್ಳ , ವೃದ್ದ . ವೀಥೀ 
( ೩ )= ಬೀದಿ, ( ಸಾಲು). ಆಸ್ಥಾ ( = ಆಸ್ಥಾನ, ಯತ್ನ, ಪ್ರಸ್ಥ ( ಪು. ನ) = ಬೆಟ್ಟದ ತಪ್ಪಲು, 
ಕೊಳಗ . 


೨೬೦ 


ಅಮರಕೋಶಃ- ೩ 


ಅಭಿಪ್ರಾಯವಶೌ ಛಂದಾವ ಜೀಮೂತವತ್ಸರೌ | 
ಅಪವಾದೌ ತು ನಿಂದಾಜೇ ದಾಯಾದೌ ಸುತಬಾಂಧವ್ || ೧೨೯೦ 
ಪಾದಾ ರಶ್ಮಿಂಘ್ರತುರಾಂಶಾಶ್ಚಂದ್ರಾರ್ಕಾಸ್ತಮೋನುದಃ | 
ನಿರ್ವಾದೊ ಜನವಾದೇsಪಿ ಶಾದೂ ಜಂಬಾಲಶಷ್ಟಯೋಃ|| ೧೨೯೧ 
ಸಾರಾನೇ ರುದಿತೇ ತಾತರ್ಯಾಕ್ರಂದೋ ದಾರುಣೇ ರಣೇ | 
ಸ್ಯಾಸ್ಪಸಾದೋsನುರೋಧೇsಪಿ ಸದಸ್ಟಾದ್ಯಂಜನೇsಪಿ ಚ || ೧೨೯೨ 
ಗೋಷ್ಟಾಧ್ಯಕ್ಷೇsಪಿ ಗೋವಿಂದೋ ಹರ್ಷsಪ್ಯಾಮೋದವನ್ಮದಃ| 
ಪ್ರಾಧಾನ್ಯ ರಾಜಲಿಂಗೇ ಚ ವೃಷಾಂಗೇ ಕಕುದೋsಸ್ತ್ರೀಯಾಮ್ || ೧೨೯೩ 
ಸ್ತ್ರೀ ಸಂವಿಜ್ಞಾನಸಂಭಾಷಾಕ್ರಿಯಾಕಾರಾಜಿನಾಮಸು | 
ಧರ್ಮ ರಹಸ್ಯುಪನಿಷತ್ಪಾದೃಶೌ ವತ್ಸರೇ ಶರತ್ || 

೧೨೯೪ 
ಪದಂ ವ್ಯವಸಿತತ್ರಾಣಸ್ನಾನಲಕ್ಷಾಂಘಿವಸ್ತುಷ್ಟು | 
ಗೋಷ್ಪದಂ ಸೇವಿತೇ ಮಾನೇ ಪ್ರತಿಷ್ಠಾಕೃತ್ಯಮಾಸ್ಪದಮ್ || ೧೨೯೫ 

ದಾಂತಗಳು 
೧೨೯೦ . ಛಂದ ( ಪು)= ಅಭಿಪ್ರಾಯ , ಅಧೀನ, ಅಬ್ದ ( ಪು) =ಮೋಡ, ವರ್ಷ. ಅಪವಾದ 
( ಪು) = ನಿಂದೆ, ಆಜ್ಞೆ, ದಾಯಾದ ( ಪು) = ಮಗ, ಬಂಧು, 

೧೨೯೧. ಪಾದ ( ಪು) = ಕಿರಣ, ಕಾಲು, ನಾಲ್ಕನೆಯ ಒಂದು ಭಾಗ. ತಮೋನುದ್ 
( ಪು) = ಚಂದ್ರ , ಅಗ್ನಿ ,ಸೂರ್ಯ , ನಿರ್ವಾದ ( ಪು) = ಅಪವಾದ ( ನಿಶ್ಚಿತವಾದ ವಾದ, 
ವಾದರಹಿತ), ಶಾದ ( ಪು) = ಕೆಸರು , ಎಳಹುಲ್ಲು .. 
- ೧೨೯೨. ಆಕ್ರಂದ ( ಪು) = ಆರ್ತಧ್ವನಿಯಿಂದಕೂಡಿದರೋದನ, ರಕ್ಷಕ ಭೀಕರಯುದ್ಧ . 
ಪ್ರಸಾದ ( ಪು = ಅನುಗ್ರಹ(ನೈರ್ಮಲ್ಯ , ಪ್ರೀತಿ), ಸೂದ( ಪು)=ತೊವ್ವ ಮುಂತಾದಊಟದ 
ಪರಿಕರ, ( ಅಡಿಗೆಯವನು). 

೧೨೯೩ . ಗೋವಿಂದ ( ಪು )= ದನದ ಕೊಟ್ಟಿಗೆಯ ಒಡೆಯ , ( ಶ್ರೀ ಕೃಷ್ಣ ), ಆಮೋದ, 
ಮದ ( ಪು) = ಸಂತೋಷ, ( ಗರ್ವ ). ಕಕುದ ( ಪು) =ಶ್ರೇಷ್ಠ, ರಾಜಚಿಹ್ನೆ, ಎತ್ತಿನ ಹಿಣಿಲು. 

೧೨೯೪, ಸಂವಿದ್ ( ೩ ) = ಜ್ಞಾನ, ಸಂಭಾಷಣೆ, ಕ್ರಿಯಾನಿಶ್ಚಯ , ಯುದ್ಧ , ಹೆಸರು. 
ಉಪನಿಷದ್ (೩ )= ಧರ್ಮ, ರಹಸ್ಯ , ( ವೇದಾಂತ), ಶರದ್ ( ಸ್ತ್ರೀ ) = ಶರದೃತು, ವರ್ಷ. 

೧೨೯೫ , ಪದ ( ನ) = ಉದ್ಯೋಗ, ರಕ್ಷಣೆ, ಸ್ಥಳ, ಚಿಹ್ನೆ , ಪಾದ, ವಸ್ತು . ಗೋಷ್ಪದ 


೩ . ನಾನಾರ್ಥವರ್ಗ 


೨೬೧ 


ತ್ರಿಷ್ಟಿಷ್ಟಮಧುರೌ ಸ್ನಾದೂ ಮೃದೂ ಚಾತೀಕ್ಷ ಕೋಮಲೌ | 
ಮೂಢಾಲ್ಕಾಪಟುನಿರ್ಭಾಗ್ಯಾ ಮಂದಾರ್ಸ್ಸು ತು ಶಾರದೌ || ೧೨೯೬ 
ಪ್ರತ್ಯಗ್ರಾಪ್ರತಿಭೋ ವಿದ್ವತ್ತು ಪ್ರಗಿ ವಿಶಾರದೌ | 


ಇತಿ ದಾಂತಾಃ 


ವ್ಯಾಮೋ ವಟಶ್ಚ ನ್ಯಗೊಧಾವುತೃಧಃಕಾಯ ಉನ್ನತಿ: || ೧೨೯೭ 
ಪದ್ಯಾಹಾರಶ್ಚ ಮಾರ್ಗಶ್ಚ ವಿವಧ ವೀವದೌ ಚ ತೇ | 
ಪರಿಧಿರ್ಯಜಿಯತರೋಶ್ಯಾಖಾಯಾಮುಪಸೂರ್ಯಕೇ || ೧೨೯೮ 
ಬಂಧಕಂ ವ್ಯಸನಂ ಚೇತಃಪೀಡಾಧಿಷ್ಠಾನಮಾಧಯಃ | 
ಸ್ಯುಸ್ಸಮರ್ಥನನೀವಾಕನಿಯಮಾಶ್ಚ ಸಮಾಧಯಃ|| 

೧೨೯೯ 
( ನ) =ಗೋವುಗಳು ತಿರುಗಾಡುವ ಸ್ಥಳ, ಗೋವುಗಳು ಹೆಜ್ಜೆಯಿಡುವಷ್ಟು ಸ್ಥಳಕ್ಕೆ ಆಸ್ಪದ 
( ನ) = ಸ್ಥಳ, ಕರ್ತವ್ಯ . 

೧೨೯೬ - ೧೨೯೬. ಸ್ವಾದು ( ವಿ. ನಿಮ್ಮ ಸ್ತ್ರೀ , ಸ್ವಾದೀ ಸ್ವಾದು) = ಇಷ್ಟವಾದ, 
ಮಧುರವಾದ, ಮೃದು ( ವಿ. ನಿಮ್ಮ ಸ್ತ್ರೀ . ಮೃದ್ವೀ - ಮೃದು) = ತೀಕ್ಷ್ಯವಲ್ಲದ,ಕೋಮಲ 
ವಾದ. ಮಂದ ( ವಿ. ನಿಪ್ಪ ) =ಮೂಢ, ಅಲ್ಪ , ಅಸಮರ್ಥ, ಭಾಗ್ಯಹೀನ, ಶಾರದ ( ವಿ . 
ನಿಪ್ಪ ) = ನೂತನ , ಪ್ರತಿಭೆಯಿಲ್ಲದ, ವಿಶಾರದ ( ವಿ, ನಿಪ್ಪ ) = ಪಂಡಿತ, ಸಮರ್ಥ. 

ಧಾಂತಗಳು 
೧೨೯೭ . ಗೋಧ ( ಪು) = ಮಾರು ಅಳತೆ, ಆಲದಮರ, ಉತ್ತೇಧ ( ಪು) = ಶರೀರ, 
ಎತ್ತರ. 

೧೨೯೮. ವಿವಧ, ವೀವಧ ( ಪು) = ಎರಡು ತುದಿಗಳಲ್ಲಿಯೂ ಭಾರವನ್ನು ತೂಗುಹಾಕಿ 
ಹೆಗಲಿನ ಮೇಲೆ ಹೊರುವ ಕಟ್ಟಿಗೆ ( ಕಾವಡಿ), ದಾರಿ. ಪರಿಧಿ ( ಪು) = ಯಜ್ಞಕ್ಕೆ ಯೋಗ್ಯವಾದ 
ಅತ್ತಿಯವರ ಮೊದಲಾದ ಮರದ ಕೊಂಬೆ, ಸೂರ್ಯ ಚಂದ್ರರ ಸುತ್ತಲೂ ಕಾಣಿಸುವ 
ವರ್ತುಲ. 


೧೨೯೯ , ಆಧಿ ( ಪು) = ಅಡವು ( Pledge), ಜೂಜು ಮುಂತಾದ ಚಟ, ಮನೋವ್ಯಥೆ, 
ಆಶ್ರಯ. ಸಮಾಧಿ ( ಪು) = ಶಂಕಾಪರಿಹಾರ, ಮೌನ, ಉಪವಾಸಾದಿನಿಯಮ, ( ಅಂಗೀಕಾರ , 
ಯೋಗದ ಒಂದು ಅಂಗ). 

ಅಮರಕೋಶಃ- ೩ 


ದೋಷೋತ್ಪಾದೇsನುಬಂದಸ್ಸಾಕೃತ್ಯಾದಿಷು ನಶ್ವರೇ | | 
ಮುಖ್ಯಾನುಯಾಯಿನಿ ಶಿಶೌ ಪ್ರಕೃತಸ್ಯಾನುವರ್ತನೇ || 

೧೩೦೦ 
ವಿಧುರ್ವಿಷ್‌ ಚಂದ್ರಮಸಿ ಪರಿಚ್ಛೇದೇ ಬಿಲೇsವಧಿ: | | 
ವಿಧಿರ್ವಿಧಾನೇ ದೈವೇsಪಿ ಪ್ರಣಿಧಿಃ ಪ್ರಾರ್ಥನೇ ಚರೇ || ೧೩೦೧ 
ಬುಧವೃದೌ ಪಂಡೀತೇsಪಿ ಸ್ಕಂಧಸ್ಸಮುದಯೇsಪಿ ಚ | 
ದೇಶೇ ನದವಿಶೇಷೇಬ್‌ ಸಿಂದುರ್ನಾ ಸರಿತಿಸ್ತ್ರೀಯಾಮ್ || ೧೩೦೨ 
ವಿಧಾ ವಿರೌ ಪ್ರಕಾರೇ ಚ ಸಾಥ್ ರಮೈsಪಿ ಚ ತ್ರಿಷು ! 
ವಧೂರ್ಜಾಯಾ ಸ್ನುಷಾ ಸ್ತ್ರೀ ಚ ಸುಧಾ ಲೇಪೋsಮೃತಂ ಸ್ಟುಹೀ || ೧೩೦೩ 
ಸಂಧಾ ಪ್ರತಿಜ್ಞಾ ಮರ್ಯಾದಾ ಶ್ರದ್ದಾ ಸಂಪ್ರತ್ಯಯಃಸ್ಪಹಾ| 
ಮಧು ಮದ್ಯೆ ಪುಷ್ಪರಸ್ ಕ್ಲಿ ಪ್ಯಂಧಂ ತಮಸ್ಯಪಿ || ೧೩೦೪ 

೧೩೦೦. ಅನುಬಂಧ ( ಪು)=ದೋಷೋತ್ಪಾದನೆ, ಪ್ರಕೃತಿ ಪ್ರತ್ಯಯಾದಿಗಳಲ್ಲಿ ಲೋಪ 
ವನ್ನು ಹೊಂದುವ ಇತ್ ಸಂಜ್ಞಕವಾದ ಅಕ್ಷರ, ಮುಖ್ಯನನ್ನು ಹಿಂಬಾಲಿಸತಕ್ಕವನು, 
ಶಿಶು, ಆರಬ್ಬವಾದುದನ್ನು ಮುಂದುವರಿಸುವುದು. 

೧೩೦೧. ವಿಧು ( ಪು)= ವಿಷ್ಣು , ಚಂದ್ರ , ಅವಧಿ ( ಪು) ಎಲ್ಲೆ , ಬಿಲ. ವಿಧಿ ( ಪು)= ಮಾಡು 
ವುದು, ದೈವ, (ಬ್ರಹ್ಮ , ವಿಧಿಸುವ ವಾಕ್ಯ ), ಪ್ರಣಿಧಿ ( ಪು)= ಪ್ರಾರ್ಥನೆ, ಗೂಢಚಾರ . 

೧೩೦೨. ಬುಧ ( ಬುದ್ಧ ), ವೃದ್ದ ( ಪು) = ಪಂಡಿತ, ( ಮುದುಕ , ಬುದ್ದ ), ಸ್ಕಂಧ 
( ಪು) = ಸಮೂಹ, ( ಹೆಗಲು ), ಸಿಂಧು ( ಪು) = ಸಿಂಧು ಎಂಬ ದೇಶ, ಸಿಂಧು ಎಂಬ ನದಿ, 
ಸಮುದ್ರ . ಸಿಂಧು (೩ )= ನದಿ.. 
- ೧೩೦೩ . ವಿಧಾ ( ಸ್ತ್ರೀ ) = ಮಾಡುವಿಕೆ, ರೀತಿ, ಸಾಧು ( ವಿ. ನಿಮ್ಮ ಸ್ತ್ರೀ , ಸಾಧು 
ಸಾಲ್ವಿ ) = ಸುಂದರ, ಒಳ್ಳೆಯವ. ವಧೂ ( ೩ ) = ಹೆಂಡತಿ, ಸೊಸೆ, ಹೆಂಗಸು. ಸುಧಾ 
( ಶ್ರೀ ) = ಸುಣ್ಣ , ಅಮೃತ, ಮುಂಡಗಳ್ಳಿ , 

೧೩೦೪, ಸಂಧಾ( ೩ ) = ಪ್ರತಿಜ್ಞೆ ಎಲ್ಲೆ . ಶ್ರದ್ದಾ ( ೩ ) = ಆದರ, ಆಸೆ. ಮಧು ( ನ)- - 
ಮದ್ಯ , ಹೂವಿನ ಬಂಡು, ಜೇನು. ( ಮಧು ( ಪು)= ಚೈತ್ರಮಾಸ), ಅಂಧ ( ನ) = ಕತ್ತಲೆ. 
( ಅಂಧ ( ಪು) = ಕುರುಡ). 


೩ . ನಾನಾರ್ಥವರ್ಗ : 


೨೬೩ 


೧೩೦೫ 


ಅತಷ್ಟುಸಮುನ್ನದೌ ಪಂಡಿತಂಮನ್ಯಗರ್ವಿತೇ | 
ಬ್ರಹ್ಮಬಂಧುರಧಿಕ್ಷೇಪೇ ನಿರ್ದೆಶೇಥಾವಲಂಬಿತಃ || 
ಅವಿದೂರೋಪ್ಯವಷ್ಟ : ಪ್ರಸಿದ್ ಖ್ಯಾತಭೂಷಿತೌ | 

ಇತಿ ಧಾಂತಃ 


00 


ಸೂರ್ಯವ ಚಿತ್ರಭಾನೂ ಭಾನೂ ರಶ್ಮಿದಿವಾಕರೌ || 

೧೩೦೬ 
ಭೂತಾತ್ಮಾನೌ ಧಾತೃದೇಹೌ ಮೂರ್ಖನೀಚೌ ಪೃಥಗ್ಟನೌ | 
ಗ್ರಾವಾಶೌ ಶೈಲಪಾಷಾಣ್‌ ಪಣೋ ಶರಪಕ್ಷಿಗೌ || 

೧೩೦೭ 
ತರುಶೈಲೌ ಶಿಖರಿ ಶಿಖಿನೌ ವಬರ್ಹಿಣೇ | 
ಪ್ರತಿಯಾವುಭೌ ಲಿಪ್ರೊಪಗ್ರಹಾವಥ ಸಾದಿನೌ || 

೧೩೦೮ 
ದ್ವ ಸಾರಥಿಹಯಾರೋಹಾ ವಾಜಿನೇsಶ್ವೇಷು ಪಕ್ಷಿಣ: || 
ಕುಲೇsಪ್ಯಭಿಜನೋ ಜನ್ಮಭೂಮ್ಯಾಮಥಹಾಯನಾಃ|| ೧೩೦೯ 
- ೧೩೦೫ - ೧೩೦೬. ಮುಂದೆ ಧಾಂತವು ಮುಗಿಯುವವರೆಗಿನ ಶಬ್ದಗಳು ವಿಶೇಷ ನಿಮ್ಮ 
ಗಳಾಗಿ ಮೂರುಲಿಂಗಗಳಲ್ಲಿಯೂ ಇರುತ್ತವೆ. ಸಮುನ್ನದ್ದ = ತಾನು ಪಂಡಿತನೆಂದು ತಿಳಿದು 
ಕೊಂಡವನು, ಗರ್ವಿ. ಬ್ರಹ್ಮಬಂಧು = ನಿಂದೆಗೆ ಗುರಿಯಾದ ಬ್ರಾಹ್ಮಣ( - ಇದು ಬಯ್ಯು 
ವಾಗ ಬಳಸುವ ಶಬ್ದ ), ಜಾತಿ ಮಾತ್ರದಿಂದ ಬ್ರಾಹ್ಮಣ. ಹೀಗೆಯೇ ಕ್ಷತ್ರಬಂಧು ಮುಂತಾದ 
ಶಬ್ದಗಳು. ಅವಷ್ಟ = ಆಶ್ರಿತ, ಸಮೀಪದಲ್ಲಿರುವ ಪ್ರಸಿದ್ದ = ವಿಖ್ಯಾತ, ಅಲಂಕೃತ. 

ನಾಂತಗಳು 


೧೩೦೬ - ೧೩೦೭ . ಚಿತ್ರಭಾನು ( ಪು) =ಸೂರ್ಯ , ಅಗ್ನಿ , ಭಾನು ( ಪು) = ಕಿರಣ, 
ಸೂರ್ಯ. ಭೂತಾತ್ಮನ್( ಪು)= ಬ್ರಹ್ಮ , ದೇಹ, ಪೃಥಗ್ಟನ( ಪು)=ಮೂರ್ಖ, ನೀಚ, ಗ್ರಾವನ್ 
( ಪು)= ಬೆಟ್ಟ , ಕಲ್ಲು . ಪತ್ರಿನ್ ( ಪು) = ಬಾಣ, ಹಕ್ಕಿ . 

೧೩೦೮. ಶಿಖರಿನ್ ( ಪು) = ಮರ, ಬೆಟ್ಟ , ಶಿಖಿನ್‌ ( ಪು) = ಅಗ್ನಿ , ನವಿಲು, ಪ್ರತಿಯತ್ನ 
( ಪು) = ಅಭಿಲಾಷೆ, ಸೆರೆಹಿಡಿಯುವುದು, ( ಗುಣವಿಶೇಷವನ್ನುಂಟುಮಾಡುವುದು .) 

೧೩೦೯ , ಸಾದಿನ್ ( ಪು) = ಸಾರಥಿ, ಕುದುರೆಸವಾರ. ವಾಜಿನ್‌ ( ಪು) = ಕುದುರೆ, ಬಾಣ, 
ಹಕ್ಕಿ , ಅಭಿಜನ ( ಪು) = ವಂಶ , ಹುಟ್ಟಿದ ಸ್ಥಳ. 


೨೬೪ 


ಅಮರಕೋಶಃ-೩ 


ವರ್ಷಾರ್ಚಿವಿ್ರಹಿಭೇದಾಶ್ಚ ಚಂದ್ರಾರ್ಕಾವಿರೋಚನಾಃ | 
ಕೇಶೇsಪಿ ವೃಜಿನೋ ವಿಶ್ವಕರ್ಮಾರ್ಕಸುರಶಿಲ್ಪಿನೋಃ|| 

೧೩೧೦ 
ಆತ್ಮಾಯನ್ನೋ ಧೃತಿರ್ಬುದ್ದಿ : ಸ್ವಭಾವೋ ಬ್ರಹ್ಮ ವರ್ಷ್ ಚ | 
ಶಕೊ ಘಾತುಕಮತ್ತೇಭೋ ವರ್ಷಕಾಬ್ಲೊ ಘನಾಘನಃ|| ೧೩೧೧ 
ಅಭಿಮಾನೋsರ್ಥಾದಿದರ್ಪ ಜ್ಞಾನೇ ಪ್ರಣಯಹಿಂಸಯೋಃ| 
ಘನೋ ಮೇಘ ಮೂರ್ತಿಗುಣೇ ತ್ರಿಷು ಮೂರ್ತ ನಿರಂತರೇ || ೧೩೧೨ 
ಇನಸೂರ್ಯೆ ಪ್ರಭೌ ರಾಜಾ ಮೃಗಾಂಕೇ ಕೃತಿಯೇ ನೃಪೇ ! 
ವಾಣಿ ನರ್ತಕೀದೂ ಸ್ರವಂತ್ಯಾಮಪಿ ವಾಹಿನೀ || 

೧೩೧೩ 
ಪ್ರಾದಿ ವಜ್ರತಟಿತ್ ವಂದಾಯಾಮಪಿ ಕಾಮಿನೀ | 
ತ್ವಗೇಹಯೋರಪಿ ತನುಸ್ಪೂನಾಧೋಜಿಕಾಪಿ ಚ || 

೧೩೧೪ 


೧೩೧೦, ಹಾಯನ ( ಪು) = ವರ್ಷ, ಕಿರಣ, ಒಂದು ಜಾತಿಯ ಬತ್ತ . ವಿರೋಚನ 
( ಪು) = ಚಂದ್ರ, ಅಗ್ನಿ , ಸೂರ್ಯ , ವೃಜಿನ ( ಪು) =ಕೂದಲು. ( ವೈಜಿನ ( ನ) = ಪಾಪಕರ್ಮ). 
ವಿಶ್ವಕರ್ಮನ್ ( ಪು)=ಸೂರ, ದೇವಶಿಲ್ಪಿ . 
- ೧೩೧೧. ಆತ್ಮನ್ ( ಪು) =ಪ್ರಯತ್ನ , ಧೈರ್ಯ, ಬುದ್ಧಿ , ಸ್ವಭಾವ, ಬ್ರಹ್ಮವಸ್ತು , ದೇಹ. 
ಘನಾಘನ ( ಪು) = ಇಂದ್ರ , ಕೊಲ್ಲುವುದಕ್ಕಾಗಿ ಹೊರಟ ಮದಿಸಿದ ಆನೆ, ಮಳೆಸುರಿಸುವ 
ಮೋಡ. 
- ೧೩೧೨. ಅಭಿಮಾನ ( ಪು) = ಧನಾದಿಗಳಿಂದ ಉಂಟಾದ ಅಹಂಕಾರ, ತಿಳಿವಳಿಕೆ, ಪ್ರೀತಿ, 
ಹಿಂಸೆ, ಘನ ( ಪು)= ಮೋಡ, ಕಾಠಿಣ್ಯ ( Hardness). ಘನ ( ವಿ. ನಿಮ್ಮ ಆಕಾರವುಳ್ಳ , 
ಸಾಂದ್ರವಾದ. 

೧೩೧೩ . ಇನ ( ಪು )=ಸೂರ್ಯ , ಒಡೆಯ . ರಾಜನ್ ( ಪು)= ಚಂದ್ರ , ಕ್ಷತ್ರಿಯ, ದೊರೆ. 
ವಾಣಿನೀ ( ೩ ) = ನರ್ತಕಿ , ದೂತಿ, ವಾಹಿನೀ ( ಸ್ತ್ರೀ ) = ನದಿ, (ಸೈನ್ಯ ). 

೧೩೧೪. ಪ್ರಾದಿನೀ ( = ಸಿಡಿಲು, ಮಿಂಚು, ಕಾಮಿನೀ ( ೩ )= ಬದನಿಕೆ ( ಬಂದಳಿಕೆ), 
ಕಾಮವುಳ್ಳ ಸ್ತ್ರೀ , ತನು ( ೩ )= ಚರ್ಮ , ದೇಹ, (ತನು ( ವಿ. ನಿಪ್ಪ )= ಚಿಕ್ಕದು. ಸೂನಾ 
(೩ )= ಕಿರುನಾಲಿಗೆ, ( ವಧಸ್ಥಾನ). 


೩ . ನಾನಾರ್ಥವರ್ಗ: 


೨೬೫ 


೧೩೧೫ 


೧೩೧೬ 


೧೩೧೭ 


- ಕೃತುವಿಸ್ಕಾರಯೋರ ವಿತಾನಂ ತ್ರಿಷು ತುಚ್ಛಕೇ | 
ಮಂಥಕೇತನಂ ಕೃತ್ಯೇ ಕೇತಾವುಪನಿಮಂತ್ರಣೇ || 
ವೇದಸ್ತತಂ ತಪೋ ಬ್ರಹ್ಮ ಬ್ರಹ್ಮಾ ವಿಪ್ರ : ಪ್ರಜಾಪತಿಃ | 
ಉತ್ಸಾಹನೇ ಚ ಹಿಂಸಾಯಾಂ ಸೂಚನೇ ಚಾಪಿ ಗಂಧನಮ್ || 
ಆತಂಚನಂ ಪ್ರತೀವಾಪಜವನಾಪ್ಯಾಯನಾರ್ಥಕಮ್ | 
ವ್ಯಂಜನಂ ಲಾಂಛನೇ ಸ್ಮಶುನಿಷ್ಟಾನಾವಯವೇಷ್ಟಪಿ ! 
ಸ್ಯಾತ್ ಕೌಲೀನಂ ಲೋಕವಾದೇ ಯುದ್ದೇ ಪಶ್ವಹಿಪಕ್ಷಿಣಾಮ್ | 
ಸ್ಯಾದುದ್ಯಾನಂ ನಿಸ್ಸರಣೇ ವನಭೇದೇ ಪ್ರಯೋಜನೇ || 
ಅವಕಾಶೇ ಸ್ಟಿ ಸ್ನಾನಂಕ್ರೀಡಾದಾವಪಿ ದೇವನಮ್ | 
ಉತ್ಸಾನಂ ಪೌರುಷೇ ತಂತ್ರ ಸನ್ನಿವಿಷ್ಟೋಮೇsಪಿ ಚ || 
ವ್ಯತ್ಯಾನಂ ಪ್ರತಿರೋಧೇ ಚ ವಿರೋಧಾಚರಣೇsಪಿ ಚ | 
ಮಾರಣೇ ಮೃತಸಂಸ್ಕಾರೇ ಗತೌ ದ್ರಿ ಪಪಾದನೇ || 


೧೩೧೮ 


೧೩೧೯ 


೧೩೨೦ 


೧೩೧೫. ವಿತಾನ( ಪು. ನ)= ಯಜ್ಞ ವಿಸ್ತಾರ, ವಿತಾನ( ವಿ. ನಿಪ್ಪ )= ತುಚ್ಛವಾದ,ಮೂಢ. 
ಕೇತನ( ನ)= ಕೆಲಸ, ಧ್ವಜ, ಆಹ್ವಾನ. 

೧೩೧೬. ಬ್ರಹ್ಮನ್ ( ನ) = ವೇದ, ಪರಬ್ರಹ್ಮ , ತಪಸ್ಸು , ಬ್ರಹ್ಮನ್ ( ಪು) = ಬ್ರಾಹ್ಮಣ, 
ಬ್ರಹ್ಮ , ಗಂಧನ ( ನ) = ಉತ್ಸಾಹಪಡಿಸುವುದು, ಹಿಂಸೆ, ಸೂಚನೆ. 

೧೩೧೭. ಆತಂಚನ ( ನ) = ಹೆಪ್ಪುಹಾಕುವುದು , ವೇಗ, ತೃಪ್ತಿಪಡಿಸುವುದು . ವ್ಯಂಜನ 
( ನ) = ಚಿಹ್ನೆ , ಗಡ್ಡ ಅಥವಾ ಮೀಸೆ, ಪಳಿ ಮುಂತಾದ ಪದಾರ್ಥ, ಸ್ತ್ರೀಪುರುಷರ 
ಗುಹ್ಮಾವಯವ, ( ಅಕ್ಷರವಿಶೇಷ( ಹಲ್ ) - ( Consonant).. 
- ೧೩೧೮. ಕೌಲೀನ ( ನ) =ಲೋಕಾಪವಾದ, ಮೃಗ ಹಾವು ಹಕ್ಕಿ ಮುಂತಾದವುಗಳ ಕಲಹ. 
ಉದ್ಯಾನ ( ನ) = ಹೊರಡುವುದು , ಹೂದೋಟ, ಪ್ರಯೋಜನ. 

೧೩೧೯ . ಸ್ನಾನ ( ನ) = ಸ್ಥಳ, ಇರುವಿಕೆ, ದೇವನ ( ನ) =ಕ್ರೀಡೆ, ( ವ್ಯವಹಾರ, ಜೂಜು, 
ಸ್ತುತಿ, ಪ್ರಕಾಶ, ಮದ), ಉತ್ಸಾನ ( ನ) = ಪುರುಷ ಪ್ರಮಾಣ, ಸಿದ್ದಾಂತ, ಮೇಲಕ್ಕೆ ಏಳು 
ವುದು . 

೧೩೨೦ - ೧೩೨೧. ವ್ಯುತ್ಸಾನ( ನ) = ಅಡ್ಡಗಟ್ಟುವುದು, ವಿರೋಧವಾಗಿ ಆಚರಿಸುವುದು 
ಸಾಧನ ( ನ) =ಕೊಲ್ಲುವುದು , ಮೃತನ ಸಂಸ್ಕಾರ, ಗಮನ, ಧನಸಂಪಾದನೆ, ನೆರವೇರಿಸುವುದು , 


೨೬೬ 

ಅಮರಕೋಶ- ೩ 
ನಿರ್ವತ್ರನೋಪಕರಣಾನುಜ್ಞಾಸು ಚ ಸಾಧನಮ್ | 
ನಿರ್ಯಾತನಂ ವೈರಶುದ್ದ ದಾನೇ ನ್ಯಾಸಾರ್ಪಣೇsಪಿ ಚ || ೧೩೨೧ 
ವ್ಯಸನಂ ವಿಪದಿ ಭ್ರಂಶ ದೋಷೇ ಕಾಮಜಕೋಪಜೇ | 
ಪಕ್ಷಾಕ್ಷಿಲೋಮ್ಮಿ ಕಿಂಜಲ್ಸ್ ತಂತ್ರಾಂಶೇsಪ್ಯಣೀಯಸಿ || ೧೩೨೨ 
ತಿಥಿಭೇದೇ ಕಣೇ ಸರ್ವ ವರ್ತ್ಮ ನೇತ್ರಚ್ಛದೇsಧ್ವನಿ | | 
ಆಕಾರ್ಯಗುಹೈ ಕೌಪೀನಂ ಮೈಥುನ ಸಂಗತೇ ರತೇ || ೧೩೨೩ 
ಪ್ರಧಾನಂ ಪರಮಾತ್ಮಾ ಧೀಃ ಪ್ರಜ್ಞಾನಂ ಬುದ್ದಿ ಚಿಕ್ಕಯೋಃ| 
ಪ್ರಸೂನಂ ಪುಷ್ಪಫಲಯೋರ್ನಿಧನಂ ಕುಲನಾಶಯೋಃ|| ೧೩೨೪ 
ಕ್ರಂದನೇ ರೋದನಾಹ್ವಾನೇ ವರ್ಷ್ ದೇಹಪ್ರಮಾಣಯೋಃ|| 
ಗೃಹದೇಹಟ್ಟಭಾವಾ ಧಾಮಾನ್ಯಥ ಚತುಷ್ಪಥೇ || 

೧೩೨೫ 
ಸನ್ನಿವೇಶ ಚ ಸಂಸ್ಥಾನಂ ಲಕ್ಷ್ಯ ಚಿಹ್ನಪ್ರಧಾನಯೋಃ | 
ಆಚ್ಛಾದನಂ ಸಂಪಿಧಾನಮಪವಾರಣಮಿತ್ಯುಭೇ || 

೧೩೨೬ 
ಸಾಮಗ್ರಿ , ಹಿಂಬಾಲಿಸಿಹೋಗುವುದು, ( ಸೈನ್ಯ ), ನಿರ್ಯಾತನ ( ನ) = ಹಗೆತೀರಿಸಿಕೊಳ್ಳುವುದು, 
ಕೊಡುವುದು , ಒತ್ತೆಯನ್ನು ಹಿಂದಿರುಗಿಸುವುದು. 

೧೩೨೨. ವ್ಯಸನ ( ನ)= ವಿಪತ್ತು , ಬೀಳುವುದು, ಕಾಮದಿಂದ ಅಥವಾ ಕೋಪದಿಂದ 
ಹುಟ್ಟಿದ ದೋಷ, ಪಕ್ಷನ್ (ನ)= ರೆಪ್ಪೆಕೂದಲು, ಹೂವಿನ ಕೇಸರ , ದಾರ ಮುಂತಾದ್ದರ 
ಸೂಕ್ಷ್ಮಭಾಗ ( ಎಳೆ). 

೧೩೨೩ . ಪರ್ವನ್ ( ನ) = ಪರ್ವತಿಥಿ ( ಅಷ್ಟಮಿ , ಚತುರ್ದಶಿ, ಹುಣ್ಣಿಮೆ, ಅಮಾವಾಸ್ಯೆ , 
ಸಂಕ್ರಾಂತಿ), ಉತ್ಸವ, ( ಬಿದಿರು ಮುಂತಾದ್ದರ ಗಿಣ್ಣು). ವರ್ತ್ಮನ್ ( ನ)= ರೆಪ್ಪೆ , ದಾರಿ. ಕೌಪೀನ 
( ನ) = ಮಾಡಬಾರದ ಕೆಲಸ, ಗುಹ್ಯಾಂಗ ( ಲಂಗೋಟಿ), ಮೈಥುನ ( ನ) = ಸಂಬಂಧ, ಸುರತ. 

೧೩೨೪. ಪ್ರಧಾನ ( ನ)= ಪರಮಾತ್ಮ , ಬುದ್ದಿ , ( ಮುಖ್ಯ , ಮೂಲಪ್ರಕೃತಿ), ಪ್ರಜ್ಞಾನ 
(ನ) = ಬುದ್ದಿ, ಚಿಹ್ನೆ , ಪ್ರಸೂನ ( ನ) = ಹೂ , ಹಣ್ಣು. ನಿಧನ (ನ) =ಕುಲ, ನಾಶ . 

೧೩೨೫ . ಕ್ರಂದನ ( ನ) = ಅಳುವುದು , ಕರೆಯುವುದು . ವರ್ಷನ್ ( ನ) = ದೇಹ, ಅಳತೆ. 
ಧಾಮನ್ ( ನ) = ಮನೆ, ದೇಹ, ಕಾಂತಿ, ಪ್ರಭಾವ . 

೧೩೨೬. ಸಂಸ್ಥಾನ ( ನ) = ಚೌಕ, ಸಂನಿವೇಶ. ಲಕ್ಷ್ಮನ್( ನ)= ಚಿಹ್ನೆ , ಮುಖ್ಯ . ಆಚ್ಛಾದನ 
( ನ) = ಮುಚ್ಚಲು, ಮರೆಮಾಡುವುದು, ( ವಸ್ತ್ರ ). 


೩ . ನಾನಾರ್ಥವರ್ಗ: 


೨೬೭ 


೧೩೨೭ 


೧೩೨೮ 


ಆರಾಧನಂ ಸಾಧನೇ ಸ್ವಾದವಾ ತೋಷಣೇsಪಿ ಚ | 
ಅಧಿಷ್ಕಾಂನಂ ಚಕ್ರಪುರಪ್ರಭಾವಾಧ್ಯಾಸನೇಷ್ಟಪಿ || 
ರತ್ನಂ ಸ್ವಜಾತಿಶ್ರೇಷ್ಟೇsಪಿ ವನೇ ಸಲಿಲಕಾನನೇ | 
ತಲಿನಂ ವಿರಲೇ ಸ್ಟೋಕೇ ವಾಚ್ಯಲಿಂಗಾಸ್ತಥೋತ್ಸರೇ || 
ಸಮಾನಾಸ್ಪತ್ಸಮೃಕೇ ಸ್ಯುಃ ಪಿಶುನೌ ಖಲಸೂಚಕ | | 
ಹೀನನ್ನೂನಾವೂನಗರ್ಹ್ ವೇಗಿಶೂ ತರಸ್ವಿನೌ || 
ಅಭಿಪಣೋSಪರಾದ್ಯೋsಭಿಗ್ರಸ್ತ ವ್ಯಾಪದ್ಧತಾವಪಿ | 

- ಇತಿ ನಾಂತಾಃ 


೧೩೨೯ 


೧೩೨೭ . ಆರಾಧನ ( ನ) = ಸಾಧಿಸುವಿಕೆ, ಪಡೆಯುವಿಕೆ, ಸಂತೋಷ ಪಡಿಸುವುದು. 
ಅಧಿಷ್ಠಾನ ( ನ) = ಗಾಲಿ , ನಗರ, ಪ್ರಭಾವ, ಆಧಾರ. 

೧೩೨೮. ರತ್ನ ( ನ) =ಶ್ರೇಷ್ಠ, ( ಮಣಿ), ವನ ( ನ), ನೀರು, ಕಾಡು , ತಲಿನ ( ವಿ. 
ನಿಪ್ಪ ) = ವಿರಳವಾದ, ಅಲ್ಪವಾದ. ಹೀಗೆಯೇ ಮುಂದಿನ ನಾಂತಗಳೆಲ್ಲವೂ ವಿಶೇಷ್ಯ 
ನಿಮ್ಮಗಳು. 
- ೧೩೨೯ - ೧೩೩೦. ಸಮಾನ = ಸಜ್ಜನ, ಸದೃಶ, ಒಂದೇ ಗುಂಪಿನ. ಪಿಶುನ - ದುಷ್ಟ , 
ಚಾಡಿಖೋರ, ಹೀನ, ನ್ಯೂನ=ಕೊರತೆಯುಳ್ಳ , ನಿಂದ್ಯವಾದ ತರಸ್ಸಿನಂ ( ಸ್ತ್ರೀ . 
ತಪಸ್ವಿನೀ ) = ವೇಗಶಾಲಿ, ಶೂರ, ಅಭಿಪನ್ನ = ಅಪರಾಧಿ, ಆಕ್ರಮಣಕ್ಕೆ ಒಳಗಾದವ, ಆಪತ್ತಿಗೆ 
ಸಿಕ್ಕಿದ. 


1 ಆರಾಧನಾ ಎಂಬ ಸ್ತ್ರೀಲಿಂಗವೂ ಇದೆ. 


೨೬೮ 


ಅಮರಕೋಶಃ- ೨ 


ಕಲಾಪೋ ಭೂಷಣೇ ಬರ್ಹ ತೂಣೀರೇ ಸಂಹತಾವಪಿ || ೧೩೩೦ 
ಪರಿಚ್ಛದೇ ಪರೀವಾಹಃ ಪರ್ಯುಪ್ರೌ ಸಲಿಲ ತೌ | 
ಗೋಧುಗೊಷ್ಠಪತೀ ಗೋಪೌ ಹರವಿಷ್ಟೂ ವೃಷಾಕಪೀ || ೧೩೩೧ 
ಬಾಷ್ಪಮೂಷ್ಮಾಶ್ರು ಕಶಿಪುನ್ನಮಾಚ್ಛಾದನಂ ದ್ವಯಮ್ | 
ತಲ್ಪಂ ಶಯ್ಯಾಟ್ಟದಾರೇಷು ಸ್ತಂಬೇsಪಿ ವಿಟಪೋsಯಾಮ್ || ೧೩೩೨ 
ಪ್ರಾಪ್ತರೂಪಸ್ವರೂಪಾಭಿರೂಪಾ ಬುಧಮನೋಜ್ಜಯೋಃ| 
ಭೇದ್ಯಲಿಂಗಾ ಅಮೀ ಕೂರ್ಮಿ ವೀಣಾಭೇದಶ್ಯ ಕಚ್ಛಪೀ || ೧೩೩೩ 

ಇತಿ ಪಾಂತಾಃ 


ರವರ್ಣೆ ಪುಂಸಿ ರೇಫಃಸ್ಯಾತ್ಯುತೇ ವಾಚ್ಯಲಿಂಗಕಃ | 

ಇತಿ ಫಾಂತಃ 


ಪಾಂತಗಳು 
೧೩೩೦ - ೧೩೩೧. ಕಲಾಪ ( ಪು) =ಒಡವೆ, ನವಿಲುಗರಿ , ಬತ್ತಳಿಕೆ , ಸಮೂಹ. ಪರೀವಾಪ 
( ಪು) = ಪರಿವಾರ , ಬಿತ್ತನೆ, ನೀರು ನಿಂತಿರುವಿಕೆ -ನೀರು ನಿಂತಿರುವ ಸ್ಥಳ, ಗೋಪ 
( ಪು) = ಹಾಲನ್ನು ಕರೆಯುವವನು, ಕೊಟ್ಟಿಗೆಯ ಮೇಲ್ವಿಚಾರಕ, ( ದನಕಾಯುವವನು). 
ವೃಷಾಕಪಿ ( ಪು = ಶಿವ, ವಿಷ್ಣು . 
- ೧೩೩೨. ಬಾಷ್ಪ ( ನ)= ಹಬೆ, ಕಣ್ಣೀರು. ಕಶಿಪು( ಪು = ಅನ್ನ , ವಸ್ತ್ರ , ತಲ್ಪ ( ನ) = ಹಾಸಿಗೆ, 
ಅಟ್ಟ , ಹೆಂಡತಿ, ವಿಟಪ ( ಪು. ನ = ಹುಲ್ಲು ಜಡ್ಡು , (ಕೊಂಬೆ). 

೧೩೩೩ . ಪ್ರಾಪ್ತರೂಪ, ಸ್ವರೂಪ, ಅಭಿರೂಪ ( ವಿ . ನಿಮ್ಮ ) = ವಿದ್ವಾಂಸ, ಸುಂದರ. 
ಕಚ್ಛಪೀ ( ಸ್ತ್ರೀ ) = ಹೆಣ್ಣು ಆಮೆ, ಸರಸ್ವತಿಯ ವೀಣೆ. 


ಫಾಂತ 
೧೩೩೪. ರೇಫ ( ಪು) = ರ ಎಂಬ ವರ್ಣ, ರೇಫ ( ವಿ. ನಿಮ್ಮ ) ನೀಚ. 


೩ . ನಾನಾರ್ಥವರ್ಗ 


೨೬೯ 


ಅಂತರಾಭವಸs ಗಂಧರ್ವೊ ದಿವ್ಯಗಾಯನೇ || 

೧೩೩೪ 
ಕಂಬುರ್ನಾ ವಲಯೇ ಶಂಖೇ ದ್ವಿಜಿಹ್ಯ ಸರ್ಪಸೂಚಕೌ | 
ಪೂರ್ವೋsನ್ಯಲಿಂಗಃ ಪ್ರಾಗಾಹ ಪು೦ಬಹುತೇsಪಿ ಪೂರ್ವಜಾನ್ || ೧೩೩೫ 

ಇತಿ ಬಾಂತಾಃ 


ಕುಂಭಾ ಘಟೇಭಮೂರ್ಧಾಂಶ ಡಿಂಭೌ ತು ಶಿಶುಬಾಲಿಶೌ | 
ಸ್ತಂಭೌ ಸ್ಫೂಣಾಜಡೀಭಾವ್ ಶಂಭೂ ಬ್ರಹ್ಮತ್ರಿಲೋಚನೌ || ೧೩೩೬ 
ಕುಕ್ಷಿಭೂಣಾರ್ಭಕಾ ಗರ್ಭಾ ವಿಸ್ತಂಭಃ ಪ್ರಣಯೇsಪಿ ಚ | 
ಸ್ಯಾದ್ದೇರ್ಯಾ೦ ದುಂದುಭಿಃ ಪುಂಸಿ ಸ್ಯಾದಕ್ಷೇ ದುಂದುಭಿಃಸ್ತ್ರೀಯಾಮ್ || 


ಬಾಂತಗಳು 
೧೩೩೪. ಗಂಧರ್ವ ( ಪು)= ಅಂತರಪಿಶಾಚ ( ಮರಣಾನಂತರದ ಯಾತನಾ ಶರೀರಿ). 
ಕುದುರೆ, ದೇವಲೋಕದ ಸಂಗೀತಗಾರ. 
- ೧೩೩೫ . ಕಂಬು ( ಪು) = ಕಡಗ, ಶಂಖ , ದ್ವಿಜಿಷ್ಟ ( ಪು) = ಸರ್ಪ, ಚಾಡಿಖೋರ, ಪೂರ್ವ 
( ವಿ. ನಿಪ್ಪ ) = ಪೂರ್ವದಿಕ್ಕಿನಲ್ಲಿರುವ ವಸ್ತು . ಉದಾ: ಪೂರ್ವೋಗ್ರಾಮಃ, ಪೂರ್ವಾನದೀ , 
ಪೂರ್ವಂ ವನಮ್ , ಪೂರ್ವ ( ಪು. ನಿತ್ಯಬಹು.) = ಪೂರ್ವಜರು (ಹಿಂದಿನವರು) . 

ವಿಶೇಷ : - ವಬಯೋರಭೇದಃ ಎಂಬ ನ್ಯಾಯದಂತೆ ಗಂಧರ್ವಾದಿಶಬ್ದಗಳನ್ನು 
ಬಾಂತದಲ್ಲಿ ಸೇರಿಸಲಾಗಿದೆ. 

ಭಾಂತಗಳು 
೧೩೩೬ . ಕುಂಭ ( ಪು) = ಗಡಿಗೆ, ಆನೆಯ ಕುಂಭಸ್ಥಳ, ಡಿಂಭ ( ಪು)= ಶಿಶು, ಮೂರ್ಖ . 
ಸ್ತಂಭ ( ಪು) =ಕಂಭ, ಜಡತ್ಯ , ಶಂಭು ( ಪು)= ಬ್ರಹ್ಮ , ಶಿವ. 

೧೩೩೭ . ಗರ್ಭ ( ಪು) = ಹೊಟ್ಟೆ, ಭೂಣ( Foetus), ಮಗು, ವಿಸ್ತಂಭ ( ಪು) = ಪ್ರೀತಿ, 
( ನಂಬಿಕೆ), ದುಂದುಭಿ ( ಪು) = ಭೇರಿ, ದುಂದುಭಿ ( ೩ ) = ಪಗಡೆಯ ಲೆತ್ಯ . 


೨೭೦ 

ಅಮರಕೋಶ: ೩ 
ಸ್ಯಾನ್ಮಹಾರಾಜನೇ ಕೀಬಂಕುಸುಂಭಂ ಕರತೇ ಪುಮಾನ್ | 
ಕ್ಷತ್ರಿಯೇsಪಿ ಚ ನಾಭಿರ್ನಾ ಸುರಭಿರ್ಗವಿ ಚ ಸ್ತ್ರೀಯಾಮ್ || 
ಸಭಾ ಸಂಸದಿ ಸಬೈ ಚ ತ್ರಿಷ್ಟಧ್ಯಕ್ಷೇsಪಿ ವಲ್ಲಭಃ| | 


೧೩೩೮ 


ಇತಿ ಭಾಂತಾಃ 
ಕಿರಣಪ್ರಗ್ರಹೌ ರಶ್ಮಿ ಕಪಿಧೇಕೌ ಪ್ಲವಂಗಮ್ || 

೧೩೩೯ 
ಇಚ್ಚಾಮನೋಭವ್‌ ಕಾಮ್‌ ಶೌರೊಗೌ ಪರಾಕ್ರಮೌ | 
ಧರ್ಮಾಃ ಪುಣ್ಯಯಮನ್ಯಾಯಸ್ವಭಾವಾಚಾರಸೋಮಪಾಃ|| - ೧೩೪೦ 
ಉಪಾಯಪೂರ್ವ ಆರಂಭ ಉಪಧಾ ಚಾಪ್ಪುಕ್ರಮಃ| 
ವಣಿಥಃಪುರಂ ವೇದೋ ನಿಗಮೋ ನಾಗರೋ ವಣಿಕ್ || ೧೩೪೧ 
ನೈಗಮೌ – ಬಲೇ ರಾಮೋ ನೀಲಚಾರುಸಿತೇ ತ್ರಿಷು ! 
ಶಬ್ದಾದಿಪೂರೋ ವೃಂದೇsಪಿ ಗ್ರಾಮಃ ಕ್ರಾಂತೌ ಚ ವಿಕ್ರಮಃ|| ೧೩೪೨ 
- ೧೩೩೮ - ೧೩೩೯ . ಕುಸುಂಭ ( ನ)= ಕುಸುಬೆಹೂ , ಕುಸುಂಭ ( ಪು =ಕಮಂಡಲು, ನಾಭಿ 
( ಪು) =ಕ್ಷತ್ರಿಯ, ( ಗಾಲಿಯ ಮಧ್ಯಭಾಗ, ಹೊಕ್ಕಳು), ಸುರಭಿ ( ೩ ) = ಹಸು, ಕಾಮಧೇನು. 
( ಸುರಭಿ ( ಪು) = ಸಂಪಗೆಮರ), ವಸಂತ. ಸುರಭಿ ( ಲಿಂಗ) = ಪರಿಮಳಯುಕ್ತ ವಾದ). ಸಭಾ 
( ೩ ) = ಸಭೆ, (ಜೂಜು, ಮಂದಿರ), ವಲ್ಲಭ ( ವಿ. ನಿಮ್ಮ = ಅಧ್ಯಕ್ಷ , (ಪ್ರಿಯ ). 


ಮಾಂತಗಳು 
೧೩೩೯ - ೧೩೪೦. ರಶ್ಮಿ ( ಪು) = ಕಿರಣ , ಹಗ್ಗ , ಪ್ಲವಂಗಮ ( ಪು) =ಕಪಿ, ಕಪ್ಪೆ , ಕಾಮ 
( ಪು) = ಇಚ್ಛೆ, ಮನ್ಮಥ, ಪರಾಕ್ರಮ ( ಪು = ಶೌರ್ಯ, ಉದ್ಯೋಗ, ಧರ್ಮ ( ಪು) = ಪುಣ್ಯ , 
ಯಮ , ನ್ಯಾಯ, ಸ್ವಭಾವ, ಆಚಾರ, ಸೋಮಯಾಗಕರ್ತ . 

೧೩೪೧ - ೧೩೪೨. ಉಪಕ್ರಮ ( ಪು) = ಉಪಾಯವನ್ನರಿತು ಕಾರ್ಯದ ಆರಂಭ, 
ಮಂತ್ರಿಗಳ ಗುಣಪರೀಕ್ಷೆ , ( ವಂಚನೆ), ನಿಗಮ ( ಪು) = ಅಂಗಡಿಬೀದಿ, ಪಟ್ಟಣ, ವೇದ, ನೈಗಮ 
( ಪು) = ನಾಗರಿಕ, ವ್ಯಾಪಾರಿ , ರಾಮ ( ಪು) = ಬಲರಾಮ ( ದಾಶರಥಿರಾಮ , ಪರಶುರಾಮ ). 
ರಾಮ ( ವಿ . ನಿಮ್ಮ , ತ್ರಿಲಿಂಗ =ಕಪ್ಪಾದ, ಸುಂದರವಾದ, ಬಿಳಿಯದಾದ, ಗ್ರಾಮ ( ಪು) = ಶಬ್ದಾದಿ 

1 ನಕಾರಾಂತ ನಪುಂಸಕವಾದ ಲಲಾಮನ್ ಎಂಬ ಶಬ್ದವೂ ಇದೆ. 


೩ . ನಾನಾರ್ಥವರ್ಗ : 


೨೭೧ 


ಗುಲ್ಮಾ ರುಕ್ಸ್ತಂಬಸೇನಾಶ್ಚ ಜಾಮಿಃ ಸ್ವಸೃಕುಲಯೋಃ| 
ಕ್ಷಿತಿಕ್ಷಾಂತ್ಯೋಃಕ್ಷಮಾ ಯುಕ್ತ ಕ್ಷಮಂ ಶಕ್ಕೆ ಹಿತೇ ತ್ರಿಷು || ೧೩೪೩ 
ತ್ರಿಷು ಶ್ಯಾಮ್‌ ಹರಿತೃಷ್ಟ ಶ್ಯಾಮಾ ಸ್ಯಾಚಾರಿವಾ ನಿಶಾ | 
ಲಲಾಮಂ ಪುಚ್ಛಪುಂಡ್ರಾಶ್ವಭೂಷಾಪ್ರಾಧಾನ್ಯಕೇತುಮು || 

೧೩೪೪ 
ಸೂಕ್ಷ್ಮಮಧ್ಯಾತ್ಮಮಷ್ಯಾದೌ ಪ್ರಧಾನೇ ಪ್ರಥಮಷು| 
ವಾಮೌ ವಲ್ಲು ಪ್ರತೀಪೌ ದ್ಯಾವಧ ನ್ಯೂನಕುತೌ || 
ಜೀರ್ಣಂ ಚ ಪರಿಭುಕ್ತಂ ಚ ಯಾತಯಾಮಮಿದಂ ದ್ವಯಮ್ | 

ಇತಿ ಮಾಂತಾಃ 


೧೩೪೫ 


ತುರಂಗಗರುಡೌ ತಾರ್ಕ್ಷೆ ನಿಲಯಾಪಚಯ ಕ್ಷಮೌ || ೧೩೪೬ 
ಶ್ವಶುರ್ಯೋ ದೇವರಶ್ಯಾಚೌ ಭಾತೃವ್ವ ಭಾತೃಜದ್ವಿಪೌ | 
ಪರ್ಜನೌ ರಸದಬೇಂದ್ರೆ ಸ್ಯಾದರ್ಯ ಸ್ವಾಮಿವೃಶ್ಯಯೋ ! 
ಪೂರ್ವವಾದಾಗ ಸಮೂಹ. ಉದಾ:- ಶಬ್ದಗ್ರಾಮ , ಗುಣಗ್ರಾಮ , (ಊರು, ಸ್ವರ). ವಿಕ್ರಮ 
( ಪು) = ದಾಟುವುದು, ಪರಾಕ್ರಮ . 

೧೩೪೩ . ಗುಲ್ಮ ( ಪು) = ವೀಹವೆಂಬ ರೋಗ, ಪೊದೆ, ಸೇನಾವಿಭಾಗ . ಜಾಮಿ 
( ೩ ) = ಒಡಹುಟ್ಟಿದವಳು, ಕುಲ , ಕ್ಷಮಾ ( =ಭೂಮಿ, ಸೈರಣೆ , ಕ್ಷಮ 
- ( ನ) = ಯುಕ್ತವಾದದ್ದು . ಕ್ಷಮ ( ವಿ. ನಿಮ್ಮ = ಶಕ್ತ , ಹಿತಕಾರಿ. 

೧೩೪೪. ಶ್ಯಾಮ ( ವಿ. ನಿಪ್ಪ ) = ಹಸಿರು, ಕಪ್ಪು , ಶ್ಯಾಮಾ( ೩ ) =ಸೊಗದೇಬೇರು, ರಾತ್ರಿ , 
( ಯುವತಿ), ಲಲಾಮ ( ನ) = ಬಾಲ, ತಿಲಕ, ಕುದುರೆಯ ಅಲಂಕಾರ , ಪ್ರಧಾನ. 

೧೩೪೫ – ೧೩೪೬ . ಸೂಕ್ಷ್ಮ (ನ) = ಆಧ್ಯಾತ್ಮವಿಷಯ . ಸೂಕ್ಷ್ಮ ( ವಿ. ನಿಪ್ಪ ) = ಚಿಕ್ಕದು. 
ಪ್ರಥಮ ( ವಿ . ನಿಮ್ಮ ) = ಮೊದಲನೆಯ , ಪ್ರಧಾನವಾದ, ವಾಮ = ಸುಂದರ, ಪ್ರತಿಕೂಲ, ಅಧಮ 
( ವಿ. ನಿಪ್ಪ ) =ನ್ಯೂನ, ನಿಂದನೀಯ. ಯಾಯಾಮ ( ವಿ. ನಿಮ್ಮ ) = ಹಳಸಿದ, ಭೋಗಿಸಲ್ಪಟ್ಟ . 

ಯಾಂತಗಳು 


೧೩೪೬ - ೧೩೪೭ . ತಾರ್ಕ್ಷ ( ಪು) = ಕುದುರೆ, ಗರುಡ, ಕ್ಷಯ ( ಪು) = ಮನೆ, ಕ್ಷೀಣತೆ. 
ಶ್ವಶುರ್ಯ( ಪು) = ಗಂಡನಸೋದರ , ಹೆಂಡತಿಯ ಸೋದರ, ಭ್ರಾತೃವ್ಯ ( ಪು) =ಸೋದರನ 
ಮಗ, ಶತ್ರು , ಪರ್ಜನ್ಯ ( ಪು) = ಗುಡುಗುವ ಮೋಡ, ಇಂದ್ರ , ಅರ್ಯ ( ಪು) = ಒಡೆಯ , 
ವೈಶ್ಯ . 


೨೭೨ 


ಅಮರಕೋಶ: ೩ 


೧೩೪೮ 


೧೩೪೯ 


೧೩೫೦ 


ತಿಷ್ಯ : ಪುಷ್ಯ ಕಲಿಯುಗೇ ಪರ್ಯಾಯೊsವಸರೇ ಕ್ರಮೇ | 
ಪ್ರತ್ಯಯೋsಧೀನಶಪಥಜ್ಞಾನವಿಶ್ಚಾಸಹೇತುಮು || 
ರಂಧ್ರ ಶಬೈsಥಾನುಶಯೋ ದೀರ್ಘದ್ವೇಷಾನುತಾಪಯೋಃ| 
ಸ್ಫೂಲೋಚ್ಚಯಸ್ಕಸಾಕಲ್ವೇ ಗಜಾನಾಂ ಮಧ್ಯಮೇ ಗತೇ || 
ಸಮಯಾಶ್ಯಪಥಾಚಾರಕಾಲಸಿದ್ದಾಂತಸಂವಿದಃ | 
ವ್ಯಸನಾನ್ಯಶುಭಂ ದೈವಂ ವಿಷದಿತ್ಯನಯಾಯಃ| 
ಅತ್ಯಯೋsತಿಕ್ರಮೇ ಕೃಚ್ಛೇ ದೋಷೇ ದಂಡೇsಪ್ಯಥಾಪದಿ | 
ಯುದ್ದಾಯಕ್ಕೊಸ್ಪಂಪರಾಯಃಪೂಜ್ಯಸ್ತು ಶ್ವಶುರೇsಪಿ ಚ || 
ಪಶ್ಚಾದವಸ್ಸಾಯಿಬಲಂ ಸಮವಾಯಶ್ಚ ಸಂನಗೌ || 
ಸಂಘಾತೇ ಸನ್ನಿವೇಶೇ ಚ ಸಂಸ್ಕಾಯಃಪ್ರಣಯಾಸ್ಯಮೀ || 
ವಿಸ್ತಂಭಯಾಜ್ಞಾಪ್ರೇಮಾಣೋ ವಿರೋಧೇsಪಿ ಸಮುಚ್ಚಯಃ| 
ವಿಷಯೋ ಯಸ್ಯ ಯೋ ಜ್ಞಾತಸ್ತತ್ರ ಶಬ್ದಾದಿಕೇಷ್ಟಪಿ || 


೧೩೫೧ 


೧೩೫೩ 


೧೩೪೮ - ೧೩೪೯ . ತಿಷ್ಯ ( ಪು) = ಪುಷ್ಯಮಾಸ, ಕಲಿಯುಗ, ಪರ್ಯಾಯ ( ಪು) = ಸರದಿ , 
ಕ್ರಮ, ಪ್ರತ್ಯಯ ( ಪು) = ಅಧೀನ (ಉದಾ: ರಾಜಪ್ರತ್ಯಯಾಃ ಪ್ರಜಾಃ) ಶಪಥ, ಜ್ಞಾನ, 
ವಿಶ್ವಾಸ, ಕಾರಣ , ದೋಷಾವಕಾಶ (ಉದಾ : ರಿಪೌ ಪ್ರತ್ಯಯಮಾಸಾದ್ಯ ಪ್ರಹರೇತ್ ) 
ಕೃತ್ತದ್ದಿತಾದಿ ಪ್ರತ್ಯಯ. ಅನುಶಯ ( ಪು) = ದೀರ್ಘಕಾಲದ ವೈರ , ಪಶ್ಚಾತ್ತಾಪ. 
ಸ್ಕೂಲೋಚ್ಚಯ ( ಪು) = ಅಸಂಪೂರ್ಣತೆ, ಆನೆಗಳ ಸಾಮಾನ್ಯವಾದ ನಡಿಗೆ, 

೧೩೫೦. ಸಮಯ ( ಪು = ಶಪಥ, ಆಚಾರ, ಕಾಲ, ಸಿದ್ದಾಂತ, ಜ್ಞಾನ, ( ಸಂಕೇತ), ಅನಯ 
( ಪು)=ದೂತಾದಿ ವ್ಯಸನ , ದುರದೃಷ್ಟ, ವಿಪತ್ತು . 

೧೩೫೧. ಅತ್ಯಯ ( ಪು) = ಅತಿಕ್ರಮಣ, ಕಷ್ಟ , ದೋಷ, ದಂಡನೆ , ಸಂಪರಾಯ 
( ಪು = ಆಪತ್ತು , ಯುದ್ಧ , ಭವಿಷ್ಯತ್ಕಾಲ. ಪೂಜ್ಯ ( ಪು) = ಮಾವ, ಪೂಜಾರ್ಹ. 
- ೧೩೫೨ - ೧೩೫೩ . ಸಂನಯ ( ಪು) = ಹಿಂದುಗಡೆ ಕಾದಿಟ್ಟಿರುವ ಸೇನೆ, ಸಮೂಹ. 
ಸಂಸ್ಕಾಯ ( ಪು = ಸಮೂಹ, ಸಂನಿವೇಶ. ಪ್ರಣಯ ( ಪು) = ನಂಬಿಕೆ, ಯಾಚನೆ, ಪ್ರೇಮ. 
ಸಮುಚ್ಚಯ ( ಪು)= ವಿರೋಧ, ( ಔನ್ನತ್ಯ). ವಿಷಯ ( ಪು) = ಜ್ಞಾನಕ್ಕೆ ಗೋಚರವಾದದ್ದು . 
ಶಬ್ದ = ಸ್ಪರ್ಶಾದಿ ವಿಷಯ . 


೨೭೩ 


೩ . ನಾನಾರ್ಥವರ್ಗ 
ನಿರ್ಯಾಸೇsಪಿ ಕಷಾಯೋsಸ್ತ್ರೀ ಸಭಾಯಾಂ ಚ ಪ್ರತಿಶ್ರಯಃ| 
ಪ್ರಾಯೋ ಭೂಮ್ಮಂತಗಮನೇ ಮನ್ಯುರ್ದೈನ್ಯ ಕ್ರತ್‌ ಕುಧಿ|| ೧೩೫೪ 
ರಹಸ್ಕೋಪನ್ಹಯೋರ್ಗುಹ್ಯಂ ಸತ್ಯಂ ಶಪಥತಥ್ಯಯೋಃ| 
ವೀರ್ಯ೦ ಬಲೇ ಪ್ರಭಾವೇ ಚ ದ್ರವ್ಯಂ ಭವ್ಯ ಗುಣಾಶ್ರಯೇ || ೧೩೫೫ 
ಧಿಷ್ಟಂ ಸ್ಟಾನ ಗೃಹೇ ಭೇಜಗೌ ಭಾಗ್ಯಂ ಕರ್ಮ ಶುಭಾಶುಭಮ್ || 
ಕಶೇರುಹೇಮ್ಮೊರ್ಗಾಂಗೇಯಂ ವಿಶಲ್ಯಾ ದಂತಿಕಾsಪಿ ಚ || ೧೩೫೬ 
ವೃಷಾಕಪಾ ಶ್ರೀಗೌರ್ಯೊರಭಿಖ್ಯಾ ನಾಮಶೋಭಯೋಃ| 
ಆರಂಭೋ ನಿಷ್ಕತಿಕ್ಷಾ ಪೂಜನಂ ಸಂಪ್ರಧಾರಣಮ್ || 

೧೩೫೭ 
ಉಪಾಯಃಕರ್ಮ ಚೇಷ್ಮಾ ಚ ಚಿಕಿತ್ಸಾ ಚ ನವ ಕ್ರಿಯಾಃ| | 
ಛಾಯಾಸೂರ್ಯಪ್ರಿಯಾ ಕಾಂತಿ: ಪ್ರತಿಬಿಂಬಮನಾತಪಃ || ೧೩೫೮ 


00 


- ೧೩೫೪. ಕಷಾಯ ( ಪು. ನ) = ವಸ್ತುವನ್ನು ಹಾಕಿ ಮರಳಿಸಿದ ನೀರು (Decotion), 
( ಒಗರು). ಪ್ರತಿಶ್ರಯ ( ಪು) =ಸಭೆ, ( ಆಶ್ರಯ , ಒಪ್ಪಿಗೆ).ಪ್ರಾಯ ( ಪು) = ಬಾಹುಳ್ಯ , ಮರಣ . 
ಮನ್ನು ( ಪು)= ದೈನ್ಯ , ಯಾಗ, ಕೋಪ. 

೧೩೫೫. ಗುಹ್ಯ ( ನ) = ಗುಟ್ಟು, ಗುಹೇಂದ್ರಿಯ, ಸತ್ಯ ( ನ) = ಶಪಥ, ದಿಟ. ವೀರ್ಯ 
( ನ)= ಬಲ, ಪ್ರಭಾವ, (ರೇತಸ್ಸು ), ದ್ರವ್ಯ ( ನ) = ಒಳ್ಳೆಯ ಪದಾರ್ಥ , ಗುಣಾಶ್ರಯವಾದ 
ಪೃಥಿವ್ಯಾದಿ ದ್ರವ್ಯ . 
- ೧೩೫೬. ಧಿಷ್ಟ (ನ)= ಸ್ಥಳ, ಮನೆ, ನಕ್ಷತ್ರ, ಅಗ್ನಿ , ಭಾಗ್ಯ ( ನ)= ಶುಭಾಶುಭ ರೂಪವಾದ 
ಕರ್ಮ. ಗಾಂಗೇಯ ( ನ) = ತಾವರೆ ಮೊದಲಾದವುಗಳ ಗಡ್ಡೆ , ಚಿನ್ನ , ವಿಶಲ್ಯಾ ( = 
ಜಾಪಾಳದ ಗಿಡ, ಹಾವುಮೆಕ್ಕೆ ಗಿಡ. 

೧೩೫೭ - ೧೩೫೮. ವೃಷಾಕಪಾಯಿ ( ೩ ) = ಲಕ್ಷ್ಮಿ , ಪಾರ್ವತಿ , ಅಭಿಖ್ಯಾ 
(ಶ್ರೀ ) = ಹೆಸರು, ಕಾಂತಿ, ಕ್ರಿಯಾ ( ೩ ) = ಆರಂಭ, ಪ್ರಾಯಶ್ಚಿತ್ತ , ಕಲಿಸುವುದು, ಪೂಜೆ, 
ವ್ಯವಹಾರನಿರ್ಣಯ , ಉಪಾಯ , ಕೆಲಸ, ಚಲನೆ, ಚಿಕಿತ್ಸೆ , ಛಾಯಾ ( ೩ ) =ಸೂರ್ಯನ 
ಹೆಂಡತಿ , ಕಾಂತಿ, ಪ್ರತಿಬಿಂಬ, ನೆರಳು. 

ಅಮರಕೋಶಃ೩ 


೧೩೫೯ 


೧೩೬೦ 


ಕಕ್ಷಾ ಪ್ರಕೋಷ್ಟೇ ಹರ್ಮ್ಯಾದೇಃಕಾಂಚ್ಯಾಂ ಮದ್ಭಬಂಧನೇ | 
ಕೃತ್ಯಾ ಕ್ರಿಯಾದೇವತಯೋಸ್ತಿಷು ಭೇದ್ಯ ಧನಾದಿಭಿಃ|| 
ಜನ್ಯಂಸ್ಯಾನವಾದೇsಪಿ ಜಘಂತೋsಧಮೇsಪಿ ಚ | 
ರ್ಗಾಧೀನೌ ಚ ವಕ್ತವ್ ಕಲೈ ಸಜ್ಜನಿರಾಮಯೌ || 
ಆತ್ಮವಾನನಪೇತೋsರ್ಥಾತ್ ಅರ್ಥೈ ಪುಣ್ಯಂ ತು ಚಾರ್ವಪಿ | | 
ರೂಪ್ಯಂ ಪ್ರಶಸ್ತ ರೂಪೇsಪಿ ವದಾನ್ನೊ ವಲ್ಲುವಾಗಪಿ || 
ನ್ಯಾಯೇsಪಿ ಮಧ್ಯಂ ಸೌಮ್ಯಂ ತು ಸುಂದರೇ ಸೋಮದೈವತೇ | 

- ಇತಿ ಯಾಂತಾ 


೧೩೬೧ 


ನಿವಹಾವಸ‌ ವಾರ್‌ ಸಂಸ್ಕರೌ ಪ್ರಸ್ತರಾಧ್ವರೌ || 

೧೩೬೨ 
ಗುರೂ ಗೀಘ್ರತಿಪಿತ್ರಾದ್ಯ ದ್ವಾಪರೇ ಯುಗಸಂಶಯೌ | 
ಪ್ರಕಾರೌ ಭೇದಸಾದೃಶ್ಯ ಆಕಾರಾಮಿಂಗಿತಾಕೃತೀ || 

೧೩೬೩ 
೧೩೫೯ . ಕಕ್ಷಾ ( ಸ್ತ್ರೀ )= ಮನೆಯ ಕೋಣೆ ಇತ್ಯಾದಿ ವಿಭಾಗ , ಡಾಬು, ಆನೆಯ 
ಸೊಂಟಕ್ಕೆ ಕಟ್ಟುವ ಹಗ್ಗ , ಕೃತ್ಯಾ (೩ ) = ಕೆಲಸ, ಆಭಿಚಾರಿಕ ದೇವತೆ. ಕೃತ್ಯ ( ವಿ. ನಿಮ್ಮ . 
ತ್ರಿಲಿಂಗ) = ಧನಾದಿಗಳಿಂದ ವಶಪಡಿಸಿಕೊಳ್ಳಬಹುದಾದ. 

೧೩೬೦. ಜನ್ಯ ( ನ) = ಜನರ ಹೇಳಿಕೆ (Rumour ), ಯುದ್ಧ , ( ಜನ್ಯಾ ( ೩ ) = ವಧುವಿನ 
ಗೆಳತಿ, ದಾದಿ). ಜಘನ್ಯ ( ವಿ. ನಿಪ್ಪ ) =ಕಡೆಯವನು, ಅಧಮ . ವಕ್ತವ್ಯ ( ವಿ. ನಿಪ್ಪ )= ನಿಂದಿತ, 
ಅಧೀನ. ಕಲ್ಯ ( ವಿ. ನಿಮ್ಮ ಸಿದ್ದವಾದ, ಆರೋಗ್ಯವುಳ್ಳ , 
- ೧೩೬೧ - ೧೩೬೨. ಅರ್ಥ ( ವಿ. ನಿಪ್ಪು = ತಿಳಿವಳಿಕೆಯುಳ್ಳ, ಅರ್ಥವುಳ್ಳ ಪುಣ್ಯ 
( ನ) = ಸುಂದರ, ಪುಣ್ಯಕರ . ರೂಪ್ಯ ( ನ) = ಪ್ರಶಸ್ತವಾದ ರೂಪವುಳ್ಳ , ಚಿನ್ನ ಬೆಳ್ಳಿಗಳ ನಾಣ್ಯ . 
ವದಾನ್ಯ ( ಪು = ವಾಗಿ , ದಾನಿ, ಮಧ್ಯ ( ನ) =ನ್ಯಾಯವಾದದ್ದು , ನಡು. ಸೌಮ್ಯ ( ನ) = ಸುಂದರ , 
ಸೋಮದೇವತಾಕವಾದ. 

ರಾಂತಗಳು 


೧೩೬೨ - ೧೩೬೩ . ವಾರ ( ಪು) = ಸಮೂಹ, ಸರದಿ. ಸಂಸ್ಕರ ( ಪು) = ಹಾಸಿಗೆ, ಯಜ್ಞ, 
ಗುರು ( ಪು) = ಬೃಹಸ್ಪತಿ, ತಂದೆ, (ಉಪದೇಶಕರ್ತ , ಭಾರವಾದ , ದೊಡ್ಡ), ದ್ವಾಪರ ( ಪು) = 
ಒಂದು ಯುಗ, ಸಂದೇಹ ಪ್ರಕಾರ ( ಪು) = ಭೇದ, ಹೋಲಿಕೆ. ಆಕಾರ ( ಪು) = ಅಭಿಪ್ರಾಯವನ್ನು 
ಸೂಚಿಸುವ ಚೇಷ್ಟೆ, ಆಕೃತಿ. 


೨೭೫ 


0 


೩ . ನಾನಾರ್ಥವರ್ಗ: 
ಕಿಂಶಾರೂ ಧಾನ್ಯಶಶೇಷ ಮರೂ ಧನ್ಯಧರಾಧರೇ | 
ಅದ್ರಯೋ ದ್ರುಮಶೈಲಾರ್ಕಾ: ಸನಾ ಪಯೋಧರೇ || ೧೩೬೪ 
ಧ್ಯಾಂತಾರಿದಾನವಾ ವೃತ್ರಾ : ಬಲಿಹಸ್ತಾಂಶವಃ ಕರಾ : | 
ಪ್ರದರಾ ಭಂಗನಾರೀರುದ್ಘಾಣಾ ಅಸ್ರಾ : ಕಚಾ ಅಪಿ || 

೧೩೬೫ 
- ಅಜಾತಶೃಂಗೋ ಗೌ ಕಾಲೇsಪ್ಯಸ್ಮಶುರ್ನಾ ಚ ತೂಬರೌ | 
ಸ್ವರ್ಣ sಪಿ ರಾಃ ಪರಿಕರಃ ಪರ್ಯಂಕಪರಿವಾರಯೋಃ|| 

೧೩೬೬ 
ಮುಕ್ತಾಶುದ್ಧ ಚ ತಾರಸ್ಸಾ ಚ್ಛಾರೋ ವಾ ಸತು ತ್ರಿಷು | 
ಕರ್ಬುರೇಥ ಪ್ರತಿಜ್ಞಾಜಿಸಂವಿದಾಪತ್ತು ಸಂಗರ: || 

೧೩೬೭ 
ವೇದಭೇದೇ ಗುಪ್ತವಾದೇ ಮಂತ್ರೋ ಮಿತ್ರೋ ರವಾವಪಿ | 
ಮದುಯೂಪಖಂಡೇsಪಿ ಸ್ಟರುರ್ಗುಹೋಪ್ಯವಸ್ಕರಃ|| ೧೩೬೮ 
ಆಡಂಬರಸೂರ್ಯರವೇ ಗಜೇಂದ್ರಾಣಾಂ ಚ ಗರ್ಜಿತೇ | 
ಅಭಿಹಾರೋsಭಿಯೋಗೇ ಚ ಚೌರ್ಯ ಸನ್ನಹನೇಪಿ ಚ || ೧೩೬೯ 

೧೩೬೪ ಕಿಂಶಾರು ( ಪು) = ಧಾನ್ಯದ ಮುಳ್ಳು , ಬಾಣ, ಮರು ( ಪು) = ನಿರ್ಜಲವಾದ ನೆಲ, 
ಬೆಟ್ಟ . ಅದ್ರಿ ( ಪು)= ಮರ, ಬೆಟ್ಟ , ಸೂರ್ಯ , ಪಯೋಧರ ( ಪು)= ಮೊಲೆ, ಮೋಡ. 

೧೩೬೫ . ವೃತ್ರ ( ಪು =ಕತ್ತಲೆ, ಶತ್ರು , ವೃತ್ರನೆಂಬ ಅಸುರ. ಕರ ( ಪು) = ಕಪ್ಪ , ಕೈ , ಕಿರಣ. 
ಪ್ರದರ ( ಪು = ಸೀಳುವಿಕೆ, ಹೆಂಗಸರ ಒಂದು ರೋಗ, ಬಾಣ. ಅಸ್ತ್ರ ( ಪು) = ತಲೆಗೂದಲು, 
( ಅಸ್ತ್ರ ( ನ) = ರಕ್ತ , ಕಣ್ಣೀರು). 

೧೩೬೬ . ತೂಬರ ( ಪು)= ವಯಸ್ಸಾದರೂ ಕೊಂಬು ಹುಟ್ಟದಿರುವ ಎತ್ತು , ವಯಸ್ಸಾ 
ದರೂ ಗಡ್ಡ ಮೀಸೆಗಳು ಹುಟ್ಟದಿರುವವನು. ರೈ ( ಪು)= ಚಿನ್ನ , ( ಹಣ). ಪರಿಕರ ( ಪು)= ಮಂಚ, 
ಪರಿವಾರ . 

೧೩೬೭. ತಾರ ( ಪು) = ಮುತ್ತಿನ ಶುದ್ಧತೆ, (ಶುದ್ದವಾದ ಮುತ್ತು ). ಶಾರ ( ಪು) = ವಾಯು. 
ಶಾರ ( ವಿ. ನಿಪ್ಪ ) = ಚಿತ್ರವರ್ಣವಾದ, ಸಂಗರ ( ಪು) = ಪ್ರತಿಜ್ಞೆ ಯುದ್ದ , ನಿಶ್ಚಯ, ಆಪತ್ತು . 

೧೩೬೮. ಮಂತ್ರ ( ಪು) = ವೇದದ ಒಂದು ಭಾಗ, ರಹಸ್ಯವಾದ ಮಾತು . ಮಿತ್ರ 
( ಪ) =ಸೂರ್ಯ . ಮಿತ್ರ ( ನ) =ಸ್ನೇಹಿತ, ಸ್ವರು ( ಪು) = ಯಜ್ಞ, ಬಾಣ , ಯೂಪಸ್ತಂಭದ 
ತುಂಡು, ಅವಸ್ಕರ ( ಪು) =ಸ್ತ್ರೀಪುರುಷರ ಗುಹ್ಯಾಂಗ, ಮಲ. 

೧೩೬೯ . ಆಡಂಬರ ( ಪು) = ವಾದ್ಯಧ್ವನಿ, ಆನೆಗಳ ಗರ್ಜನೆ, ಅಭಿಹಾರ ( ಪು) = ಮೇಲೆ 
ಬೀಳುವುದು ( ಆಕ್ರಮಣ), ಕಳ್ಳತನ, ಕವಚಾದಿಗಳನ್ನು ಧರಿಸುವುದು. 


೨೭೬ 

ಅಮರಕೋಶ: ೩ 
ಸ್ಯಾಂಗಮೇ ಪರಿವಾರ: ಖಡ್ಗಕೋಶೇ ಪರಿಚ್ಚದೇ | 
ವಿಷ್ಟರೋ ವಿಟಮೀ ದರ್ಧಮುಷ್ಟಿ : ಪೀಠಾದ್ಯಮಾಸನಮ್ || ೧೩೭೦ 
ಬ್ಯಾರಿ ಬ್ಯಾಸ್ಕೆ ಪ್ರತೀಹಾರಃ ಪ್ರತೀಹಾರ್ಯವ್ಯನಂತರೇ | 
ವಿಪುಲೇ ನಕುಲೇ ವಿಷ್ ಬಭ್ರುಸ್ಸಾತ್ ಪಿಂಗಲೇ ತ್ರಿಷು || ೧೩೭೧ 
ಸಾರೋ ಬಲೇ ಸ್ಟಿರಾಂಶ ಚ ನ್ಯಾಯ್ಯ ಕೀಬಂ ವರೇ ತ್ರಿಷು | 
ದುರೋದರೋ ದ್ಯೋತಕಾರೇ ಪಣೇ ಡ್ಯೂತೇ ದುರೋದರಮ್ || ೧೩೭೨ 
ಮಹಾರಷ್ಟೇ ದುರ್ಗಪಥೇ ಕಾಂತಾರಂ ಪುನ್ನಪುಂಸಕಮ್ | 
ಮತ್ಸರೋsನ್ಯಶುಭದ್ವೇಷೇ ತದ್ವತ್‌ಪಣಯೋಮು|| ೧೩೭೩ 
ದೇವಾದ್ವತೇ ವರಃಶ್ರೇಷ್ಠ ತ್ರಿಷುಕೀಬಂ ಮನಾಕ್ಷಿಯೇ | 
ವಂಶಾಂಕುರೇ ಕರೀರೋsಸ್ತ್ರೀ ತರುಭೇದೇ ಘಟೇ ಚ ನಾ || 
ನಾ ಚಮೂಜಘನೇ ಹಸ್ತಸೂತ್ರೆ ಪ್ರತಿಸರೋsಯಾಮ್ | 
ಯಮಾನಿಲೇಂದ್ರಚಂದ್ರಾರ್ಕವಿಷ್ಟು ಸಿಂಹಾಂಶುವಾಜಿಷು || ೧೩೭೫ 


೧೩೭೪ 


೧೩೭೦ . ಪರೀವಾರ ( ಪು) = ಪರಿಜನ, ಕತ್ತಿಯ ಒರೆ, ಉಪಕರಣ, ವಿಷ್ಟರ ( ಪು = ಮರ, 
ಒಂದು ಹಿಡಿ ದರ್ಭೆ, ಪೀಠ. 

೧೩೭೧. ಪ್ರತೀಹಾರ ( ಪು) = ಬಾಗಿಲು, ಬಾಗಿಲುಕಾಯುವವನು. ಪ್ರತೀಹಾರೀ ( ೩ )= 
ಬಾಗಿಲು ಕಾಯುವವನು, ಬಾಗಿಲು ಕಾಯುವವಳು , ಬಭ್ರು ( ಪು) = ವಿಶಾಲ, ಮುಂಗುಸಿ, 
ವಿಷ್ಣು , ಬಭ್ರು ( ವಿ. ನಿಪ್ಪ ) = ಪಿಂಗಳ ವರ್ಣವಾದ, ( ವಿಶಾಲ ಎಂಬ ಅರ್ಥದಲ್ಲಿಯೂ ಈ 
ಶಬ್ಬವು ವಿ. ನಿಪ್ಪವಾಗುತ್ತದೆ). 

೧೩೭೨. ಸಾರ ( ಪು = ಬಲ, ಸ್ಥಿರಾಂಶ ( Essence), ಯುಕ್ತ . ಸಾರ ( ವಿ. ನಿಪ್ಪ ) =ಶ್ರೇಷ್ಠ. 
ದುರೋದರ ( ಪು) =ಜೂಜಾಡುವವನು, ಪಣ, ದುರೋದರ ( ನ) = ಜೂಜು. 

೧೩೭೩ . ಕಾಂತಾರ ( ಪು. ನ) = ದೊಡ್ಡಕಾಡು, ಕಷ್ಟವಾದ ದಾರಿ. ಮತ್ಸರ ( ಪು)= ಹೊಟ್ಟೆ 
ಕಿಚ್ಚು , ಮತ್ಸರ ( ವಿ. ನಿಮ್ಮ = ಹೊಟ್ಟೆ ಕಿಚ್ಚುಳ್ಳವನು, ಕೃಪಣ. 
- ೧೩೭೪ . ವರ ( ಪು) = ದೇವತೆಯಿಂದ ಪಡೆದ ಇಷ್ಟಾರ್ಥ, ವರ ( ವಿ . ನಿಪ್ಪು =ಶ್ರೇಷ್ಠ, 
ಮರ ( ನ) =ಸ್ವಲ್ಪ ಇಷ್ಟವಾದದ್ದು . ಕರೀರ ( ಪು. ನ) = ಬಿದಿರು ಮೊಳಕೆ (ಕಳಲೆ), ಕರೀರ 
( ಪು) = ಒಂದು ಮುಳ್ಳುಗಿಡ, ಗಡಿಗೆ. 

೧೩೭೫ - ೧೩೭೬ . ಪ್ರತಿಸರ ( ಪು)= ಸೈನ್ಯದ ಹಿಂಭಾಗ: ಪ್ರತಿಸರ ( ಪು. ನ) = ಕೈಗೆ 


೩ . ನಾನಾರ್ಥವರ್ಗ : 


೨೭೭ 


ಶುಕಾಹಿಕಪಿಭೇಕೇಷು ಹರಿರ್ನಾ ಕಪಿಲೇ ತ್ರಿಷು | 
ಶರ್ಕರಾ ಕರ್ಪರಾಂಶೇsಪಿ ಯಾತ್ರಾ ಸ್ಯಾದ್ಯಾಪನೇ ಗತೌ || ೧೩೭೬ 
ಇರಾ ಭೂವಾಕ್ಕುರಾಪ್ಪು ಸ್ಮಾತ್ ತಂದ್ರಿ ನಿದ್ರಾಪ್ರಮೀಲಯೋಃ| 
ಧಾತ್ರೀ ಸ್ಯಾದುಪಮಾತಾಪಿ ಕ್ಷಿತಿರಪ್ಯಾಮಲಕ್ಯಪಿ || 

೧೩೭೭ 
ಕುದ್ರಾ ವ್ಯಂಗಾ ನಟೀ ವೇಶ್ಯಾ ಸರಘಾ ಕಂಟಕಾರಿಕಾ | 
ತ್ರಿಷುಕ್ರೂರೇsಧಮೇsಪಿಕ್ಷುದ್ರಂ ಮಾತ್ರಾ ಪರಿಚ್ಛದೇ || ೧೩೭೮ 
ಅಲ್ಲೇ ಚ ಪರಿಮಾಣೇ ಸ್ಯಾನ್ಮಾತ್ರಂ ಕಾರ್ತೃವಧಾರಣೆ 
ಆಲೇಖ್ಯಾಶ್ಚರ್ಯಯೊಶ್ಚಿತಂ ಕಲತ್ರಂ ಶ್ರೇಣಿಭಾರ್ಯಯೋಃ|| ೧೩೭೯ 
ಯೋಗ್ಯಭಾಜನಯೋ ಪಾತ್ರಂ ಪತ್ರಂ ವಾಹನಪಕ್ಷಯೋಃ| 
ನಿದೇಶಗ್ರಂಥಯೋಃಶಾಸ್ತ್ರಂ ಶಸ್ತ್ರಮಾಯುಧಲೋಹಯೋಃ|| ೧೩೮೦ 
ಸ್ಯಾಜ್ವಟಾಂಶುಕಯೋರ್ನೆತ್ರಂಕ್ಷೇತ್ರಂಪಶರೀರಯೋಃ | 
ಮುಖಾಗ್ರೇ ಕ್ರೋಡಹಲಯೋಃಪೋತ್ರಂಗೊತ್ರಂ ತು ನಾಮ್ಮಿ ಚ || ೧೩೮೧ 
ಕಟ್ಟಿಕೊಳ್ಳುವ ದಾರ ( ಕಂಕಣ), ಹರಿ ( ಪು)= ಯಮ , ವಾಯು, ಇಂದ್ರ , ಚಂದ್ರ , ಸೂರ್ಯ , 
ವಿಷ್ಟು , ಸಿಂಹ,ಕಿರಣ , ಕುದುರೆ, ಗಿಳಿ, ಹಾವು, ಕಪಿ, ಕಪ್ಪೆ , ಹರಿ ( ವಿ. ನಿಪ್ಪ ) = ಹೊಂಬಣ್ಣವುಳ್ಳ . 
ಶರ್ಕರಾ( = ಗಡಿಗೆಯ ಚೂರು, ( ಸಕ್ಕರೆ, ಕಲ್ಲು ಹರಳು). ಯಾತ್ರಾ ( ೩ ) = ನಡೆಸುವುದು, 
ನಡೆಯುವುದು . 

೧೩೭೭. ಇರಾ ( =ಭೂಮಿ, ವಾಕ್ಕು , ಹೆಂಡ, ನೀರು ತಂದ್ರೀ (೩ ) = ನಿದ್ರೆ , 
ಬಳಲಿಕೆ . ಧಾತ್ರೀ (೩ ) = ಸಾಕಿದ ತಾಯಿ , ಭೂಮಿ, ನೆಲ್ಲಿ ಗಿಡ. 

೧೩೭೮ - ೧೩೭೯ . ಕ್ಷುದ್ರಾ ( = ಅಂಗಹೀನಳು , ನಟಿ, ಸೂಳೆ, ಜೇನುಹುಳು, 
ಹೆಗ್ಗುಳ್ಳದ ಗಿಡ, ಕ್ಷುದ್ರ ( ವಿ. ನಿಮ್ಮ = ಕ್ರೂರ, ಅಧಮ , ಅಲ್ಪ . ಮಾತ್ರಾ (೩ ) = ಪರಿವಾರ, 
ಸ್ವಲ್ಪ, ಪರಿಮಾಣ, ಮಾತ್ರ ( ನ) ( ಇದು ಯಾವುದಾದರೊಂದು ಶಬ್ದದ ಮುಂದೆ ಮಾತ್ರ 
ಇರುತ್ತದೆ) = ಸಕಲ . ಉದಾ: - ಮನುಷ್ಯಮಾತ್ರಂ ; ಅವಧಾರಣೆ . ಉದಾ: - ವಾಜ್ಞಾತೇಣ 
ಉಪಕುರು. ಚಿತ್ರ ( ನ) = ಚಿತ್ರ , ಆಶ್ಚಯ್ಯ , ಕಲತ್ರ ( ನ) = ನಿತಂಬ, ಹೆಂಡತಿ. 
- ೧೩೮೦. ಪಾತ್ರ ( ನ)= ಯೋಗ್ಯ, ಪಾತ್ರೆ , ಪತ್ರ ( ನ) = ವಾಹನ, ರೆಕ್ಕೆ , ಎಲೆ, ಶಾಸ್ತ್ರ 
( ನ) = ಆಜ್ಞೆ, ಗ್ರಂಥ. ಶಸ್ತ್ರ (ನ) = ಆಯುಧ, ಕಬ್ಬಿಣ. 


1 ಚಿನ್ನ ಎಂಬ ಅರ್ಥದಲ್ಲಿ ಇದು ನಪುಸಂಕವೆಂದು ಮೇದಿನೀ ಕೋಶಾದಿಗಳಿಂದ ತಿಳಿದುಬರುತ್ತದೆ. 


೨೭೮ 


ಅಮರಕೋಶ: ೩ | 


ಸತ್ರಮಾಚ್ಛಾದನೇ ಯಜ್ಞೆ ಸದಾದಾನೇ ವನೇsಪಿ ಚ | 
ಅಜಿರಂ ವಿಷಯೇ ಕಾಯೇsಪ್ಯಂಬರಂಪ್ರೊಮೈ ವಾಸಸಿ || ೧೩೮೨ 
ಚಕ್ರಂ ರಾಷ್ಟೇsಪ್ಯಕ್ಷರಂ ತು ಮೋಕ್ಷೇsಪಿ ಕ್ಷೀರಮಪ್ಪು ಚ | 
ಸ್ವರ್ಣsಪಿ ಭೂರಿಚಂದ್ರ – ದ್ವಾರಮಾತೇsಪಿ ಗೋಪುರಮ್ || ೧೩೮೩ 
ಗುಹಾದಂಭೌ ಗಹ್ವರೇ ದ್ವೇ ರಹೋsತಿಕಮುಪಶ್ವರೀ | 
ಪುರೋsಧಿಕಮುಪರ್ಯಗ್ರಾಣ್ಯಗಾರೀ ನಗರೇ ಪುರಮ್ || ೧೩೮೪ 
ಮಂದಿರಂ ಚಾಥ ರಾಷೋsಸ್ತ್ರೀ ವಿಷಯೇ ಸ್ಯಾದುಪದ್ರವೇ | 
ದರೋsಸ್ತಿಯಾಂ ಭಯೇ ಶ್ರಿ ವಜೋsಸ್ತ್ರೀ ಹೀರಕೇ ಪವೌ || ೧೩೮೫ 
ತಂತ್ರಂ ಪ್ರಧಾನೇ ಸಿದ್ದಾಂತೇ ಸೂತ್ರವಾಯೇ ಪರಿಚ್ಚದೇ || 
ಔಶೀರಂ ಚಾಮರೇ ದಂಡೇsಪ್ಯಶೀರಂ ಶಯನಾಸನೇ || 
ಪುಷ್ಕರಂ ಕರಿಹಸ್ತಾಗ್ರೇ ವಾದ್ಯಭಾಂಡಮುಖೇ ಜಲೇ | 
ವೊಮ್ಮಿ ಖಡ್ಗ ಫಲೇ ಪದ್ಮ ತೀರ್ಥೇಷಧಿವಿಶೇಷಯೋಃ|| ೧೩೮೭ 


೧೩೮೬ 


೧೩೮೧. ನೇತ್ರ ( ನ) = ಬಿಳಲು, ಬಟ್ಟೆ , (ಕಣ್ಣು) ಕ್ಷೇತ್ರ ( ನ) = ಹೆಂಡತಿ, ಶರೀರ, ಪೋತ್ರ 
( ನ) = ಹಂದಿಯ ಮೂಗು, ನೇಗಿಲಿನ ಮೂಗು, ಗೋತ್ರ( ನ) = ಹೆಸರು, (ಕುಲ, ( ಪು) ಬೆಟ್ಟ ). 

೧೩೮೨. ಸತ್ರ ( ನ) = ಆಚ್ಛಾದನ, ಯಜ್ಞ, ಸದಾ ದಾನಮಾಡುವುದು, ಕಾಡು. ಅಜಿರ 
( ನ) = ಶಬ್ದಾದಿ ವಿಷಯ , ದೇಹ, ( ಗಾಳಿ), ಅಂಬರ ( ನ) = ಆಕಾಶ , ವಸ್ತ್ರ , 

೧೩೮೩ . ಚಕ್ರ ( ನ) = ರಾಷ್ಟ್ರ , ( ಗಾಲಿ), ಅಕ್ಷರ ( ನ) =ಮೋಕ್ಷ, ( ಅಕಾರ ಮುಂತಾದ 
ವರ್ಣ), ಕ್ಷೀರ (ನ)=ನೀರು, ( ಹಾಲು), ಭೂರಿ ( ಪ) = ಚಿನ್ನ, (ಬ್ರಹ್ಮ , ವಿಷ್ಣು , ಶಿವ). 
ಭೂರಿ (ವಿ. ನಿಮ್ಮ =ಬಹಳ, ಚಂದ್ರ ( ಪು)= ಚಿನ್ನ, ( ಚಂದ್ರ , ಕರ್ಪೂರ),ಗೋಪುರ 
( ನ) = ಬಾಗಿಲು, ನಗರದ ದಿಡ್ಡಿಬಾಗಿಲು. 

೧೩೮೪ , ಗಹ್ವರ ( ನ) = ಗುಹೆ, ದಂಭ. ಉಪಹ್ವರ ( ನ) = ಏಕಾಂತ , ಸಮೀಪ, ಅಗ್ರ 
( ನ) = ಎದುರು, ಅಧಿಕ, ಮೇಲ್ಗಡೆ. ಪುರ ( ನ) = ಮನೆ, ಪಟ್ಟಣ. 

೧೩೮೫. ಮಂದಿರ ( ನ)= ಮನೆ, ಪಟ್ಟಣ, ರಾಷ್ಟ್ರ ( ಪು. ನ)= ರಾಜ್ಯ , ಉಪದ್ರವ, ದರ 
( ಪು. ನ)= ಹೆದರಿಕೆ , ಬಿಲ . ವಜ್ರ ( ಪು. ನ = ವಜ್ರ , ವಜ್ರಾಯುಧ. 


1 ಇದು ಪುಲ್ಲಿಂಗದಲ್ಲಿಯೂ ಉಂಟು. 


೩ . ನಾನಾರ್ಥವರ್ಗ 


೨೭೯ 


ಅಂತರಮವಕಾಶಾವಧಿಪರಿಧಾನಾಂ ತರ್ಧಿಭೇದತಾದರ್ಥ್ಯ | 
ಛಿದ್ರಾಯವಿನಾಬಹಿರವಸರಮದೈOcತರಾತ್ಮನಿ ಚ || ೧೩೮೮ 
ಮುಸ್ಸೇsಪಿ ಪಿಠರಂ ರಾಜಕಶೇರುಣ್ಯಪಿ ನಾಗರಮ್ | 
ಶಾರ್ವರಂತ್ವಂಧತಮಸೇ ಘಾತುಕೇ ಭೇದ್ಯಲಿಂಗಕಮ್ || 

೧೩೮೯ 
“ ಗೌರೋsರುಣೇ ಸಿತೇ ಪೀತೇ ವ್ರಣಕಾರ್ಯಪ್ಯರುಷ್ಕರ: | 
ಜಠರಃ ಕಠಿನೇsಪಿ ಸ್ಯಾದಧಸ್ಸಾದಪಿ ಚಾಧರಃ || 

೧೩೯೦ 
ಅನಾಕುಲೇsಪಿ ಜೈಕಾಗೊ ವ್ಯಗ್ರೀ ವ್ಯಾಸಕ್ಕೆ ಆಕುಲೇ | 
ಉಪರ್ಯುದೀಚ್ಯಶ್ರೇಷ್ಟೇಷ್ಟಪುರಸ್ಕಾದನುತ್ತರಃ|| 

೧೩೯೧ 
೧೩೮೬ . ತಂತ್ರ ( ನ) = ಪ್ರಧಾನ, ಸಿದ್ದಾಂತ , ನೇಯಿಗೆ ನೇಯುವ ಮಗ್ಗ, ಪರಿವಾರ. 
ಔಶೀರ ( ನ) = ಚಾಮರ,ಕೋಲು, ಔಶೀರ ( ನ = ಮಲಗುವುದು, ಪೀಠ - ಮಂಚ. 

೧೩೮೭. ಪುಷ್ಕರ( ನ) = ಆನೆಸೊಂಡಿಲಿನ ತುದಿ, ಬಾರಿಸುವ ವಾದ್ಯಗಳ ಬಾಯಿ , ನೀರು, 
ಆಕಾಶ, ಕತ್ತಿಯ ಅಲಗುಕತ್ತಿಯ ಒರೆ, ಕಮಲ, ತೀರ್ಥ, ಮೂಲಿಕಾವಿಶೇಷ. 
- ೧೩೮೮. ಅಂತರ ( ನ)= ಅವಕಾಶ , ಅವಧಿ, ಉಡುವ ಬಟ್ಟೆ , ವ್ಯವಧಾನ, ಭೇದ, 
ತಾದರ್ಥ್ಯ ( on account of) : (ಉದಾ: - ಅವೈಮಿಕಾಲ್ಯಾಂತರ ಮಾನುಷ್ಯಸ್ಯ - ರಘು.) 
ರಂಧ್ರ , ತನ್ನದು (ಉದಾ: = ನ ಚೈತದಿಷ್ಟಂ ಮಾತಾ ಮೇ ಯದವೋಚದಂತರಮ್ 
ರಾಮಾ.), ಹೊರತು ( ಅಂತರೇಣ, ಉದಾ: - ಕೃಷ್ಣಮಂತರೇಣ ನ ಸುಖಮ್), ಹೊರಗಡೆ, 
ಉದಾ: ಅಂತರೇ ಗೃಹಾಃ, ಸಮಯ (ಉದಾ : ಅತ್ರಾಂತರೇ ), ನಡುವೆ, ಪರಮಾತ್ಮ . 

೧೩೮೯ . ಪಿಠರ ( ನ) = ತುಂಗೆಗೆಡ್ಡೆ , (ಮಡಕೆ ), ನಾಗರ ( ನ) = ಒಂದು ಜಾತಿಯ ಗೆಡ್ಡೆ , 
(ಶುಂಠಿ). ಶಾರ್ವರ ( ನ)= ಕಗ್ಗತ್ತಲೆ. ಶಾರ್ವರ ( ವಿ. ನಿಪ್ಪ ) = ಘಾತುಕ. 

೧೩೯೦ . ಗೌರ ( ವಿ . ನಿಮ್ಮ ಸ್ತ್ರೀ ಗೌರೀ ) = ಕೆಂಪಾದ , ಬಿಳುಪಾದ, ಹಳದಿಯಾದ. 
ಆರುಷ್ಕರ ( ಪು) = ಗಾಯವನ್ನು ಮಾಡುವ, ಗೇರು ( Marking Nut), ಜಠರ 
( ಪು) = ಕಠಿಣವಾದ, (ಹೊಟ್ಟೆ), ಅಧರ ( ಪು) = ಕೆಳಗಿರುವ, ( ಕೆಳದುಟಿ). 

೧೩೯೧ - ೧೩೯೨. ಏಕಾಗ್ರ ( ಪು) =ಕದಲದಿರುವ, ( ಸಾವಧಾನ). ವ್ಯಗ್ರ ( ಪು) = ವ್ಯಾಕುಲ, 


1 ಮೂಲದಲ್ಲಿ ಪುಲ್ಲಿಂಗವಾಗಿ ಪ್ರಯೋಗಿಸಿದ್ದರೂ ಇದು ವಿ .. ನಿಷ್ಟವೇ . ಅರುಷ್ಕರ ಎಂಬುದೂ 
ಹಾಗೆಯೇ : - ಸೀ . ಅರುಷ್ಕರೀ . ( ಗೇರು ಎಂಬ ಅರ್ಥದಲ್ಲಿ ಪುಲ್ಲಿಂಗ). ಇದೇ ರೀತಿಯಲ್ಲಿ ವಿಶೇಷಣ 
ರೂಪವಾದ ಶಬ್ದಗಳು ವಿ. ನಿಮ್ಮ ಗಳಾಗಿ ತ್ರಿಲಿಂಗಗಳಾಗುತ್ತವೆ. 


೨೮೦ 

ಅಮರಕೋಶ: ೩ 
ಏಷಾಂ ವಿಪರ್ಯಯೇ ಶ್ರೇಷ್ಠ ದೂರಾನಾತ್ರೋತ್ತಮಾಃ ಪರಾಃ | 
ಸ್ವಾದುಪ್ರಿಯೌ ಚ ಮಧು‌ ಕ್ರೂ‌ ಕಠಿನನಿರ್ದಯ್ || ೧೩೯೨ 
ಉದಾರೋ ದಾತೃಮಹತೋರಿತರಸ್ಯನ್ಯನೀಚಯೋಃ| 
ಮಂದಸ್ವಚ್ಚಂದಯೋಃಸೈರಶುಭಮುದ್ದೀಪ್ತಶುಕಯೋಃ|| ೧೩೯೩ 

- ಇತಿ ರಾಂತಾಃ 
ಚೂಡಾ ಕಿರೀಟಂಕೇಶಾಶ್ಯ ಸಂಯತಾ ಮೌಲಯಸ್ತ್ರಯಃ| 
ದ್ರುಮಪ್ರಭೇದಮಾತಂಗಕಾಂಡ ಪುಷ್ಪಾಣಿಪೀಲವಃ || 

೧೩೯೪ 
ಕೃತಾಂತಾನೇಹಸೋ ಕಾಲಶ್ಚತುರ್ಥsಪಿ ಯುಗೇ ಕಲಿ: | 
ಸ್ಯಾತುರಂಗೇsಪಿ ಕಮಲಃ ಪ್ರಾವಾರೇsಪಿ ಚ ಕಂಬಲಃ|| ೧೩೯೫ 
ಕರೋಪಹಾರಯೋ : ಪುಂಸಿ ಬಲಿ: ಪ್ರಾಣ್ಯಂಗಜೇ ಯಾಮ್ | 
ಸೌಲ್ಯಸಾಮರ್ಥ್ಯಸೈನೈಷುಬಲಂ ನಾ ಕಾಕಸೀರಿಹೋ : || 

೧೩೯೬ 
(ತ್ವರಪಡುವ), ಉತ್ತರ ( ಪು) = ಮೇಲಿರುವ, ಉತ್ತರದಿಕ್ಕಿನ, ಶ್ರೇಷ್ಠ. ಅನುತ್ತರ( ಪು) = ಕೆಳಗಿ 
ರುವ, ಉತ್ತರದಿಕ್ಕಿಗೆ ಸೇರದ, ಶ್ರೇಷ್ಠವಲ್ಲದ, ಪರ ( ಪು = ದೂರ, ಅನ್ಯ , ಉತ್ತಮ. ಮಧುರ 
( ಪು) = ರುಚಿಕರ, ಪ್ರಿಯ, ಕ್ರೂರ( ಪು = ಕಠಿನ , ದಯಾಹೀನ. 

೧೩೯೩ . ಉದಾರ ( ಪು) = ದಾನಿ, ದೊಡ್ಡದು. ಇತರ ( ಪು) = ಅನ್ಯ , ನೀಚ, ಸೈರ 
( ಪು =ಸೋಮಾರಿ, ಶ್ವೇಚ್ಛೆಯಿಂದ ನಡೆಯುವ ಶುಭ್ರ ( ಪು = ಬೆಳಗುವ, ಬಿಳುಪಾದ. 

ಲಾಂತಗಳು 
೧೩೪, ಮೌಲಿ ( ಪು) = ಜುಟ್ಟು , ಲಾಂತಗಳು ಕಿರೀಟ, ಜಟೆ. ಪೀಲು ( ಪು) = ಒಂದು 
ಜಾತಿಯ ಗಿಡ, ಆನೆ, ಬಾಣ, ಹೂ ( ಪರಮಾಣು). 

೧೩೯೫. ಕಾಲ ( ಪು) = ಯಮ , ಸಮಯ, ಕಲಿ ( ಪು) = ನಾಲ್ಕನೆಯ ಯುಗ, ಜಗಳ) 
ಕಮಲ, ( ಪು) = ಜಿಂಕೆ. (ಕಮಲ ( ನ) = ನೀರು, ತಾವರೆ), ಕಂಬಲ ( ಪು) = ಕಂಬಳಿ, ( ಅಂಗವಸ್ತ್ರ ) . 

೧೩೯೬ . ಬಲಿ ( ಪು) = ಕಪ್ಪ ( ಕಂದಾಯ ), ಪೂಜಾಸಾಮಗ್ರಿ , ಬಲಿ ( ವಲಿ) ( = 
ಚರ್ಮದ ಸುಕ್ಕು , ಬಲ ( ನ) = ದಪ್ಪವಾಗಿರುವಿಕೆ, ಶೌರ್ಯ , ಸೈನ್ಯ , ಬಲ ( ಪು) = ಕಾಗೆ, 
ಬಲರಾಮ . . 

1 ಇದು ಸ್ತ್ರೀಲಿಂಗದಲ್ಲಿ ವ್ಯಾಲೀ ಎಂದು ಈಕಾರಾಂತವಾಗಿರುತ್ತದೆ. 


೩ . ನಾನಾರ್ಥವರ್ಗ: 


೨೮೧ 


ವಾತೂಲ: ಪುಂಸಿ ವಾತ್ಯಾಯಾಮಪಿ ವಾತಾಸಹೇ ತ್ರಿಷು | 
ಭೇದ್ಯಲಿಂಗಶೃಈ ವ್ಯಾಲ: ಪುಂಸಿ ಶ್ಲಾಪದಸರ್ಪಯೋಃ|| ೧೩೯೭ 
ಮಲೋsಸ್ತ್ರೀ ಪಾಪವಿಟ್ಟಚ್ಛಾನ್ಯ ಶೂಲಂ ರುಗಾಯುಧಮ್ | 
ಶಂಕಾವಪಿ ದ್ವಯೋ ಕೀಲಃ ಪಾಲಿ: ಶ್ರಂಕಪಂಕ್ತಿಷು || ೧೩೯೮ 
ಕಲಾ ಶಿಳ್ಳೇ ಕಾಲಭೇದೇsಪ್ಯಾಲೀ ಸಖ್ಯಾವಲೀ ಅಪಿ | 
ಅಬ್ಬಂಬುವಿಕೃತ ವೇಲಾ ಕಾಲಮರ್ಯಾದಯೋರಪಿ || ೧೩೯೯ 
ಬಹುಲಾಃಕೃತ್ತಿಕಾ ಗಾವೋ ಬಹುಲೋs ಶಿ ತ್ರಿಷು | 
ಲೀಲಾ ವಿಲಾಸಕ್ರಿಯಯೋರುಪಲಾ ಶರ್ಕರಾಪಿ ಚ || 

೧೪೦೦ 
ಶೋಣಿತೇಂಭಸಿ ಕೀಲಾಲಂ ಮೂಲಮಾದ್ಯ ಶಿಫಾಭಯೋಃ | 
ಜಾಲಂ ಸಮೂಹ ಆನಾಯೋ ಗವಾಕ್ಷಕಾರಕಾವಪಿ || 

೧೪೦೧ 
ಶೀಲಂಸ್ವಭಾವೇ ಸದ್ಯ ಸಸ್ಯ ಹೇತುಕೃತೇ ಫಲಮ್ | 
ಛದಿರ್ನೆತ್ರರುಜೋಃಕೀಬಂಸಮೂಹ ಪಟಲಂ ನ ನಾ || ೧೪೦೨ 

೧೩೯೭. ವಾತೂಲ ( ಪು) = ಬಿರುಗಾಳಿ, ವಾತೂಲ ( ವಿ . ನಿಪ್ಪ ) = ಗಾಳಿಯನ್ನು 
ಸಹಿಸಲಾರದ, ವ್ಯಾಲ ( ವಿ. ನಿಪ್ಪ ) = ದುಷ್ಟ , ವ್ಯಾಲ ( ಪು) =ಕ್ರೂರಮೃಗ, ಸರ್ಪ, ( ದುಷ್ಟಗಜ ). 
- ೧೩೯೮, ಮಲ ( ಪು. ನ) = ಪಾಪ, ಅಮೇಧ್ಯ, ಕಿಟ್ಟ ( ಗಸಿ), ಶೂಲ ( ಪು. ನ) = ಒಂದು 
ರೋಗ, ಒಂದು ಆಯುಧ, ಕೀಲ ( ಪು. ಸ್ತ್ರೀ )= ಗೂಟ, ( ಜ್ವಾಲೆ), ಪಾಲಿ ( ಸ್ತ್ರೀ ) = ಅಂಚು, 
ಚಿಹ್ನೆ , ಸಾಲು. 

೧೩೯೯ . ಕಲಾ ( ೩ )=ಶಿಲ್ಪ (ಕೈಗೆಲಸ),ಕಾಲವಿಶೇಷ, (ಒಂದು ವಸ್ತುವಿನ ಹದಿನಾರನೆ 
ಒಂದು ಭಾಗ.) ಆಲೀ ( >= ಸಖಿ , ಸಾಲು, (ರೇಖೆ, ಸೇತುವೆ). ವೇಲಾ( ಸ್ತ್ರೀ ) = ಸಮುದ್ರದ 
ನೀರು ಉಕ್ಕುವುದು, ಕಾಲ, ಎಲ್ಲೆ . 
- ೧೪೦೦ . ಬಹುಲಾ( ಸ್ತ್ರೀ ) =ಕೃತ್ತಿಕಾನಕ್ಷತ್ರ , ಹಸು, ಬಹುಲ ( ಪು)= ಅಗ್ನಿ , ಬಹುಲ ( ವಿ. 
ನಿಪ್ಪ )= ಕಪ್ಪಾದ, ಲೀಲಾ ( = ವಿಲಾಸ, ಕ್ರಿಯೆ, ಉಪಲಾ ( ಸ್ತ್ರೀ )=ಕಲ್ಲು ಹರಳು, 
(ಕಲ್ಲುಸಕ್ಕರೆ). 

೧೪೦೧. ಕೀಲಾಲ ( ನ) = ರಕ್ತ , ನೀರು, ಮೂಲ ( ನ) = ಮೊದಲನೆಯದು, ಬಿಳಿಲು, 
ಒಂದು ನಕ್ಷತ್ರ, ( ಬೇರು). ಜಾಲ ( ನ) = ಸಮೂಹ, ಬಲೆ, ಕಿಟಕಿ, ಮೊಗ್ಗು. 

೧೪೦೨. ಶೀಲ ( ನ) =ಸ್ವಭಾವ, ಒಳ್ಳೆಯ ನಡತೆ, ಫಲ ( ನ) = ಹಣ್ಣು ಅಥವಾ ಧಾನ್ಯಾದಿ 


೨೮೨ 


ಅಮರಕೋಶ:- ೩ 
ಅಧಸ್ಸರೂಪಯೋರ ತಲಂ ಸ್ಯಾಚ್ಛಾಮಿಷ ಪಲಮ್ || 
ಔರ್ವಾನಲೇsಪಿ ಪಾತಾಲಂ ಚೇಲಂ ವಸ್ರೇsಧಮೇ ತ್ರಿಷು|| ೧೪೦೩ 
ಕುಕೂಲಂ ಶಂಕುಭಿಃಕೀರ್ಣೆ ಶ್ವಿ ನಾ ತು ತುಷಾನಲೇ | 
ನಿರ್ಣಿತೇ ಕೇವಲಮಿತಿ ತ್ರಿಲಿಂಗಂ ತೈಕಕೃತ್ಯೋಃ || 

೧೪೦೪ 
ಪರ್ಯಾಪ್ತಿಕ್ಷೇಮಪುಣ್ಯಷು ಕುಶಲಂ ಶಿಕ್ಷಿತೇ ತ್ರಿಷು | | 
ಪ್ರವಾಲಮಂಕುರೇsಪ್ಯ ತ್ರಿಷುಸ್ಕೂಲಂಜಡೇsಪಿ ಚ || ೧೪೦೫ 
ಕರಾಲೋ ದಂತುರೇ ತುಂಗೇ ಚಾರೌ ದಕ್ಷೇ ಚ ಪೇಶಲಃ | 
ಮೂರ್ಖsರ್ಭಕೇsಪಿ ಬಾಲಸ್ಪಾಲ್ಗೊಲಶ್ಚಲಸತೃಷ್ಟಯೋಃ|| ೧೪೦೬ 

- ಇತಿ ಲಾಂತಾಃ 
( A Produce ), ಕಾರಣದಿಂದ ಜನಿಸಿದ್ದು , ಪಟಲ ( ನ) = ಮನೆಹೊದಿಕೆ ( ಚಾವಣಿ), 
ಕಣ್ಣುಪರೆಯೆಂಬ ರೋಗ, ಪಟಲ, ( ನ. ಸ್ತ್ರೀ - ಪಟಲಿ )= ಸಮೂಹ. 

೧೪೦೩ . ತಲ ( ನ) = ಕೆಳಭಾಗ, ಸ್ವರೂಪ( ಮೇಲ್ಮ ). ಉದಾ - ಪರಿತಃ ಪರಿಷ್ಕತತಲಾಂ 
ತರುಭಿಃ ಕಿರಾ, ೬ - ೧೭. ಪಲ ( ನ) = ಮಾಂಸ, (ಒಂದು ತೂಕ), ಪಾತಾಲ ( ನ) = ಬಡಬಾಗ್ನಿ , 
( ಪಾತಾಳ), ಚೇಲ ( ನ) = ಬಟ್ಟೆ . ಚೇಲ ( ವಿ. ನಿಮ್ಮ )=ಕೀಳಾದ. 

೧೪೦೪ . ಕುಕೂಲ ( ನ) = ಸುತ್ತಲೂ ಗೂಟಗಳನ್ನು ನೆಟ್ಟಿರುವ ಗುಳಿ, ಕುಕೂಲ 
( ಪು) = ಹೊಟ್ಟಿನಲ್ಲಿ ಹಾಕಿದ ಬೆಂಕಿ, ಕೇವಲ ( ನ) = ನಿರ್ಣಯ ( ಅವಧಾರಣೆ.) ಉದಾ: 
“ಕ್ರಿಯಾಕೇವಲಮುತ್ತರಮ್ ಮಾಘ ,೨೨೨. ಕೇವಲ ( ವಿ. ನಿಪ್ಪ ) = ಒಂದು ( ಒಂಟಿ). 
ಸಮಸ್ತ , ಉದಾ - ಕೇನಕೇವಲಃ ಪುರಾಣಮೂರ್ತಮ್ರಹಿಮಾವಗಮ್ಯತೇ - ಮಾಘ 
೧ - ೩೫. 

೧೪೦೫, ಕುಶಲ ( ನ) = ಸಾಮರ್ಥ್ಯ, ಕ್ಷೇಮ, ಪುಣ್ಯ , ಕುಶಲ ( ವಿ. ನಿಮ್ಮ ) = ಜಾಣ . 
ಪ್ರವಾಲ ( ಪು. ನ) = ಮೊಳಕೆ , ( ಚಿಗುರು, ಹವಳ), ಪ್ರವಾಲ ( ವಿ. ನಿಮ್ಮ ) = ದಪ್ಪವಾದ, 
ಬುದ್ದಿಯಿಲ್ಲದ. 

೧೪೦೬. ಕರಾಲ ( ಪು = ಹಳ್ಳತಿಟ್ಟಾದ, ಎತ್ತರವಾದ, (ಭೀಕರವಾದ). ಪೇಶಲ ( ಪು) = 
ಸುಂದರ , ದಕ್ಷ , ಬಾಲ ( ಪು) =ಮೂರ್ಖ , ಹುಡುಗ.ಲೋಲ( ಪು) = ಚಂಚಲ, ಆಸೆಯುಳ್ಳವ. 


೩ . ನಾನಾರ್ಥವರ್ಗ 


೨೮೩ 


ದವದಾದೌ ವನಾರಣ್ಯವನ್ನೀ ಜನ್ಮ ಹರೇ ಭವ || 
ಮಂತ್ರೀ ಸಹಾಯಸ್ಸಚಿವ ಪತಿಶಾಖಿನರಾ ಧವಾಃ || 

೧೪೦೭ 
ಅವಯಶೈಲಮೇಷಾರ್ಕಾ ಆಜ್ಞಾಹ್ಯಾನಾಧ್ವರಾ ಹವಾಃ| 
ಭಾವಸ್ಸಾಸ್ವಭಾವಾಭಿಪ್ರಾಯಚೇಷ್ಟಾ ತ್ಮಜನ್ಮಸು || 

೧೪೦೮ 
ಸ್ಯಾದುತ್ಪಾದೇ ಫಲೇ ಪುಷ್ಪ ಪ್ರಸವೋ ಗರ್ಭಮೋಚನೇ | 
ಅವಿಶ್ವಾಸೇsಪಕ್ಕವೇsಪಿ ನಿಕೃತಾವಪಿ ನಿಹ್ನವ: || 

೧೪೦೯ 
ಉತೈಕಾಮರ್ಷಯೋರಿಚ್ಚಾಪ್ರಸವೇ ಮಹ ಉತ್ಸವಃ| 
ಅನುಭಾವಃ ಪ್ರಭಾವೇ ಚ ಸತಾಂ ಚ ಮತಿನಿಶ್ಚಯೇ || 

೧೪೧೦ 
ಸ್ಯಾಪ್ಟನ್ಮಹೇತುಃಪ್ರಭವಃ ಸ್ನಾನಂ ಚಾದ್ಯೋಪಲಬ್ದಯೇ | 
ಶೂದ್ರಾಯಾಂ ವಿಪ್ರತನಯೇ ಶಸ್ತ್ರ ಪಾರಶವೋ ಮತಃ|| ೧೪೧೧ 
ಧ್ರುವೋ ಭಭೇದೇ ಕೀಬಂ ತು ನಿಶ್ಚಿತೇ ಶಾಶ್ವತೇ ತ್ರಿಷು | 
ನ್ಯೂ ಜ್ಞಾತಾವಾತ್ಮನಿ ಸ್ವಂತಿಷ್ಟಾತ್ಮಿಯೇ ಸ್ಫೋsಸ್ತಿಯಾಂ ಧನೇ || ೧೪೧೨ 

ವಾಂತಗಳು 
೧೪೦೭ . ದವ , ದಾವ ( ಪು) = ಅಡವಿ, ಕಾಳಿ ಚ್ಚು . ಭವ ( ನ) = ಹುಟ್ಟು , ಶಿವ, ಸಚಿವ 
( ಪು = ಮಂತ್ರಿ , ಸಹಾಯಕ, ಧವ ( ಪು) = ಗಂಡ, ಒಂದು ಮರ, ಗಂಡಸು . 
- ೧೪೦೮. ಅವಿ ( ಪು) = ಬೆಟ್ಟ , ಕುರಿ,ಸೂರ್ಯ . ಹವ ( ಪು) = ಆಜ್ಞೆ ಆಹ್ವಾನ, ಯಾಗ. 
ಭಾವ ( ಪು)= ಇರುವಿಕೆ, ಸ್ವಭಾವ, ಅಭಿಪ್ರಾಯ , ಚೇಷ್ಟೆ , ಆತ್ಮ , ಉತ್ಪತ್ತಿ . 

೧೪೦೯ . ಪ್ರಸವ ( ಪು)= ಉತ್ಪತ್ತಿ, ಹಣ್ಣು , ಹೂ , ಹಡೆಯುವುದು, ನಿಹವ ( ಪು)= 
ಅವಿಶ್ವಾಸ, ಅಲ್ಲಗಳೆಯುವುದು , ತಿರಸ್ಕಾರ. 

೧೪೧೦ . ಉತ್ಸವ ( ಪು) =ಉದ್ರೇಕ, ಕೋಪ, ಇಚ್ಛೆಯ ಉದಯ , ಹಬ್ಬ . ಅನುಭಾವ 
( ಪು)= ಪ್ರಭಾವ, ಸಜ್ಜನರ ನಿಶ್ಚಯ. 

೧೪೧೧ . ಪ್ರಭವ ( ಪು) = ಜನನಕಾರಣ, ಮೊದಲು ಉಪಲಬ್ಬವಾಗುವ ಸ್ಥಳ. ಉದಾ: 
ಹಿಮವಾನ್ ಗಂಗಾಯಾಃ ಪ್ರಭವಃ, ಪಾರಶವ ( ಪು ) =ಶೂದ್ರಯಲ್ಲಿ ಬ್ರಾಹ್ಮಣನಿಂದ 
ಹುಟ್ಟಿದವನು, ಕೊಡಲಿ . 

೧೪೧೨. ಧ್ರುವ ( ಪು) = ಒಂದು ನಕ್ಷತ್ರ, ಧ್ರುವ ( ನ) = ನಿಶ್ಚಯವಾದದ್ದು . ಧ್ರುವ ( ವಿ . 
ನಿಪ್ಪ ) = ಶಾಶ್ವತ, ಸ್ವ ( ಪು ) = ಬಂಧು , ತಾನು, ಸ್ವ ( ವಿ. ನಿಪ್ಪ ) = ತನ್ನದು. ಸ್ವ ( ಪು. ನ) = ಹಣ. 


೨೮೪ 


ಅಮರಕೋಶಃ ೩ 


೧೪೧೩ 


೧೪೧೪ 


ಸೀಕಟೀವಬಂಧೇsಪಿ ನೀವೀ ಪರಿಪಣೇsಪಿ ಚ | 
ಶಿವಾ ಗೌರೀಫೇರವಯೋರ್ಧ್ವಂದ್ಯಂ ಕಲಹಯುನ್ಮಯೋಃ|| 
ದ್ರವ್ಯಾಸುವ್ಯವಸಾಯೇಷು ಸತ್ಯಮ ತು ಜಂತುಷು | 
ಕೀಬಂ ನಪುಂಸಕೇ ಷಂಡೇ ವಾಚ್ಯಲಿಂಗಮವಿಕ್ರಮೇ || 

ಇತಿ ವಾಂತಾಃ | 
ದೌ ವಿಶೌ ವೈಶ್ಯಮನುಜೇ ದೈ ಚಾರಾಭಿಮ‌ ಸ್ಪಶೌ | 

ರಾಶೀ ಪುಂಜಮೇಷಾದ್ ದೌ ವಂಶೌ ಕುಲಮಸ್ಕರೌ || 
ರಹಃಪ್ರಕಾಶ್‌ ವೀಕಾಶ್‌ ನಿರ್ವಶೋ ಧೃತಿಭೋಗ :| | 
ಕೃತಾಂತೇ ಪುಂಸಿ ಕೀನಾಶಃ ಕುದ್ರಕರ್ಷಕಯೋಮು 
|| 
ಪದೇ ಲಕ್ಷ್ಮಿ ನಿಮಿತ್ತೇsಪದೇಶಸ್ಮಾತ್ ಕುಶಮಪ್ಪು ಚ | 
ದಶಾವಸ್ಕಾನೇಕವಿಧಾಪ್ಯಾಶಾ ತೃಷ್ಟಾಪಿ ಚಾಯತಾ || 


೧೪೧೫ 


೧೪೧೬ 


೧೪೧೭ 


೧೪೧೩ . ನೀವೀ ( = ಹೆಂಗಸರು ಉಟ್ಟಿರುವ ಸೀರೆಯ ಗಂಟು. ಜೂಜಿನಲ್ಲಿ 
ಪಂದ್ಯವಾಗಿಟ್ಟಿರುವ ವಸ್ತು . ಶಿವಾ (೩ )= ಪಾರ್ವತಿ, ನರಿ , ದ್ವಂದ್ವ (ನ)= ಜಗಳ, ಜೊತೆ. 
- ೧೪೧೪ , ಸತ್ಯ ( ನ) = ದ್ರವ್ಯ, ಪ್ರಾಣ, ಉದ್ಯೋಗ, ಸತ್ಯ ( ಪು. ನ) = ಪ್ರಾಣಿ. ಕೀಬ 
(ಕ್ಲೀವ) ( ನ) = ನಪುಂಸಕ, ಕೀಬ ( ವಿ. ನಿಪ್ಪ )= ಹೇಡಿ. 

- ಶಾಂತಗಳು 
೧೪೧೫ . ವಿಶ್ ( ಪ) = ವೈಶ್ಯ , ಮನುಷ್ಯ , ಸ್ಪಶ ( ಪು)= ಗೂಢಚಾರ , ಯುದ್ಧ . ರಾಶಿ 
( ಪ) = ಸಮೂಹ, ಮೇಷಾದಿ ರಾಶಿ . ವಂಶ ( ಪು) = ಕುಲ, ಬಿದಿರು. 

೧೪೧೬ . ವೀಕಾಶ ( ಪು) = ಏಕಾಂತಸ್ಥಳ, ಪ್ರಕಾಶವಾದ, ನಿರ್ವಶ ( ಪು) = ಸಂಬಳ, ಭೋಗ. 
ಕೀನಾಶ ( ಪು)= ಯಮ, ಕೀನಾಶ (ವಿ. ನಿಮ್ಮ =ನೀಚ, ಕೃಷಿವಲ . 

೧೪೧೭ . ಅಪದೇಶ ( ಪು) = ಸ್ಥಾನ, ಗುರಿ, ನಿಮಿತ್ತ ( ನವ), ಕುಶ ( ನ) = ನೀರು, ( ಕುಶ 
( ಪು) = ದರ್ಭೆ), ದಶಾ ( = ನಾನಾಬಗೆಯ ಪರಿಸ್ಥಿತಿ, ( ಬತ್ತಿ , ಬಟ್ಟೆಯ ಅಂಚು). ಆಶಾ 
(ಶ್ರೀ ) = ಆಸೆ, ( ದಿಕ್ಕು ). 


೩ . ನಾನಾರ್ಥವರ್ಗ : 


೨೮೫ 


೧೪೧೮ 


ವಶಾ ಸ್ತ್ರೀ ಕರಿಣೀ ಚಸ್ಯಾಗ್ರಾ ನೇ ಜ್ಞಾತರಿ ತ್ರಿಷು | 
ಸ್ಯಾತ್ ಕರ್ಕಶಸ್ಸಾಹಸಿಕಃ ಕಠೋರಮಸೃಣಾವಪಿ | | 
ಪ್ರಕಾಶೋsತಿಪ್ರಸಿದ್ದೇsಪಿ ಶಿಶಾವಷ್ಟೇ ಚ ಬಾಲಿಶಃ | 
ಕೋಶೋsಸ್ತ್ರೀ ಕುದ್ಮಲೇ ಖಡ್ಡಪಿಧಾನೇsರ್ಧೇಘದಿವ್ಯಯೋಃ|| 


೧೪೧೯ 


ಇತಿ ಶಾಂತಾಃ 
ಸುರಮಾವನಿಮಿಷ ಪುರುಷಾವಾತ್ಮಮಾನವೇ | | 
ಕಾಕಮಾತೃಗೌ ಥ್ಯಾಂಕ್ಸ್ ಕಕ್ಷ ತು ತೃಣವಿರುಧೆ || ೧೪೨೦ 
ಅಭೀಷುಃಪ್ರಗ್ರಹೇ ರಶ್ಮಿ ಪೈಷಃಪ್ರೇಷಣಮರ್ದನೇ ! 
ಪಕ್ಷಸ್ಸಹಾಯೇsಪ್ಪುಷ್ಠಿಷಂ ಶಿರೋವೇಷ್ಟ ಕಿರೀಟಯೋಃ|| ೧೪೨೧ 
ಶುಕ್ರಲೇ ಮೂಷಿಕೇ ಶ್ರೇಷ್ಠ ಸುಕೃತೇ ವೃಷಭ ವೃಷಃ| 
ದ್ರೂತೇsಕ್ಷೇ ಶಾರಿಫಲಕೇsಪ್ಯಾಕರ್ಷೆಂಥಾಕ್ಷಮಿಂದ್ರಿಯೇ || ೧೪೨೨ 
ನಾ ದೂತಾಂಗೇ ಕರ್ಷ ಚಕ್ರೇ ವ್ಯವಹಾರೇ ಕಲಿದ್ರುಮೇ | 

೧೪೧೮. ವಶಾ (೩ ) = ಹೆಂಗಸು, ಹೆಣ್ಣಾನೆ, ( ಹಸು, ಬಂಜೆ), ದೃಶ್ ( ೩ ) = ಜ್ಞಾನ, 
ದೃಶ್ ( ವಿ. ನಿಪ್ಪ ) = ತಿಳಿಯುವವನು, (ನೋಡುವವನು). ಕರ್ಕಶ ( ಪು) = ಸಾಹಸಿ , ಕ್ರೂರ, ಒರಟು. * 

೧೪೧೯ . ಪ್ರಕಾಶ ( ಪು) = ವಿಖ್ಯಾತ, ( ಬಿಸಿಲು ), ಬಾಲಿಶ ( ಪು) = ಶಿಶು , ಮೂಢ, ಕೋಶ 
- ( ಪು .ನ)= ಮೊಗ್ಗು, ಒರೆ, ಬೊಕ್ಕಸ, ದಿವ್ಯವಾದ ಆನಂದಮಯಾದಿ ಕೋಶ. 

ಷಾಂತಗಳು 
೧೪೨೦ . ಅನಿಮಿಷ ( ಪು) = ದೇವತೆ, ಮೀನು, ಪುರುಷ ( ಪು)= ಆತ್ಮ , ಮನುಷ್ಯ . ಧ್ವಾಂಕ್ಷ 
( ಪು) = ಕಾಗೆ, ಮೀನನ್ನು ತಿನ್ನುವ ಪಕ್ಷಿ ( ಬಕಪಕ್ಷಿ ), ಕಕ್ಷ ( ಪು) = ಒಣಹುಲ್ಲು , ಬಳ್ಳಿ , ( ಪೊದೆ). 

೧೪೨೧. ಅಭೀಷು ( ಪು) = ಹಗ್ಗ , ಕಿರಣ, ಪ್ರೆಷ( ಪು) = ಕಳಿಸುವುದು , ಮರ್ದನ . ಪಕ್ಷ 
( ಪು) = ಸಹಾಯಕ, ( ರಕ್ಕೆ ). ಉಷ್ಟ್ರೀಷ ( ನ) = ರುಮಾಲು, ಕಿರೀಟ. 

೧೪೨೨ - ೧೪೨೩ . ವೃಷ ( ಪು) =ವೀರ್ಯವರ್ಧಕ, ಇಲಿ, ಶ್ರೇಷ್ಠ, ಪುಣ್ಯ , ಎತ್ತು . 
ಆಕರ್ಷ ( ಪು)=ಜೂಜು, ಪಗಡೆದಾಳ, ಜೂಜಾಡುವ ಹಲಗೆ. ಅಕ್ಷ ( ನ) = ಇಂದ್ರಿಯ. ಅಕ್ಷ 
( ಪು) = ಪಗಡೆದಾಳ, ಒಂದು ತೂಕ, ರಥದ ಗಾಲಿ, ಆಯವ್ಯಯಗಳ ವ್ಯವಹಾರ, ತಾರೆಮರ, 
(ರಥಧ ಅಚ್ಚು ), ಕರ್ಪೂ ( ಸ್ತ್ರೀ ) = ಜೀವಿಕೆ, ಬೆರಣಿಯ ಬೆಂಕಿ, ಹೊಳೆ (ಕಾಲುವೆ). 


೨೮೬ 


ಅಮರಕೋಶಃ- ೩ 


. 


೧೪೨೩ 


೧೪೨೪ 


ಕರ್ಷವರ್ಾರ್ತಾ ಕರೀಷಾಗ್ನಿ : ಕರ್ಪೂ: ಕುಲ್ಯಾಭಿಧಾಯಿನೀ || 
ಪುಂಭಾವೇ ತಯಾಯಾಂ ಚ ಪೌರುಷಂ ವಿಷಮಪ್ಪ ಚ | 
ಉಪಾದಾನೇsಪ್ಯಾಮಿಷಂ ಸ್ಮಾದಪರಾಧೇsಪಿ ಕಿಲ್ಪಿಷಮ್ || 
ಸ್ಯಾದ್ದಷ್ಟೇ ಲೋಕಧಾತ್ವಂಶೇ ವತ್ಸರೇ ವರ್ಷಮಯಾಮ್ | 
ಪ್ರೇಕ್ಷಾ ನೃತ್ಯೇಕ್ಷಣಂ ಪ್ರಜ್ಞಾ ಭಿಕ್ಷಾ ಸೇವಾರ್ಥನಾ ಕೃತಿ: || 
ಟ್ವಿಟ್ಟೋಭಾಪಿ ತ್ರಿಷು ಪರೇ ನ್ಯಕ್ಷಂ ಕಾರ್ತೃನಿಕೃಷ್ಟಯೋಃ| | 
ಪ್ರತ್ಯಕ್ಷೇsಧಿಕೃತೇsಧ್ಯಕ್ಷೆ ರೂಕ್ಷಪ್ರೇಮೃಚಿಕ್ಕಣೇ || 


೧೪೨೫ 


೧೪೨೬ 


ಇತಿ ಷಾಂತಾಃ 


ರವಿಶ್ವೇತಚ್ಛ ಹಂಸ್‌ ಸೂರ್ಯವ ವಿಭಾವಸೂ | 
ವಾ ತರ್ಣಕವರ್ಷೇ ದ್ವ ಸಾರಂಗಾಶ್ಚ ದಿವ್ಕಸಃ|| ೧೪೨೭ 
ಶೃಂಗಾರಾದೌ ವಿಷೇ ವೀರ್ಯ ಗುಣೇ ರಾಗೇ ದ್ರವೇ ರಸ: | 

೧೪೨೪. ಪೌರುಷ ( ನ)= ಗಂಡಸುತನ , ಪುರುಷನ ಕರ್ತವ್ಯ . ವಿಷ( ನ) =ನೀರು, ( ವಿಷ). 
ಆಮಿಷ ( ನ) = ಲಂಚ, ( ಮಾಂಸ), ಕಿಲ್ಪಿಷನ = ಅಪರಾಧ, ( ಪಾಪ, ಕೊಳೆ). 

೧೪೨೫ ವರ್ಷ ( ಪು. ನ = ಮಳೆ, ಭೂಖಂಡ, ಸಂವತ್ಸರ. ಪ್ರೇಕ್ಷಾ ( ೩ ) = ನಾಟ್ಯ , 
ನೋಟ, ಬುದ್ದಿ , ಭಿಕ್ಷಾ ( ೩ ) =ಸೇವೆ, ಬೇಡುವುದು , ಸಂಬಳ. 
- ೧೪೨೬ . ಷ್ ( = ಕಾಂತಿ, ( ವಾಣಿ), ನ್ಯಕ್ಷ ( ನ) = ಸಮಗ್ರತೆ, ನೃಕ್ಷ ( ವಿ. ನಿಪ್ಪ )= 
ಸಮಸ್ತ , ಕನಿಷ್ಠ . ಅಧ್ಯಕ್ಷ ( ಪು) = ಪ್ರತ್ಯಕ್ಷ , ಅಧಿಪತಿ. ರೂಕ್ಷ ( ವಿ. ನಿಪ್ಪ ) =ಪ್ರೇಮವಿಲ್ಲದ, 
ಮೃದುವಲ್ಲದ. 

ಸಾಂತಗಳು 


೧೪೨೭ . ಹಂಸ ( ಪು) =ಸೂರ್ಯ , ಹಂಸಪಕ್ಷಿ , ವಿಭಾವಸು ( ಪು) =ಸೂರ್ಯ , ಅಗ್ನಿ . 
ವತ್ಸ ( ಪು) = ಕರು, ಸಂವತ್ಸರ, ಸಾರಂಗ ( ಪು) = ದೇವತೆ, ( ಜಿಂಕೆ, ಜಾತಕಪಕ್ಷಿ ). 

೧೪೨೮. ರಸ ( ಪು) = ಶೃಂಗಾರಾದಿ ರಸ, ವಿಷ, ವೀರ್ಯ, ಸಿಹಿ ಮುಂತಾದ ಗುಣ, 
ಅನುರಾಗ, ದ್ರವ, ಉತ್ತಂಸ, ಅವತಂಸ ( ಪು = ಕಿವಿಯ ಆಭರಣ , ಶಿರೋಭೂಷಣ. 


೩ . ನಾನಾರ್ಥವರ್ಗ 


೨೮೭ 


0 


ಪುಂಸುಂಸಾವಂತಸೌ – ಕರ್ಣಪೂರೇsಪಿ ಶೇಖರೇ || ೧೪೨೮ 
ದೇವಭೇದೇsನಲೇ ರಶ್ಯ ವಸೂ ರತ್ನ ಧನೇ ವಸು | 
ವಿಷ್ಟೇ ಚ ವೇಧಾಃ ಸ್ತ್ರೀ ತ್ಯಾಶೀರ್ಹಿತಾಶಂಸಾಹಿದಂಷ್ಟಯೋಃ|| ೧೪೨೯ 
ಲಾಲಸೇ ಪ್ರಾರ್ಥನೌತ್ತು ಹಿಂಸಾ ಚೌರ್ಯಾದಿಕರ್ಮ ಚ | 
ಪ್ರಸೂರತ್ಕಾಪಿ ಭೂದ್ಯಾವ್‌ ರೋದಸ್ಯ ರೋದನೀ ಚ ತೇ || ೧೪೩೦ 
ಜ್ವಾಲಾಭಾಸೋರ್ನಪುಂಸ್ಕರ್ಚಿಜೈ್ರತಿರ್ಭದ್ಯೋತದೃಷ್ಟಿಷ್ಟು | 
ಪಾಪಾಪರಾಧಯೋರಾಗಃ ಖಗಬಾಲ್ಯಾದಿನೋರ್ವಯಃ|| ೧೪೩೧ 
ತೇಜಃ ಪುರೀಷಯೋರ್ವಚೋ್ರ ಮಹಸೂತೃವತೇಜಃ| 
ರಜೋ ಗುಣೇ ಚಸ್ತ್ರೀಪುಷ್ಟೇ ರಾಹೌ ಧ್ಯಾಂತೇ ಗುಣೇ ತಮಃ|| ೧೪೩೨ 
- ೧೪೨೯ . ವಸು( ಪು = ವಸುವೆಂಬ ದೇವತಾಭೇದ, ಅಗ್ನಿ, ಕಿರಣ, ವಸು( ನ) = ರತ್ನ , ಧನ. 
ವೇಧಸ್ ( ಪು)= ವಿಷ್ಣು , ಬ್ರಹ್ಮ , ಆಶಿಸ್‌ ( ೩ )= ಆಶೀರ್ವಾದ, ಸರ್ಪದ ಹಲ್ಲು . 

೧೪೩೦. ಲಾಲಸಾ ( ೩ )= ಬಯಕೆ, ಉತ್ಸುಕತೆ , ಹಿಂಸಾ ( ೩ ) = ಕಳವು ಮುಂತಾದ 
ಕೆಲಸ, ಹಿಂಸೆ, ಪ್ರಸೂ ( = ಹೆಣ್ಣು ಕುದುರೆ, ತಾಯಿ , ರೋದಸೀ ( ೩ )= ಭೂಮಿ, ಆಕಾಶ . 
ರೋದಸ್ ( ನ) =ಭೂಮಿ, ಆಕಾಶ . 
- ೧೪೩೧. ಅರ್ಚಿಸ್ ( ಸ್ತ್ರೀ . ನ)= ಜ್ವಾಲೆ, ಕಾಂತಿ,ಜ್ಯೋತಿಸ್ (ನ) = ನಕ್ಷತ್ರ, ಪ್ರಕಾಶ, 
ಕಣ್ಣು . (ಜ್ಯೋತಿಸ್ ( ಪು)=ಸೂರ್ಯ, ಅಗ್ನಿ , ಜ್ಯೋತಿರಗೌದಿವಾಕರೇ ಪುಮಾನ್, 
ನಪುಂಸಕಂ ದೃಷ್ಟ ಸ್ಮಾನ್ನಕ್ಷತ್ರಪ್ರಕಾಶಯೋ ಮೇದಿನೀಕೋಶ) ಆಗಸ್ ( ನ) = ಪಾಪ, 
ಅಪರಾಧ. ವಯಸ್‌ ( ನ) = ಪಕ್ಷಿ , ಬಾಲ್ಯ ಮುಂತಾದ ಅವಸ್ಥೆ . 

೧೪೩೨. ವರ್ಚಸ್ ( ನ)= ತೇಜಸ್ಸು , ಅಮೇಧ್ಯ ಮಹಸ್ ( ನ) = ಉತ್ಸವ, ತೇಜಸ್ಸು . 
ರಜಸ್‌ ( ನ) = ರಜೋಗುಣ,ಸ್ತ್ರೀಯರ ಮುಟ್ಟು , ( ಧೂಳಿ). ತಮಸ್ ( ನ) = ರಾಹು, ಕತ್ತಲೆ, 
ತಮೋಗುಣ , 
- ೧೪೩೩ . ಛಂದಸ್ ( ನ) = ಪದ್ಯ , ಅಭಿಲಾಷೆ, ( ವೇದ), ತಪಸ್‌ ( ನ) =ಕೃಘ್ರ ಮುಂತಾದ 
ವ್ರತ. ತಪಸ್ ( ಪು) = ಮಾಘಮಾಸ, ಸಹಸ್ ( ನ) = ಬಲ, ಸಹಸ್ ( ಪು) = ಮಾರ್ಗಶೀರ್ಷ. 
ನಭಸ್ ( ನ = ಆಕಾಶ , ನಭಸ್ ( ಪು = ಶ್ರಾವಣ. 


" ಮಹ ಎಂದು ಅಕಾರಾಂತ ಪುಲ್ಲಿಂಗವೂ ಇದೆ. 
- ತಪ ಎಂದು ಅಕಾರಾಂತ ಪುಲ್ಲಿಂಗವೂ ಇದೆ. 


೨೮೮ 


ಅಮರಕೋಶ: ೩ 


ಛಂದಃ ಪದ್ಯೋsಭಿಲಾಷೇ ಚ ತಪಃಕೃಚ್ಛಾದಿಕರ್ಮಚ| 
ಸಹೋ ಬಲಂ ಸಹಾ ಮಾರ್ಗೊ ನಭಃ ಖಂ ಶ್ರಾವಣೋ ನಭಾಃ|| ೧೪೩೩ 
ಓಕಸ್ಸನ್ಮಾಶ್ರಯಶ್ಚಕಾಃಪಯಃಕ್ಷೀರಂ ಪಯೋdsಬು ಚ | 
ಓಜೋ ದೀಪ್‌ ಬಲೇ ಸೋತಇಂದ್ರಿಯೇ ನಿಮ್ಮಗಾರಯೇ || ೧೪೩೪ 
ತೇಜಃ ಪ್ರಭಾವೇ ದೀಪೌ ಚ ಬಲೇ ಶುಕ್ರೇಪೈಥ ತ್ರಿಷು | 
ವಿದ್ಯಾದಶ್ಚ ಬೀಭತ್ತೋ ಹಿಂಸೋsಪ್ಯತಿಶಯೇ ತ್ವಮೀ || 

೧೪೩೪ . ಓಕಸ್ ( ನ) = ಮನೆ, ( ಪು) ಆಶ್ರಯ, ಪಯಸ್ ( ನ) = ಹಾಲು, ನೀರು, ಓಜಸ್ 
(ನ) = ಕಾಂತಿ, ಬಲ, ಸೋತಸ್ ( ನ) = ಇಂದ್ರಿಯ, ನದೀವೇಗ. 
- ೧೪೩೫ . ತೇಜಸ್ ( ನ)= ಪ್ರಭಾವ, ಕಾಂತಿ, ಬಲ, ರೇತಸ್ಸು . ಮುಂದಿನ ಶಬ್ದಗಳು ವಿ. 
ನಿಪ್ಪುಗಳಾಗಿ ಮೂರು ಲಿಂಗಗಳಲ್ಲಿಯೂ ಇರುತ್ತವೆ : ವಿದ್ವಸ್, ವಿದತ್ ( ವಿ. ನಿಮ್ಮ 
ಸ್ತ್ರೀ , ವಿದುಷಿ , ವಿದ ) = ಪಂಡಿತ, ತಿಳಿದವ, ಬೀಭತ್ಸ , ಹಿಂಸ್ರ ( ವಿ. ನಿಪ್ಪ ) =ಕ್ರೂರ, 
ಪಾಪಿ . 

೧೪೩೬ . ಅತಿಶಯಾರ್ಥವನ್ನು ( Comparative Degree ) ಬೋಧಿಸುವಾಗ ವೃದ್ದ 
ಪ್ರಶಸ್ಯಾದಿ ಶಬ್ದಗಳಿಗೆ ಮುಂದೆ ಹೇಳುವಂತೆ ರೂಪಾಂತರಗಳು ಬರುತ್ತವೆ. ಇವೆಲ್ಲವೂ 
ವಿಶೇಷ್ಯನಿಷ್ಟುಗಳು. ಇವು ತರಾರ್ಥದ ರೂಪಗಳು. 
- ( ಸೌಕರ್ಯಕ್ಕಾಗಿ ತಮಾರ್ಥದ ( Superlative Degree) ರೂಪಗಳನ್ನೂ ಇಲ್ಲಿ 
ಕೊಟ್ಟಿದೆ). 
ಶಬ್ದ . . ತರಾರ್ಥದ ರೂಪ ತಮಾಥದ ರೂಪ ಅರ್ಥ 
ವೃದ್ಧ ಜ್ಯಾಯಸ್ 

ಜೇಷ್ಮಾ ಹೆಚ್ಚು ಹಿರಿಯವನು, 
ಪ್ರಶಸ್ಯ | ಸ್ತ್ರೀ , ಜ್ಯಾಯಸೀ 

ಜೇಷ್ಯಾ ಹೆಚ್ಚು ಉತ್ತಮ. | 
ಯುವನ್ ) ಕನೀಯಸ್ 

ಕನಿಷ್ಠ 

ಹೆಚ್ಚು ಕಿರಿಯವನು, 
ಅಲ್ಪ ] ಸ್ತ್ರೀ . ಕನೀಯಸೀ 

ಬಹಳ ಕಡಿಮೆಯ. | 
ಉರು ) ವರೀಯಸ್ 

ವರಿಷ್ಠ 

ಹೆಚ್ಚು ದೊಡ್ಡವನು, 
ವರ - ಸ್ತ್ರೀ . ವರೀಯಸೀ 

ವರಿಷ್ಠಾ 

ಹೆಚ್ಚು ಉತ್ತಮನು. J 
ಸಾಧು ) ಸಾಧಿಯಸ್ 

ಸಾಧಿಷ್ಠ 

ಹೆಚ್ಚು ಉತ್ತಮ, | 
ಸ್ತ್ರೀ , ಸಾಧೀಯಸೀ 

ಸಾಧಿಷ್ಠಾ ಹೆಚ್ಚು ದೃಢ. 


ಕನಿಷ್ಟ 


೩ . ನಾನಾರ್ಥವರ್ಗ : 


೨೮೯ 


00 


ವೃದ್ದ ಪ್ರಶಸ್ಯಯೋರ್ಜ್ಯಾಯಾನ್ಕಯಾಂಸ್ತು ಯುವಾಲ್ಪಯೋಃ| 
ವರೀಯಾಂಸ್ಕೂರುವರಯೋಃ ಸಾಧಿಯಾನ್ ಸಾಧುಬಾಢಯೋಃ || ೧೪೩೬ 


ಇತಿ ಸಾಂತಾಃ 


ದಲೇsಪಿ ಬರ್ಹ೦ ನಿರ್ಬಂಧೋಪರಾಗಾರ್ಕಾದಯೋ ಗ್ರಹಾಃ| 
ದ್ವಾರ್ಯಾಪೀಡೇ ಕ್ಯಾಥರನೇ ನಿರ್ಯೂಹೋ ನಾಗದಂತಕೇil ೧೪೩೭ 
ತುಲಾಸೂತೇsಶ್ಚಾದಿರಲ್ಸ್ ಪ್ರಗ್ರಾಹಃಪ್ರಗ್ರಹೋsಪಿ ಚ | 
ಪತ್ನಿ ಪರಿಜನಾದಾನಮೂಲಶಾಪಾ: ಪರಿಗ್ರಹಾಃ|| 

೧೪೩೮ 
- ಇತಿ ಹಾಂತಾಃ 

ಇತಿ ನಾನಾರ್ಥವರ್ಗ : 
ದಾರೇಷು ಚ ಗೃಹಾಃಶ್ರೇಣ್ಯಾಮಪ್ಯಾರೋಹೋ ವರಪ್ರಿಯಾ: | 

ಹೋ ಬೃಂದೇsಪ್ಯಹಿರ್ವೃತ್ಯೇsಪ್ಯಗೀಂದ್ದರ್ಕಾಸ್ತಮೋಪಹಾಃ|| ೧೪೩೯ 
ಪರಿಚ್ಚದೇ ನೃಪಾರ್ಹಥ್ರ ಪರಿಬರ್ಹೊವ್ಯಯಾಃ ಪರೇ | 


ಹಾಂತಗಳು 
೧೪೩೭. ಬರ್ಹ ( ನ = ಎಲೆ, ( ನವಿಲುಗರಿ ), ಗ್ರಹ( ಪು) = ಒತ್ತಾಯ ( ಹಠ), ಗ್ರಹಣ, 
ಸೂರ್ಯ ಮುಂತಾದ ಗ್ರಹ. ನಿರ್ಯೂಹ ( ಪು) = ಬಾಗಿಲು, ಶಿರೋಭೂಷಣ , ಕಷಾಯ , 
ಬಟ್ಟೆಯನ್ನು ತಗಲುಹಾಕುವ ಗೂಟ. 

೧೪೩೮. ಪ್ರಗ್ರಾಹ, ಪ್ರಗ್ರಹ( ಪು - ತಕ್ಕಡಿಯ ದಾರ, ಕುದುರೆ ಮುಂತಾದ್ದನ್ನು ಕಟ್ಟುವ 
ಹಗ್ಗ , ಪರಿಗ್ರಹ ( ಪು) = ಹೆಂಡತಿ, ಪರಿವಾರ, ಸ್ವೀಕಾರ, ಮೂಲ, ಶಾಪ. 
- ೧೪೩೯ - ೧೪೪೦. ಗೃಹ ( ಪು. ನಿತ್ಯ ಬಹುವಚನ) = ಹೆಂಡತಿ, ಮನೆ, ಆರೋಹ 
( ಪು) =ಸ್ತ್ರೀಯರ ನಿತಂಬ, ( ಹತ್ತುವುದು , ಮಾವಟಿಗ).ವ್ಯೂಹ ( ಪು) = ಸಮೂಹ, 
(ಸೇನಾವ್ರಹ), ಅಹಿ ( ಪು) = ವೃತ್ರಾಸುರ, (ಸರ್ಪ), ತಮೋಪಹ ( ಪು)= ಅಗ್ನಿ , ಚಂದ್ರ , 
ಸೂರ್ಯ. ಪರಿಬರ್ಹ ( ಪು) = ಪರಿವಾರ, ರಾಜಯೋಗ್ಯ ವಸ್ತು . ಮುಂದೆ ಹೇಳತಕ್ಕವು 
ನಾನಾರ್ಥಕಗಳಾದ ಅವ್ಯಯಗಳು. 


೪. ನಾನಾರ್ಥಾವ್ಯಯ ವರ್ಗ: 
ಆಜ್ಷದರ್ಥಜಭಿವ್ಯಾಪ್‌ ಸೀಮಾರ್ಥ ಧಾತುಯೋಗಜೇ || ೧೪೪೦ 
ಆ ಪ್ರಗೃಹ್ಯ : ಸ್ಮತ್‌ ವಾಕ್‌ಪ್ಯಾಸ್ತು ಸ್ಯಾತ್ರೋಪಪೀಡಯೋಃ| 
ಪಾಪಕುಷದರ್ಥ ಕು ದಿಜ್ ನಿರ್ಭತೃ್ರನನಿಂದಯೋಃ|| ೧೪೪೧ 
ಚಾನ್ಮಾಚಯಸಮಾಹಾರೇತರೇ ತರಸಮುಚ್ಚಯೇ | 
ಸ್ವಾಶೀಕ್ಷೇಮಪುಣ್ಯಾದೌ ಪ್ರಕರ್ಷ ಲಂಘನೇಷ್ಯತಿ || ೧೪೪೨ 

ನಾನಾರ್ಥಕಾವ್ಯಯಗಳು 
ಸೂಚನೆ ಈ ಅವ್ಯಯಗಳಲ್ಲಿ ಕೆಲವಕ್ಕೆ ಸ್ವತಂತ್ರವಾದ ವಾಚ್ಯಾರ್ಥವಿಲ್ಲ . ಅವು 
ದ್ಯೋತಕಗಳು. ಇತರ ಶಬ್ದಗಳೊಡನೆ ಪ್ರಯುಕ್ತವಾದಾಗ ಅರ್ಥವಿಶೇಷವನ್ನು ಸೂಚಿಸುತ್ತವೆ. 
ಇನ್ನು ಕೆಲವಕ್ಕೆ ವಾಚ್ಯಾರ್ಥವಿದೆ. 
- ೧೪೪೦ - ೧೪೪೧. ಆ =ಸ್ವಲ್ಪ ಆಪಾಂಡುರ ಅವಧಿ. ( Inclusive) ಆಬಾಲಂ 
ಹರಿ ಭಕ್ತಿಃ , ಅವಧಿ ( Exclusive) - ಆಮರಣಂ ಕರೋತಿ , ಧಾತುವಿನ 
ಯೋಗವಿದ್ದಾಗ ವಿವಿಧಾರ್ಥಕ ಆಗಚ್ಛತಿ, ಆಹರತಿ ಇತ್ಯಾದಿ, ಸ್ಮರಣೆ ಆ ಏವಂ 
ಕಿಲ ತತ್ ”, ವಾಕ್ಯಾರ್ಥ ಸೂಚನೆ - ಆ ಏವಂ ನು ಮನಸೇ . ಹಿಂದೆ ಈ ರೀತಿಯಲ್ಲಿ 
ನೀನು ಭಾವಿಸಿರಲಿಲ್ಲ ಎಂಬ ವಾಕ್ಯಾರ್ಥವನ್ನು ಆ ಎಂಬುದು ಸೂಚಿಸುತ್ತದೆ. ಸ್ಮರಣೆ 
ಮತ್ತು ವಾಕ್ಯಾರ್ಥ ಸೂಚನೆಗಳಲ್ಲಿ ಆ ಎಂಬುದಕ್ಕೆ ಪ್ರಗೃಹವೆಂಬ ಸಂಜ್ಞೆ ಇದೆ. ಆದ್ದರಿಂದ 
ಪ್ರಕೃತಿಭಾವ ಬಂದಿದೆ. ಆಃ =ಕೋಪ ಮತ್ತು ಯಾತನೆಗಳ ಸೂಚಕ, ಕು = ಪಾಪ, ನಿಂದೆ, 
ಸ್ವಲ್ಪ, ಧಿಕ್ = ಗದರಿಸುವುದು , ನಿಂದೆ. 

೧೪೪೨. ಚ = ಅನ್ಸಾಚಯ - ಪ್ರಧಾನದೊಡನೆ ಅಪ್ರಧಾನವನ್ನು ಸೇರಿಸುವುದು 
ಓದನಂ ಭುಂಕ್ಷ ಹಸ್ತಂ ಚ ಕಾಲಯ , ಸಮಾಹಾರ (ಸಮುದಾಯ ) - ಪಾಣೀ ಚ 
ಪಾದೌ ಚ ಏಷಾಂ ಸಮಾಹಾರಃ ಪಾಣಿ ಪಾದಮ್ ", ಇತರೇತರ ಯೋಗ ಸಾಹಚರ್ಯ 
ದಿಂದ ಸಾಪೇಕ್ಷವಾದವುಗಳಿಗೆ ಒಂದೇ ಪದಾರ್ಥದಲ್ಲಿ ಅನ್ವಯ ರಾಮೋ ಲಕ್ಷ್ಮಣಶ್ಚ 
ವನಂ ಗತ , ಸಮುಚ್ಚಯ - ಅನ್ನೋನ್ಯ ನಿರಪೇಕ್ಷವಾದವುಗಳಿಗೆ ಒಂದೇ ಅರ್ಥದಲ್ಲಿ 
ಅನ್ವಯ – ವ್ಯಾಕರಣಂ ಜ್ಯಾತಿಷಂ ಚ ಅಧೀಷ್ಟ . 

ಸ್ವಸ್ತಿ = ಆಶೀರ್ವಾದ, ಕ್ಷೇಮ, ಪುಣ್ಯ ( ಒಳ್ಳೆಯದು ಎಂದು ಸಾಮಾನ್ಯಾರ್ಥ), ಅತಿ= 
ಪ್ರಕರ್ಷ ಅತಿನಿದ್ರಾ , ಉಲ್ಲಂಘನೆ ಅತಿಮಾನುಷ. 


೪. ನಾನಾರ್ಥವ್ಯಯವರ್ಗ : 

೨೯೧ 
ಸ್ವಿತ್ ಪ್ರಶ್ನೆ ಚ ವಿತರ್ಕ ಚ ತುಸ್ಯಾದೇsವಧಾರಣೆ ! 
ಸಕೃತ್ಸಹೈಕವಾರೇ ಚಾಪ್ಯಾರಾದ್ದೂರಸಮೀಪಯೋಃ|| 

೧೪೪೩ 
ಪ್ರತೀಚ್ಯಾಂ ಚರಮೇ ಪಶ್ಚಾದುತಾತ್ಯರ್ಥವಿಕಲ್ಪಯೋಃ| . 
ಪುನಸ್ಸಹಾರ್ಥಯೋಶಶ್ವತ್ ಸಾಕ್ಷಾತ್ ಪ್ರತ್ಯಕ್ಷತುಲ್ಯಯೋಃ|| ೧೪೪೪ 
ಖೇದಾನುಕಂಪಾಸಂತೋಷವಿಸ್ಮಯಾಮಂತ್ರಣೇ ಬತ | 
ಹಂತ ಹರ್ಷsನುಕಂಪಾಯಾಂ ವಾಕ್ಯಾರಂಭವಿಷಾದಯೋಃ|| ೧೪೪೫ 
ಪ್ರತಿ ಪ್ರತಿನಿಧೇ ವೀಪ್ಪಾಲಕೃಣಾದೌ ಪ್ರಯೋಗತಃ | 
ಇತಿ ಹೇತುಪ್ರಕರಣಪ್ರಕಾಶಾದಿಸಮಾಪ್ತಿಷು || 

೧೪೪೬ 
ಪ್ರಾಚ್ಯಾಂ ಪುರಸ್ಕಾರ್ ಪ್ರಥಮೇ ಪುರಾರ್ಥವಗ್ರತ ಇತ್ಯಪಿ | 
ಯಾವತ್ತಾವಚ್ಚ ಸಾಕಲೈವಧೆ ಮಾನವಧಾರಣೇ || ೧೪೭ 


೧೪೪೩ . ಸ್ವಿತ್ = ಪ್ರಶ್ನೆ - ಕಿಂತ್?” ಊಹೆ - ಕಾದವರುಂಠನವತೀ , ತು 
= ಭೇದ - ಜಲಂ ಶೀತಲಂ, ಅಗ್ನಿಸ್ತು ಉಷ್ಣಃ , ಅವಧಾರಣೆ ಭೀಮಸ್ತು ಪಾಂಡವಾನಾಂ 
ರೌದ್ರ . ಸಕೃತ್ =ಜೊತೆಯಲ್ಲಿ , ಒಂದು ಸಲ ಆರಾತ್ = ದೂರ, ಸಮೀಪ. 
- ೧೪೪೪ . ಪಶ್ಚಾತ್ = ಪಶ್ಚಿಮ ದಿಕ್ಕಿನಲ್ಲಿ , ಕಡೆಯಲ್ಲಿ . ಉತ = ಮತ್ತು (ಕೂಡ), ಅಥವಾ 
ಶಶ್ವತ್ = ಮತ್ತೆ, ಜೊತೆಯಲ್ಲಿ , ( ಶಾಶ್ವತವಾಗಿ), ಸಾಕ್ಷಾತ್ = ಪ್ರತ್ಯಕ್ಷ , ಸದೃಶ. 

೧೪೪೫. ಬತ = ವಿಷಾದ, ದಯೆ , ಸಂತೋಷ, ಆಶ್ಚರ್ಯ, ಆಹ್ವಾನ - ಇವುಗಳ 
ದ್ಯೋತಕ. ಹಂತ - ಹರ್ಷ , ದಯೆ , ವಾಕ್ಯಾರಂಭ, ವಿಷಾದಗಳ ದ್ಯೋತಕ. 

೧೪೪೬ . ಪ್ರತಿ= ಪ್ರತಿನಿಧಿ, ವೀಪ್ಪ, ಲಕ್ಷಣ ಮುಂತಾದ ಅರ್ಥಗಳ ಸೂಚಕ.( ವಿಶೇಷ 
ವನ್ನು ಸಿದ್ದಾಂತಕೌಮುದಿಯ ವಿಭಕ್ತರ್ಥಪ್ರಕರಣದಲ್ಲಿ ನೋಡಬಹುದು). ಇತಿ = ಕಾರಣ, 
ಪ್ರಕರಣ, ಪ್ರಕಾಶ , ಸಮಾಪ್ತಿ ಮುಂತಾದ ಅರ್ಥಗಳ ಸೂಚಕ . 

೧೪೪೭ , ಪುರಸ್ಕಾರ್ =ಪೂರ್ವದಿಕ್ಕಿನಲ್ಲಿ , ಮೊದಲು, ಪೂರ್ವ ಕಾಲದಲ್ಲಿ , ಮುಂದೆ. 
ಯಾವತ್ತಾವತ್ = ( ಯತ್ತ ತ್ ಶಬ್ಬಗಳಂತೆ ಇವೆರಡು ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಸಾಪೇಕ್ಷ 
ಶಬ್ದಗಳು) ಸಾಕಲ್ಯ , ಅವಧಿ, ಪ್ರಮಾಣ, ಅವಧಾರಣಗಳ ಬೋಧಕಗಳು . 

೧೪೪೮. ಅಥೋ , ಅಥ = ಮಂಗಳ, ಅನಂತರ , ಆರಂಭ, ಪ್ರಶ್ನೆ, ಸಾಕಲ್ಯಗಳ ಬೋಧಕ 
ಗಳು. ವೃಥಾ= ನಿರರ್ಥಕ, ವಿಧಿವರ್ಜಿತ, ನಾನಾ = ಅನೇಕ, ಉಭಯವೂ , ( ಹೊರತು ನಾನಾ 
ನಾರೀಂ ನಿಷ್ಪಲಾ ಲೋಕಯಾತ್ರಾ ). 


೨೯೨ 


ಅಮರಕೋಶಃ- ೩ 


ಮಂಗಲಾನಂತರಾರಂಭಪ್ರಶ್ನರ್ಕಾಷ್ಟಥೋ ಅಥ | 
ವೃಥಾ ನಿರರ್ಥಕಾವಿಧೂರ್ನಾನಾನೇಕೋಭಯಾರ್ಥಯೋಃ|| ೧೪೪೮ 
ನು ಪೃಚ್ಛಾಯಾಂ ವಿಕತ್ರೇ ಚ ಪಶ್ಚಾತ್ಸಾದೃಶ್ಯಯೋರನು | 
ಪ್ರಶ್ನಾವಧಾರಣಾನುಜ್ಞಾನುನಯಾಮಂತ್ರಣೇ ನನು || 

೧೪೪೯ 
ಗರ್ಹಾಸಮುಚ್ಚಯಪ್ರಶ್ನಶಂಕಾಸಂಭಾವನಾಸ್ವಪಿ | 
ಉಪಮಾಯಾಂ ವಿಕಿ ವಾ ಸಾಮಿ ತರ್ಧ ಜುಗುಪ್ಪಿತೇ || ೧೪೫೦ 
ಅಮಾ ಸಹ ಸಮೀಪೇ ಚ ಕಂ ವಾರಿಣಿ ಚ ಮೂರ್ಧನಿ | 
ಇವತ್ಸಮರ್ಥಯೋರೇವಂ ನೂನಂ ತರ್ಕೆಥ್ರನಿಶ್ಚಯೇ || ೧೪೫೧ 
ತೂಷ್ಟ್ರೀಮರ್ಥ ಸುಖೇ ಜೋಷಂ ಕಿಂ ಪೃಚ್ಛಾಯಾಂ ಜುಗುಪ್ಪನೇ | 
ನಾಮ ಪ್ರಾಕಾಶ್ಯಸಂಭಾವ್ಯಧೋಪಗಮಕುತ್ಸನೇ || ೧೪೫೨ 
ಅಲಂ ಭೂಷಣಪರ್ಯಾಪ್ತಿ ಶಕ್ತಿವಾರಣವಾಚಕಮ್ | | 
ಹುಂ ವಿತರ್ಕೆ ಪರಿಪ್ರಶ್ನೆ ಸಮಯಾಂತಿಕಮಧ್ಯಯೋ || ೧೪೫೩ 


- ೧೪೪೯ . ನು = ಪ್ರಶ್ನೆ , ವಿಕಲ್ಪಗಳ ದ್ಯೋತಕ . ಅನು = ಹಿಂದಿನಿಂದ ಅನುಸರಿಸಿ, ಸಾದೃಶ್ಯ . 
ನನು = ಪ್ರಶ್ನೆ, ಅವಧಾರಣೆ, ಅನುಜ್ಞೆ ಸಾಂತ್ವನ, ಆಹ್ವಾನಗಳ ದ್ಯೋತಕ. 

೧೪೫೦. ಅಪಿ = ನಿಂದೆ, ಸಮುಚ್ಚಯ , ಪ್ರಶ್ನೆ , ಶಂಕೆ , ಪದಾರ್ಥ ಸಂಭಾವನೆಗಳ ದ್ಯೋತಕ. 
ವಾ = ಸಾದೃಶ್ಯಮ - ಜಾತಾಂ ಮನ್ನೇ ತುಹಿನ ಮಥಿತಾಂ ಪದ್ಮನೀಂ ವಾನರೂಪಾಂ 
ಮೇಘ - ೮೩ , ಅಥವಾ, ( ಚ ಶಬ್ದದ ಅರ್ಥ, ಅವಧಾರಣೆ), ಸಾಮಿ = ಅರ್ಧ, ನಿಂದ . 

೧೪೫೧. ಅಮಾ = ಜೊತೆಯಲ್ಲಿ , ಸಮೀಪದಲ್ಲಿ . ಕಮ್ = ನೀರು - ಕಂಜಂ , ಶಿರಸ್ಸು 
“ಕಂಧರಾ , ಏವಮ್ = ಸಾದೃಶ್ಯ , ಈ ರೀತಿಯಲ್ಲಿ . ನೂನಮ್ =ಊಹೆ, ನಿಶ್ಚಯಗಳ 
ಬೋಧಕ. 

೧೪೫೨. ಜೋಷಮ್ = ಸುಮ್ಮನೆ, ಸುಖವಾಗಿ, ಕಿಮ್= ಏನು ಏಕೆ ಎಂಬ 
ಪ್ರಶ್ನಬೋಧಕ , ನಿಂದೆ ( ಕಿಂಪಚಾನಃ ). ನಾಮ = ಪ್ರಸಿದ್ದಿ , ಸಂಭಾವನಾ,ಕೋಪ, ಅಂಗೀಕಾರ , 
ನಿಂದೆಗಳ ಬೋಧಕ . 

೧೪೫೩ . ಅಲಮ್ = ಭೂಷಣ ಸಾಕಾದಷ್ಟು , ಸಾಮರ್ಥ್ಯ, ನಿಷೇಧ - ಇವುಗಳ ಬೋಧಕ. 
ಹುಮ್ =ಊಹೆ, ಪ್ರಶ್ನೆಗಳ ಬೋಧಕ, ಸಮಯಾ= ಸಮೀಪದಲ್ಲಿ , ನಡುವೆ. 


೨೯೩ 


೧೪೫೪ 


೧೪೫೫ 


೪. ನಾನಾರ್ಥವ್ಯಯವರ್ಗ : 
ಪುನರಪ್ರಥಮೇ ಭೇದೇ ನಿರ್ನಿಶ್ವಯನಿಷೇಧಯೋಃ | 
ಸ್ಯಾಸ್ಪಬಂಧ ಚಿರಾತೀತೇ ನಿಕಟಗಾಮಿಕೇ ಪುರಾ || 
ಊರಝರೀ ಚೋರರೀ ಚ ವಿಸ್ತಾರೇsಂಗೀಕೃತೌ ತ್ರಯಮ್ | 
ಸ್ವರ್ಗ ಪರೇ ಚ ಲೋಕೇ ಸ್ವರ್ವಾರ್ತಾಸಂಭಾವ್ಯಯೋಃಕಿಲ || 
ನಿಷೇಧವಾಕ್ಯಾಲಂಕಾರಜಿಜ್ಞಾಸಾನುನಯೇ ಖಲು | 
ಸಮೀಪೋಭಯತಃಶೀಘ್ರ ಸಾಕಲ್ಯಾಭಿಮುಖೇsಭಿತಃ || 
ಜನ್ಮಪ್ರಾಕಾಶ್ಯಯೋಃ ಪ್ರಾದುರ್ಮಿಛಿsನ್ನೋನ್ಯಂರಹಸ್ಯಪಿ| 
ತಿರೋsಂತರ್ಧೆ ತಿರ್ಯಗರ್ಥ ಹಾ ವಿಷಾದಶುಗರ್ತಿಷು || 
ಅಹಹೇತ್ಯದ್ಭುತೇ ಖೇದೇ ಹಿ ಹೇತಾವವಧಾರಣೇ | 


೧೪೫೬ 


೧೪೫೭ 


ಇತಿ ನಾನಾರ್ಥಾವ್ಯಯವರ್ಗ: 
೧೪೫೪, ಪುನರ್‌ = ಮತ್ತೊಂದು ಮತ್ತೊಂದು ಸಲ, ಭೇದ - ಯುಧಿಷ್ಠಿರಃ 
ಶಾಂತಃ, ಭೀಮಃ ಪುನಃರೌದ್ರ ನಿರ್ = ನಿಶ್ಚಯ, ನಿಷೇಧಗಳ ಬೋಧಕ. ಪುರಾ = ಸಂತತವಾದ - 
ಕ್ರಿಯೆ , ಬಹಳ ಹಿಂದಿನ ಕಾಲ, ಸಮೀಪದ ಭವಿಷ್ಯತ್ಕಾಲ - ಇವುಗಳ ಬೋಧಕ. 

೧೪೫೫. ಊರರೀ , ಊರೀ , ಉರರೀ = ವಿಸ್ತಾರ ಮತ್ತು ಅಂಗೀಕಾರಗಳ ಬೋಧಕ : 
ಊರರೀಕರೋತಿ, ಉರರೀಕರೋತಿ, ಸ್ವರ್‌=ಸ್ವರ್ಗ, ಪರಲೋಕ, ಕಿಲ = ಸುದ್ದಿ ಮತ್ತು 
ಸಂಭಾವನೆಗಳ ದ್ಯೋತಕ. 

೧೪೫೬ . ಖಲು = ನಿಷೇಧ - ಉಾಖಲು , ವಾಕ್ಯಾಲಂಕಾರ - ಅಹಂ ಖಲು 
ಗಮಿಷ್ಯಾಮಿ , ಜಿಜ್ಞಾಸೆ - ಅದ್ಯ ತ್ವಯಾ ಖಲು ಉಪನ್ಯಸ್ಯತೇ ?”, ಸಾಂತ್ವನ - ನ ಖಲು 
ನ ಖಲು ಮುಗೈ ಸಾಹಸಂ ಕಾರ್ಯಮೇತತ್ ”, ಅಭಿತಃ= ಸಮೀಪ, ಎರಡು ಪಾರ್ಶ್ವಗಳು, 
ಶೀಘ್ರತೆ, ಸಮಗ್ರತೆ, ಆಭಿಮುಖ್ಯ - ಇವುಗಳ ಬೋಧಕ. 

- ೧೪೫೭ - ೧೪೫೮. ಪ್ರಾದುಸ್ = ಉತ್ಪತ್ತಿ ವಪುಃಪ್ರಾದುರ್ಭಾವಾತ್ , ಪ್ರಕಾಶ – 
ಪ್ರಾದುರಾಸೀದ್ವಿಭಾಕರಃ ( ಈ ಅವ್ಯಯವು ಕ್ರ , ಭೂ , ಅಸ್ ಧಾತುಗಳೊಡನೆ ಮಾತ್ರ 
ಪ್ರಯುಕ್ತವಾಗುತ್ತದೆ). ಮಿಥಸ್ = ಅನ್ನೋನ್ಯವಾಗಿ, ರಹಸ್ಯವಾಗಿ ತಿರಸ್ = ಅಂತರ್ಧಾನ 
“ ತಿರೋಭವತಿ, ಅಡ್ಡಲಾಗಿ ತಿರೋಗಚ್ಚತಿ . ಹಾ = ವಿಷಾದ, ದುಃಖ , ಪೀಡೆ ಇವುಗಳ 
ದ್ಯೋತಕ . ಅಹಹ = ವಿಸ್ಮಯ , ದುಃಖಗಳ ದ್ಯೋತಕ. ಹಿ = ಹೇತು, ಅವಧಾರಣೆಗಳ 
ಬೋಧಕ . 


00 


೧೪೫೮ 


೧೪೫೯ 


೫ . ಅವ್ಯಯವರ್ಗ : 
ಚಿರಾಯಚಿರರಾತ್ರಾಯಚಿರಸ್ಯಾದ್ಯಾರಾರ್ಥಕಾಃ || 
ಮುಹುಃ ಪುನಃ ಪುನಶ್ಯಶ್ವದಭೀಕ್ಷ ಮಸಕೃತ್ ಸಮಾಃ | 
ಸ್ವಾಗೃಟಿತ್ಯಂಜಸಾಷ್ಟಾಯಾಜ್‌ಮಂಕುಸಪದಿ ದ್ರುತೇ || 
ಬಲವತ್ತುಷ್ಟು ಕಿಮುತ ಸ್ವತ್ಯತೀವ ಚ ನಿರ್ಭರೇ | | 
ಪೃಥಗ್ವಿನಾಂತರೇಣರ್ತೆ ಹಿರಜ್ಞಾನಾ ಚ ವರ್ಣನೇ || 
ಯದ್ಯತಸ್ತತೋ ಹೇತಾವಸಾಕಲೈ ತು ಚಿಚ್ಚನ| 
ಕದಾಚಿಜ್ಞಾತು ಸಾರ್ಧಂ ತು ಸಾಕಂ ಸತ್ರಾ ಸಮಂ ಸಹ || 
ಆನುಕೂಲ್ಯಾರ್ಥಕಂ ಪ್ರಾಧ್ವಂ ವ್ಯರ್ಥಕೇ ತು ವೃಥಾ ಮುಧಾ | 
ಆಹೋ ಉತಾಹೊ ಕಿಮುತ ವಿಕಲ್ವೇ ಕಿಂ ಕಿಮೂತ ಚ || 


೧೪೬೦ 


೧೪೬೧ 


೧೪೬೨ 


ಅವ್ಯಯ ವರ್ಗ 
೧೪೫೮ - ೧೪೫೯ . ಚಿರಾಯ, ಚಿರರಾತ್ರಾಯ, ಚಿರಸ್ಯ , ( ಚಿರಮ್, ಚಿರೇಣ, ಚಿರಾಕ್ , 
ಚಿರೆ = ಬಹುಕಾಲದಿಂದ ಬಹುಕಾಲದವರೆಗೆ, ಮುಹುಸ್ , ಪುನಃಪುನರ್‌ , ಶಶ್ವತ್ , 
ಅಭೀಕ್ಷ್ಯಮ್, ಅಸಕೃತ್ = ಮತ್ತೆಮತ್ತೆ ಬಾರಿಬಾರಿಗೆ, ಸ್ನಾಕ್ , ಝಟಿತಿ , ಅಂಜಸಾ, 
ಅಹ್ವಾಯ , ದ್ರಾಕ್ , ಮಂಕು, ಸಪದಿ =ಕೂಡಲೆ ತತ್‌ಕ್ಷಣದಲ್ಲಿ 

೧೪೬೦ . ಬಲವತ್ , ಸುಷ್ಟು , ಕಿಮುತ, ಸು , ಅತಿ, ಅತೀವ = ಅತಿಶಯವಾಗಿ ಬಹಳ. 
ಪೃಥಕ್ ( ಪೃಥಜ್ ), ವಿನಾ, ಅಂತರೇಣ , ಋತೇ , ಹಿರುಕ್ , ನಾನಾ= ಹೊರತು, ವರ್ಜಿಸಿ. 

೧೪೬೧. ಯತ್ , ತತ್ , ಯತಸ್ , ತತಸ್ = ಆ ಕಾರಣದಿಂದ ಅನಿಮಿತ್ತವಾಗಿ, ಚಿತ್ , 
ಚನ = ಸ್ವಲ್ಪ ಕಿಂಚಿತ್ , ಕಿಂಚನ, ಕದಾಚಿತ್ , ಜಾತು = ಒಮ್ಮೆ , ಒಂದಾನೊಂದು ವೇಳೆ. 
ಸಾರ್ಧಮ್, ಸಾಕಮ್, ಸತ್ರಾ , ಸಮಮ್, ಸಹ - ಜೊತೆಗೆ ಒಡನೆ ಕೂಡೆ. 

೧೪೬೨. ಪ್ರಾಧ್ವಮ್ = ಅನುಕೂಲವಾಗಿ : ಸವೈತರಂ ಪ್ರಾಧ್ವಮಿತಃ ಪ್ರಯುಕ್ತ 
ರಘು. ೧೩ - ೪೩ . ವೃಥಾ, ಮುಧಾ= ವ್ಯರ್ಥವಾಗಿ, ಆಹೋ , ಉತಾಹೋ ,ಕಿಮುತ,ಕಿಮ್, 
ಕಿಮು, ಊತ, (ಉತ) = ವಿಕಲ್ಪ ದ್ಯೋತಕ . 

1 ಚಿರಾಯ ಮುಂತಾದವು ವಿಭಕ್ತಿಪ್ರತಿರೂಪಕ ಅವ್ಯಯಗಳು. ಅವ್ಯಯವಲ್ಲದ ವಿಶೇಷ್ಯನಿಷ್ಟವಾದ 
ಚಿರಶಬ್ದವೂ ಉಂಟು : ಚಿರಾರ್ಥಕ, ಚಿರಕಾಲ, ಚಿರವಿರಹ . 


೨೯೫ 


೫. ಅವಯವರ್ಗ: 
ತು ಹಿ ಚ ಸ್ಮ ಹ ವೈ ಪಾದಪೂರಣೇ ಪೂಜನೇ ಸ್ವತೀ | 
ದಿವಾsಪ್ರೀತ್ಯಥದೋಷಾ ಚ ನಕ್ತಂ ಚ ರಜನಾವಿತಿ || 

೧೯೬೩ 
ತಿರ್ಯಗರ್ಥ ಸಾಚಿ ತಿರೋsಥಸಂಬೋಧನಾರ್ಥಕಾಃ | 
ಸ್ಯುಃ ಪ್ಯಾಟ್ಯಾಡಂಗ ಹೇ ಹೈಭೋಸ್ಪಮ್ಯಾ ನಿಕಷಾ ಹಿರುಕ್ || ೧೪೬೪ 
ಅತರ್ಕಿತೇ ತು ಸಹಸಾ ಸ್ಯಾತುರ: ಪುರತೋsಧ್ರತಃ | 
ಸ್ವಾಹಾ ದೇವಹವಿರ್ದಾನೇ ಶ್ರೇಷಷದ್ವೇಷಧಾ|| 

೧೪೬೫ 
ಕಿಂಚಿದೀಷನ್ಮನಾಗಿ ಪ್ರತ್ಯಾಮುತ್ರ ಭವಾಂತರೇ | 
ವ ವಾ ಯಥಾ ತಥೈವೈವಂ ಸಾಮ್ಮೇsಹೋ ಹೀ ಚ ವಿಸ್ಮಯೇ || ೧೪೬೬ 
ಮೌನೇ ತು ತೂಷ್ಟ್ರೀಂತೂಷ್ಠಿಕಾಂ ಸದ್ಯಪದಿ ತತ್‌ಕ್ಷಣೇ | 
ದಿಷ್ಟಾ ಸಮುಪಜೋಷಂಚೇತ್ಯಾನಂದೇಂಥಾಂತರೇsಂತರಾ || ೧೪೬೭ 
ಅಂತರೇಣ ಚ ಮಧ್ಯೆ ಸ್ಯುಃ ಪ್ರಸಹ್ಯ ತು ಹಠಾರ್ಥಕಮ್ | 
ಯುಕ್ತ ದ್ವೇ ಸಾಂಪ್ರತಂ ಸ್ಟಾನೇsಭೀಕ್ಷಂ ಶಶ್ವದನಾರತೇ || ೧೪೬೮ 

೧೪೬೩ . ತು . ಹಿ . ಚ, ಸ್ಮ , ಹ, ವೈ - ಪಾದಪೂರಣಾರ್ಥ ಅರ್ಥವಿಶೇಷವಿಲ್ಲ . ಸು , 
ಅತಿ -ಶ್ರೇಷ್ಠತೆಯ ಸೂಚಕ. ದಿವಾ = ಹಗಲು, ದೋಷಾ, ನಕ್ತಮ್ = ರಾತ್ರಿ . . . 

೧೪೬೪. ಸಾಚಿ, ತಿರಸ್ = ಅಡ್ಡವಾಗಿ, ಪ್ಯಾಟ್ , ಪಾಟ್ , ಅಂಗ, ಹೇ , ಹೈ , 
ಭೋಸ್= ಎಲೈ (ಸಂಬೋಧನ ಸೂಚಕ). ಸಮಯಾ, ನಿಕಷಾ, ಹಿರುಕ್ = ಸಮೀಪದಲ್ಲಿ . 

೧೪೬೫. ಸಹಸಾ = ವಿಚಾರಮಾಡದೆ, ಆಕಸ್ಮಿಕವಾಗಿ, ಪುರಸ್ , ಪುರತಸ್ , ಅಗ್ರತಸ್ = 
ಎದುರಿಗೆ, ಸ್ವಾಹಾ, ಷಟ್ , ವೌಷಟ್ , ವಷಟ್ , ಸ್ವಧಾ= ದೇವತೆಗಳಿಗೆ ಹವಿರ್ಭಾಗವನ್ನು 
ಸಮರ್ಪಿಸುವಾಗ ಉಪಯೋಗಿಸತಕ್ಕವು (ಸ್ವಧಾಶಬ್ದವು ಪಿತೃದೇವತೆಗಳಿಗೆ), 
- ೧೪೬೬ . ಕಿಂಚಿತ್ , ಈಷತ್ , ಮನಾಕ್ = ಸ್ವಲ್ಪ , ಪ್ರೇತ್ಯ , ಅಮುತ್ರ = ಜನ್ಮಾಂತರದಲ್ಲಿ . 
ವ, ವಾ , ಯಥಾ, ತಥಾ, ಏವ, ಏವಮ್ , ( ಇವು = ಸಾದೃಶ್ಯಬೋಧಕ , ಅಹೋ , ಹೀ = 
ಆಶ್ಚರ್ಯದ್ಯೋತಕ ಹತವಿಧಿಲಸಿತಾನಾಂ ಹೀ ವಿಚಿತ್ರೋ ವಿಪಾಕಃ - ಮಾಘ , ೧೧ -೬೪ . 

೧೪೬೭- ೧೪೬೮. ತೂಷ್ಟ್ರೀಮ್, ತೂಷ್ಟ್ರೀಕಾಮ್ = ಸುಮ್ಮನೆ( ಮೌನವಾಗಿ), ಸದಸ್ಯಸ್ , 
ಸಪದಿ =ಕೂಡಲೆ ( ತತ್‌ಕ್ಷಣದಲ್ಲಿ ). ದಿಷ್ಕಾ , ಸಮುಪಜೋಷಮ್ = ಆನಂದದ್ಯೋತಕ. 
ಅಂತರೇ , ಅಂತರಾ, ಅಂತರೇಣ = ಮಧ್ಯದಲ್ಲಿ . ಪ್ರಸಹ್ಯ = ಬಲಾತ್ಕಾರವಾಗಿ , ಸಾಂಪ್ರತಮ್ , 
ಸ್ಟಾನೇ = ಯುಕ್ತ , ಅಭೀಕ್ಷ್ಯಮ್, ಶಶ್ವತ್ =ಸದಾ. 


೨೯೬ 


ಅಮರಕೋಶಃ- ೩ 


ಅಭಾವೇ ನಹ್ಯನೋ ನಾಪಿ ಮಾಸ್ಮ ಮಾಲಂ ಚ ವಾರಣೇ | 
ಪಕ್ಷಾಂತರೇ ಚೇದ್ಯದಿ ಚ ತತ್ ತ್ವದ್ದಾಂಜಸಾ ದ್ವಯಮ್ || ೧೪೬೯ 
ಪ್ರಕಾಶ್ ಪ್ರಾದುರಾವಿಸ್ಕಾದೊಮೇವಂ ಪರಮಂ ಮತೇ । . 
ಸಮಂತತಸ್ತುಪರಿತಃ ಸರ್ವತೋ ವಿಷ್ಯಗಿತ್ಯಪಿ|| 

೧೪೭೦ 
ಅಕಾಮಾನುಮತೇ ಕಾಮಮಸೂಯೋಪಗಮೇsಸ್ತು ಚ | 
ನನು ಚ ಸ್ಯಾದ್ವಿರೋಧೋಕ್ಸ್ ಕಚ್ಚಿತ್ಯಾಮಪ್ರವೇದನೇ || ೧೪೭೧ 
ನಿಷಮಂ ದುಷಮಂ ಗರ್ಹ್ ಯಥಾಸ್ವಂ ತು ಯಥಾಯಥಮ್ | 
ಮೃಷಾ ಮಿಥ್ಯಾ ಚ ವಿತಥೇ ಯಥಾರ್ಥಂ ತು ಯಥಾತಥಮ್ || ೧೪೭೨ 
ಸುರೇವಂ ತು ಪುನರ್ವೈ ವೇತ್ಯವಧಾರಣವಾಚಕಾಃ | 
ಪ್ರಾಗತೀತಾರ್ಥಕಂ ನಮನಶ್ಯಂ ನಿಶ್ಚಯೇ ದ್ವಯಮ್ || ೧೪೭೩ 

೧೪೬೯ . ನಹಿ , ಅ, ನೋ , ನ = ನಿಷೇಧಾರ್ಥಕ. ಅ - ಅ ವಿಪ್ರ ಇವ ಭಾಷಸ – 
ವಿಪ್ರವನ್ನ ಭಾಷಸೇ ಇತ್ಯರ್ಥ. ಮಾಸ್ಮ , ಮಾ, ಅಲಮ್ = ನಿಷೇಧಾರ್ಥಕ ( ಬೇಡವೆಂದು 
ತಡೆಯುವಾಗ), ಚೇತ್ , ಯದಿ = ಪಕ್ಷಾಂತರ ದ್ಯೋತಕ. ಅದ್ವಾ , ಅಂಜಸಾ= ಸತ್ಯವಾಗಿ 
ತಾತ್ವಿಕವಾಗಿ, 

೧೪೭೦ . ಪ್ರಾದುಸ್ , ಆವಿಸ್ = ಸ್ಪುಟತ್ವಬೋಧಕ: - ಪ್ರಾದುರ್ಭವತಿ, ಆವಿಷ್ಕರೋತಿ. 
ಓಮ್ , ಏವಮ್ = ಅಂಗೀಕಾರ ಸೂಚಕ. ಸಮಂತತಸ್ , ಪರಿತಸ್ , ಸರ್ವತಸ್ , ವಿಷ್ಟಚ್ , 
( ಅಭಿತಸ್ , ಸಮಂತಾತ್ ) = ಸುತ್ತಲೂ 

೧೪೭೧. ಕಾಮಮ್ = ಇಚ್ಛೆಯಿಲ್ಲದ ಒಪ್ಪಿಗೆಯ ಸೂಚಕ : ಕಾಮಂ ಕಾಮ್ಯತು ಯಃ 
ಕಮೀ - ಮಾಘ , ೨ - ೪೩ . ಅಸ್ತು , ( ನಾಮ )= ಅಸೂಯಾಪೂರ್ವಕವಾದ ಒಪ್ಪಿಗೆಯ 
ಸೂಚಕ : ಅಸ್ತು ರಾಮೋ ಗುಣಜೇಷ: ಕಿಂ ಮಮಾದ್ಯ ಕರಿಷ್ಯತಿ. ನನು , 
ಚ =ವಿರೋಧಸೂಚಕ. ಕಚ್ಚಿತ್ = ಇಷ್ಟವಾದದ್ದನ್ನು ಪ್ರಶ್ನೆರೂಪದಲ್ಲಿ ತಿಳಿಯಪಡಿಸುವ ಶಬ್ದ ; 
“ಕಚ್ಚಿತ್ ಸೌಮ್ಮ ವ್ಯವಸಿತಮಿದಂ ಬಂಧು ಕೃತ್ಯಂ ತ್ವಯಾ ಮೇ ಮೇಘ ೨ -೫೧. 
- ೧೪೭೨, ನಿಃಷಮಮ್ , ದುಃಷಮಮ್ = ನಿಂದಾಸೂಚಕ. ಯಥಾ ಸ್ವಮ್ , ಯಥಾ 
ಯಥಮ್ = ಯಥಾಯೋಗ್ಯವಾಗಿ, ಮೃಷಾ, ಮಿಥ್ಯಾ = ಅಸತ್ಯ , ಯಥಾತಥಮ್ = ಸತ್ಯ . 

೧೪೭೩ . ಏವಮ್ , ತು , ಪುನರ್‌, ವಾ , ಏವ= ಅವಧಾರಣಬೋಧಕ . ಪ್ರಾಚ್ = ಹಿಂದೆ. 
ನೂನಮ್ , ಅವಶ್ಯಮ್ =ನಿಶ್ಚಯವಾಗಿ, 


೫ . ಅವಯವರ್ಗ: 


೨೯೭ 


ಸಂವದ್ವರ್ಷಟವರೇ ತೈರ್ವಾಗಾಮೇವಂಸ್ವಯಮಾತ್ಮನಾ | 
ಅಲ್ಲೇ ನೀಚೈರ್ಮಹುಚ್ಚೆ : ಪ್ರಾಯೋ ಭೂಮೃದುತೇ ಶನೈ : || ೧೪೭೪ 
ಸನಾ ನಿತ್ಯ ಬಹಿರ್ಬಾಹೈ ಸ್ಮಾತೀತೇsಸ್ತಮದರ್ಶನೇ | 
ಅನ್ನಿಸತ್ತೆ ರುಷೋಕಾವು ಊಂ ಪ್ರತ್ಯೇsನುನಯೇ ತ್ವಯಿ || ೧೪೭೫ 
ಹುಂ ತರ್ಕೆ ಸ್ಯಾದುಷಾ ರಾತ್ರೋರವಸಾನೇ ನಮೋ ನತ್ | 
ಪುನರರ್ಥdsಗ ನಿಂದಾಯಾಂ ದುಷ್ಟು ಸುಷ್ಟು ಪ್ರಶಂಸನೇ || ೧೪೭೬ 
ಆಮಾನುಗುಣ್ಯ ಸ್ಮರಣೇsಯೇ ಫಡ್ಡಿಘ್ನನಿರಾಕೃತೌ || 
ಅಂಗೀಕೃತೌ ಸ್ಯಾದಥಕಿಂ ಹೀನಸಂಬೋಧನೇ ತು ರೇ | | 

೧೪೭೭ 
ಸಾಯಂ ಸಾಯೇ ಪ್ರಗೇ ಪ್ರಾತಃ ಪ್ರಭಾತೇ ನಿಕಷಾಂತಿಕೇ | 
ಪರುಷ್ಪರಾರ್ಯೇಷಮೋsದ್ದೇ ಪೂರ್ವ ಪೂರ್ವತರೇ ಯತಿ || ೧೪೭೮ 


೧೪೭೪ , ಸಂವತ್ = ಸಂವತ್ಸರ. ಅರ್ವಾಚೆ = ಈಚೆಗೆ ( ಈ ಕಾಲದಲ್ಲಿ), ಆಮ್ , 
ಏವಮ್ = ನಿಶ್ಚಯ ಸೂಚಕ . ಸ್ವಯಮ್= ತಾನಾಗಿ, ನೀಚೈಸ್ = ಅಲ್ಪವಾದ. ಉಚ್ಚೆಸ್ = 
ದೊಡ್ಡದಾದ, ಪ್ರಾಯಸ್ = ವಿಶೇಷವಾಗಿ, ಶನೈಸ್ = ಮೆಲ್ಲಗೆ. 
- ೧೪೭೫. ಸನಾ= ನಿತ್ಯವಾದ - ಸನಾತನ . ಬಹಿಸ್ = ಹೊರಗೆ, ಸ್ಮ =ಭೂತಕಾಲಸೂಚಕ : 
ಭವತಿಸ್ಮ . ಅಸ್ತಮ್ = ಅದರ್ಶನಬೋಧಕ : ಅಸ್ತಂಗತಃ. ಅಸ್ತಿ = ಉಂಟು ( ಇದೆ) 
ಉ =ಕೋಪಸೂಚಕ.ಊಮ್(ಉಮ್) ಪ್ರಶ್ನಾರ್ಥಕ. ಅಯಿ = ಸಾಂತ್ವನ ಬೋಧಕ. 

೧೪೭೬ . ಹುಮ್ =ಊಹಬೋಧಕ, ಉಷಾ= ಬೆಳಗಿನ ಜಾವ, ನಮಸ್ = ನಮಸ್ಕಾರ. 
ಅಂಗ = ಪುನಃ , ದುಷ್ಟು = ಕೆಟ್ಟದು. ಸುಷ್ಟು = ಒಳ್ಳೆಯದು. 

೧೪೭೭. ಆಮ = ಸರಿಯಾಗಿದೆ. ಅಯೇ =ಸ್ಮರಣದ್ಯೋತಕ. ಫಟ್ = ವಿಘ್ನವು ಪರಿಹೃತ 
ವಾಗಲಿ ಎಂಬ ಅರ್ಥದ ದ್ಯೋತಕ. ಅಥಕಿಮ್ = ಹೌದು. ರೇ = ಕೆಳಮಟ್ಟದವರ 
ಸಂಬೋಧನೆಯ ಸೂಚಕ. 

೧೪೭೮. ಸಾಯಮ್ = ಸಾಯಂಕಾಲ, ಪ್ರಗೇ , ಪ್ರಾತರ್ = ಪ್ರಾತಃಕಾಲ, ನಿಕಷಾ =ಸಮೀಪ 
ದಲ್ಲಿ . ಪರುತ್ = ಕಳೆದ ವರ್ಷ. ಪರಾರಿ = ಕಳೆದ ವರ್ಷಕ್ಕೂ ಹಿಂದಿನ ವರ್ಷ, ಐಷಮಸ್ = ಈ 
ವರ್ಷ. 

೧೪೭೯ . ಅದ್ಯ = ಈ ದಿನದಲ್ಲಿ ಪೂರ್ವಾದಿಶಬ್ದಗಳಿಂದ ಪೂರ್ವದಿನದಲ್ಲಿ 
ಇತ್ಯಾದ್ಯರ್ಥಗಳಲ್ಲಿ ಪೂರ್ವದ್ಯು ಮುಂತಾದ ರೂಪಗಳು ನಿಷ್ಪನ್ನಗಳಾಗುತ್ತವೆ. 


00 


೨೯೮ 


ಅಮರಕೋಶ:- ೩ 
ಅದ್ಯಾತ್ರಾಹ್ಮಥ ಪೂರ್ವsಪ್ರೀತ್ಯಾದೌ ಪೂರ್ವೋತ್ತರಾಪರಾತ್ | 
ತಥಾಧರಾನ್ಯಾನ್ಯತರೇತರಾತ್ತೂರ್ವೆದ್ಯುರಾದಯಃ|| 

೧೪೭೯ 
ಉಭಯದ್ಯುಶೋಭಯೇದ್ಯು: ಪರೇ ತ್ವ ಪರೇದ್ಯವಿ|| 
ಹೊ ಗತೇsನಾಗತೇsಸ್ಮಿ ಶ್ವ : ಪರಶ್ವಸ್ತತ್ಸರೇsಹನಿ || 

೧೪೮೦ 
ತದಾ ತದಾನೀಂ ಯುಗಪದೇಕದಾ ಸರ್ವದಾ ಸದಾ | 
ಏತರ್ಹಿ ಸಂಪ್ರತೀದಾನೀ ಮಧುನಾ ಸಾಂಪ್ರತಂ ತಥಾ || 

೧೪೮೧ 
ದಿಗ್ದಶಕಾಲೇ ಪೂರ್ವಾದ್ ಪ್ರಾಗುದಕೃತ್ಯಗಾದಯಃ| 

ಇತ್ಯವ್ಯಯವರ್ಗ: 
ಹೇಗೆಂದರೆ : - ಪೂರ್ವದ್ಯುಸ್ = ನಿನ್ನೆ, ಉತ್ತರೇದ್ಯುಸ್ = ಮಾರನೆಯ ದಿನ, ಅಪರೇದ್ಯುಸ್ = 
ಇನ್ನೊಂದು ದಿನ, ಅಧರೇದ್ಯುಸ್ = ಹಿಂದಿನ ದಿನ, ಅದ್ಯುಸ್ = ಇನ್ನೊಂದು ದಿನ, 
ಅನ್ಯತರೇದ್ಯುಸ್ = ಯಾವುದಾದರೊಂದು ದಿನ, ಇತರೇದ್ಯುಸ್ = ಇನ್ನೊಂದು ದಿನ. . 

೧೪೮೦. ಉಭಯುಸ್ , ಉಭಯೇುಸ್ = ಎರಡು ದಿನಗಳಲ್ಲಿಯೂ 
ಪರೇದ್ಯವಿ= ಮಾರನೆಯ ದಿನ. ಹೈಸ್ = ನಿನ್ನೆ , ಶ್ವಸ್ = ನಾಳೆ, ಪರಶ್ವಸ್ = ನಾಡಿದ್ದು , 

೧೪೮೧. ತದಾ, ತದಾನೀಮ್ = ಆಗ, ಯುಗಪತ್ , ಏಕದಾ= ಒಂದೇ ಕಾಲದಲ್ಲಿ 
(ಒಟ್ಟಿಗೆ), ಸರ್ವದಾ, ಸದಾ= ಯಾವಾಗಲೂ . ಏತರ್ಹಿ , ಸಂಪ್ರತಿ ಇದಾನೀಮ್, ಅಧುನಾ, 
ಸಾಂಪ್ರತಮ್ = ಈಗ. 

೧೪೮೨. ಪ್ರಾಚ್ ( ಕ್ ) ಮುಂತಾದ ಶಬ್ದಗಳು ಪೂರ್ವ ಮುಂತಾದ ಶಬ್ದಗಳಿಂದ ನಿಷ್ಪನ್ನ 
ವಾಗಿ ಆಯಾ ದಿಕ್ಕು ದೇಶ ಕಾಲ - ಎಂಬ ಅರ್ಥಗಳನ್ನು ಬೋಧಿಸುತ್ತವೆ. ಇವುಗಳಿಗೆ 
ಪ್ರಥಮಾ ಪಂಚಮೀ ಸಪ್ತಮೀ ವಿಭಕ್ತರ್ಥಗಳುಂಟು. ಹೇಗೆಂದರೆ : ಪ್ರಾಚ್ = ಪೂರ್ವದಿಕ್ಕು , 
ಪೂರ್ವದಿಕ್ಕಿನ ದೆಸೆಯಿಂದ, ಪೂರ್ವದಿಕ್ಕಿನಲ್ಲಿ . ಹೀಗೆಯೇ ಮುಂದಿನ ಶಬ್ದಾರ್ಥಗಳನ್ನೂ 
ಊಹಿಸಿಕೊಳ್ಳಬೇಕು. ಪ್ರಾಚ್ ( ಕ್ ) = ಪೂರ್ವದಿಕ್ಕು , ಪೂರ್ವದೇಶ, ಪೂರ್ವಕಾಲ. 
ಉದಯ್ ( ಕ್ ) = ಉತ್ತರದಿಕ್ಕು , ಉತ್ತರದೇಶ. ( ದಿಕ್ಕು , ದೇಶ, ಕಾಲ - ಇವುಗಳಲ್ಲಿ ಯಾವ 
ಅರ್ಥಕ್ಕೆ ಹೊಂದಾಣಿಕೆಯುಂಟೋ ಅದನ್ನು ಮಾತ್ರ ಗ್ರಹಿಸಬೇಕು.) ಪ್ರತ್ಯಚ್ ( ಕ್ ) = ಪಶ್ಚಿಮ 
ದಿಕ್ಕು . ಅವಾಚ್ ( ಕ್ ) = ದಕ್ಷಿಣ ದಿಕ್ಕು , ದಕ್ಷಿಣತಸ್ , ದಕ್ಷಿಣಾತ್ , ದಕ್ಷಿಣಾ, ದಕ್ಷಿಣಾಹಿ , 
ದಕ್ಷಿಣೇನ= ದಕ್ಷಿಣದಿಕ್ಕಿನಲ್ಲಿ , ಉತ್ತರತಸ್ , ಉತ್ತರಾತ್ , ಉತ್ತರಾ, ಉತ್ತರಾಹಿ , 
ಉತ್ತರೇಣ= ಉತ್ತರ ದಿಕ್ಕಿನಲ್ಲಿ . 


೧೪೮೨ 


೬ . ಲಿಂಗಾದಿ ಸಂಗ್ರಹವರ್ಗ: 
ಸಲಿಂಗಶಾಸ್ತ್ರ : ಸನ್ನಾದಿಕೃತಸಮಾಸಜೈ: || 
ಅನುಕಂ ಸಂಗ್ರಹೇ ಲಿಂಗಂ ಸಂಕೀರ್ಣವದಿಹೋನ್ನಯೇತ್ | | 
ಲಿಂಗಶೇಷವಿಧಿರ್ವ್ಯಾಪೀ ವಿಶೇಷ್ಮೆರ್ಯದಬಾಧಿತಃ|| 
ಪ್ರಿಯಾಮೀದೂದ್ವಿರಾಮೈಕಾಚ್ ಸಯೋನಿಪ್ಪಾಣಿನಾಮ ಚ | 
ನಾಮವಿದ್ಯುನ್ನಿಶಾವವಾಣೀದಿಗೂನದೀಧಿಯಾಮ್ || 


೧೪೮೩ 


೧೪೮೪ 


ಲಿಂಗಾದಿ ಸಂಗ್ರಹವರ್ಗ ಸೂಚನೆ 
೧೪೮೨ - ೧೪೮೩ . ಈ ಸಂಗ್ರಹ ವರ್ಗದಲ್ಲಿ ಹೇಳದಿರುವ ಲಿಂಗವನ್ನು ಸನ್ ಮುಂತಾದ 
ಪ್ರತ್ಯಯಗಳು, ಕೃತ್ ತದ್ದಿತಗಳು, ಸಮಾಸ ಮುಂತಾದ ವಿಧಾನ ಸಂದರ್ಭಗಳಲ್ಲಿ ವ್ಯಾಕರಣ 
ಶಾಸ್ತ್ರದಲ್ಲಿ ಹೇಳಿದ ಲಿಂಗವಿಧಾಯಕ ಸೂತ್ರಗಳಿಂದ, ಸಂಕೀರ್ಣ ವರ್ಗದಲ್ಲಿ ಹೇಗೋ 
ಹಾಗೆಊಹಿಸಿಕೊಳ್ಳಬೇಕು. ಅಲ್ಲಲ್ಲಿ ಹೇಳಿದ ವಿಶೇಷ ವಿಧಾನಗಳಿಂದ ಬಾಧೆ ಇಲ್ಲದಿದ್ದಾಗ, 
ಈ ವರ್ಗದಲ್ಲಿ ಹೇಳಿದ ಲಿಂಗವಿಧಾನವು ಅಮರಕೋಶದ ಮೂರು ಕಾಂಡಗಳಿಗೂ 
ಅನ್ವಯಿಸುತ್ತದೆ. 

ವಿವರಣೆ : - ಈ ವರ್ಗದಲ್ಲಿ ಶಬ್ದಗಳ ಲಿಂಗವನ್ನು ನಾನಾ ಬಗೆಯಲ್ಲಿ ತಿಳಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ. 
ಆದರೂ ಕೆಲವು ಶಬ್ದಗಳ ಲಿಂಗವನ್ನು ಹೇಳದೆ ಇರಬಹುದು. ಅವುಗಳ ಲಿಂಗವನ್ನು 
“ಸ್ತ್ರೀಯಾಂಕಿನ್ ( ೩ - ೩ -೯೪), ಣಚಃ ಪ್ರಿಯಾಮಣ್ಣಗ್ ( ೫ - ೪ - ೧೪ ), ಸ ನಪುಂಸಕಮ್ 
( ೨ - ೪ - ೧೭) ಮುಂತಾದ ವ್ಯಾಕರಣ ಸೂತ್ರಗಳಿಂದ ತಿಳಿದುಕೊಳ್ಳಬೇಕು. 
- ಇಲ್ಲಿ ಹೇಳಿರುವುದು ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಉತ್ಸರ್ಗ. ಇದಕ್ಕೆ ವಿಶೇಷ ವಿಧಿಯಿಂದ ಎಂದರೆ 
ಅಪವಾದ ವಿಧಿಯಿಂದ ಬಾಧೆ ಇರಬಹುದು. ಎಲ್ಲಿ ಬಾಧೆ ಇಲ್ಲವೋ ಅಲ್ಲಿ ಮಾತ್ರ ಈ 
ಉತ್ಸರ್ಗವುಪ್ರವರ್ತಿಸುತ್ತದೆ. ಹೇಗೆಂದರೆ, ೧೪೮೪ನೆಯ ಶ್ಲೋಕದಲ್ಲಿ ಹೆಣ್ಣು ಜಾತಿಯನ್ನು 
ಬೋಧಿಸುವ ಶಬ್ದಗಳು ಸ್ತ್ರೀಲಿಂಗಗಳೆಂದು ಹೇಳಿದೆ. ಇದು ಉತ್ಸರ್ಗ. ಹಿಂದೆ ಮನುಷ್ಯವರ್ಗ 
ದಲ್ಲಿ ಪುಂಭೂಮಿ ದಾರಾ? (೫೭೫) ಎಂದು ಹೇಳಿದೆ. ಇದು ಅಪವಾದ. ಆದ್ದರಿಂದ 
ದಾರಶಬ್ದವು ಹೆಣ್ಣು ಜಾತಿಯನ್ನು ಬೋಧಿಸಿದರೂ ಪುಲ್ಲಿಂಗವೆಂದು ತಿಳಿಯಬೇಕು. 

ಟಿಪ್ಪಣಿ: -ಮೇಲೆಮೂಲದಲ್ಲಿ ಸನ್ನಂತ ಎಂದು ಹೇಳಿದ್ದಕ್ಕೆ ಚಿಕೀರ್ಷಾ, ಪುತ್ರಕಾಮ್ಯಾ 
ಮೊದಲಾದದ್ದು ಉದಾಹರಣೆ. ಈ ವರ್ಗದಲ್ಲಿ ಗ್ರಂಥಕಾರನು ಶಬ್ದಗಳ ಅರ್ಥವನ್ನು ಹೇಳ 
ದಿದ್ದರೂ ಉಪಯುಕ್ತವಾಗಲೆಂದು ಕನ್ನಡ ಟೀಕೆಯಲ್ಲಿ ಕಠಿನ ಶಬ್ದಗಳಿಗೆ ಅರ್ಥವನ್ನು 
ಬರೆಯಲಾಗಿದೆ. 

ಅಮರಕೋಶಃ_ ೩ 


ಅದಂತೈರ್ದ್ಭಗುರೇಕಾರ್ಥ ನ ಸ ಪಾತ್ರಯುಗಾದಿಭಿಃ | 
ತಲ್‌ವೃಂದೇ ಯೇನಿಕಡ್ಯಾ ವೈರಮೈಥುನಿಕಾದಿವುನ್ || ೧೪೮೫ 
ಸ್ತ್ರೀ ಭಾವಾದಾವನಿಕ್ಕಿಣ್ಣುಣಚ್ಣ್ಮುಚ್ಚಬ್ಯುಜಿಇಜ್‌ನಿಶಾಃ | 
ಉಣಾದಿಷು ನಿರೂರೀಶ್ವಜೂಬೂಜಂತಂ ಚಲಂ ಸ್ಟಿರಮ್ || ೧೪೮೬ 

- ಸ್ತ್ರೀಲಿಂಗ ಶೇಷ 
೧೪೮೪ . ಮುಂದೆ ಹೇಳುವ ಶಬ್ದಗಳು ಸ್ತ್ರೀಲಿಂಗದಲ್ಲಿರುತ್ತವೆ : 
ಒಂದೇ ಸ್ವರವಿರುವ ಈಕಾರಾಂತ ಮತ್ತು ಊಕಾರಾಂತಗಳು - ಶ್ರೀ , ಪ್ರೀ , ಧೀ , ಭೂ , 
ಭೂ (ಇರುವಿಕೆ). ಯೋನಿವಿಶಿಷ್ಟವಾದ ಎಂದರೆ ಹೆಣ್ಣು ಜಾತಿಯ ಬೋಧಕಗಳು - ಮಾತೃ , 
ದುಹಿತ್ಯ , ಸ್ವಸೃ. ಮಿಂಚಿನ ಪರ್ಯಾಯ - ವಿದ್ಯುತ್, ತಟಿತ್ . ರಾತ್ರಿಯ ಪರ್ಯಾಯ 
ರಜನಿ , ರಾತ್ರಿ , ಬಳ್ಳಿಯ ಪರ್ಯಾಯ ವಲ್ಲಿ , ವೀರು‌ . ಮಾತಿನ ಪರ್ಯಾಯವಾಚ್ , 
ಗೋ , ದಿಕ್ಕಿನ ಪರ್ಯಾಯ - ಹರಿತ್‌ , ಕಕುಭೆ . ಭೂಮಿಪರ್ಯಾಯ ಭೂ , ಭೂಮಿ, 
ಕು , ನದೀಪರ್ಯಾಯ - ಸರಿತ್ , 

ತ್ರಿತಸ್ . ಬುದ್ದಿ ಪರ್ಯಾಯ ಸಂವಿದ್ , ಚಿತ್ . 
೧೪೮೫. ಅಕಾರಾಂತವಾದ ಸಮಾಹಾರ ದ್ವಿಗುಸಮಾಸ ತ್ರಿಲೋಕೀ ತ್ರಿಲೋಕ), 
ಪಂಚಾಕ್ಷರೀ ( ಪಂಚಾಕ್ಷರ). ಆದರೆ ಪಾತ್ರ , ಯುಗ ಮುಂತಾದವುಉತ್ತರ ಪದವಾಗಿರುವ 
ಕೆಲವು ಶಬ್ದಗಳು ಸ್ತ್ರೀಲಿಂಗದಲ್ಲಿರುವುದಿಲ್ಲ ; ನಪುಂಸಕದಲ್ಲಿರುತ್ತವೆ : - ಪಂಚಪಾತ್ರ , 
ಚತುರ್ಯುಗ, ತ್ರಿಭುವನ, 
- ತಲ್ ಪ್ರತ್ಯಯಾಂತಗಳು - ಜನತಾ, ಬಂಧುತಾ ; ಮನುಷ್ಕತಾ, ರಾಗಿತಾ. 
ಸಮೂಹಾರ್ಥವನ್ನು ಕೊಡುವ ಯ , ಇನಿ ,ಕಚ್, ತ್ರ ಪ್ರತ್ಯಯಾಂತಗಳು ಪಾಶ್ಯಾ , 
ವಾತ್ಯಾ , ಶಾಕಿನೀ , ಡಾಕಿನೀ , ರಥಕಟ್ಕಾ, ಗೋತ್ರಾ, ವೈರ ಮತ್ತು ಪರಸ್ಪರ ವಿವಾಹ ಸಂಬಂಧ 
ಮುಂತಾದ್ದನ್ನು ಬೋಧಿಸುವ ವುನ್ ಪ್ರತ್ಯಯಾಂತಗಳು ಕಾಕೋಲೂಕಿಕಾ, ಅಹಿನಕುಲಿಕಾ; 
ಅತ್ರಿಭರದ್ವಾಜಿಕಾ, ಕುತ್ಸಕುಶಿಕಿಕಾ (ಕುತ್ಸ ಮತ್ತು ಕುಶಿಕರ ವಿವಾಹ ಸಂಬಂಧ), ಹೀಗೆಯೇ 
ದ್ವಿಶತಿಕಾ ( ಎರಡು ನೂರುಗಳು ), ದ್ವಿಮೋದಕಿಕಾ ( ಎರಡೆರಡು ಮೋದಕಗಳು) ಇತ್ಯಾದಿ. 
ಇವುಸ್ತ್ರೀಲಿಂಗಗಳು . 
- ೧೪೮೬ . ಸ್ತ್ರೀಯಾಮ್ ( ಪಾ , ಸೂ . ೩ - ೩ - ೯೪) ಎಂಬ ಅಧಿಕಾರದಲ್ಲಿ 
ಹೇಳಲ್ಪಟ್ಟಿರುವ ಭಾವಾದ್ಯರ್ಥಕಗಳಾದ ಅನಿ, ಕಿನ್, ಣ್ಮುಲ್, ಣಚ್ , ಣ್ಮುಚ್, ಕ್ಯಪ್, 
ಯುಚ್ , ಇಗ್, ಅಜ್ , ನಿ , ಶ, ಪ್ರತ್ಯಯಾಂತಗಳು - ಅಜನನಿ ( ಹುಟ್ಟದಿರುವುದು ), 


0 


0 


೬ . ಲಿಂಗಾದಿ ಸಂಗ್ರಹವರ್ಗ: 

೩೦೧ 
ತಕ್ಕೀಡಾಯಾಂ ಪ್ರಹರಣಂಚೇಷ್ಟಾ ಪಾಲ್ವಾ ಣದಿಕ್ | 
ಘಇಇಸ್ಕಾಕ್ರಿಯಾsಸ್ಕಾಂ ಚೇದಾಂಡಪಾತಾ ಹಿ ಫಾಲ್ಗುನೀ || ೧೪೮೭ 
ಶೈನಂಪಾತಾ ಚ ಮೃಗಯಾ ತೈಲಂಪಾತಾ ಸ್ವದೇತಿ ದಿಕ್ | 
ಸ್ತ್ರೀ ಸ್ಯಾತ್ಯಾಚಿನ್ಮಣಾಲ್ಯಾದಿಗ್ವಿವಕ್ಷಾಪಚಯೇ ಯದಿ|| 

೧೪೮೮ 


ಅಕರಣಿ ( ಮಾಡದಿರುವುದು) ; ಗತಿ, ರತಿ ; ಪ್ರವಾಹಿಕಾ (ಒಂದು ರೋಗ), ಶಾಯಿಕಾ 
( ಮಲಗುವುದು) ; ವ್ಯಾವಕೋಶೀ ( ಪರಸ್ಪರ ಕೂಗಿಕೊಳ್ಳುವುದು), ವ್ಯಾತ್ಯಕ್ಷಿ ( ಪರಸ್ಪರ 
ನೀರೆರುಚುವುದು); ಆಸಿಕಾ ( ಕುಳಿತುಕೊಳ್ಳುವ ರೀತಿ), ಅಗ್ರಗಾಮಿಕಾ ( ಮುಂದೆ ಹೋಗುವ 
ಅರ್ಹತೆ) ; ಇಜ್ಞಾ , ಪ್ರಜ್ಞಾ ( ಗಮನ) ; ಭಾವನಾ, ಕಾಮನಾ; ಕಾರಿ (ಕ್ರಿಯೆ ), ಗಣಿ (ಗಣನೆ) ; 
ತ್ರಪಾ, ಭಿದಾ ; ಹಾನಿ, ಗ್ಲಾನಿ ; ಕ್ರಿಯಾ, ಇಚ್ಛಾ , ಇವುಸ್ತ್ರೀಲಿಂಗಗಳು. 

ಉಣಾದಿ ಸೂತ್ರಗಳಿಂದ ಸಿದ್ಧವಾಗುವ ನಿ, ಊಕಾರ, ಈಕಾರಾಂತ ಶಬ್ದಗಳು - ಧಮನಿ, 
ಸರಣಿ ; ಚಮೂ , ತನೂ ; ತರೀ (ದೋಣಿ), ತಂತ್ರೀ ( ತಂತಿ). ವಿಶೇಷ್ಯನಿಘ್ನಗಳಾಗಲಿ 
ನಿಯತಲಿಂಗಗಳಾಗಲಿ ಜ್‌ (ಜೀಪ್, ಪ್ , ಜೀನ್), ಆಪ್ ( ಚಾಪ್ , ಟಾಪ್ , ಡಾಪ್ ) 
ಪ್ರತ್ಯಯಾಂತಗಳು - ಕುಮಾರೀ , ಮಹತೀ ; ಗೌರೀ , ಗೋಪೀ ; ಬ್ರಾಹ್ಮಣೀ, ಗೌತಮೀ ; 
ಕಾರೀಷಗಂಧ್ಯಾ , ಅಜಾ, ಖಟ್ಟಾ ( ಮಂಚ) ; ದಾಮಾ, ಸೀಮಾ - ಇವುಸ್ತ್ರೀಲಿಂಗಗಳು. 

೧೪೮೭ - ೧೪೮೮. ಅದು ಈ ಆಟದಲ್ಲಿ ಹೊಡೆಯುವ ಸಾಧನ ಎಂಬ ಅರ್ಥದಲ್ಲಿ 
ಬರುವಣ ಪ್ರತ್ಯಯಾಂತ - ಮೌಷ್ಟಾ ( ಮುಷ್ಟಿಯಿಂದ ಹೊಡೆದು ಆಡುವ ಒಂದು ಕ್ರೀಡೆ), 
ಪಾವಾ( ಸಣ್ಣ ಕೊಂಬೆಯಿಂದ ಹೊಡೆದು ಆಡುವ ಒಂದು ಕ್ರೀಡೆ), ಇದು ದಿಕ್ = 
ಉದಾಹರಣಮಾತ್ರ . ಹೀಗೆಯೇ ದಾಂಡಾ ಇತ್ಯಾದಿ. 

- ಘಇ: ಸಾಸ್ಕಾಂ ಕ್ರಿಯೇತಿ ಇಲ್ಲ ( ೪ - ೨ -೫೮) ಎಂಬ ಸೂತ್ರದಿಂದ ಸಿದ್ಧವಾಗುವ 
ಶಬ್ದ - ದಾಂಡಪಾತಾ ( ದಂಡಪಾತವುಳ್ಳ ತಿಥಿ. ಹೋಳಿಹುಣ್ಣಿಮೆ ) ಶೈನಂಪಾತಾ ( ಗಿಡಗವನ್ನು 
ಎರಗಿಸಿ ಆಡುವ ಬೇಟೆ), ತೈಲಂಪಾತಾ ( ಎಳ್ಳನ್ನು ಹಾಕಿ ಮಾಡುವ ಹೋಮ), ಇದು 
ದಿಕ್ = ಉದಾಹರಣಮಾತ್ರ . ಹೀಗೆಯೇ ಮೌಸಲಪಾತಾ ಇತ್ಯಾದಿ. ಇವುಸ್ತ್ರೀಲಿಂಗಗಳು. 

೧೪೮೮ - ೧೪೮೯ . ಅಲ್ಪಾರ್ಥದಲ್ಲಿ ಕೆಲವು ಶಬ್ದಗಳು ಅಲ್ಪಂ ಮೃಣಾಲಂ ಮೃಣಾಲೀ . 
ಹೀಗೆಯೇ ಘಟೀ , ಪಟೀ , ಮಠಿ ಇತ್ಯಾದಿ. ಲಂಕಾ , ಶೇಫಾಲಿಕಾ, ಟೀಕಾ, ಧಾತಕೀ ( ಮರಾಟ 
ಮೊಗ್ಗು), ಪಂಜಿಕಾ ( ಪಂಜು,) ಆಢಕೀ (ತೊಗರಿ), ಸಿಧ್ರಕಾ ( ಒಂದು ಮರ), ಶಾರಿಕಾ 
( ಒಂದು ಪಕ್ಷಿ ), ಹಿಕ್ಕಾ ( ಬಿಕ್ಕಳಿಕೆ), ಪ್ರಾಚಿಕಾ (ಕಾಡುನೊಣ), ಉಲ್ಕಾ , ಪಿಪಿಲಿಕಾ. 


೩೦೨ 


ಅಮರಕೋಶ: ೩ 


೧೪೮೯ 


೧೪೯೦ 


ಲಂಕಾ ಶೆಫಾಲಿಕಾ ಟೀಕಾ ಧಾತಕೀ ಪಂಜಿಕಾಢಕೀ | 
ಸಿದ್ರಕಾ ಶಾರಿಕಾ ಹಿಕ್ಕಾ ಪ್ರಾಚಿಕೊಲ್ಯಾ ಪಿಪಿಲಿಕಾ || 
ತಿಂದುಕೀ ಕಣಿಕಾ ಭಂಗಿ ಸುರಂಗಾಸೂಚಿಮಾಢಯಃ| 
ಪಿತ್ಪಾವಿತಂಡಾಕಾಕಿಣ್ಯಕ್ಕೂರ್ಣಿಶ್ಯಾಣೀ ದ್ರುಣೀ ದರತ್ || 
ಸಾತಿ: ಕಂಥಾ ತಥಾಸಂದೀ ನಾಭೀ ರಾಜಸಭಾಪಿ ಚ | 
ಝಲ್ಲರೀ ಚರ್ಚರೀ ಪಾರೀ ಹೋರಾಲಟ್ಕಾಚ ಸಿದ್ಮಲಾ || - 
ಲಾಕ್ಷಾ ಲಿಕ್ಷಾ ಚ ಗಂಡೂಷಾಗೃಧ್ರಸೀ ಚಮಸೀ ಮಸೀ | 

ಇತಿ ಸ್ತ್ರೀಲಿಂಗಶೇಷಃ 


೧೪೯೧ 


ಪುಂಸೆ ಸಭೇದಾನುಚರಾಸ್ಸಪರ್ಯಾಯಾಸ್ಸುರಾಸ್ಸುರಾಃ || 


೧೪೯೨ 


೧೪೯೦ . ತಿಂದುಕೀ (ತೂಬರೆ ಗಿಡ), ಕಣಿಕಾ, ಭಂಗಿ , ಸುರಂಗಾ ( ಸುರಂಗ), ಸೂಚಿ, 
ಮಾಡಿ ( ಚಿಗುರು ಎಲೆ, ಬಟ್ಟೆಯ ಅಂಚು), ಪಿಚ್ಚಾ ( ರಸಿಗೆ, ಗಂಜಿ), ವಿತಂಡಾ, ಕಾಕಿಣಿ 
( ಕಾಸು, ಪೈಸೆ), ಚೂರ್ಣಿ( ಪುಡಿ ಮಾಡುವುದು), ಶಾಣೀ ( ಸೆಣಬಿನ ಚೀಲ), ದ್ರುಣಿ (ನೀರಿನ 
ತೊಟ್ಟಿ), ದರದ್ (ಪ್ರಪಾತ, ಕಂದಕ ), ಇವುಸ್ತ್ರೀಲಿಂಗಗಳು. 

೧೪೯೧. ಸಾತಿ ( ದಾನ, ಅವಸಾನ),ಕಂಥಾ ( ಹರಕುಬಟ್ಟೆ, ಜೋಳಿಗೆ), ಆಸಂದೀ ( ಪೀಠ), 
ನಾಭಿ, ರಾಜಸಭಾ, ಝಲ್ಲರೀ ( ಜಾಲರಿ, ಮುಂಗುರುಳು), ಚರ್ಚರೀ ( ಚಪ್ಪಾಳೆ, ಒಂದು 
ಗೀತ) ಪಾರೀ (ಹೂಜಿ, ಆನೆಯನ್ನು ಕಟ್ಟುವ ಹಗ್ಗ ), ಹೋರಾ( ಮೇಷಾದಿ ಲಗ್ನ , ರಾಶಿಯ 
ಅರ್ಧ), ಲಟ್ಟಾ ( ಒಂದು ಹಕ್ಕಿ ),ಸಿಲಾ( ಮೀನಿನ ಅಡಿಗೆ), 

೧೪೯೨. ಲಾಕ್ಷಾ, ಲಿಕ್ಷಾ ( ಹೇನಿನ ಮೊಟ್ಟೆ -ಶೀರೆ), ಗಂಡೂಷಾ (ಬಾಯಿಮುಕ್ಕಳಿಸು 
ವುದು) ಗೃಧ್ರಸೀ ( ವಾತರೋಗ), ಚಮಸೀ ( ಯಜ್ಞಪಾತ್ರೆ , ಚಮಚ), ಮಸೀ ( ಮಸಿ, 
ಕಪ್ಪುನೀರು), ಇವುಸ್ತ್ರೀಲಿಂಗಗಳು. 

ಪುಲ್ಲಿಂಗ ಶೇಷ 
೧೪೯೨. ಮುಂದೆ ಹೇಳುವ ಶಬ್ದಗಳು ಪುಲ್ಲಿಂಗದಲ್ಲಿರುತ್ತವೆ : - ದೇವತೆಗಳ 
ಪರ್ಯಾಯ ಅಮರ, ನಿರ್ಜರ, ಸುರ, ದೇವ ಇತ್ಯಾದಿ. ಆದರೆ ದೈವತಾನಿ ಪುಂಸಿ ವಾ 
ದೇವತಾ ಸ್ತ್ರೀಯಾಮ್ ಎಂಬುದು ಅಪವಾದ. ದೇವತೆಗಳ ಅಂತರ್ಭೆದಗಳು ತುಷಿತ, 


೬ . ಲಿಂಗಾದಿ ಸಂಗ್ರಹವರ್ಗ : 


೩೦೩ 


ಸ್ವರ್ಗಯಾಗಾದ್ರಿಮೇಘಾಬ್ಬಿ ದುಕಾಲಾಸಿಶರಾರಯಃ | 
ಕರಗಂಡೌಷ್ಠದೋರ್ದಂತಕಂಠಕೇಶನಖಸ್ತನಾಃ|| 


೧೪೯೩ 


ಸಾಧ್ಯ ಇತ್ಯಾದಿ. ದೇವತೆಗಳ ಅನುಚರರು ಹಾಹಾ, ಹೂಹೂ , ಮಾತಲಿ ಇತ್ಯಾದಿ. ಅಸುರರ 
ಪರ್ಯಾಯ ದೈತ್ಯ , ದೈತ್ಯ , ದಾನವ ಇತ್ಯಾದಿ. ರಕ್ಷಸ್ ( ನ) ಎಂಬುದು ಅಪವಾದ. 
ಅಸುರರ ಅಂತರ್ಭದಗಳು ಬಲಿ, ನಮುಚಿ, ಜಂಭ ಇತ್ಯಾದಿ. ಅಸುರರ ಅನುಚರರು 
ಮುಂಡ, ಕೂಷ್ಮಾಂಡ, ಕುಂಭ ಇತ್ಯಾದಿ. ಇವು ಪುಲ್ಲಿಂಗಗಳು. 
- ೧೪೯೩ . ಸ್ವರ್ಗಪರ್ಯಾಯ - ನಾಕ , ತ್ರಿದಿವ, ಸ್ವರ್ಗ. ಆದರೆ 

ದೊದಿವ್ 
ದ್ವೇಯಾಂ,ಕ್ಲೀಬೇ ತ್ರಿವಿಷ್ಟಪಮ್ ಎಂಬುದು ಅಪವಾದ. ಯಾಗಪರ್ಯಾಯ ಯಜ್ಞ 
ಮಖ, ಕ್ರತು. ಯಾಗಭೇದ - ಅಶ್ವಮೇಧ, ಉಕ್ಷ , ಪರ್ವತಪರ್ಯಾಯ ಅದ್ರಿ , ಗಿರಿ, 
ಪರ್ವತ, ಪರ್ವತ ಭೇದ ಮೇರು, ಸಹ್ಯ , ಮೇಘಪರ್ಯಾಯ ಘನ, ಜಲದ, ಅಧ್ರ 
ಎಂಬುದು ಅಪವಾದ. ಮೇಘಭೇದ - ಪುಷ್ಕರ, ಆವರ್ತಕ, ಸಮುದ್ರ ಪರ್ಯಾಯ - 
ಅಬ್ಬಿ , ಸಾಗರ , ಸಮುದ್ರಭೇದ -ಕ್ಷೀರೋದ, ಲವಣೋದ. ವೃಕ್ಷಪರ್ಯಾಯ ದ್ರು , 
ವೃಕ್ಷ , ಶಾಖಿನ್, ವೃಕ್ಷಭೇದ - ಪಕ್ಷ , ವಟ , ಆಮ್ರ . ಪಾಟಲಾ, ಶಿಂಶಪಾ ಮೊದಲಾದ್ದು 
ಅಪವಾದ. ಕಾಲಪರ್ಯಾಯ ಕಾಲ, ಸಮಯ , ದಿಷ್ಟ . ಕಾಲಭೇದ - ಪಕ್ಷ , ಮಾಸ, ಋತು. 
ದಿನ, ತಿಥಿ, ಅಹನ್ , ರಾತ್ರಿ ಇತ್ಯಾದಿಗಳು ಅಪವಾದ, ಖಡ್ಗ ಪರ್ಯಾಯ - ಅಸಿ, ಖಡ್ಗ , 
ಮಂಡಲಾಗ್ರ , ಖಡ್ಗ ಭೇದ - ನಂದಕ, ಚಂದ್ರಹಾಸ, ಬಾಣಪರ್ಯಾಯ ಶರ, ಬಾಣ , 
ವಿಶಿಖ . ಬಾಣಭೇದ - ನಾರಾಚ, ಭಲ್ಲ , ಕಾಂಡ, ಇಷುರ್ಯೊ ಎಂಬುದು ಅಪವಾದ. 
ವೈರಿಪರ್ಯಾಯ - ಅರಿ, ಶತ್ರು , ಅರಾತಿ , ವೈರಿಭೇದ - ಆತತಾಯಿನ್. ಇವು ಪುಲ್ಲಿಂಗಗಳು. 
- ಕರ = ಹಸ್ತ ಮತ್ತು ಕಿರಣ . ಇವುಗಳ ಪರ್ಯಾಯಕರ, ಹಸ್ತ , ಪಾಣಿ ; ಕಿರಣ , ಉಸ್ತ್ರ, 
ಮಯೂಖ ಇತ್ಯಾದಿ. ಮರೀಚಿ ಮುಂತಾದವು ಅಪವಾದ. ಕೆನ್ನೆಯ ಪರ್ಯಾಯ - ಗಂಡ, 
ಕಪೋಲ, ತುಟಿಯ ಪರ್ಯಾಯ ಓಷ್ಠ , ದಂತಚ್ಚದ, ತೋಳಿನ ಪರ್ಯಾಯ ಭುಜ, 
ಬಾಹು, ಪ್ರವೇಷ್ಟ , ಹಲ್ಲಿನ ಪರ್ಯಾಯದಂತ, ದಶನ, ರದ, ಕತ್ತಿನ ಪರ್ಯಾಯ 
ಗಲ, ಕಂಠ, ತಲೆಕೂದಲಿನ ಪರ್ಯಾಯ -ಕೇಶ, ಕಚ, ಉಗುರಿನ ಪರ್ಯಾಯ - - ನಖ , 
ಪುನರ್ಭವ, ನಖರೋsಯಾಮ್ ಎಂಬುದು ಅಪವಾದ. ಸ್ತನದ ಪರ್ಯಾಯ ಸ್ತನ, 
ಕುಚ. 


೩೦೪ 


ಅಮರಕೋಶ: ೩ 


೧೪೯೪ 


ಅಹಾಹಾಂತಾ:ಕೋಡಭೇದಾ ರಾತ್ರಾಂತಾಃ ಪ್ರಾಗಸಂಖ್ಯಕಾಃ| | 
ಶ್ರೀವೇಷ್ಟಾದ್ಯಾಶ್ಚ ನಿರ್ಯಾಸಾ ಅಸನ್ನಂತಾ ಅಬಾಧಿತಾಃ | | 
ಕಶೇರುಜುವಷ್ಟೂನಿ ಹಿತ್ವಾ ತುರುವಿರಾಮಕಾಃ|| 
ಕಷಣಭಮರೋಪಾಂತಾ ಯದ್ಯದಂತಾ ಅಮೀ ಅಥ || 


೧೪೯೫ 


- ೧೪೯೪. ಅಹ್ನ , ಅಹ = ಎಂಬಿವು ಅಂತ್ಯದಲ್ಲಿರುವ ಶಬ್ದ - ಪೂರ್ವಾಹ್ನ, ಅಪರಾಹ್ನ ; 
ದೈಹ, ತಹ, ವಿಷಭೇದಗಳು - ಸೌರಾಷ್ಟ್ರಕ, ಶೈಕ್ಲಿಕೇಯ, ಬ್ರಹ್ಮಪುತ್ರ , ರಾತ್ರ – 
ಎಂಬುದು ಅಂತ್ಯದಲ್ಲಿರುವ ಶಬ್ದ , ಆದರೆ ಇದರ ಹಿಂದೆ ಸಂಖ್ಯಾವಾಚಕ ಶಬ್ದವು 
ಇರಬಾರದು - ಸರ್ವರಾತ್ರ , ಪೂರ್ವರಾತ್ರ , ಅಹೋರಾತ್ರ . ಆದರೆ ಪಂಚರಾತ್ರ , ತ್ರಿರಾತ್ರ 
ಮುಂತಾದವು ನಪುಂಸಕ . 

ವೃಕ್ಷದಿಂದ ಹೊರಡುವ ದ್ರವ ವಿಶೇಷಗಳು ಶ್ರೀವೇಷ್ಟ, ಗುಗ್ಗುಲು, ಸಿಹಿಕ, ಅಸ್, 
ಅನ್ , ಇವು ಕೊನೆಯಲ್ಲಿರುವ ಶಬ್ದಗಳು - ವೇಧಸ್ , ಚಂದ್ರಮಸ್ ; ರಾಜನ್ , 
ಮಘವನ್ , ಆದರೆ ಅಪ್ಪರಸ್, ಸುಮನಸ್, ಸಾಮನ್, ಲೋಮನ್ ಮುಂತಾದ ಅಪವಾದ. 
- ೧೪೯೫, ತು , ರು - ಎಂಬಿವು ಅಂತ್ಯದಲ್ಲಿರುವ ಶಬ್ದಗಳು - ಹೇತು, ಸೇತು, ಧಾತು ; 
ಕುರು, ಮೇರು, ತೃರು. ಆದರೆ ಕಶೇರು ( ಬೆನ್ನುಮೂಳೆ), ಜತು, ವಸ್ತು , ದಾರು ಮುಂತಾದವು 
ಅಪವಾದ. 
- ಕ, ಷ, ಣ, ಭ , ಮ , ರ , ಎಂಬ ವ್ಯಂಜನಗಳು ಉಪಾಂತ್ಯಗಳಾಗಿಯೂ 
ಅಕಾರಾಂತವಾಗಿಯೂ ಇರುವ ಶಬ್ದಗಳು ಅಂಕ , ಲೋಕ; ಮಾಷ, ತುಷ ; ಪಾಷಾಣ, 
ಗುಣ ; ದರ್ಭ, ಗರ್ದಭ, ಹೋಮ, ಧೂಮ ; ಶೀಕರ , ಸಮೀರ. 

೧೪೯೬ , ಪ, ಫ, ನ, ಯ , ಸ, ಟ - ಎಂಬ ವ್ಯಂಜನಗಳು ಉಪಾಂತ್ಯಗಳಾಗಿಯೂ 
ಅಕಾರಾಂತವಾಗಿಯೂ ಇರುವ ಶಬ್ದಗಳು ಸೂಪ, ಕೂಪ; ನಾಥ, ಶಪಥ ; ಇನ , ಜನ; 
ಅಪನಯ , ಪ್ರಣಯ ; ರಸ , ಹಾಸ : ಪಟ, ಘಟ, ಗೋತ್ರಪ್ರವರ್ತಕರ ಹೆಸರು ವಸಿಷ್ಠ , 
ವಿಶ್ವಾಮಿತ್ರ, ಅತ್ರಿ , ವೇದಶಾಖೆಯ ಅಧೈಕೃವಾಚಕಗಳು - ಕಠ, ಬಹ್ಮಚ, ಕಲಾಪ. ಇವು 
ಪುಲ್ಲಿಂಗಗಳು. 
- ಸಂಜ್ಞೆ, ಕರ್ತೃವ್ಯತಿರಿಕ್ತವಾದ ಕಾರಕ , ಭಾವ (ಕ್ರಿಯೆ) ಈ ಅರ್ಥದಲ್ಲಿ ವಿಹಿತವಾದ 
ಘಇಗ್ , ಅಚ್ , ಅಪ್ , ನಜ್ , ಣ, ಘ , ಅಥುಚ್ - ಎಂಬ ಪ್ರತ್ಯಯಗಳು ಅಂತದಲ್ಲಿರುವ 
ಶಬ್ದಗಳು - ಪ್ರಾಸಾದ, ವೇದ, ಪಾಕ , ತ್ಯಾಗ, ಚಯ , ಜಯ ; ಲವ, ಸ್ತವ; ಪ್ರಶ್ನ , ಯತ್ನ ; 
ನ್ಯಾದ( ಭಕ್ಷಣ) ; ಉರಶ್ವದ, ಪ್ರಚ್ಛದ ; ಶ್ವಯಥು, ವೇಪಥು. ಇವು ಪುಲ್ಲಿಂಗಗಳು. 


೬ . ಲಿಂಗಾದಿ ಸಂಗ್ರಹವರ್ಗ : 


೩೦೫ 


ಪಥನಯಸಟೋಪಾಂತಾ ಗೋತ್ರಾಖ್ಯಾಶ್ಚರಣಾಹ್ವಯಾಃ| 
ನಾಮ್ಮಕರ್ತರಿ ಭಾವೇ ಚ ಘಇಜಬ್ಬಜ್ಜಘಾಥುಚಃ|| ೧೪೯೬ 
ಲ್ಯು : ಕರ್ತರೀಮನಿಜ್ಞಾವೇ ಕೋ ಘೋಃ ಕಿಃ ಪ್ರಾದಿತೋsನ್ಯತಃ| 
ದ್ವಂದ್ವೇsಶ್ವವಡವಾವಶ್ವವಡವಾ ನ ಸಮಾಹೃತೇ || 

೧೪೯೭ 
ಕಾಂತಸ್ತೂರ್ಯೆಂದುಪರಾಯಪೂರ್ವೋsಯಃ ಪೂರ್ವಕೋsಪಿ ಚ | 
ವಟಕಶ್ಯಾನುವಾಕಶ್ಚ ರಲ್ಲ ಕಶ್ಯ ಕುಡಂಗಕಃ || 

- ೧೪೯೮ 
ಪುಂಖೋ ನ್ಯೂಂಖಸ್ಸಮುದ್ಧಶ್ಚ ವಿಟಪಟ್ಟಧವಾಃ ಖಟಃ| 
ಕೊಟ್ಟಾರಘಟ್ಟಹಟ್ಟಾಶ್ಯ ಪಿಂಡಗೋಂಡಪಿಚಂಡವತ್ || ೧೪೯೯ 


- ೧೪೯೭. ಕತ್ರ್ರಥ್ರದಲ್ಲಿ ವಿಹಿತವಾದ ಲ್ಯು , ( ಭಾವಕರ್ಮಾರ್ಥಕದ) ಇಮನಿಚ್ , 
ಭಾವಾರ್ಥಕವಾದ ಕ, ಘು , ಎಂಬ ಸಂಜ್ಞೆಯಿರುವ ದಾ, ಧಾ ಎಂಬ ರೂಪದ ಧಾತುಗಳ 
ಮೇಲೆ ವಿಹಿತವಾದ ಕಿಕಿ ಪ್ರತ್ಯಯವು ಧಾತುವಿನ ಹಿಂದೆ ಉಪಸರ್ಗವಿರಲಿ ಅಥವಾ 
ಸುಬಂತವಿರಲಿ ವಿಹಿತವಾಗಿರಬಹುದು - ಈ ಮೇಲ್ಕಂಡ ಪ್ರತ್ಯಯಾಂತ ಶಬ್ದಗಳು ನಂದನ, 
ರಮಣ ; ಪ್ರಥಮನ್ , ಮಹಿಮನ್ , ಆಖತ್ ( ಇಲಿಗಳ ಹಾವಳಿ), ಪ್ರಸ್ಥ ; ನಿಧಿ, ಆಧಿ, 
ಉದಧಿ, ಜಲಧಿ. 
- ಸಮಾಹಾರ ವ್ಯತಿರಿಕ್ತವಾದ ದ್ವಂದ್ವ ಸಮಾಸದಲ್ಲಿ ಅಶ್ವವಡವೆ (ಒಂದು ಗಂಡು 
ಕುದುರೆ ಮತ್ತು ಒಂದು ಹೆಣ್ಣು ಕುದುರೆ), ಅಶ್ವಾಶ್ಚ ವಡವಾಶ್ವ = ಅಶ್ವವಡವಾಃ ಈ ಎರಡು 
ಶಬ್ದಗಳು ಪುಲ್ಲಿಂಗ, ಸಮಾಹಾರದಲ್ಲಿ ಅಶ್ವವಡವಮ್ ಎಂಬುದು ನಪುಂಸಕ . ( ವಡವಾ 
ಶಬ್ದವುಸ್ತ್ರೀಲಿಂಗ. ಇದು ಕಡೆಯಲ್ಲಿದ್ದರೂ ಮೇಲ್ಕಂಡಂತೆ ಲಿಂಗಭೇದವಾಗುತ್ತದೆ). 
- ೧೪೯೮. ಸೂರ್ಯ, ಚಂದ್ರ - ಇವರ ಪರ್ಯಾಯಪದಗಳೂ ಅಯಸ್ ಶಬ್ದವೂ 
ಪೂರ್ವದಲ್ಲಿರುವ ಕಾಂತ ಶಬ್ದ ಸೂರ್ಯಕಾಂತ, ರವಿಕಾಂತ, ಚಂದ್ರಕಾಂತ, ಇಂದುಕಾಂತ ; 
ಅಯಸ್ಕಾಂತ (ಸೂಜಿಗಲ್ಲು) ವಟಕ ( ವಡೆ), ಅನುವಾಕ, ರಲ್ಲಕ (ಕಂಬಳಿ, ರೆಪ್ಪೆ , ಜಿಂಕೆ ), 
ಕುಡಂಗಕ - ಕುಟಂಗಕ ( ಹುಲ್ಲು ಹೊದಿಸಿದ ಗುಡಿಸಲು), ಇವೆಲ್ಲವೂ ಪುಲ್ಲಿಂಗಗಳು. 
- ೧೪೯೯. ಪುಂಖ ( ಬಾಣದ ಬುಡ), ನ್ಯೂಂಖ ( ಸಾಮಯುಕ್ತವಾದ ಓಂಕಾರ), ಸಮುದ್ರ 
( ಸಂಪುಟ ), ವಿಟ ( ಇಲಿ, ಬೆಟ್ಟ ), ಪಟ್ಟ ( ಅರೆಯುವ ಕಲ್ಲು , ಪಟ್ಟಿ ), ಧಟ (ತಕ್ಕಡಿ), ಖಟ 
( ಹಾಳುಬಾವಿ, ಕಲ್ಲನ್ನು ಕೆತ್ತುವ ಉಳಿ, ನೇಗಿಲು),ಕೋಟ್ಬಾರ ( ಭಾವಿ, ಪುಷ್ಕರಿಣಿಯ 
ತೀರ), ಘಟ್ಟ ( ಸ್ನಾನದ ಘಟ್ಟ, ಸುಂಕದ ಕಟ್ಟೆ) ಹಟ್ಟ ( ಅಂಗಡಿ), ಪಿಂಡ ( ಉಂಡೆ, ದೇಹ), 


20 


೩೦೬ 


ಅಮರಕೋಶ: ೩ 


೧೫೦೦ 


೧೫೦೧ 


ಗಡುಃ ಕರಂಡೋ ಲಗುಡೋ ವರಂಡಶ್ಯ ಕಿಷೋ ಘುಣಃ| 
ದೃತಿಸೀಮಂತಹರಿತಾರೋಮಂಥೋದ್ಗೀಥಬುದ್ದುದಾ: || 
ಕಾಸಮರ್ದೊ … ರ್ಬುದಃ ಕುಂದಃ ಫೇನಸ್ಕೂಪ್‌ ಸಯೂಪಕೌ || 
ಆತಪಃಕ್ಷತ್ರಿಯೇ ನಾಭಿಃ ಕುಣಪಕ್ಷರಕೇದರಾಃ || 
ಪೂರಕ್ಷರಪ್ರಚುಕ್ತಾಶ್ಚ ಗೋಲಹಿಂಗುಲಪುದ್ದಲಾಃ|| 
ವೇತಾಲಭಲ್ಲ ಮಲ್ಲಾಶ್ಚ ಪುರೋಡಾಶೋsಪಿ ಪಟ್ಟಿಶಃ | 
ಕುಲಾಷೋ ರಭಸಶೈವ ಸಕಟಾಹ: ಪತಹಃ| | 

- ಇತಿ ಪುಲ್ಲಿಂಗಶೇಷ: 


೧೫೦೨ 


ಗೋಂಡ ( ಒಂದು ಪಾಮರಜಾತಿಯವನು, ಉಬ್ಬಿದ ಹೊಕ್ಕಳು), ಪಿಚಂಡ ( ಹೊಟ್ಟೆ). 
ಇವೆಲ್ಲವೂ ಪುಲ್ಲಿಂಗಗಳು . 

೧೫೦೦ . ಗಡು ( ಹೆಕ್ಕತ್ತಿನ ಮೇಲೆ ಬೆಳೆಯುವ ಮಾಂಸ ಗ್ರಂಥಿ, ಕೆಸರು ಹುಳು), ಕರಂಡ 
( ಬುಟ್ಟಿ , ಕತ್ತಿ , ಜೇನುಗೂಡು), ಲಗುಡ (ದೊಣ್ಣೆ , ವರಂಡ ( ಮನೆಯ ಒಂದು ಭಾಗ 
(varanda ), ಬಾಯಿಹುಣ್ಣು), ಕಿಣ ( ಗಾಯದ ಕಲೆ), ಘುಣ ( ಮರವನ್ನು ಕೊರೆಯುವ 
ಹುಳು ), ದೃತಿ ( ಚರ್ಮದ ಚೀಲ), ಸೀಮಂತ ( ಬೈತಲೆ), ಹರಿತ (ಕುದುರೆ), ರೋಮಂಥ 
( ಮೆಲುಕು), ಉದ್ಗೀಥ( ಓಂಕಾರ , ಸಾಮ ), ಬುದ್ಗುದ (ನೀರಿನ ಗುಳ್ಳೆ ). 
* ೧೫೦೧. ಕಾಸಮರ್ದ ( ಕೆಮ್ಮಿನ ಔಷಧ), ಅರ್ಬುದ ( ಮಾಂಸಗ್ರಂಥಿಯು ಬೆಳೆಯುವ 
ಒಂದು ರೋಗ), ಕುಂದ ( ಮಾಗಿ ಮಲ್ಲಿಗೆ), ಫೋನ, ಸ್ತೂಪ( ರಾಶಿ, ಬೌದ್ದರ ಸ್ತೂಪ), 
ಯೂಪ(ಯೂಪಸ್ತಂಭ), (ಪೂಪ ಎಂದು ಪಾಠಾಂತರವಿದೆ. ಪೂಪ( ಅಪೂಪ), ಆತಪ, 
ನಾಭಿ (ಕ್ಷತ್ರಿಯ ಎಂಬ ಅರ್ಥದಲ್ಲಿ ), ಕುಣಪ ( ಹಣ), ಕುರ (ಕ್ಷೌರದ ಕತ್ತಿ ),ಕೇದರ (ಕೇಕರ 
- ವಿಕಾರ ದೃಷ್ಟಿ ). 

೧೫೦೨. ಪೂರ, ಕುರಪ್ಪ (ಒಂದು ಬಗೆಯ ಬಾಣ), ಚುಕ್ರ ( ಹುಳಿ, ಹುಣಿಸೆಮರ), 
ಗೋಲ( ದುಂಡಾದ ವಸ್ತು ), ಹಿಂಗುಲ ( ಹಿಂಗಿನ ಮರ), ಪುದ್ಗಲ (ದೇಹ, ಆತ್ಮ , ಪರಮಾಣು) 
ವೇತಾಲ (ಭೇತಾಳ ), ಭಲ್ಲ ( ಒಂದು ಶಸ್ತ್ರ ), ಮಲ್ಲ ( ಜಟ್ಟಿ , ಪುರೋಡಾಶ, ಪಟ್ಟಶ ( ಒಂದು 
ಆಯುಧ).. 


೩೦೭ 


೬ . ಲಿಂಗಾದಿ ಸಂಗ್ರಹವರ್ಗ : 

೧೫೦೩ 
ದ್ವಿಹೀನೇsನ್ಯಚ್ಚ ಖಾರಣ್ಯಪರ್ಣಶ್ವಭ್ರ ಹಿಮೋದಕಮ್ || 
ಶೀತೋಷ್ಣಮಾಂಸರುಧಿರಮುಖಾಕ್ಷಿದ್ರವಿಣಂ ಬಲಮ್ | 
ಫಲಹೇಮಶುಲ್ಪಲೋಹಸುಖದುಃಖಶುಭಾಶುಭಮ್ || ೧೫೦೪ 
ಜಲಪುಷ್ಪಾಣಿ ಲವಣಂ ವ್ಯಂಜನಾನ್ಯನುಲೇಪನಮ್ | 
ಭಯಾಮೃತಶಕೃದ್ವಸ್ತಚಾಪಾಭರಣಲಾಂಛನಮ್ || 

೧೫೦೫ 
ಧ್ವಾಂತಂ ಚಾವ್ಯಕ್ಕಲಿಂಗಸ್ಯ ಭಣಿತೌ ಯತ್ಪಯುಜ್ಯತೇ | 
ಕೋಟ್ಯಾಶ್ಯತಾದಿ: ಸಂಖ್ಯಾನ್ಯಾ ವಾ ಲಕ್ಷಾ ನಿಯುತಂ ಚ ತತ್ || ೧೫೦೬ 

೧೫೦೩, ಕುಲ್ಮಾಷ ( ಅಲಸಂದಿ, ಅರ್ಧ ಬೆಂದ ಧಾನ್ಯ , ಖಿಚಡಿ), ರಭಸ ( ವೇಗ), 
ಕಟಾಹ (ಕಡಾಯಿ ), ಪತಹ( ಪೀಕದಾನಿ), ಇವೆಲ್ಲವೂ ಪುಲ್ಲಿಂಗಗಳು. 

ನಪುಂಸಕಲಿಂಗ ಶೇಷ 
೧೫೦೩ - ೧೫೦೪ . ಹಿಂದೆ ಹೇಳಿದ ಪುಲ್ಲಿಂಗ ಸ್ತ್ರೀಲಿಂಗಗಳಲ್ಲದ ಶಬ್ದಗಳು ನಪುಂಸಕ 
ಲಿಂಗಗಳು. ಸ್ಪಷ್ಟಾರ್ಥವಾಗಿ ಅವುಗಳ ವಿವರಣೆಯನ್ನು ಇಲ್ಲಿ ಹೇಳಲಾಗುವುದು. 

ಆಕಾಶ, ಅರಣ್ಯ , ಎಲೆ, ಬಿಲ, ಮಂಜು, ನೀರು, ಶೀತ, ಉಷ್ಣ, ಮಾಂಸ, ರಕ್ತ , 
ಮುಖ, ಕಣ್ಣು, ಹಣ, ಬಲ - ಇವುಗಳ ಪರ್ಯಾಯ ಶಬ್ದಗಳು ನಪುಂಸಕ . ( ಇಲ್ಲಿಯೂ 
ಅಪವಾದ ಉಂಟು : ಅರಣ್ಯಾನೀ ( ಸ್ತ್ರೀ ), ಛದ ( ಪು), ಅಪ್ ( ಸ್ತ್ರೀ - ಇತ್ಯಾದಿ), ಹಣ್ಣು , 
ಚಿನ್ನ , ತಾಮ್ರ , ಕಬ್ಬಿಣ, ಸುಖ , ದುಃಖ , ಶುಭ, ಅಶುಭ - ಇವುಗಳ ಬೋಧಕ ಶಬ್ದಗಳು. 
( ಇಲ್ಲಿಯೂ ಅಪವಾದ ಉಂಟು : ಆಮಲಕೀ , ಹರ್ಷ, ವಿಷಾದ - ಇತ್ಯಾದಿ). 

೧೫೦೫, ನೀರು ಹೂ , ಉಪ್ಪು , ನಂಜಿಕೊಳ್ಳುವ ದ್ರವ್ಯ, ಅನುಲೇಪನ ಸಾಮಗ್ರಿ , ಭಯ , 
ಅಮೃತ, ಪಾಯಖಾನೆ, ಬಟ್ಟೆ , ಬಿಲ್ಲು, ಒಡವೆ, ಚಿಹ್ನೆ - ಇವುಗಳ ವಾಚಕಗಳು. ( ಇಲ್ಲಿಯೂ 
ಅಪವಾದ ಉಂಟು : ಗಂಧ, ಅವಸ್ಕರ, ಪಟೀ , ಚಾಪ ಇತ್ಯಾದಿ). 

೧೫೦೬. ಧ್ಯಾಂತ (ಕತ್ತಲೆ), ಸ್ತ್ರೀಲಿಂಗವೆಂದಾಗಲೀ ಪುಲ್ಲಿಂಗವೆಂದಾಗಲೀ , 
ನಿರ್ಣಯವಿಲ್ಲದಾಗ ಪ್ರಯೋಗಿಸುವ ಸರ್ವನಾಮಗಳು – ಕಿಮಿದಮ್ ಯತ್ ತ್ವಯಾ 
ದೃಷ್ಟಂ ತದುಚ್ಯತಾಮ್ . ಕೋಟಿ ಎಂಬ ಶಬ್ದವನ್ನು ಬಿಟ್ಟು ನೂರರ ಮೇಲಿರುವ 
ಸಂಖ್ಯಾವಾಚಕಗಳು ನಪುಂಸಕಲಿಂಗಗಳು ಶತ, ಸಹಸ್ರ , ಪಂಚಾಧಿಕಶತ. ಆದರೆ ಲಕ್ಷಶಬ್ದವು 
ಸ್ತ್ರೀಲಿಂಗ ನಪುಂಸಕಲಿಂಗಗಳೆರಡರಲ್ಲೂ ಇದೆ - ಲಕ್ಷ , ಲಕ್ಷಾ ( ೩ ), ಕೋಟಿಶಬ್ದವು 
ಸ್ತ್ರೀಲಿಂಗ, ನಿಯುತಶಬ್ದವು ನಪುಂಸಕಲಿಂಗ, 


೩೦೮ 


ಅಮರಕೋಶ: ೩ 


ಚಮಸಿಸುಸನ್ನಂತಂ ಯದನಾಂತಮಕರ್ತರಿ 
ಶ್ರಾಂತಂ ಸಲೊಪಧಂ ಶಿಷ್ಟಂ ರಾತ್ರಂ ಪ್ರಾಕೃಂಖ್ಯಯಾನ್ವಿತಮ್ || ೧೫೦೭ 
ಪಾತ್ರಾದ್ಯದಂತೈರೇಕಾರ್ಡೊ ದ್ವಿಗುರ್ಲಕ್ಷಾನುಸಾರತ:| 
ದ್ವಂದ್ರೆ ಕಾವ್ಯಯೀಭಾವ್ ಪಥ: ಸಂಖ್ಯಾವ್ಯಯಾತ್ಪರಃ|| ೧೫೦೮ 
ಷಷಾಶಾಯಾ ಬಹೂನಾಂ ಚೇದ್ವಿಚ್ಛಾಯಂ ಸಂಹತ್‌ ಸಭಾ | 
ಶಾಲಾರ್ಥಾಪಿ ಪರಾ ರಾಜಾಮನುಷ್ಕಾರ್ಥಾದರಾಜಕಾತ್ || ೧೫೦೯ 


೧೫೦೭. ಎರಡು ಸ್ವರಗಳಿದ್ದು ಅಸ್ , ಇಸ್ , ಉಸ್ , ಅನ್ - ಇವು ಅಂತದಲ್ಲಿರುವ 
ಶಬ್ದ - ಯಶಸ್ , ಪಯಸ್ ; ಸರ್ಪಿಸ್ , ಹವಿಸ್ : ಧನುಸ್, ವಪುಸ್ ; ಚರ್ಮನ್ , 
ವರ್ಮನ್ (ಕವಚ), ಕರ್ತೃಕಾರಕವನ್ನು ಬಿಟ್ಟು ಉಳಿದ ಅರ್ಥದಲ್ಲಿರುವ ಅನ ಅಂತವಾದ 
ಶಬ್ದ - ದಮನ, ದಾನ ( ಅಣ ಎಂಬುದನ್ನು ಅನ ಎಂದು ತಿಳಿಯತಕ್ಕದ್ದು - ಹರಣ, 
ಕರಣ, ತರಣ ). (ಕತ್ರ್ರಥ್ರದಲ್ಲಿ ವಿ. ನಿಮ್ಮ ನಂದನಃ, ನಂದನಾ, ನಂದನಮ್). 

ತ ಎಂಬುದು ಅಂತ್ಯದಲ್ಲಿರುವ ಶಬ್ದ - ಗಾತ್ರ , ಪತ್ರ , ಕಳತ್ರ , ಸಕಾರಲಕಾರಗಳು 
ಉಪಾಂತ್ಯದಲ್ಲಿರುವ ಶಬ್ದ ಬಿಸ, ಬುಸ (ತೌಡು) ; ಕುಲ, ಮೂಲ, ಶೂಲ ಇದೆಲ್ಲವೂ 
ಶಿಷ್ಟಂ = ಅಬಾಧಿತವಾದಾಗ ನಪುಂಸಕ , ಎಂದರೆ ಈ ನಿಯಮಕ್ಕೆ ಅಪವಾದವಿದೆ - ಪುತ್ರ , 
ಮಂತ್ರ : ಹಂಸ, ಕಂಸ ; ಕಾಲ, ಶ್ಯಾಲ - ಇವು ಪುಲ್ಲಿಂಗಗಳು, ಸಂಖ್ಯಾಪೂರ್ವಪದವಾದ 
ರಾತ್ರಶಬ್ದವುನಪುಂಸಕ ರಾತ್ರ , ಪಂಚರಾತ್ರ , 

೧೫೦೮. ಪಾತ್ರ ಮುಂತಾದ ಅಕಾರಾಂತವುಉತ್ತರಪದದಲ್ಲಿರುವ ಸಮಾಹಾರದ್ವಿಗು 
ಪಂಚಪಾತ್ರ , ತ್ರಿಭುವನ ; ಚತುರ್ಯುಗ . ಇದಕ್ಕೆ ಅಪವಾದವಿದೆ – ತ್ರಿಪದೀ , 
ಪಂಚಮೂಲೀ. 
- ಸಮಾಹಾರದ್ವಂದ್ವವು ನಪುಂಸಕ - ಪಾಣಿಪಾದ, ಹಸ್ತಿಶ್ವರಥವಾದಾತ. ಅವ್ಯಯೀ 
ಭಾವ - ಅಧಿಗೋಪಮ್ , ಯಥಾವಿಧಿ. ಸಂಖ್ಯೆ ಮತ್ತು ಅವ್ಯಯಗಳಿಗೆ ಪರದಲ್ಲಿರುವ 
ಪಥದ್ವಿಪಥ, ವಿಪಥ ( ಮತ್ತು ಕಾಪಥ). 
- ೧೫೦೯ . ವಿಗ್ರಹದಲ್ಲಿ ಷಷ್ಠಿ ವಿಭಕ್ತಂತವಾಗಿರುವ ಬಹುವಸ್ತುಗಳ ಸಂಬಂಧಿಯಾದ 
ಛಾಯಾ - ವೃಕ್ಷಾಣಾಂ ಛಾಯಾ ವೃಕ್ಷಚ್ಚಾಯಮ್ , ಗೃಹಚ್ಚಾಯಮ್, ವೀನಾಂ ಪಕ್ಷಿಣಾಂ 
ಛಾಯಾ ವಿಚ್ಚಾಯಮ್ . ಆದರೆ ವೃಕ್ಷಸ್ಯ ಛಾಯಾ ವೃಕ್ಷಚ್ಛಾಯಾ ( ೩ ). 


04) 


೩೦೯ 


೧೫೧೦ 


೬. ಲಿಂಗಾದಿ ಸಂಗ್ರಹವರ್ಗ: 
ದಾಸೀಸಭಂ ನೃಪಸಭಂ ರಕ್ಷಸೃಭಮಿಮಾ ದಿಶಃ | 
ಉಪಜೇಪಕ್ರಮಾಂತಶ್ಚ ತದಾದಿತ್ಯಪ್ರಕಾಶನೇ || 
ಕೋಪಜ್ಞಕೋಪಕ್ರಮಾದಿ ಕಂಥಶೀನರನಾಮಸು | 
ಭಾವೇ ನಣಕಚಿದ್ರೂನೈ ಸಮೂಹ ಭಾವಕರ್ಮಣಃ|| 
ಅದಂತಪ್ರತ್ಯಯಾಃ ಪುಣ್ಯಸುದಿನಾಭ್ಯಾಂ ತ್ವಹಃ ಪರಃ | 
ಕ್ರಿಯಾವ್ಯಯಾನಾಂ ಭೇದಕಾಕತೇsಪ್ಪುಕಕ್ಷತೋಟಕೇ || 


೧೫೧೧ 


೧೫೧೨ 


೧೫೧೦. ಸಮೂಹಾರ್ಥಕವಾದ ಸಭಾಶಬ್ದವುಉತ್ತರಪದವಾಗಿರುವ ಷಷ್ಠಿತತ್ಪುರುಷ 
ದಾಸೀಸಭಮ್ , ಸಭಮ್, ಶಾಲಾ ( Hall) ಎಂಬ ಅರ್ಥವನ್ನು ಕೊಡುವ ಶಾಲಾ 
ಶಬ್ದವುಉತ್ತರ ಪದವಾಗಿರುವ ಷಷ್ಠಿತತ್ಪುರುಷ ( ಇದರಲ್ಲಿ ರಾಜಶಬ್ದವನ್ನು ಬಿಟ್ಟು ಉಳಿದ 
ರಾಜಪರ್ಯಾಯವೂ ರಕ್ಷಪಿಶಾಚಾದಿ ಶಬ್ದವೂ ಪೂರ್ವಪದವಾಗಿರಬೇಕು - ನೃಪಸಭಮ್ , 
ರಕ್ಷ : ಸಭಮ್ , ಪಿಶಾಚಸಭಮ್ . ಆದರೆ ರಾಜಸಭಾ ( ೩ ). 
- ೧೫೧೦ - ೧೫೧೧. ಉಪಜ್ಞ ಉಪಕ್ರಮ ಎಂಬ ಶಬ್ದಗಳು ಅಂತ್ಯದಲ್ಲಿದ್ದು ಅದೇ 
ಮೊದಲು ಎಂಬ ಅಂಶವನ್ನು ತಿಳಿಸುವ ಶಬ್ದಗಳು ಕೋಪಜ್ಞ = ಬ್ರಹ್ಮನಿಂದ ಮೊದಲು 
ತಿಳಿಯಲ್ಪಟ್ಟಿದ್ದು . ಕೋಪಕ್ರಮ = ಬ್ರಹ್ಮನಿಂದ ಮೊದಲು ಆರಂಭಿಸಲ್ಪಟ್ಟಿದ್ದು . ಹೀಗೆಯೇ 
ಪಾಣಿನ್ನುಪಜ್ಞಂ ವ್ಯಾಕರಣಂ, ನಂದೋಪಕ್ರಮಂದೋಣ: ಇತ್ಯಾದಿ. ( ಇವು ಬಹುವೀಹಿ 
ಯಾದಾಗ ವಿ. ನಿಮ್ಮ ), 
- ಕಂಥಾಶಬ್ದವು ಉತ್ತರಪದವಾಗಿರುವ ತತ್ಪುರುಷ ಸಮಾಸವಾಗಿದ್ದು ಉಶೀನರ 
ದೇಶೋತ್ಪನ್ನವಾದ ಕಂಥೆಯ ( ಒಂದು ಜಾತಿಯ ಪಟ್ಟೆ ) ಸಂಜ್ಞೆಯಾದರೆ ನಪುಂಸಕ 
ಸೌಶಮಿಕಂಥ, ಬಾಟ್ಲಕಂಥ. 
- ೧೫೧೧ - ೧೫೧೨. ನ, ಣ, ಕ ಮತ್ತು ಚಕಾರವೇ ಇತ್ಸಂಜ್ಞಕವಾದದ್ದು ಈ 
ಪ್ರತ್ಯಯಗಳನ್ನು ಬಿಟ್ಟು ಉಳಿದ ಭಾವಾರ್ಥಕವಾದ ಕೃತ್ ಪ್ರತ್ಯಯ ಮತ್ತು ಸಮೂಹ, 
ಭಾವ, ಕರ್ಮ - ಈ ಅರ್ಥಗಳಲ್ಲಿ ವಿಹಿತವಾದ ತದ್ಧಿತ ಪ್ರತ್ಯಯ - ಇವು ಅಂತ್ಯವಾಗಿರುವ 
ಅಕಾರಾಂತಶಬ್ದವು ನಪುಂಸಕ . . 

ಭಾವಾರ್ಥಕಕೃತ್‌ಪ್ರತ್ಯಯ : - ಭೂತ, ಭವಿತವ್ಯ , ಭವನೀಯ, ಬ್ರಹ್ಮ ಭೂಯ ( ನ). 
ಆದರೆ ಇವು ನಪುಂಸಕಗಳಲ್ಲ : ನ = ಯತ್ನ , ಣ =ನ್ಯಾದಃ, ಕ = ವಿಘ್ನಃ, ಚ = ಜಯ . 
ಸಮೂಹಾರ್ಥಕ ತದ್ಧಿತ : ಬೈಕ್ಷ , ಕೈದಾರ , ಯೌವತ (ನ). ಭಾವಾರ್ಥಕತದ್ಧಿತ: -ಗೋತ್ವ, 


೩೧೦ 


ಅಮರಕೋಶ: ೩ 


೧೫೧೩ 


ಚೋಚಂ ಪಿಚ್ಚಂ ಗೃಹಸ್ಪೂಣಂತಿರೀಟಂ ಮರ್ಮ ಯೋಜನಮ್ | 
ರಾಜಸೂಯಂ ವಾಜಪೇಯಂ ಗದ್ಯಪದ್ಯ ಕೃತ ಕವೇಃ|| 
ಮಾಣಿಕ್ಯಭಾಷ್ಯಸಿಂಧೂರಚೀರಚೀವರಪಂಜರಮ್ | 
ಲೋಕಾಯತಂ ಹರಿತಾಲಂ ವಿದಲಸ್ಟಾಲಬಾಹಿಕಮ್ || 

ಇತಿ ನಪುಂಸಕಲಿಂಗಶೇಷ: 


೧೫೧೪ 


ಪುನ್ನಪುಂಸಕಯೋಶೋಷೋsರ್ಧಚ್ರಪಿಣ್ಯಾಕಕಂಟಕಾಃ || 
ಮೋದಕಸ್ತಂಡಕಷ್ಟಂಕಶ್ಯಾಟಕಃ ಖರ್ವಟೋರ್ಬುದಃ || 


೧೫೧೫ 


ಮಾರ್ದವ, ರಾಮಣೀಯಕ ( ನ), ಕರ್ಮಾರ್ಥಕ ತದ್ದಿತ : ಬ್ರಾಹ್ಮಣ್ಯ, ಶೌರ್ಯ, ಮೌಢ 


( ನ). 


ಪುಣ್ಯ , ಸುದಿನ ಶಬ್ದಗಳಿಗೆ ಪರದಲ್ಲಿರುವ ಅಹ ಶಬ್ದವು ನಪುಂಸಕ ಪುಣ್ಯಾಹ, 
ಸುದಿನಾಹ. 

೧೫೧೨ - ೧೫೧೩ . ಕ್ರಿಯೆ ಮತ್ತು ಅವ್ಯಯಗಳ ವಿಶೇಷಣಗಳು ನಪುಂಸಕ ಲಿಂಗದ 
ಏಕವಚನದಲ್ಲಿ ಇರುತ್ತವೆ ಮಂದಂ ಗಚ್ಚತಿ, ಮೃದು ಪಚತಿ ; ಶೃ :ಶೋಭನಮ್, ಪ್ರಾತಃ 
ರಮಣೀಯಮ್ , 
- ಇವು ನಪುಂಸಕಗಳು: - ಉಕ್ಷ = ಸಾಮವಿಶೇಷ.ತೋಟಕ = ಒಂದು ಛಂದಸ್ಸು , ಚೋಚ= 
ತೊಗಟೆ, ತೆಂಗಿನಕಾಯಿ , ಪಿಚ್ಚ = ನವಿಲುಗರಿ. ಗೃಹಸ್ಪೂಣ= ಮನೆಯ ಕಂಭ, ತಿರೀಟ= ಚಿನ್ನ . 
ಮರ್ಮನ್ = ಮರ್ಮಸ್ಥಾನ. ಯೋಜನ = ನಾಲ್ಕು ಹರಿದಾರಿ, ರಾಜಸೂಯ, ವಾಜಪೇಯ, 
ಕವಿನಿರ್ಮಿತ ಗ್ರಂಥವಾಚಿಯಾದ ಗದ್ಯ ಮತ್ತು ಪದ್ಯ ಎಂಬ ಶಬ್ದಗಳು. 

- ೧೫೧೪ . ಮಾಣಿಕ್ಯ , ಭಾಷ್ಯ , ಸಿಂದೂರ, ಚೀರ, ಚೀವರ , ಪಂಜರ (ಪಿಂಜರ = ಚಿನ್ನ ), 
ಲೋಕಾಯತ, ಹರಿತಾಲ, ವಿದಲ ( ಬಿದಿರಿನ ಅಂಡೆ),ಸ್ಟಾಲ=ಲೋಟ, ಬಾಸ್ತಿಕ- ಕುಂಕುಮ 
ಕೇಸರಿ - ಇವು ನಪುಂಸಕಗಳು . 

ಪುಂನಪುಂಸಕಲಿಂಗಶೇಷ 
೧೫೧೫ . ಮುಂದೆ ಹೇಳಿದವು ಪುಲ್ಲಿಂಗ ಮತ್ತು ನಪುಂಸಕಲಿಂಗಗಳು : - ಅರ್ಧಚ್ರ = 
ಋಕ್ಕಿನ ಅರ್ಧಭಾಗ, ಪಿಣಾಕ= ಹಿಂಡಿ, ಕಂಟಕ, ಮೋದಕ , ತಂಡಕ = ನೂರ, ಮನೆಯ 
ಕಂಭ, ಟಂಕ =ಉಳಿ, ಶಾಟಕ = ಬಟ್ಟೆ , ಖರ್ವಟ = ನಗರ ಮತ್ತು ಹಳ್ಳಿಗಳ ಮಧ್ಯದಲ್ಲಿ ನದೀ 


೬ . ಲಿಂಗಾದಿ ಸಂಗ್ರಹವರ್ಗ: 


೩೧ 


ಪಾತಕೋದ್ಯೋಗಚರಕತಮಾಲಾಮಲಕಾ ನಡಃ| 
ಕುಷ್ಟಂ ಮುಂಡಂ ಶೀಧು ಪುಸ್ತಂಕೋಡಿತಂಕ್ಷೇಮಕುಟ್ಟಿಮಮ್ || ೧೫೧೬ 
ಸಂಗಮಂ ಶತಮಾನಾರ್ಮಶಂಬಲಾವ್ಯಯತಾಂಡವಮ್ | 
ಕವಿಯಂ ಕಂದಕಾರ್ಪಾಸಂ ಪಾರಾವಾರಂ ಯುಗಂಧರಮ್..|| ೧೫೧೭ 
ಯೂಪಂಪ್ರವಪಾತ್ರವೇ ಯೂಷಂಚಮಸಚಿಕ್ಕಸೌ || 
ಅರ್ಧಚರ್ಾದೌ ಪ್ರತಾದೀನಾಂ ಪುಂಸ್ಕಾದ್ಯಂವೈದಿಕಂ ಧ್ರುವಮ್ || ೧೫೧೮ 
ತನ್ನೋಕಮಿಹ ಲೋಕೇsಪಿ ತಚ್ಚದಸ್ಯಸ್ತು ಶೇಷವತ್ || 

ಇತಿ ಪುನ್ನಪುಂಸಕಲಿಂಗಶೇಷ: 


ಪರ್ವತಗಳಿರುವ ಸಂಮಿಶ್ರವಾದ ಪಟ್ಟಣ, ಅರ್ಬುದ= ಮಾಂಸಖಂಡ ; ಒಂದು ರೋಗ. 
- ೧೫೧೬ . ಪಾತಕ , ಉದ್ಯೋಗ, ಚರಕ = ವೈದ್ಯಶಾಸ್ತ್ರ , ತಮಾಲ, ಆಮಲಕ, ನಡ, ಕುಷ್ಠ . 
ಮುಂಡ = ತಲೆ. ಶೀಧು= ಹೆಂಡ, ಪುಸ್ತ = ಪುಸ್ತಕ,ಕೋಡಿತ = ಸಿಂಹನಾದ,ಕ್ಷೇಮ, ಕುಟ್ಟಿಮ. 

೧೫೧೭. ಸಂಗಮ . ಶತಮಾನ= ಒಂದು ಪಲ ತೂಕದ ಬೆಳ್ಳಿ , ಅರ್ಮನ್ = ಒಂದು 
ನೇತ್ರರೋಗ, ಶಂಬಲ = ಸಂಬಳ ಅವ್ಯಯ, ತಾಂಡವ. ಕವಿಯ =ಮೂಗುದಾಣ , ಕಂದ- ಗಡ್ಡ . 
ಕಾರ್ಪಾಸ. ಪಾರಾವಾರ = ಎರಡೂ ಪಾರ್ಶ್ವದ ದಡ. ಯುಗಂಧರ = ಗಾಡಿಯ ತುದಿಯಲ್ಲಿ 
ನೊಗವನ್ನು ಕಟ್ಟುವ ಭಾಗ. 

೧೫೧೮ - ೧೫೧೯. ಯೂಪ, ಪ್ರವ= ಮೊಗಸಾಲೆ (portico ), ಪಾವ= ಯಜ್ಞ 
ಪಾತ್ರೆ . ಯೂಷ=ಕಷಾಯ ( ಬೇಳೆಯ ಕಟ್ಟು ಇತ್ಯಾದಿ.) ಚಮಸ= ಚಮಚ, ಚಿಕ್ಕಸ= ಹಿಟ್ಟು. 
- ಪಾಣಿನಿಯ ಅಷ್ಟಾಧ್ಯಾಯಿಯಲ್ಲಿ ಅರ್ಧಚರ್ಾ : ಪುಂಸಿ ಚ ( ೨. ೪. ೩೧) ಎಂಬ 
ಸೂತ್ರವಿದೆ. ಅರ್ಧಚರ್ಾದಿಗಣದಲ್ಲಿ ಪಠಿತವಾದ ಶೃತ,ಕ್ಷೀರ ಮುಂತಾದವು ಪುಲ್ಲಿಂಗ 
ನಪುಂಸಕಲಿಂಗಗಳಲ್ಲಿ ಇರುತ್ತವೆಯೆಂದು ಆ ಸೂತ್ರವುತಿಳಿಸುತ್ತದೆ. ಆ ಶಬ್ದಗಳು ವೇದದಲ್ಲಿ 
ಪುಲ್ಲಿಂಗದಲ್ಲಿಯೂ ಇವೆ. ಅವುಗಳನ್ನು ಇಲ್ಲಿ ಹೇಳಿಲ್ಲ. ಏಕೆಂದರೆ, ಲೋಕದಲ್ಲಿ ಅವು 
ಪ್ರಾಯಶಃ ನಪುಂಸಕಲಿಂಗದಲ್ಲಿ ಮಾತ್ರ ಇವೆ. ಲೋಕದಲ್ಲಿಯೂ ಶಿಷ್ಟಪ್ರಯೋಗವಿದ್ದರೆ, 
ಅವು ಪುಲ್ಲಿಂಗಗಳೂ ಆಗುತ್ತವೆಯೆಂದು ತಿಳಿಯಬೇಕು. 


೩೧೨ 


ಅಮರಕೋಶ: ೩ 


ಸ್ತ್ರೀಪುಂಸಯೋರಪತ್ಯಾಂತಾ ದ್ವಿಚತುಷ್ಪಟ್ಟದೋರಗಾಃ|| ೧೫೧೯ 
ಜಾತಿಭೇದಾಃ ಪುಮಾಖ್ಯಾಶ್ಯ ಸ್ತ್ರೀಯೋಗ್ಯಸೃಹ ಮಲ್ಲ ಕಃ | 
ಮುನಿರ್ವರಾಟಕ: ಸ್ವಾತಿರ್ವಣ್ರಕೋ ಝಾಟಲಿರ್ಮನುಃ|| ೧೫೨೦ 
ಮೂಷಾಸೃಪಾಟೀ ಕರ್ಕಂಧೂರ್ಯಷ್ಟಿಶ್ಯಾಟಿ: ಕಟಿ: ಕುಟಿಃ|| 

ಇತಿ ಸ್ತ್ರೀ ಪುಲ್ಲಿಂಗಶೇಷಃ 
ಸ್ತ್ರೀನಪುಂಸಕಯೋರ್ಭಾವಕ್ರಿಯಿ 

ಕೃತಿಚ್ಚ ವುಇಗ್ || ೧೫೨೧ 


ಸ್ತ್ರೀ ಪುಲ್ಲಿಂಗಶೇಷ 
೧೫೧೯ . ಮುಂದೆ ಹೇಳಿದ ಶಬ್ದಗಳು ಸ್ತ್ರೀಲಿಂಗ ಪುಲ್ಲಿಂಗಗಳಲ್ಲಿರುತ್ತವೆ: - ಅಪತ್ಯ 
ಪ್ರತ್ಯಯಾಂತ ಔಪಗವಔಪಗವೀ , ಗಾರ್ಗ್ಯಗಾರ್ಗಿ = ( ವಿಶೇಷ್ಯವು ಲಿಂಗಾಂತರ 
ದಲ್ಲಿದ್ದಾಗ ವಿ. ನಿಪ್ಪವಾಗುತ್ತದೆ ಔಪಗವಾಃ ದಾರಾಃ, ಗಾರ್ಗ್ಯ೦ ಕಲತ್ರಮ್ ) 

ದ್ವಿಪದ ಚತುಷ್ಪದ ಷಟ್ನದಗಳಾದ ಜಾತಿವಾಚಿಗಳು : ಮಾನುಷ - ಮಾನುಷಿ , 
ವಿಪ್ರ ವಿಪ್ರಾ , ಬಕಬಕೀ , ಹಂಸ ಹಂಸೀ , ಸಿಂಹ - ಸಿಂಹೀ , ಅಜ - ಅಜಾ, ಮೇಷ 
ಮೇಷಿ , ವ್ಯಾಘ್ರ ವ್ಯಾಘ್ರ , ಭ್ರಮರ ಭ್ರಮರೀ . ಸರ್ಪವಾಚಿಗಳು : - ಭುಜಗ 
ಭುಜಗೀ , ಪನ್ನಗ ಪನ್ನಗೀ , ( ದ್ವಿಪದಾದಿಗಳು ಲೋಕ ಪ್ರಸಿದ್ಧವಾದ ಜಾತಿ 
ಪುರುಷಜಾತಿಗಳನ್ನವಲಂಬಿಸಿ ಲಿಂಗವ್ಯವಸ್ಥೆಯನ್ನು ಪಡೆಯುತ್ತವೆ). 

೧೫೨೦ . ಪುರುಷವಾಚಕ ಶಬ್ದಗಳು ಪುರುಷನೊಡನೆ ದಾಂಪತ್ಯ ಸಂಬಂಧವನ್ನು ಪಡೆವ 
ಸ್ತ್ರೀಯನ್ನು ಬೋಧಿಸುವಾಗ ಸ್ತ್ರೀಲಿಂಗದಲ್ಲಿರುತ್ತವೆ: ಬ್ರಾಹ್ಮಣ - ( ಬ್ರಾಹ್ಮಣಸ್ಯ ) 
ಬ್ರಾಹ್ಮಣಿ, ಉಪಾಧ್ಯಾಯ -ಉಪಾಧ್ಯಾಯೀ , ಇಂದ್ರ - ಇಂದ್ರಾಣಿ ( ಜನ್ಯಜನಕ 
ಭಾವಸಂಬಂಧದಲ್ಲಿಯೂ ಈ ರೀತಿಯಲ್ಲಿ ಸ್ತ್ರೀಲಿಂಗ ಬರುವುದುಂಟು: - ದೇವಕಸ್ಯ ಪುತ್ರಿ 
ದೇವಕಿ ), ಮಲ್ಲಕವುಉಭಯಲಿಂಗ : ಮಲ್ಲಕ ಮಲ್ಲಿಕಾ( ಮಲ್ಲಿಗೆ).. . 

೧೫೨೦ - ೧೫೨೧. ಮುನಿ , ವರಾಟಕವರಾಟಿಕಾ, ಸ್ವಾತಿ( ಒಂದು ನಕ್ಷತ್ರ), ವರ್ಣಕ 
ವರ್ಣಿಕಾ (Dress) ವರ್ಣಿಕಾ (ಬಣ್ಣ , Paint ), ಝಾಟಲಿ ( ಎಕ್ಕದ ಗಿಡ), ಮನು ( ಮಂತ್ರ ), 
ಮೂಷ - ಮೂಷಾ(ಮೂಸೆ),ಸೃಪಾಟಿ ( ಒಂದು ಅಳತೆ), ಕರ್ಕಂಧೂ ( ಎಳಚೆಗಿಡ), ಯಷ್ಟಿ , 
ಶಾಟಿ , ಕಟಿ, ಕುಟಿ (ಸ್ತ್ರೀಲಿಂಗದಲ್ಲಿ ಸೃಪಾಟೀ , ಯಷ್ಟೇ , ಶಾಟೀ , ಕಟೀ , ಎಂಬ ದೀರ್ಘಾಂತ 
ರೂಪಗಳೂ ಉಂಟು) - ಇವು ಪುಲ್ಲಿಂಗ ಮತ್ತು ಸ್ತ್ರೀಲಿಂಗಗಳು . 


೬ . ಲಿಂಗಾದಿ ಸಂಗ್ರಹವರ್ಗ: 


00 


೩೧೩ 


೧೫೨೨ 


ಔಚಿತ್ಯಪೌಚಿತೀ ಮೈತ್ರೀ ಮೈತ್ರಂ ವುಣ್ಯ ಪ್ರಾಗುದಾಹೃತಃ | 
ಷಷ್ಟಂತಪ್ರಾಕೃದಾಸ್ಸೇನಾಛಾಯಾಶಾಲಾಸುರಾನಿಶಾಃ || 
ಸ್ಯಾದ್ಯಾ ನೃಸನಂ ಶ್ವನಿಶಂ ಗೋಶಾಲಮಿತರೇ ಚ ದಿಕ್ | 
ಆಬನ್ನಂತೋತ್ತರಪದೋ ದ್ವಿಗುಶ್ಯಾಪುಂಸಿ ನಶ್ಯ ಲುಪ್ || 
ತ್ರಿಖಟ್ಟಂ ಚ ತ್ರಿಖಟೇ ಚ ತ್ರಿತಕ್ಷಂ ಚ ತ್ರಿತಪಿ| 

ಇತಿ ಸ್ತ್ರೀನಪುಂಸಕಲಿಂಗಶೇಷ: 


೧೫೨೩ 


ತ್ರಿಪು ಪಾತ್ರೀ ಪುಟೀ ವಾಟೀ ಪೇಟೀ ಕುವಲದಾಡಿಮೌ || 


೧೫೨೪ 


ಸ್ತ್ರೀನಪುಂಸಕಶೇಷ 
- ೧೫೨೧ - ೧೫೨೨. ಮುಂದೆ ಹೇಳಿದ ಶಬ್ದಗಳು ಸ್ತ್ರೀ ಮತ್ತು ನಪುಸಂಕಗಳು: - ಭಾವ 
ಕರ್ಮಾರ್ಥಗಳಲ್ಲಿ ವಿಹಿತವಾದ ಹೈಗ್ ಮತ್ತು ವುರ್ ಪ್ರತ್ಯಯಾಂತಗಳು - ಔಚಿತ್ಯ 
ಔಚಿತೀ , ಮೈತ್ರ - ಮೈತ್ರೀ . ಹೀಗೆಯೇ ಸಾಮಗ್ರ - ಸಾಮಗ್ರಿ , ವೈದಗ್ಧ - ವೈದಗ್ಲೀ . 
ಕ್ವಚಿತ್ = ಕೆಲವು ಕಡೆ ಮಾತ್ರ . ಆದ್ದರಿಂದ ಬ್ರಾಹ್ಮಣ್ಯ , ದಾರ್ಡ್ಯ ಮುಂತಾದ ಎಡೆಯಲ್ಲಿ 
ನಪುಂಸಕಲಿಂಗ ಮಾತ್ರ . 

ವುಇಗ್ : - ಇದಕ್ಕೆ ದ್ವಿತೀಯ ಕಾಂಡದಲ್ಲಿ ಕೆಲವುಉದಾಹರಣೆಗಳು ಹೇಳಲ್ಪಟ್ಟಿವೆ 
ಆಹೋಪುರುಷಿಕಾ, ವಾರ್ಧಕ ಇತ್ಯಾದಿ. ಉಭಯಲಿಂಗವು ಮಾತ್ರ ಚೌರಿಕ - ಚೌರಿಕಾ 
(ಕಳ್ಳತನ ), ಭೌರ್ತಿಕ ದೌರ್ತಿಕಾ (ಧೂರ್ತತೆ) ಮುಂತಾದ ಕೆಲವು ಕಡೆಯಲ್ಲಿ . 
ಮನೋಜ್ಞಕ, ರಾಮಣೀಯಕ, ವಾರ್ಧಕ - ಇವು ನಪುಂಸಕಲಿಂಗದಲ್ಲಿ ಮಾತ್ರ 
- ೧೫೨೨ - ೧೫೨೩ . ಷಷ್ಠಿ ಸಮಾಸದಲ್ಲಿ ಸೇನಾದಿ ಶಬ್ದಗಳು ಅಂತ್ಯದಲ್ಲಿರುವ 
ಶಬ್ದಗಳು : ನೃಸೇನ - ನೃಸೇನಾ, ( ವೃಕ್ಷಸ್ಯ ಛಾಯಾ) ವೃಕ್ಷಚ್ಛಾಯ ವೃಕ್ಷಚ್ಛಾಯಾ, 
ಗೋಶಾಲ -ಗೋಶಾಲಾ, ಯಮಸುರ - ಯಮಸುರಾ, ಶ್ವನಿಶಶ್ವನಿಶಾ. 

೧೫೨೩ - ೧೫೨೪ . ಆಪ್‌ಪ್ರತ್ಯಯ, ಅನ್ - ಇವು ಅಂತ್ಯದಲ್ಲಿರುವ ಶಬ್ದವುಉತ್ತರ 
ಪದವಾಗಿರುವ ದ್ವಿಗುಸಮಾಸ : -ಿಖಟ್ಟ ಖಟ್ಟಿ , ತಕ್ಷತ್ರಿತಲ್ಲೋ (ಮೂರು 
ಬಡಗಿಗಳ ಸಮುದಾಯ ), ಅನ್ - ಇದರ ನಕಾರಕ್ಕೆ ಲೋಪವು ಬಂದಿರಬೇಕು ( ಖಟ್ಟಾ 
ಆಬಂತ, ತಕ್ಷನ್ - ಅನ್ನಂತ). 


೩೧೪ 


ಅಮರಕೋಶ: ೩ 


ಇತಿ ತ್ರಿಲಿಂಗಶೇಷ: 
ಪರಲಿಂಗಂ ಸ್ವಪ್ರಧಾನೇ ದ್ವಂದ್ವ ತತ್ಪುರುಷೇsಪಿ ತತ್ | | 

ಇತಿ ಪರಲಿಂಗ ಶೇಷ: 


0 


ಅರ್ಥಾಂತಾಃ ಪ್ರಾದ್ಯಲಂಪ್ರಾಪ್ತಾಪನ್ನಪೂರ್ವಾ: ಪರೋಪಗಾಃ || ೧೫೨೫ 
ತದ್ದಿತಾರ್ಥ ದ್ವಿಗುಸ್ಸಂಖ್ಯಾಸರ್ವನಾಮತದಂತಕಾಃ || 
ಬಹುವೀಹಿರದಿಜ್ವಾಮ್ಯಾಮುನ್ನೇಯಂತದುದಾಹೃತಮ್ || ೧೫೨೬ 


- ತ್ರಿಲಿಂಗಶೇಷ 
೧೫೨೪. ಮುಂದಿನ ಶಬ್ದಗಳು ಮೂರು ಲಿಂಗಗಳಲ್ಲಿಯೂ ಇರುತ್ತವೆ: ಪಾ = ಪಾತ್ರೆ , 
ಪುಟಿ = ದೊನ್ನೆ, ವಾಟಿ =ತೋಟ, ಪೇಟಿ = ಪೆಟ್ಟಿಗೆ, ಕುವಲ = ನೈದಿಲೆ, ದಾಡಿಮ = ದಾಡಿಂಬೆ. 
ಇವುಗಳಲ್ಲಿ ಈಕಾರಾಂತವುಸ್ತ್ರೀಲಿಂಗದ ರೂಪ. ಪುಂನಪುಂಸಕಗಳಲ್ಲಿ ಪಾತ್ರ , ಪುಟ , ವಾಟ, 
ಪೇಟ, ಕುವಲ, ದಾಡಿಮ ( ಪು. ನ) ಕುವಲೀ , ದಾಡಿಮೀ ( ೦). 


ಪರಲಿಂಗಶೇಷ 
೧೫೨೫ . ಸ್ವಪದಾರ್ಥ ಪ್ರಧಾನವಾದ ಇತರೇತರದ್ವಂದ್ವ ಸಮಾಸ ಮತ್ತು 
ತತ್ಪುರುಷಸಮಾಸಗಳಲ್ಲಿ ಪರಪದದ ಲಿಂಗವೇ ಇರುತ್ತದೆ - ಮಯೂರೀ ಕುಕ್ಕುಟೌ ( ಪು), 
ಕುಕ್ಕುಟಮಯೂರ್ಯೌ ( ಸ್ತ್ರೀ ) ; ಕರಕಿಸಲಯ ( ನ), ಅರ್ಧಪಿಪ್ಪಲೀ ( ಸ್ತ್ರೀ ). 

ವಾಚ್ಯಲಿಂಗಶೇಷ ( ವಾಚ್ಯ = ವಿಶೇಷ್ಯ) 
೧೫೨೫ . ಪರಲಿಂಗಶೇಷಕ್ಕೆ ಅಪವಾದವಿದೆ : - ಅರ್ಥ ಶಬ್ದವು ಅಂತ್ಯದಲ್ಲಿರುವ 
ಸಮಾಸವೂ ಪ್ರಾದ್ಯುಪಸರ್ಗ, ಅಲಂ, ಪ್ರಾಪ್ತ, ಆಪನ್ನ - ಇವುಪೂರ್ವದಲ್ಲಿರುವ ಸಮಾಸವೂ 
ವಿಶೇಷ್ಯದ ಲಿಂಗವನ್ನು ಪಡೆಯುತ್ತವೆ ; ದ್ವಿಜಾರ್ಥ :ಸೂಪಃ, ರುಗ್ವಾರ್ಥಾ ಯವಾಗೂ , 
ಬಾಲಾರ್ಥಂ ಕ್ಷೀರಮ್ : ಅತಿಖಟ್ಟ , ಅಲಂಜೀವಿಕ , ಪ್ರಾ ನದೀಂ ಪ್ರಾಪ್ತನದಿ: 
ಚೈತ್ರ , ಆಪನ್ನೋ ರುಜಾಂ ಆಪನ್ನರುಜಃ 

೧೫೨೬. ತದ್ದಿತಾರ್ಥದಲ್ಲಿ ಬಂದಿರುವ ದ್ವಿಗುಸಮಾಸ , ಸಂಖ್ಯಾವಾಚಿ, ಸರ್ವನಾಮ 
ಮತ್ತು ಸಂಖ್ಯಾಸರ್ವನಾಮಗಳು ಅಂತ್ಯದಲ್ಲಿರುವ ತತ್ಪುರುಷ - ಇವು ವಿಶೇಷ್ಯ ನಿಷ್ಟುಗಳು 


೬ . ಲಿಂಗಾದಿ ಸಂಗ್ರಹವರ್ಗ: 

೩೧೫ 
ಗುಣದ್ರವ್ಯಕ್ರಿಯಾಯೋಗೋಪಾಧಯಃ ಪರಗಾಮಿನಃ| 
ಕೃತಃಕರ್ತಯ್ರಸಂಜ್ಞಾಯಾಂ ಕೃತ್ಯಾ : ಕರ್ತರಿ ಕರ್ಮಣಿ || ೧೫೨೭ 
ಅಣಾದ್ಯಂತಾಸ್ತೇನ ರಕ್ತಾದ್ಯರ್ಥ ನಾನಾರ್ಥಭೇದಕಾಃ | 

- ಇತಿ ವಾಚ್ಯಲಿಂಗಶೇಷಃ 
ಷಟ್ಟಂಜ್ಞಕಾಷುಸಮಾ ಯುಷ್ಯದಸ್ಮತಿಜವ್ಯಯಮ್ || ೧೫೨೮ 

- ಇತ್ಯಲಿಂಗಪ್ರಕರಣಮ್ | 
ಪಂಚಸು ಕಪಾಲೇಷು ಸಂಸ್ಕೃತಃ ಪುರೋಡಾಶಃ ಪಂಚಕಪಾಲಃ ಪುರೋಡಾಶಃ, ಪಂಚಕಪಾಲಾ 
ಯವಾಗೂ , ಪಂಚಕಪಾಲಂ ಹವಿಃ ; ಏಕಃ ಪುತ್ರ , ಏಕಾ ಪುತ್ರೀ , ಏಕಮಪತ್ಯಮ್ ; 
ಸರ್ವೊಲೋಕಃ, ಸರ್ವಾ ಪ್ರಜಾ, ಸರ್ವಂ ವನಮ್ ;ಊನತ್ರಯಃಊನತಿ , ಊನತ್ರೀಣಿ ; 
ಪರಮಸರ್ವಃ, ಪರಮಸರ್ವಾ, ಪರಮಸರ್ವಮ್ , 
- ಬಹುವೀಹಿಯು ವಿಶೇಷ್ಯನಿಷ್ಟ ಬಹುಧನಃ ಪುರುಷಃ, ಬಹುಧನಾ ನಾರೀ , ಬಹುಧನಂ 
ಕುಲಮ್ . ಆದರೆ ವಿಜ್ಞಾಮಾನ್ಯಂತರಾಲೇ ( ೨. ೨. ೨೬ ) ಎಂಬ ಸೂತ್ರದಿಂದ ವಿಹಿತವಾದ 
ಬಹುಮೋಹಿಯು ವಿಶೇಷ್ಯನಿಮ್ಮವಲ್ಲ - ಉತ್ತರಸ್ಕಾ : ಪೂರ್ವಸ್ಮಾಶ್ಚ ದಿಶೇ ಯದಂತರಾಲಂ 
ಸಾ ಉತ್ತರಪೂರ್ವಾ. . 

೧೫೨೭ . ಗುಣ ದ್ರವ್ಯ ಕ್ರಿಯೆಗಳು ಪ್ರವೃತ್ತಿನಿಮಿತ್ತವಾಗಿರುವ ಶಬ್ದಗಳು ವಿಶೇಷ್ಯ 
ಲಿಂಗಗಳು ಶುಕ್ಷ : ಪಟಃ, ಶುಕ್ಲಾ ಶಾಟೀ , ಶುಕ್ಲಂ ವಸ್ತ್ರಮ್ ; ದಂಡೀ ಪುರುಷ, ದಂಡಿನೀ 
ಸ್ತ್ರೀ , ದಂಡಿ ಕುಲಮ್ ; ಪಾಚಕಃ, ಪಾಚಿಕಾ, ಪಾಚಕಮ್ . 
- ಕತ್ರ್ರಥದಲ್ಲಿ ವಿಹಿತವಾದ ಕೃತ್‌ಪ್ರತ್ಯಯಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿದವು ವಿಶೇಷ್ಯಲಿಂಗಗಳು 
ಗಂತಾ ಬಾಲಃ, ಗಂ ಬಾಲಾ, ಗಂತೃ ವಾಹನಮ್ , ಆದರೆ ಸಂಜ್ಞಾ ವಿಶೇಷಗಳು ವಿಶೇಷ್ಯ 
ಲಿಂಗಗಳಲ್ಲ -ನದೀ , ವ್ಯಾಘ್ರ , ಕರ್ತೃ ಮತ್ತು ಕರ್ಮದ ಅರ್ಥದಲ್ಲಿರುವ ಕೃತ್ಯಪ್ರತ್ಯಯಾಂತ 
ಗಳು - ಭವ್ಯಃ, ಭವ್ಯಾ , ಭವ್ಯಮ್, ಗೇಯಃ( ಹಾಡುವವನು, ಹಾಡಲ್ಪಡತಕ್ಕದ್ದು ),ಗೇಯಾ, 
ಗೇಯಮ್ : ಕಾರ್ಯ , ಕಾರ್ಯಾ, ಕಾರ್ಯಮ್ . 

- ೧೫೨೮. ತೇನ ರಕ್ತಂ ರಾಗಾತ್ (೪. ೨. ೧) ಇತ್ಯಾದಿ ಸೂತ್ರಗಳಿಂದ ಸಿದ್ಧವಾಗುವ 
ಅಣಾದಿಪ್ರತ್ಯಯಾಂತಗಳು ವಿಶೇಷ್ಯಲಿಂಗಗಳು - ಕಾಷಾಯಃ, ಕಾಷಾಯಿ , ಕಾಷಾಯಮ್ ; 
ಇಂದ್ರೋ ದೇವತಾ ಅಸ್ಯ ಐಂದ್ರ : ಮಂತ್ರಃ, ಐಂದ್ರೀ ಋಕ್ , ಐಂದ್ರಂ ಹವಿಃ 
ಇತ್ಯಾದಿ. 


೩೧೬ 


ಅಮರಕೋಶ: ೩ 


ಪರಂ ವಿರೋಧೇ ಶೇಷಂ ತು ಜೇಯಂಶಿಷ್ಟಪ್ರಯೋಗತಃ || ೧೫೨೯ 

ಇತಿ ಲಿಂಗಾದಿಸಂಗ್ರಹವರ್ಗ : 
- ೧೫೨೮. ಷಟ್ ಎಂಬ ಸಂಜ್ಞೆಯನ್ನು ಪಡೆದಿರುವ ಶಬ್ದಗಳೂ ಯುಷ್ಯದ್ ಅಹ್ಮದ್ 
ಶಬ್ದಗಳೂ ತಿಜಂತಗಳೂ ಅವ್ಯಯಗಳೂ ಮೂರುಲಿಂಗಗಳಲ್ಲಿಯೂ ಒಂದೇ ಬಗೆಯ 
ರೂಪಗಳನ್ನು ಪಡೆಯುತ್ತವೆ. ( ಅಥವಾ ಇವುಗಳಿಗೆ ಲಿಂಗಗಳಿಲ್ಲ ) . 

ಷಕಾರಾಂತ ಮತ್ತು ನಕಾರಾಂತವಾದ ಸಂಖ್ಯಾವಾಚಿಗಳೂ ಕತಿ ಶಬ್ದವೂ ಷಟ್ 
ಸಂಜ್ಞಕಗಳು - ಷಷ್ ( ಟ್ ) ಪಂಚನ್ , ಸಪ್ತನ್ , ಅಷ್ಟನ್ , ನವನ್ , ದಶನ್ , ಕತಿ 
( ಎಷ್ಟು ?). ಪಂಚ ಪಾಂಡವಾಃ, ಪಂಚ ಲತಾಃ, ಪಂಚ ಇಂದ್ರಿಯಾಣಿ, ಕತಿ ಪುರುಷಾ: ? ಕತಿ 
ಸ್ತ್ರೀಯ : ? ಕತಿ ಫಲಾನಿ ? 

ಅಹಂ ಪುರುಷಃ, ಅಹಂ ಸ್ತ್ರೀ , ಅಹಮಪತ್ಯಮ್ ; ಸಃ ಪಚತಿ, ಸಾ ಪಚತಿ, ತತ್ 
ಪಚತಿ ; ಉಚ್ಚೆ : ಪ್ರಾಸಾದ , ಉಚ್ಚ : ಶಾಲಾ, ಉಚ್ಚ : ಗೃಹಮ್ . 
* ೧೫೨೯ . ಈ ಗ್ರಂಥದಲ್ಲಿರುವ ಪೂರ್ವಾಪರ ವಾಕ್ಯಗಳಿಗೆ ವಿರೋಧ ಬಂದಾಗ ಪರ 
ವಾಕ್ಯವೇ ಪ್ರಬಲವೆಂದು ತಿಳಿಯತಕ್ಕದ್ದು. ಹೇಗೆಂದರೆ, ನಯತೀತಿ ನೀ , ಲುನಾತೀತಿ ಲೂಃ 

ಇಲ್ಲಿ ಪ್ರಿಯಾಮೀದೂದ್ವಿರಾ ಮೈಕಾಚ್ ( ೧೪೮೪) ಎಂಬುದರಿಂದ ಸ್ತ್ರೀಲಿಂಗವೆಂದು 
ತಿಳಿಯಬೇಕೆ ? ಅಥವಾ ಕೃತಃ ಕರ್ತಯ್ರಸಂಜ್ಞಾಯಾಮ್ ( ೧೫೨೭) ಎಂಬ ವಾಕ್ಯದಿಂದ 
ವಿಶೇಷ್ಯನಿಷ್ಟವೆಂದು ತಿಳಿಯಬೇಕೆ ? ಎಂದು ವಿರೋಧ ಉಂಟಾಗುತ್ತದೆ. ಆಗ ಕೃತಃ 
ಕರ್ತಯ್ರಸಂಜ್ಞಾಯಾಮ್ ಎಂಬುದು ಪ್ರಬಲವಾದ್ದರಿಂದ ವಿಶೇಷ್ಯನಿಷ್ಟವೆಂದು 
ನಿರ್ಣಯಿಸಬೇಕು. 

ಈ ಗ್ರಂಥದಲ್ಲಿ ಹೇಳಲ್ಪಡದ ಶಬ್ದಗಳನ್ನೂ ಲಿಂಗಗಳನ್ನೂ ಶಿಷ್ಟ ಪ್ರಯೋಗದಿಂದ 
ತಿಳಿದುಕೊಳ್ಳಬೇಕು. 

ವಿವರಣೆ : - ಶಬ್ದಗಳು ಅನಂತವಾದ್ದರಿಂದ ಸಕಲ ಶಬ್ದಗಳನ್ನೂ ಇಲ್ಲಿ ಹೇಳಲು ಸಾಧ್ಯ 
ವಾಗಲಿಲ್ಲ . ನಾರಂಗ, ಸಹೋದರ , ಯುವತೀ , ಕಪೂಯ - ಇತ್ಯಾದಿ. ಹಾಗೆಯೇ ಮೃಗ 
ಪಕ್ಷಿ ವೃಕ್ಷಾದಿಗಳಲ್ಲಿ ಬಹಳ ಶಬ್ದಗಳು ಬಿಟ್ಟು ಹೋಗಿವೆ. ಲಿಂಗಭೇದಗಳೂ ಬಹು 
ತೊಡಕಾದವು. ಸಮಗ್ರವಾಗಿ ಇಲ್ಲಿ ಹೇಳಲು ಶಕ್ಯವಾಗಲಿಲ್ಲ . ಹೇಗೆಂದರೆ ಚತುಷ್ಟಯೇ 
ಚತುಷ್ಟಯಮ್, ಗಾಯತ್ರೀ - ಗಾಯತ್ರಮ್ ಇತ್ಯಾದಿ. ತಿತಉ ಶಬ್ದವು ಪುಲ್ಲಿಂಗವೆಂದು 
ಚಾಲನೀ ತಿತಉಃ ಪುಮಾನ್ ಎಂಬಲ್ಲಿ ಹೇಳಲಾಗಿದೆ. ಮಹಾಭಾಷ್ಯದಲ್ಲಿ ತಿತ 


೩೧೭ 


೬ . ಲಿಂಗಾದಿ ಸಂಗ್ರಹವರ್ಗ: 
ಇತ್ಯಮರಸಿಂಹಕೃತ ನಾಮಲಿಂಗಾನುಶಾಸನೇ | 
ಸಾಮಾನ್ಯಕಾಂಡಸೃತೀಯಸ್ಸಾಂಗ ಏವ ಸಮರ್ಥಿತಃ || 

ಇತಿ ನಾಮಲಿಂಗಾನುಶಾಸನೇ ತೃತೀಯಕಾಂಡಂ ಸಂಪೂರ್ಣಮ್ 


೧೫೩೦ 


ಪರಿಪವನಂ ಭವತಿ ಎಂದು ಪ್ರಯೋಗವಿರುವುದರಿಂದ ಅದಕ್ಕೆ ನಪುಂಸಕಲಿಂಗವೂ ಉಂಟು. 
“ಕಲಿಕಾ ಕೋರಕಃ ಪುಮಾನ್ ಎಂದು ಕೋರಕ ಶಬ್ದಕ್ಕೆ ಪುಲ್ಲಿಂಗವನ್ನು ಇಲ್ಲಿ ಹೇಳಿದೆ. 
ಮಾಘಕಾವ್ಯದಲ್ಲಿ ಸಮುಪಹರನ್ ವಿಚಕಾರ ಕೋರಕಾಣಿ ( ೭ - ೨೬) ಎಂದು ನಪುಂಸಕ 
ಲಿಂಗದ ಪ್ರಯೋಗವಿದೆ. ಕೋರಕೋsಸ್ತ್ರೀ ಕುದ್ಮಲೇ ಸ್ಯಾತ್ ಎಂದು ಮೇದಿನೀ 
ಕೋಶದಲ್ಲಿದೆ. ಕೋರಕಂ ಕುದ್ಮಲೇಪಿಸ್ಮಾತ್ ಎಂದು ವಿಶ್ವಕೋಶದಲ್ಲಿದೆ. ಆದ್ದರಿಂದ 
ಶಿಷ್ಟಪ್ರಯೋಗಾನುಸಾರವಾಗಿ ಇತರ ಶಬ್ದಗಳನ್ನೂ ಲಿಂಗಭೇದಗಳನ್ನೂ ತಿಳಿದುಕೊಳ್ಳಬೇಕು. 
ಸಾಕಲ್ಯದಿಂದ ಶಬ್ದ ಸ್ವರೂಪಗಳನ್ನು ತಿಳಿಸಲು ಯಾರಿಗೂ ಸಾಧ್ಯವಿಲ್ಲ. 

ಲಿಂಗಾದಿ ಸಂಗ್ರಹವರ್ಗವು ಸಮಾಪ್ತವಾಯಿತು 
೧೫೩೦ . ಈ ರೀತಿಯಲ್ಲಿ ಅಮರಸಿಂಹನು ವಿರಚಿಸಿದ ನಾಮಲಿಂಗಾನುಶಾಸನದಲ್ಲಿ 
ಮೂರನೆಯದಾದ ಸಾಮಾನ್ಯ ಕಾಂಡವು ಸಾಂಗವಾಗಿ ಸಮಾಪ್ತವಾಯಿತು. 


ಅಮರಕೋಶದ ಶಬ್ದಾನುಕ್ರಮಣಿಕೆ 
ಶಬ್ದದ ಮುಂದೆ ಇರುವುದು ಶ್ಲೋಕದ ಸಂಖ್ಯೆ . ಯಾವುದಾದರೂ ಶಬ್ದವು ಆಶ್ಲೋಕ 
ದಲ್ಲಿಲ್ಲದಿದ್ದರೆ, ಕೆಳಗಿರುವ ಟೀಕೆಯಲ್ಲಾಗಲಿ ಅಡಿಟಿಪ್ಪಣಿಯಲ್ಲಾಗಲಿ ಇದೆಯೆಂದು ತಿಳಿಯ 
ಬೇಕು. ಕಂಸದಲ್ಲಿರುವುದು ಪಾಠಾಂತರ ಅಥವಾ ವ್ಯಾಖ್ಯಾನಭೇದದಿಂದಾಗುವ ಶಬ್ದಾಂತರ. 

ಅಕ್ಷಿಗತಃ ೧೦೯೦ 

ಅಗ್ನಿವಂ ೯೨೭ 
ಅ ೧೪೬೯ 

ಅಕ್ಷೀವಃ೩೮೬ 
ಅಂಶಃ ೯೭೬ 

ಅಕ್ಟೋಟ: ೩೮೪ 
ಅಂಶುಃ ೧೨೫ 

ಅಕ್ಷೌಹಿಣೀ ೮೪೮ 
ಅಂಶುಕಂ ೬೮೪ 

ಅಖಂಡಂ ೧೧೧೧ 
ಅಂಶುಮತೀ ೪೭೦ 

ಅಖಾತಂ ೨೮೯ 
ಅಂಶುಮತ್ಸಲಾ ೪೬೮ 

ಅಖಿಲಂ ೧೧೧೦ 
ಅಂಶುಮಾಲೀ ೧೨೨ 

ಅಗಃ ೧೨೨೦ 
ಅಂಸಃ ೬೪೭ 

ಅಗಣಿತಂ ೧೧೫೨ 
ಅಂಸಲಃ ೬೧೩ 

ಅಗದಃ ೬೧೯ 
ಅಂಹಃ ೧೫೩ 

ಅಗದಂಕಾರಃ ೬೨೬ 
ಅಂಹತಿಃ ೭೩೮ 

ಅಗಮಃ ೩೬೦ 
ಅಕರಣಿಃ ೧೧೯೭ 

ಅಗರುಃ ೪೧೭ 
ಅಕೂಪಾರಃ ೨೬೨ 

ಅಗಸ್ಯ : ೧೧೦ 
ಅಕೃಷ್ಣಕರ್ಮಾ ೧೦೯೧ 

ಅಗಾಧಂ ೨೭೭ 
ಅಕ್ಷ : ೪೧೩ , ೯೭೨, ೧೦೪೨, ೧೪೨೨ 

ಅಗಾರಂ ೩೩೧ 
ಅಕ್ಷತಾಃ ೯೩೩ 

ಅಗುರುಃ ೬೯೬ 
ಅಕ್ಷದರ್ಶಕ ೭೭೨ 

ಅಗುರುಃ ೬೯೫ 
ಅಕ್ಷದೇವೀ ೧೦೪೧ 

ಅಡ್ವಾಯಿ ೭೩೦ 
ಅಕ್ಷಧೂರ್ತ: ೧೦೪೧ 

ಅಗ್ನಿ : ೬೨ 
ಅಕ್ಷರಂ ೧೩೮೩ 

ಅಗ್ನಿಕಣಃ ೬೭ 
ಅಕ್ಷರಚಣಃ ೭೮೨ 

ಅಗ್ನಿಚಿತ್ ೭೨೦ 
ಅಕ್ಷರಚುಂಚು: ೭೮೨ 

ಅಗ್ನಿಜ್ವಾಲಾ ೪೭೯ 
ಅಕ್ಷರುಚಕಂ ೯೨೯ 

ಅಗ್ನಿಭೂಃ ೪೬ 
ಅಕ್ಷವತೀ ೧೦೪೨ 

ಅಗ್ನಿಮಂಥಃ ೪೨೧ 
ಅಕ್ಷಾಂತಿಃ ೨೩೨ 

ಅಗ್ನಿಮುಖಿ ೩೯೭ 
ಅಕ್ಷಿ ೬೬೨ 

ಅಗ್ನಿಶಿಖಂ ೬೯೩ 


ಶಬ್ದಾನುಕ್ರಮಣಿಕೆ 


೩೧೯ 


ಅಗ್ನಿಶಿಖಾ ೪೭೩ , ೪೯೧ 
ಅಗುತ್ಪಾತ: ೧೩೮ 
ಅಗ್ರ೦ ೩೬೭, ೧೧೦೩ , ೧೩೮೪ 
ಅಗ್ರಜಃ ೬೧೨ 
ಅಗ್ರಜನ್ಮಾ ೭೧೨ 
ಅಗ್ರತಃ ೧೪೬೫ 
ಅಗ್ರತಸ್ಸರ: ೮೩೮ 
ಅಗ್ರಮಾಂಸಂ ೬೩೩ 
ಅಗ್ರಿಯಂ ೧೧೦೩ 
ಅಗ್ರಿಯಃ ೬೧೨ . 
ಅಗ್ನಿಯಂ ೧೧೦೩ 
ಅಗೋದಿಧಿಷಃ ೫೯೨ 
ಅಗ್ರೇಸರ: ೮೩೮ 
ಅಗ್ರ೦ ೧೧೦೩ 
ಅಘಂ ೧೫೩ , ೧೨೨೯ 
ಅಘಮರ್ಷಣಂ ೭೫೬ 
ಅಫ್ಘಾ ೯೫೩ 
ಅಂಕಃ ೧೦೬ , ೧೨೦೪ 
ಅಂಕುರಃ ೩೫೯ 
ಅಂಕುಶಃ ೮೦೮ 
ಅಂಕೋಲಃ೩೮೪ 
ಅಂಕ್ಯಃ ೨೧೩ 
ಅಂಗಂ ೧೪೬೪ , ೧೪೭೬ 
ಅಂಗಂ ೬೩೯ 
ಅಂಗಣಂ ೩೪೦ 
ಅಂಗದಂ ೬೭೬ 
ಅಂಗನಾ ೯೪, ೫೭೨ 
ಅಂಗವಿಕ್ಷೇಪಃ ೨೨೪ 
ಅಂಗಸಂಸ್ಕಾರಃ ೬೯೦ 
ಅಂಗಹಾರಃ ೨೨೪ 
ಅಂಗಾರಃ ೯೧೬ 
ಅಂಗಾರಕಃ ೧೧೬ 
ಅಂಗಾರಧಾನಿಕಾ ೯೧೫ 
ಅಂಗಾರವಲ್ಲರೀ ೪೦೩ 


ಅಂಗಾರವಲ್ಲೀ ೪೪೫ 
ಅಂಗಾರಶಕಟೀ ೯೧೫ 
ಅಂಗೀಕಾರ: ೧೬೬ 
ಅಂಗೀಕೃತಂ ೧೧೫೪ 
ಅಂಗುಲಿಮುದ್ರಾ ೬೭೭ 
ಅಂಗುಲೀ ೬೫೧. 
ಅಂಗುಲೀಯಕಂ ೬೭೬ 
ಅಂಗುಷ್ಠ : ೬೫೧ 
ಅಂಫ್ರಿ : ೩೬೭ , ೬೪೦ 
ಅಂಘ್ರ ಪರ್ಣಿಕಾ ೪೪೭ 
ಅಚಂಡೀ ೯೫೭ 
ಅಚಲಃ ೩೪೮ 
ಅಚಲಾ ೩೧೦ 
ಅಕ್ಷ : ೨೭೬ , ೫೨೮ 
ಅಚ್ಛಭಲ್ಲ : ೫೨೮ 
ಅಚ್ಯುತಃ ೨೦ 
ಅಚ್ಯುತಾಗ್ರಜಃ ೨೪ 
ಅಂಚಿತ: ೧೧೪೩ 
ಅಜ : ೧೮, ೯೬೨, ೧೨೩೨ 
ಅಜಗಂಧಿಕಾ ೪೯೪ 
ಅಜಗರಃ ೨೫೧ 
ಅಜಗವಂ ೩೯ 
ಅಜನ್ಯಂ ೮೭೫ 
ಅಜಮೋದಾ ೫೦೦ 
ಅಜಶೃಂಗೀ ೪೭೪ 
ಅಜಸ್ರಂ ೮೦ 
ಅಜಾ ೯೬೨ 
ಅಜಾಜೀ ೯೨೨ 
ಅಜಾಜೀವಃ ೧೦೦೮ 
ಅಜಿತಃ ೧೨೬೩ 
ಅಜಿನಂ ೭೫೫ 
ಅಜಿನಪತ್ರಾ ೫೫೧ 
ಅಜಿನಯೋನಿಃ ೫೩೨ 
ಅಜಿರಂ ೩೪೦ , ೧೩೮೨ 


೩೨೦ 


ಅಮರಕೋಶಃ 


ಅಜಿಹ್ಮ : ೧೧೧೭ 
ಅಜಿಹ್ಮಗ: ೮೫೩ 
ಅಜ್ಜುಕಾ ೨೧೯ 
ಅಜ್ಜಟಾ ೪೮೨ 
ಅಜ್ಜ ೧೦೮೪, ೧೦೯೩ 
ಅಜ್ಞಾನಂ ೧೬೮ 
ಅಂಜನ: ೯೩ 
ಅಂಜನಕೇಶೀ ೪೮೫ 
ಅಂಜನಾವತೀ ೯೪ . 
ಅಂಜಲಿ: ೬೫೪| 
ಅಂಜಸಾ ೧೪೫೯ , ೧೪೬೯ 
ಅಟನೀ ೮೫೧ 
ಅಟರೂಷಃ ೪೫೮ 
ಅಟವೀ ೩೫೬ 
ಅಟಾಟ್ಯಾ ೭೪೪ 
ಅಟ್ಟ : ೩೩೯ 
ಅಣಕ: ೧೧೦೦ 
ಅಣವ್ಯಂ ೮೯೩ 
ಅಣಿ: ೮೨೩ 
ಅಣಿಮಾ ೪೨ 
ಅಣೀಯಃ ೧೧೦೮ 
ಅಣು: ೯೦೬ , ೧೧೦೭ 
ಅಂಡಂ ೫೬೩ 
ಅಂಡಕೋಶ: ೬೪೫ 
ಅಂಡಜಃ ೨೭೯ , ೫೫೯ , ೧೦೯೬ 
ಅತಟಃ ೩೫೧ 
ಅತಸೀ ೯೦೬ 
ಅತಿ ೧೪೪೨, ೧೪೬೩ 
ಅತಿಕ್ರಮಃ ೧೧೯೧ 
ಅತಿಚರಾ ೫೦೧ 
ಅತಿಚ್ಛತ್ರ : ೫೨೨ 
ಅತಿಚ್ಛತ್ರಾ ೫೦೭ 
ಅತಿಜವಃ ೮೩೯ 
ಅತಿಥಿ: ೭೪೨ 


ಅತಿನು ೨೭೬ 
ಅತಿಪಾತ: ೭೪೫ , ೧೧೯೧ 
ಅತಿಪಂಥಾಃ ೩೨೪ 
ಅತಿಬಲ: ೭೪ ) 
ಅತಿಮಾತ್ರಂ ೮೦ 
ಅತಿಮುಕ್ತ : ೪೨೭ 
ಅತಿಮುಕ್ತಕಃ ೩೮೧ 
ಅತಿರಿಕ್ತ : ೧೧೨೧ 
ಅತಿವಕ್ತಾ ೧೦೮೧ 
ಅತಿವಾದ: ೧೯೪ 
ಅತಿವಿಷಾ ೪೫೪ 
ಅತಿವೇಲಂ ೮೦ 
ಅತಿಶಯಃ ೮೦ , ೧೧೬೯ 
ಅತಿಶೋಭನಃ ೧೧೦೪ 
ಅತಿಸರ್ಜನಂ ೧೧೮೬ 
ಅತಿಸಾರಕೀ ೬೨೮ 
ಅತಿಸೌರಭಃ ೩೮೮ 
ಅತೀಂದ್ರಿಯಂ ೧೧೨೪ 
ಅತೀವ ೧೪೬೦ 
ಅತ್ತಿಕಾ ೨೨೩ 
ಅತ್ಯಂತಕೋಪನಃ ೧೦೭೭ 
ಅತ್ಯಂತೀನ: ೮೪೩ 
ಅತ್ಯಯ: ೮೮೨, ೧೩೫೧ 
ಅತ್ಯರ್ಥಂ ೮೦ 
ಅತ್ಯಲ್ಪಂ ೧೧೦೮ 
ಅತ್ಯಾಹತಂ ೧೨೭೯ 
ಅಥ ೧೪೪೮ 
ಅಥಕಿ೦ ೧೪೭೭ 
ಅಥೋ ೧೪೪೮ 
ಅದಭ್ರ೦ ೧೧೦೮ 
ಅದರ್ಶನಂ ೧೧೮೦ 
ಅದಿತಿನಂನಃ ೮ 
ಅದೃಕ್ ೬೩೦ 
ಅದೃಷ್ಟಂ ೭೯೬ 


ಶಬ್ದಾನುಕ್ರಮಣಿಕೆ 


೩೨೧ 


ಅದೃಷ್ಟಿ : ೨೪೫ 
ಅದ್ದಾ ೧೪೬೯ 
ಅದ್ಭುತಂ ೨೨೭ 
ಅದ್ಭುತಃ ೨೨೫ 
ಅದ್ಮರಃ ೧೦೬೬ 
ಅದ್ಯ ೧೪೭೯ 
ಅದ್ರಿ : ೩೪೮, ೧೩೬೪ 
ಅದ್ವಯವಾದೀ ೧೪ 
ಅಧಮಃ ೧೦೯೯ , ೧೩೪೫ 
ಅಧಮರ್ಣ: ೮೯೧ 
ಅಧರಃ ೬೫೯ , ೧೩೯೦ 
ಅಧರೇದ್ಯು: ೧೪೭೯ 
ಅಧಿಕರ್ಧಿ: ೧೦೫೭ 
ಅಧಿಕಾಂಗ: ೮೩೦ 
ಅಧಿಕಾರ: ೭೯೭ 
ಅಧಿಕೃತಃ ೭೭೩ 
ಅಧಿಕ್ಷಿಪ್ತ: ೧೦೮೭ 
ಅಧಿತ್ಯಕಾ ೩೫೪ 
ಅಧಿಪಃ ೧೦೫೬ 
ಅಧಿಭೂಃ ೧೦೫೬ 
ಅಧಿರೋಹಿಣಿ ೩೪೫ 
ಅಧಿವಾಸನಂ ೭೦೩ 
ಅಧಿವಿನ್ನಾ ೫೭೬ 
ಅಧಿಶ್ರಯಣೀ ೯೧೫ 
ಅಧಿಷ್ಟಾನಂ ೧೩೨೭ 
ಅಧೀನಃ ೧೦೬೨ 
ಅಧೀರಃ ೧೦೭೨ 
ಅಧೀಶ್ವರ: ೭೬೮ 
ಅಧುನಾ ೧೪೮೧ 
ಅದೃಷ್ಟ : ೧೦೭೧ 
ಅಧೋಂಶುಕಂ ೬೮೬ 
ಅಧೋಕ್ಷಜಃ ೨೨ 
ಅಧೋಭುವನಂ ೨೪೭ 
ಅಧೋಮುಖಃ ೧೦೭೯ 


ಅಧ್ಯಕ್ಷ ೭೭೩ , ೧೪೨೬ 
ಅಧ್ಯಾಪಕ: ೭೧೫ 
ಅಧ್ಯಾಹಾರಃ ೧೬೩ 
ಅಧೂಢಾ೫೭೬ 
ಅನ್ವೇಷಣಾ ೭೪೧ 
ಅಧೋಗಃ ೭೮೩ 
ಅಧ್ವನೀನಃ ೭೮೩ 
ಅಧ್ವನಃ ೭೮೩ 
ಅಧ್ವರ: ೭೨೨ 
ಅಧ್ವರು ೭೨೫ 
ಅಧ್ಯಾ ೩೨೩ 
ಅನಃ ೮೧೯ . 
ಅನಕ್ಷರಂ ೨೦೧ 
ಅನಂಗಃ ೨೬ 
ಅನಚ್ಛ ೨೭೬ 
ಅನಹ್ವಾನ್ ೯೪೬ 
ಅನಂತಂ ೮೭ 
ಅನಂತ: ೨೫೦ , ೧೨೮೩ 
ಅನಂತಾ ೩೧೦ , ೪೬೭, ೪೯೧, ೫೧೩ 
ಅನನ್ಯಜಃ ೨೭ 
ಅನನ್ಯವೃತ್ತಿ ; ೧೧೨೫ . 
ಅನಯಃ ೧೩೫೦ 
ಅನಲಃ ೬೪ 
ಅನವಧಾನತಾ ೨೩೮ 
ಅನವರತಂ ೮೦ 
ಅನವರಾರ್ಧ್ಯ ೧೧೦೩ 
ಅನವಸ್ಕರಂ ೧೧೦೧ 
ಅನಾಗತಾರ್ತವಾ ೫೭೭ 
ಅನಾದರಃ ೨೩೦ 
ಅನಾಮಯಂ ೬೧೯ 
ಅನಾಮಿಕಾ ೬೫೧ 
ಅನಾರತಂ ೭೯ 
ಅನಾರತಿಕ್ಕ : ೪೯೮ 
ಅನಾಹತಂ ೬೮೧ 


೩೨೨ 


ಅಮರಕೋಶಃ 


ಅನಿಮಿಷಃ ೧೪೨೦. 
ಅನಿರುದ್ಧ : ೨೯ 
ಅನಿಲ: ೭೨ 
ಅನಿಲಾ: ೧೦ 
ಅನಿಶಂ ೭೯ 
ಅನೀಕಂ ೮೭೧ 
ಅನೀಕಃ ೮೪೫ 
ಅನೀಕಸ್ಟ : ೭೭೩ 
ಅನೀಕಿನೀ ೮೪೪ , ೮೪೮ 
ಅನು ೧೪ರ್೪ 
ಅನುಕ: ೧೦೬೯ 
ಅನುಕಂಪಾ ೨೨೬ 
ಅನುಕರ್ಷ : ೮೨೪, ೧೧೭೫ 
ಅನುಕಲ್ಪ : ೭೪೮ 
ಅನುಕಾಮೀನಃ ೮೪೩ 
ಅನುಕಾರ ೧೧೭೫ 
ಅನುಕ್ರಮಃ ೭೪೫ 
ಅನುಕ್ರೋಶ: ೨೨೬ 
ಅನುಗಃ ೧೧೨೪ 
ಅನುಗ್ರಹ: ೧೧೭೧ 
ಅನುಚರ : ೮೩೮ 
ಅನುಜ: ೬೧೨ 
ಅನುಜೀವೀ ೭೭೫ 
ಅನುತರ್ಷಣಂ ೧೦೪೦ 
ಅನುತಾಪ: ೨೩೩ 
ಅನುತ್ತಮಃ ೧೧೦೨ 
ಅನುತ್ತರ: ೧೩೯೧ 
ಅನುಪದಂ ೧೧೨೪ 
ಅನುಪದೀನಾ ೧೦೨೮ 
ಅನುಪಮಾ ೯೪ 
ಅನುಪ್ಪವಃ ೮೩೮ 
ಅನುಬಂಧ: ೧೩೦೦ 
ಅನುಬೋಧಃ೬೯೧ 
ಅನುಭವಃ ೧೧೮೫ 


ಅನುಭಾವ: ೨೨೯ , ೧೪೧೦ 
ಅನುಮತಿ: ೧೩೬ 
ಅನುಯೋಗಃ೧೯೦ 
ಅನುರೋಧ: ೭೭೯ 
ಅನುಲಾಪ: ೧೯೬ 
ಅನುಲೇಪನಂ ೧೫೦೫ 
ಅನುವರ್ತನಂ ೭೭೯ 
ಅನುವಾಕ: ೧೪೯೮ 
ಅನುಶಯಃ ೧೩೪೯ 
ಅನುಷ್ಠ : ೧೦೧೬ 
ಅನುಹಾರ ೧೧೭೫ 
ಅನೂಕಂ ೧೨೧೩ 
ಅನೂಚಾನ: ೭೧೮ 
ಅನ್ನಕಂ ೧೧೧೧ 
ಅನೂಪಂ ೩೧೮ 
ಅನೂರು: ೧೨೪ 
ಅನ್ಯಜುಃ ೧೦೯೨ 
ಅನೃತಂ ೨೦೧, ೮೮೮ 
ಅನೇಕಪಃ ೮೦೦ 
ಅನೇಹಾ ೧೨೯ 
ಅನೋಕ: ೩೬೦ 
ಅಂತಃ ೮೮೩ , ೧೧೨೬ 
ಅಂತಃಪುರಂ ೩೩೮ 
ಅಂತಕ : ೬೯ 
ಅಂತರಂ ೧೩೮೮ 
ಅಂತರಾ ೧೯೬೭ 
ಅಂತರಾಯಃ ೧೪೭೭ 
ಅಂತರಾಲಂ ೯೫ 
ಅಂತರಿಕ್ಷಂ ೮೭ 
ಅಂತರೀಪಂ ೨೭೦ 
ಅಂತರೀಯಂ ೬೮೬ 
ಅಂತರೇ ೧೪೬೭ 
ಅಂತರೇಣ ೧೪೬೦ , ೧೪೬೮ 
ಅಂತರ್ಗತಂ ೧೧೩೨ 


ಶಬ್ದಾನುಕ್ರಮಣಿಕೆ 


೩೨೩ 


ಅಂರ್ತಾರಂ ೩೪೧ 
ಅಂತರ್ಧಾ ೧೦೨ 
ಅಂತರ್ಧಿ : ೧೦೨ 
ಅಂತರ್ಮನಾ: ೧೦೫೩ 
ಅಂತರ್ವತೀ ೫೯೧ 
ಅಂತರ್ವಾಣಿ: ೧೦೫೨ 
ಅಂತರ್ವಂಶಿಕ: ೭೭೪ 
ಅಂತಾವಸಾಯಿ ೧೦೦೭ 
ಅಂತಿಕಃ ೧೧೧೩ 
ಅಂತಿಕತಮಂ ೧೧೧೪ 
ಅಂತಿಕಾ ೯೧೫ 
ಅಂತೇವಾಸೀ ೭೧೯ , ೧೦೧೭ 
ಅಂತ್ಯಂ ೧೧೨೬ 
ಅಂತ್ರಂ ೬೩೫ - 
ಅಂದುಕಃ ೮೦೮ 
ಅಂಧಂ ೧೩೦೪ 
ಅಂಧಃ ೬೩೦, ೯೩೪ 
ಅಂಧಕರಿಪು: ೩೮ 
ಅಂಧಕಾರ: ೨೪೯ 
ಅಂಧತಮಸಂ ೨ರ್೪ 
ಅಂಧು: ೨೮೮ 
ಅನಚ್ಛ : ೭೬ 
ಅನ್ನಂ ೯೩೪, ೧೧೫೬ 
ಅನ್ಯ : ೧೧೨೮ 
ಅನ್ಯತರ: ೧೨೮ 
( ಅನ್ಯತರೇದ್ಯು :) ೧೪೭೯ 
( ಅನೈದು:) ೧೪೭೯ 
ಅನ್ಸಕ್ ೧೧೨೪ 
ಅನ್ಯಕ್ಷಂ ೧೧೨೪ 
ಅನ್ವಯಃ ೭೦೯ 
ಅನ್ಯವಾಯಃ ೭೦೯ 
ಅನ್ನಾಹಾರಂ ೭೪೦ 
ಅಷ್ಟಂ ೧೧೫೦ 
ಅನ್ವೇಕ್ಷಣಂ ೧೧೮೮ 


ಅನ್ವೇಷಣಾ ೭೪೦ 
ಅನ್ವೇಷಿತಂ ೧೧೫೦ 
( ಅಪ್ ) ೨೬೪ 
ಅಪಕಾರಗೀ : ೧೯೪ 
ಅಪಕ್ರಮ : ೮೭೮ 
ಅಪಘನಃ ೬೩೯ 
ಅಪಚಯಃ ೧೧೭೪ 
ಅಪಚಾಯಿತಂ ೧೧೪೭ 
ಅಪಚಿತಂ ೧೧೪೭ 
ಅಪಚಿತಿ: ೭೪೩ , ೧೨೬೯ 
ಅಪಟು: ೬೨೭ 
ಅಪತ್ಯಂ ೫೯೭ 
ಅಪತ್ರಪಾ ೨೩೧ 
ಅಪತ್ರಪಿಷ್ಟು : ೧೦೭೩ 
ಅಪಥಂ ೩೨೫ 
ಅಪದಾಂತರಂ ೧೧೧೩ 
ಅಪದಿಶಂ ೯೫ 
ಅಪದೇಶ: ೨೪೧, ೧೪೧೭ 
ಅಪಧ್ಯಸ್ತ: ೧೦೮೫ 
ಅಪಂಥಾ: ೩೨೫ 
ಅಪಭ್ರಂಶ: ೧೮೦ 
ಅಪಯಾನಂ ೮೭೮ 
ಅಪರಸ್ಪರಃ ೧೧೫೯ 
ಅಪರಾಜಿತಾ ೪೫೯ , ೫೦೪ 
ಅಪರಾದ ಪೃಷತ್ಕ : ೮೩೫ | 
ಅಪರಾಧ : ೭೯೩ 
ಅಪರಾಹ್ನ : ೧೩೧ 
( ಅಪರೇದ್ಯು :) ೧೪೭೯ 
ಅಪರ್ಣಾ ೪೪ 
ಅಪಲಾಪ: ೧೯೭ 
ಅಪವರ್ಗ: ೧೬೮ 
ಅಪವರ್ಜನಂ ೭೩೮ 
ಅಪವಾದ: ೧೯೩ , ೧೨೯೦ 
ಅಪವಾರಣಂ ೧೦೨ 


೩೨೪ 


ಅಮರಕೋಶಃ 


ಅಪಶಬ್ದ : ೧೮೦ 
ಅಪಷ್ಟು ೧೧೨೯ 
ಅಪಸದಃ ೧೦೧೪ 
ಅಪಸರ್ಪ: ೭೭೯ 
ಅಪಸವ್ಯಂ ೧೧೨೯ , ೧೧೩೦ 
ಅಪಸ್ಕರ: ೮೨೨ 
ಅಪಸ್ಸಾತಃ ೧೦೬೫ . 
ಅಪಹಾರಃ ೧೧೭೪ 
ಅಪಾಂಪತಿಃ ೨೬೩ 
ಅಪಾಂಗ: ೬೬೩ , ೧೨೨೩ 
ಅಪಾನಂ ೬೪೨ 
ಅಪಾನಃ ೭೪ , ೭೫ 
ಅಪಾಮಾರ್ಗ: ೪೪೩ 
ಅಪಾವೃತಃ ೧೦೬೧ 
ಅಪಾಸನಂ ೮೮೦ 
ಅಪಿ ೧೪೫೦ 
ಅಪಿಧಾನಂ ೧೦೨ 
ಅಪಿನದ್ದ : ೮೩೧ 
ಅಪೂಪಃ೯೩೪ 
ಅಪ್ಪತಿ: ೭೧ 
ಅಪ್ಪಿತ್ತಂ ೬೬ 
ಅಪ್ರಗುಣಃ ೧೧೧೭ 
ಅಪ್ರತ್ಯಕ್ಷಂ ೧೧೨೪ 
ಅಪ್ರಧಾನಂ ೧೧೦೫ 
ಅಪ್ರಹತಂ ೩೧೩ 
ಅಪ್ರಾಗ್ರ ೧೧೦೫ 
ಅಪ್ಪರಸ ೬೦ 
ಅಪ್ಪರಾ: ೧೧ . 
ಅಫಲ: ೩೬೨ 
ಅಬದ್ದ೦ ೨೦೦ 
ಅಬಲಾ ೫೭೧ 
ಅಬಾಧಂ ೧೧೨೯ 
ಅಬ್ಬ : ೧೦೪, ೧೨೩೪ 
ಅಬ್ಬಯೋನಿಃ೧೭ 


ಅಬ್ಬ : ೧೪೯ , ೧೨೯೦ 
ಅಬ್ಬಿ : ೨೬೨ 
ಅಬ್ಬಿ ಕಫಃ ೯೯೧ 
ಅಬ್ರಹ್ಮಣ್ಯಂ ೨೨೨ 
ಅಭಯಂ ೫೧೯ 
ಅಭಯಾ ೪೧೪ 
ಅಭಾಷಣಂ ೭೪೪ 
ಅಭಿಕಃ ೧೦೬೯ 
ಅಭಿಕ್ರಮಃ ೮೬೩ 
ಅಭಿಖ್ಯಾ ೧೩೫೭ 
ಅಭಿಗ್ರಹ: ೧೧೭೧ 
ಅಭಿವ್ರಹಣಂ ೧೧೭೫ 
ಅಭಿಘಾತೀ ೭೭೮ 
ಅಭಿಚರ: ೮೩೮ 
ಅಭಿಚಾರಃ ೧೧೭೭ 
ಅಭಿಜನಃ ೭೦೯ , ೧೩೦೯ 
ಅಭಿಜಾತ: ೧೨೮೩ 
ಅಭಿಜ್ಞಃ ೧೦೪೯ . 
ಅಭಿಜ್ಞಾನಂ ೧೦೭ 
ಅಭಿತಃ ೧೧೧೩ , ೧೪೫೬ 
ಅಭಿಧಾನಂ ೧೮೮ 
ಅಭಿಧ್ಯಾ ೨೩೨ | 
ಅಭಿನಯಃ ೨೨೪ 
ಅಭಿನವಃ ೧೧೨೩ 
ಅಭಿನಿರ್ಮುಕ್ತ : ೭೬೪ 
ಅಭಿನಿರ್ಯಾಣಂ ೮೬೨ 
ಅಭಿನೀತಂ ೭೯೧ 
ಅಭಿನೀತ: ೧೨೮೨ 
ಅಭಿಪನ್ನ : ೧೩೩೦ 
ಅಭಿಪ್ರಾಯಃ ೧೧೭೮ 
ಅಭಿಭೂತಃ ೧೦೮೫ 
ಅಭಿಮಾನಃ ೨೩೦, ೧೩೧೨ 
ಅಭಿಯೋಗಃ ೧೧೭೧ 
ಅಭಿರೂಪಃ ೧೩೩೩ 


ಶಬ್ದಾನುಕ್ರಮಣಿಕೆ 


೩೨೫ 


ಅಭಿಲಾವಃ ೧೧೮೨ 
ಅಭಿಲಾಷ: ೨೩೬ 
ಅಭಿಲಾಷುಕ: ೧೦೬೮ 
ಅಭಿವಾದಕಃ ೧೦೭೩ 
ಅಭಿವಾದನಂ ೭೪೯ 
ಅಭಿವ್ಯಾಪ್ತಿ: ೧೧೬೪ 
ಅಭಿಶಸ್ತ : ೧೦೮೮ 
ಅಭಿಶಸ್ತಿ : ೭೪೧ 
ಅಭಿಶಾಪಃ ೧೯೧ 
ಅಭಿಷಂಗಃ ೧೨೨೫ 
ಅಭಿಷವಃ ೭೫೫, ೧೦೩೯ 
ಅಭಿಷುತಂ ೯೨೫ 
ಅಭಿಷೇಣನಂ ೮೬೧ 
ಅಭಿಷ್ಟುತಂ ೧೧೫೫ 
ಅಭಿಸಂಪಾತಃ ೮೭೧ 
ಅಭಿಸಾರಿಕಾ ೫೭೯ 
ಅಭಿಹಾರಃ ೧೧೭೫, ೧೩೬೯ 
ಅಭಿಹಿತಂ ೧೧೫೩ 
ಅಭೀಕಃ ೧೦೬೯ 
ಅಭೀಕ್ಷಂ ೧೪೫೮, ೧೪೬೮ 
ಅಭೀಪ್ಪಿತಂ ೧೦೯೯ , ೧೧೫೭ 
ಅಭೀರು: ೪೫೬ 
ಅಭೀರುಪತ್ರೀ ೪೫೬ 
ಅಭೀಷಂಗಃ ೧೧೬೪ 
ಅಭೀಷುಃ ೧೪೨೧ 
ಅಭೀಷ್ಟಂ ೧೦೯೯ 
ಅಭ್ಯಗ್ರ : ೧೦೧೩ 
ಅಭ್ಯಂತರಂ ೯೫ 
ಅಭ್ಯಮಿತಃ ೬೨೭ 
ಅಭ್ಯಮಿಣ: ೮೪೧ 
ಅಭ್ಯಮೀಯ : ೮೪೧ 
ಅಭ್ಯಮಿತ್ರ : ೮೪೧ 
ಅಭ್ಯರ್ಣಃ ೧೧೩ 
ಅಭ್ಯವಕರ್ಷಣಂ ೧೧೭೫ 


ಅಭ್ಯವಸ್ಕಂದನಂ ೮೭೬ 
ಅಭ್ಯವಹೃತಂ ೧೧೫೬ 
ಅಭ್ಯಾಖ್ಯಾನಂ ೧೯೦ 
ಅಭ್ಯಾಗಮ : ೮೭೨ | 
ಅಭ್ಯಾಗಾರಿಕಃ ೧೦೫೭ 
ಅಭ್ಯಾದಾನಂ ೧೧೮೪ 
ಅಭ್ಯಾಂತಃ ೬೨೭ 
ಅಭ್ಯಾಮರ್ದ: ೮೭೨ 
ಅಭ್ಯಾಶಂ ೧೧೧೨ 
ಅಭ್ಯಾಸಾದನಂ ೮೭೬ 
ಅಭ್ಯುದಿತ: ೭೬೪ 
ಅಭ್ಯುಪಗಮಃ ೧೬೬ 
ಅಭ್ಯುಪಪತ್ತಿ : ೧೧೭೧ 
ಅಭೂಷಃ೯೩೩ 
ಅಭ್ರಂ ೮೭, ೯೬ 
ಅಭ್ರಕಂ ೯೮೬ 
ಅಭ್ರಪುಷ್ಪ : ೩೮೫ 
ಅಭ್ರಮಾತಂಗಃ ೫೫ 
ಅಭ್ರಮುಃ ೯೪ 
ಅಭ್ರಮುವಲ್ಲಭಃ೫೫ 
ಅಭಿಃ ೨೭೫ . 
ಅಭಿಯಂ ೯೭ 
ಅಭೇಷ ೭೯೦ 
ಅಮತ್ರಂ ೯೧೯ 
ಅಮರಃ ೭ 
ಅಮರಾವತೀ ೫೩ 
ಅಮರ್ತ್ಯ: ೮ 
ಅಮರ್ಷ: ೨೩೪ 
ಅಮರ್ಷಣಃ ೧೦೭೭ 
ಅಮಲಂ ೯೮೬ 
ಅಮಲಾ ೪೮೨ 
ಅಮಾ ೧೪೫೧ 
ಅಮಾಂಸಃ ೬೧೩ 
ಅಮಾತ್ಯ : ೭೭೧, ೭೮೪ 


೩೨೬ 


ಅಮರಕೋಶಃ 


ಅಮಾವಸ್ಯಾ ೧೩೬ 
ಅಮಾವಾಸ್ಯಾ ೧೩೬ 
ಅಮಿತ್ರ : ೭೭೭ 
ಅಮುತ್ರ ೧೪೬೬ 
ಅಮೃಣಾಲಂ ೫೧೯ 
ಅಮೃತಂ ೫೭, ೧೬೭ , ೨೬೪ , ೭೩೭, ೮೮೯ , 


೧೨೭೭ 


ಅಮೃತಾ ೪೧೩ , ೪೧೪, ೪೩೭ 
ಅಮೃತಾಂಧಸಃ ೮ 
ಅಮೋಘಾ ೪೦೯ , ೪೬೧ 
ಅಂಬರಂ ೮೭ , ೧೩೮೨ 
ಅಂಬರೀಷಂ ೯೧೬ 
ಅಂಬಷ್ಟ : ೯೯೯ 
ಅಂಬಷ್ಟಾ ೪೨೬ ೪೬೫ 
ಅಂಬಾ ೨೨೨ 
ಅಂಬಿಕಾ ೪೪ 
ಅಂಬು ೨೬೫ 
ಅಂಬುಕಣ: ೧೦೧ 
ಅಂಬುಜಃ ೪೧೬ 
ಅಂಬುಭ್ರತ್ ೯೬ 
ಅಂಬುವೇತಸಃ ೩೮೫ 
ಅಂಬೂಕೃತಂ ೨೦೦ 
ಅಂಭ: ೨೬೫ 
ಅಂಬೋರುಹಂ ೩೦೪ 
ಅಮ್ಮಯಂ ೨೬೬. 
ಅಮ್ಮ : ೧೭೦ 
ಅಮೃಲೋಣಿಕಾ ೪೯೫ 
ಅಮ್ಮ ವೇತಸಃ ೪೯೬ 
ಅಮ್ಯಾನ: ೪೨೮ 
ಅಮ್ಮಿಕಾ ೩೯೮ 
ಅಯಃ ೧೫೭, ೯೮೪ 
ಅಯಃ ಪ್ರತಿಮಾ ೧೦೩೨ 
ಅಯನಂ ೧೪೧, ೩೨೩ 
ಅಯಸ್ಕಾಂತಃ ೧೪೯೮ 


ಅಯಾಚಿತಂ ೮೮೯ 
ಅಯಿ ೧೪೭೫ 
ಅಯೇ ೧೪೭೭ 
ಅಯೋಗ್ರ೦ ೯೧೧ 
ಅರಂ ೭೮ 
ಅರಣಿ: ೭೨೭ 
ಅರಣ್ಯಂ ೩೫೬ 
ಅರಣ್ಯಾನೀ ೩೫೬ 
ಅರತ್ನಿ : ೬೫೫ | 
ಅರರಂ ೩೪೪ 
ಅರಲುಃ ೪೧೨ 
ಅರವಿಂದಂ ೨೮, ೩೦೨ 
ಅರಾತಿ: ೭೭೮ 
ಅರಾಲಂ ೧೧೧೬ 
ಅರಿ : ೭೭೭ 
ಅರಿತ್ರಂ ೨೭೪ 
ಅರಿಮೇದ: ೪೦೫ 
ಅರಿಷ್ಟಂ ೩೩೫, ೯೩೯ , ೧೨೩೭ 
ಅರಿಷ್ಟ : ೩೮೬ , ೪೧೭ , ೫೦೩ , ೫೪೫ 
ಅರಿಷ್ಟತಾತಿ: ೧೦೪೮ 
ಅರು: ೬೨೩ 
ಅರುಣಃ ೧೨೦, ೧೨೪ , ೧೭೬ , ೧೨೫೦ 
ಅರುಣಾ ೪೫೪ 
ಅರುಂತುದಂ ೧೧೨೯ 
ಅರುಷ್ಕರ: ೩೯೭, ೧೩೯೦ 
ಅರೋಕ: ೧೧೪೫ 
ಅರ್ಕ : ೧೦, ೧೨೦೫ 
ಅರ್ಕಜ: ೧೧೭ 
ಅರ್ಕಪರ್ಣ; ೪೩೬ 
ಅರ್ಕಬಂಧುಃ ೧೫ 
ಅರ್ಹ್ವಾಹೃ : ೪೩೫ 
ಅರ್ಗಲಂ ೩೪೪ 
ಅರ್ಘ: ೧೨೨೯ 
ಅರ್ಘ ೦ ೭೪೧ 


) 


ಶಬ್ದಾನುಕ್ರಮಣಿಕೆ 


೩೨೭ 


ಅರ್ಚಾ ೭೪೩ , ೧೦೩೩ 
ಅರ್ಚಿ: ೬೬ , ೧೨೬ , ೧೪೩೧. 
ಅರ್ಚಿತಂ ೧೧೪೭ 
ಅರ್ಜಕಃ ೪೩೫ 
ಅರ್ಜುನಂ ೫೨೨ 
ಅರ್ಜುನಃ ೧೭೪ , ೪೦೦ 
ಅರ್ಜುನೀ ೯೫೩ 
ಅರ್ಣ : ೨೬೫ 
ಅರ್ಣವ: ೨೬೨ 
ಅರ್ತನಂ ೧೧೯೦ 
ಅರ್ತಿ : ೧೨೬೯ 
ಅರ್ಥ: ೯೭೭ , ೧೨೮೭ 
ಅರ್ಥನಾ ೭೪೧ , ೧೧೬೪ 
ಅರ್ಥಪ್ರಯೋಗ: ೮೯೦ 
ಅರ್ಥಿ ೭೭೫ , ೧೦೯೫ 
ಅರ್ಥ೦ ೯೯೦ 
ಅರ್ಥ: ೧೩೬೧ 
ಅರ್ದನಾ ೧೧೬೪ 
ಅರ್ದಿತ: ೧೧೪೩ 
ಅರ್ಧ: ೧೦೫ 
ಅರ್ಧ೦ ೧೦೫ 
ಅರ್ಧಚಂದ್ರಾ ೪೬೪ 
ಅರ್ಧನಾಮಂ ೨೭೬ 
ಅರ್ಧರಾತ್ರ : ೧೩೪ 
ಅರ್ಧಚ್ರ: ೧೫೧೫ 
ಅರ್ಧಹಾರ: ೬೭೫ 
ಅರ್ಧೂರುಕಂ ೬೮೮ 
ಅರ್ಬುದಃ ೧೫೦೧ , ೧೫೧೫ 
ಅರ್ಭಕಃ ೫೬೪ 
ಅರ್ಮ ೧೫೧೭ 
ಅರ್ಯ : ೮೮೭, ೧೩೪೭ 
ಅರ್ಯಮಾ ೧೧೯ 
ಅರ್ಯಾ ೫೮೩ 
ಅರ್ಯಾಣೀ ೫೮೩ 


ಅರ್ಯಿ ೫೮೪ 
ಅರ್ವಾ ೮೧೦, ೧೦೯೯ 
ಅರ್ವಾಕ್ ೧೪೭೪ 
ಅರ್ಶ ೬೨೩ 
ಅರ್ಶೋಷ್ಟ ೫೧೨ 
ಅರ್ಹಣಾ ೭೪೩ 
ಅರ್ಹಿತಂ ೧೧೪೭ 
ಅಲಂ ೧೪೫೩ , ೧೪೬೯ 
ಅಲಕಃ ೬೬೫ 
ಅಲಕಾ ೮೪ 
ಅಲy : ೬೯೪ 
ಅಲಕ್ಷಿ ೨೬೦ 
ಅಲಗರ್ದ: ೨೫೧ 
ಅಲಂಕರಿಷ್ಟು : ೬೬೯ , ೧೦೭೪ 
ಅಲಂಕರ್ತಾ ೬೬೯ 
ಅಲಂಕರ್ಮಿಣಃ ೧೦೬೩ 
ಅಲಂಕಾರ: ೬೭೦ 
ಅಲಂಕೃತ: ೬೬೯ 
ಅಲಂಕ್ರಿಯಾ ೬೭೦ 
ಅಲರ್ಕ : ೪೩೬, ೧೦೧೯ 
ಅಲಸ: ೧೦೧೬ 
ಅಲಾತಂ ೯೧೬ 
ಅಲಾಬೂ : ೫೧೧. 
ಅಲಿ: ೫೩೯ 
ಅಲಿಕಂ ೬೬೧ 
ಅಲಿಂಜರ: ೯೧೭ 
ಅಲಿಂದ: ೩೩೯ 
ಅಲಿ: ೫೫೫ 
ಅಲೀ ೫೫೪ 
ಅಲೀಕಂ ೧೨೧೩ 
ಅಲ್ಪ : ೧೧೦೬ 
ಅಲ್ಪತನುಃ ೬೧೭ 
ಅಲ್ಪಮಾರಿಷಃ ೪೯೦ 
ಅಲ್ಪಸರ: ೨೯೦ 


೩೨೮ 


ಅಮರಕೋಶಃ 


ಅಲ್ಪಿಷ್ಟಂ ೧೧೦೮ 
ಅಲ್ಮೀಯಃ ೧೧೦೮ 
ಅವಕರಃ ೩೪೫ 
ಅವತೀರ್ಣಿ ೭೬೩ 
ಅವಕೃಷ್ಟ : ೧೦೮೫ 
ಅವಕೇಶೀ ೩೬೨ 
ಅವಕ್ರಯ: ೯೬೬ 
ಅವಗತಂ ೧೧೫೩ 
ಅವಗೀತಂ ೧೨೮೦ 
ಅವಗೀತಃ ೧೧೩೮ 
ಅವಗ್ರಹ: ೧೦೦, ೮೦೪ 
ಅವಗ್ರಾಹಃ ೧೦೦ 
ಅವಚೂರ್ಣಿತಃ ೧೧೩೯ 
ಅವಜ್ಞಾ ೨೩೧ 
ಅವಜ್ಞಾತಂ ೧೧೫೨ 
ಅವಟಃ ೨೪೮ 
ಅವಟಿಟಃ ೬೧೪ 
ಅವಟುಃ ೬೫೭ 
ಅವತಂಸಃ ೧೪೨೮ 
ಅವತಮಸಂ ೨ರ್೪ 
ಅವತೋಕಾ೯೫೫ 
ಅವದಂಶಃ ೧೦೩೭ 
ಅವದಾತಃ ೧೭೪, ೧೨೮೨ 
ಅವದಾನಂ ೧೧೬ 
ಅವಧಾರಣಂ ೫೨೦ , ೮೬೮ 
ಅವದಾಹಂ ೫೨೦ . 
ಅವದೀರ್ಣ೦ ೧೧೩೫ 
ಅವದ್ಯ : ೧೧೦೦ 
ಅವಧಿ: ೧೩೦೧ 
ಅವಧ್ಯಸ್ತ: ೧೧೩೯ 
ಅವನಂ ೧೧೬೨. 
ಅವನತಂ ೧೧೧೬ 
ಅವನಾಟಃ ೬೧೪ . 
ಅವನಾಯಃ ೧೧೮೫ 


ಅವನಿ: ೩೧೧ . 
ಅವಂತಿಸೋಮಂ೯೨೫ 
ಅವಂಧ್ಯ : ೩೬೧ 
ಅವಭ್ಯಥಃ ೭೩೬ 
ಅವಭ್ರಟ: ೬೧೪ 
ಅವಮಃ ೧೦೯೯ 
ಅವಮತಂ ೧೧೫೨ 
ಅವಮರ್ದ: ೮೭೬ 
ಅವಮಾನನಾ ೨೩೧ 
ಅವಮಾನಿತಂ ೧೧೫೨ 
ಅವಯವಃ ೬೩೯ 
ಅವರಂ ೮೦೭ 
ಅವರಜಃ ೬೧೨ 
ಅವರತಿ: ೧೧೯೫ 
ಅವರವರ್ಣ: ೯೯೮ 
ಅವರೀಣ: ೧೧೩೯ 
ಅವರೋಧಃ೩೩೯ 
ಅವರೋಧನಂ ೩೩೮ 
ಅವರೋಹ: ೩೬೬ 
ಅವರ್ಣ; ೧೯೩ 
ಅವಲಗ್ನಂ ೬೪೮ 
ಅವಲ್ಲುಜಃ ೪೫೦ 
ಅವವಾದ: ೭೯೨ 
ಅವಶ್ಯಂ ೧೪೭೩ 
ಅವಶ್ಯಾಯಃ ೧೦೮ 
ಅವಪ್ಪಲ್ಲ : ೧೩೦೫ 
ಅವಸರಃ ೧೧೮೨ 
ಅವಸಾನಂ ೧೧೯೬ 
ಅವಸಿತಂ ೧೧೪೪, ೧೧೫೩ 
ಅವಸ್ಕರ: ೬೩೬ , ೧೩೬೮ 
ಅವಸ್ಥಾ ೧೫೯ 
ಅವಹಾರಃ ೨೮೩ 
ಅವಹಿತ್ತಾ ೨೪೨ 
ಅವಹೇಲನಂ ೨೩೧ 


ಶಬ್ದಾನುಕ್ರಮಣಿಕೆ 


೩೨೯ 


ಅವಾಕ್ ೧೪೮೨ 
ಅವಾಕ್ಕುಷ್ಟಿ ೫೦೭ 
ಅವಾಗ್ರ೦ ೧೧೧೬ 
ಅವಾಚ್ ೧೦೭೯ 
ಅವಾಚೇ ೯೦ 
ಅವಾಚೀನಂ ೯೧. 
ಅವಾಚ್ಯಂ ೨೦೧ 
ಅವಾರಂ ೨೬೯ 
ಅವಾಸಾ: ೧೦೮೪ 
ಅವಿ : ೫೮೯ , ೧೪೦೮ 
ಅವಿತಂ ೧೧೫೧ 
ಅವಿದ್ಯಾ ೧೬೮ 
ಅವನೀತ: ೧೦೬೮ 
ಅವಿರತಂ ೭೯ 
ಅವಿಲಂಬಿತಂ ೭೯ , ೧೧೨೮ 
ಅವಿಸ್ಪಷ್ಟಂ ೨೦೧ 
ಅವೀಚಿಃ ೨೫೯ 
ಅವೀರಾ ೫೮೦ 
ಅವೇಕ್ಷಾ ೧೧೮೬ 
ಅವ್ಯಕ : ೧೨೬೩ 
ಅವ್ಯಕ್ತರಾಗ: ೧೭೬ 
ಅವ್ಯಂಡಾ ೪೪೧ 
ಅವ್ಯಥಾ ೪೧೪ , ೫೦೧ 
ಅವ್ಯವಹಿತಂ ೧೧೧೩ 
ಅಶನಾಯಾ ೯೩೯ 
ಅಶನಾಯಿತಃ ೧೦೬೫ . 
ಅಶನಿಃ ೫೬ 
ಅಶಿತಂ ೧೧೫೬ 
ಅಶಿ ೫೮೦ 
ಅಶುಭಂ ೧೫೦೪ 
ಅಶೇಷಂ ೧೧೧೦ 
ಅಶೋಕಂ ೨೮ | 
ಅಶೋಕಃ ೪೧೯ 
ಅಶೋಕಾ ೪೪೦ 


ಅಶ್‌ಗರ್ಭ: ೯೭೮ 
ಅತ್ಮಜಂ ೯೯೦ 
ಅಸ್ಮಂತಂ ೯೧೫ 
= ಅಹ್ಮಪುಷ್ಪಂ ೪೭೭ 
ಅಲ್ಫ್ರೀ ೬೨೫ 
ಅತ್ಮಸಾರ: ೯೮೫ 
ಅಸ್ಮಾ ೩೫೧ 
ಅಶ್ರಾಂತಂ ೭೯ 
ಅಶ್ರಿ : ೮೬೦ 
ಅಶು ೬೬೨ 
ಅಶ್ಲೀಲಂ ೧೯೯ 
ಅಶ್ವ : ೮೧೦ 
ಅಶ್ವಕರ್ಣಕಃ ೩೯೯ 
ಅಶ್ವತ್ಥ ೩೭೫ 
ಅಶ್ವಯುಕ್ ೧೧೨ 
ಅಶ್ವವಡವ್ ೧೪೯೭ 
ಅಶ್ವಾ ೮೧೩ 
ಅಶ್ವಾರೋಹ: ೮೨೨ 
ಅಶ್ವಿನೀ ೧೧೨ 
ಅನಿಸುತ್ತೆ ೫೯ 
ಅಶ್ವಿನೌ ೬೦ 
ಅಶ್ಮೀಯಂ ೮೧೪| 
ಅಷಡಕ್ಷೀಣಃ ೭೮೮ 
ಅಷ್ಟಮೂರ್ತಿ: ೩೯ 
ಅಷ್ಟಾಪದಂ ೧೦೪೩ 
ಅಷ್ಟಾಪದಃ ೯೮೨ 
ಅಷ್ಟಿವತ್ ೬೪೧ 
ಅಸಕೃತ್ ೧೪೫೯ 
ಅಸತೀ ೫೭೯ 
ಅಸತೀಸುತಃ ೫೯೫ 
ಅಸನಃ ೩೯೯ 
ಅಸಮೀಕ್ಷಕಾರೀ ೧೦೬೩ 
ಅಸಾರಂ ೧೧೦೨ 
ಅಸಿ; ೮೫೫ 


೩೩೦ 


ಅಮರಕೋಶಃ 


ಅಸಿಕ್ಕೀ ೫೮೭ 
ಅಸಿತ: ೧೧೭ , ೧೭೫ 
ಅಸಿಧಾವಕಃ ೧೦೦೪ 
ಅಸಿಧೇನುಕಾ ೮೫೯ 
ಅಸಿಪುತ್ರೀ ೮೫೯ 
ಅಸು: ೮೮೬ 
ಅಸುಧಾರಣಂ ೮೮೬ 
ಅಸುರಾಃ ೧೨ 
ಅಸೂರ್ಕ್ಷಣಂ ೨೩೧ 
ಅಸೂಯಾ ೨೩೨ 
ಅಸೂರ್ಕ್ಷಣಂ ೨೩೧ 
ಅಸ್ಸಕ್ ೬೩೩ 
ಅಸೃಶ್ಚರಾ ೬೩೧ 
ಅಸೌಮ್ಯಸ್ವರ: ೧೦೮೩ 
ಅಸ್ತ೦ ೧೪೭೫ 
ಅಸ್ತ : ೩೪೯ , ೧೧೩೩ 
ಅಸ್ತಿ ೧೪೭೫ 
ಅಸ್ತು ೧೪೭೧ 
ಅಸ್ತ್ರಂ ೮೪೯ 
ಅಸ್ಪಿ ೬೩೭ 
ಅಸ್ಥಿರ: ೧೦೮೮ 
ಅಸ್ಪುಟವಾಕ್ ೧೦೮೨ 
ಅಸ್ತಂ ೬೩೩, ೬೬೨ 
ಅಸ್ತ್ರ : ೧೨೫ , ೧೩೬೫ 
ಅಸ್ತಪಃ ೭೦ 
ಅಸ್ತು ೬೬೨ 
ಅಸ್ವಚ್ಛಂದಃ ೧೦೬೨ 
ಅಸ್ವಪ್ನ: ೮ 
ಅಸ್ವರ: ೧೦೮೩ 
ಅಸ್ವಾಧ್ಯಾಯ: ೭೬೨ 
ಅಹಂಕರ: ೨೩೦ 
ಅಹಂಪೂರ್ವಿಕಾ ೮೬೭ 
ಅಹಂಮತಿ: ೧೬೮ | 
ಅಹಂಯು: ೧೦೯೫ 


ಅಹಃ ೧೩೦ 
ಅಹಮಹಮಿಕಾ ೮೬೮ 
ಅಹರ್ಪತಿ: ೧೨೧ 
ಅಹರ್ಮುಖಂ ೧೩೦ 
ಅಹಸ್ಕರಃ ೧೧೯ 
ಅಹಹ ೧೪೫೭ 
ಅಹಾರ್ಯ: ೩೪೮ 
ಅಹಿ: ೨೫೨, ೧೪೩೯ 
ಅಹಿತಃ ೭೭೭ 
ಅಹಿತುಂಡಿಕಃ ೨೫೮ 
ಅಹಿಭಯಂ ೭೯೭ 
ಅಹಿಭುಕ್ ೧೨೩೧ 
ಅಹಿರ್ಬುದ್ಧ : ೩೯ 
ಅಹಿಹಾ ೫೨ 
ಅಹೇರು: ೪೫೬ 
ಅಹೋ ೧೪೬೬ 
ಅಹೋರಾತ್ರ : ೧೪೦ 
ಅಹ್ವಾಯ ೧೪೫೯ 


ဗဂဝ, ပုပ္ပား 
ಆ೦ ೧೪೭೪ 
ಆ : ೧೪೪೧ 
ಆಕಂಪಿತ: ೧೪೩೨ 
ಆಕರ: ೩೫೪ 
ಆಕರ್ಷ: ೧೪೨೨ 
ಆಕಲ್ಪ: ೬೬೮ 
ಆಕಾರಃ ೧೧೭೩ , ೧೩೬೩ 
ಆಕಾರಗುಪ್ತ : ೨೪೨ 
ಆಕಾರಣಾ ೧೮೮ 
ಆಕಾಶಂ ೮೮ 
ಆಕೀರ್ಣ೦ ೧೧೩೧ 
ಆಕುಲ: ೧೧೧೭ 
ಆಕ್ರಂದ: ೧೨೯೨ 


೩೩೧ 


ಆಕ್ರೀಡ: ೩೫೮ 
ಆಕ್ರೋಶನಂ ೧೧೬೪ 
ಆಕ್ಷಾರಣಾ ೧೯೫ 
ಆಕ್ಷಾರಿತ: ೧೦೮೮ 
ಆಕ್ಷೇಪ: ೧೯೩ 
ಆಖಂಡಲ : ೫೩ 
ಆಖಃ ೫೩೬ 
ಆಖುಭುಕ್ ೫೩೦ 
ಆಖೇಟಃ ೧೦೨೧ 
ಆಖ್ಯಾ ೧೮೮ | 
ಆಖ್ಯಾತಂ ೧೧೫೩ 
ಆಖ್ಯಾಯಿಕಾ ೧೮೪ 
ಆಗ: ೭೯೩ , ೧೪೩೧ 
ಆಗಂತು : ೭೪೨ 
ಆಗಾರಂ ೩೩೧ 
ಆಗೂ : ೧೬೬ 
ಆಗ್ರಹಾಯಣಿಕ: ೧೪೩ 
ಆಗ್ರಹಾಯಣೀ ೧೧೩ 
ಆಜ್ ೧೪೪೦ 
ಆಂಗಿಕಂ ೨೨೪ 
ಆಂಗಿರಸಃ ೧೧೫ 
ಆಚಮನಂ ೭೪೪ 
ಆಚಾಮ : ೯೩೫ . 
ಆಚಾರ್ಯ: ೭೧೬ 
ಆಚಾರ್ಯಾ ೫೮೩ 
ಆಚಾರ್ಯಾನೀ ೫೮೪ 
ಆಚಿತ: ೯೭೪ 
ಆಚ್ಚುದನಂ ೧೦೨, ೬೮೪, ೧೩೨೬ 
ಆಚ್ಚುರಿತಕಂ ೨೪೨ 
ಆಚೋದನಂ ೧೦೨೧ 
ಆಜಕಂ ೯೬೩ 
ಆಜಾನೇಯಃ ೮೧೧ 
ಆಜಿ: ೮೭೨, ೧೨೩೩ 
ಆಜೀವಃ ೮೮೭ 


ಶಬ್ದಾನುಕ್ರಮಣಿಕೆ 

ಆಜೂ : ೨೬೦ 
ಆಜ್ಞಾ ೭೯೨ 
ಆಜ್ಯಂ ೯೩೮ 
ಆಟಿ; ೫೫೦ 
ಅಡಂಬರ: ೮೭೪, ೧೩೬೯ 
ಆಡಿ: ೫೫೦ 
ಆಢಕಃ ೯೭೫ 
ಆಢಕಿಕಂ ೮೯೬ 
ಆಢಕೀ ೪೮೫ 
ಆಡ್ಯ : ೧೦೫೬ 
ಆಣವೀನಂ ೮೯೩ 
ಆತಂಕ: ೧೨೧೧ 
ಆತಂಚನಂ ೧೩೧೭ 
ಆತತಾಯಿ ೧೦೯೦ 
ಆತಪಃ ೧೨೭ 
ಆತಪತ್ರ೦ ೭೯೮ 
ಆತರ : ೨೭೩ 
ಆತಾಯಿ ೫೪೭ 
ಆತಿಥೇಯ ೭೪೨ 
ಆತಿಥ್ಯಂ ೭೪೨ 
ಆತುರ : ೬೨೭ 
ಆತೋದ್ಯಂ ೨೧೩ 
ಆಗರ್ವ: ೧೦೮೫ 
ಆತ್ಮಗುಪ್ತಾ ೪೪೧ 
ಆತ್ಮ ಘೋಷಃ೫೪೫ 
ಆತ್ಮಜಃ ೫೯೬ 
ಆತ್ಮಭೂಃ ೧೬ , ೨೭ 
ಆತ್ಮಭರಿ : ೧೦೬೭ 
ಆತ್ಮಾ ೧೫೮, ೧೩೧೧ 
ಆತ್ರೇಯೀ ೫೮೯ 
ಆಥರ್ವಣಂ ೧೨೦೧ 
ಆದರ್ಶ: ೭೦೯ 
ಆದಿ: ೧೧೨೬ 
ಆದಿತೇಯ : ೮ 


೩೩೨ 


ಅಮರಕೋಶಃ 


ಆದಿತ್ಯ : ೧೧೯ 
ಆದಿತ್ಯ : ೮, ೧೦ 
ಆದೀನವಃ ೧೧೮೭ 
ಆದೃತಃ ೧೨೮೬ 
ಆದೇಷ್ಟಾ ೭೧೬ 
ಆದ್ಯ : ೧೧೨೬ 
( ಆದ್ಯಮಾಷಕಃ ೯೭೨ 
ಆದ್ರೂನಃ೧೦೬೬ 
ಆಧಾರ: ೨೯೧. 
ಆಧಿಃ ೨೩೬ , ೧೨೯೯ 
ಆಧೂತ: ೧೧೩೨ 
ಆಧೋರಣ: ೮೨೫ 
ಆಧ್ಯಾನಂ ೨೩೭ 
ಆನಕಃ ೨೧೪ , ೧೨೦೪ 
ಆನಕದುಂದುಭಿಃ ೨೩ 
ಆನತಂ ೧೧೧೬ 
ಆನದ್ದಂ ೨೧೨ 
ಆನನಂ ೬೫೮ 
ಆನಂದಃ ೧೫೪ 
ಆನಂದಥು: ೧೫೪ 
ಆನಂದನಂ ೧೧೬೫ 
ಆನರ್ತ : ೧೨೬೫ 
ಆನಾಯಃ ೨೭೮ 
ಆನಾಯ್ಯ ೭೨೯ 
ಆನಾದಃ ೬೨೪ 
ಆನುಪೂರ್ವಿ ೭೪೫ 
ಆಂಧಸಿಕಃ ೯೧೪ 
ಅನ್ವೇಕ್ಷಿಕೀ ೧೮೪ 
ಆಪಃ ೨೬೪ 
ಆಪಲ್ವಂ ೯೩೩ 
ಆಪಗಾ ೨೯೩ 
ಆಪಣಃ ೩೨೮ 
ಆಪಣಿಕಃ ೯೬೫ 
ಆಪತ್ ೮೪೮ 


ಆಪನ್ನ : ೧೦೮೮ 
ಆಪನ್ನಸತ್ಯಾ ೫೯೧ 
ಆಪಮಿತ್ಯಕಂ ೮೯೦ 
ಆಪಾನಂ ೧೦೪೦ 
ಆಪೀಡಃ ೭೦೫ 
ಆಪೀನಂ ೯೫೯ 
ಆಪೂಪಿಕಂ ೧೧೯೮ 
ಆಪೂಪಿಕಃ ೯೧೪ 
ಆಪ್ತ : ೭೮೦ 
ಆಪ್ಯಂ ೨೬೬ 
ಆಪ್ರಚ್ಛನ್ನಂ ೧೧೬೫ 
ಆಪ್ರಪದೀನಂ ೬೮೮ 
ಆಪ್ತವಃ ೬೯೦ 
ಆಪ್ಲಾವ: ೬೯೦ 
ಆಪ್ಪುತಪ್ರತೀ ೭೫೧ 
ಆಬಂಧ: ೮೯೯ 
ಆಬದ್ದ ಮುಖ: ೧೦೮೨ 
ಆಭರಣಂ ೬೭೦ 
ಆಭಾಷಣಂ ೧೯೫ 
ಆಭಾಸ್ವರಃ ೧೦ 
ಆಭೀರ: ೯೪೩ 
ಆಭೀರಪಲ್ಲಿ ೩೪೭ 
ಆಭೀರೀ ೫೮೨ 
ಆಫೀಲಂ ೨೬೧ 
ಆಭೋಗ: ೭೦೬ 
ಆಮ್ ೧೪೭೪ 
ಆಮ ೧೪೭೭ 
ಆಮಗಂಧಿ ೧೭೩ 
ಆಮನಸ್ಯಂ ೨೬೧ 
ಆಮಯ: ೬೨೦ | 
ಆಮಯಾವೀ ೬೨೭ 
ಆಮಲಕೀ ೪೧೨ 
ಆಮೀಕ್ಷಾ ೭೩೧ 
ಆಮಿಷಂ ೬೩೨, ೧೪೨೪ 


೩೩೩ 


ಆಮಿಷಾಶೀ ೧೦೬೫ 
ಆಮುಕ್ತ : ೮೩೧ . 
ಆಮೋದಃ೧೫೪, ೧೭೧, ೧೨೯೩ 
ಆಮೋದೀ ೧೭೨ 
ಆಮ್ಯಾಯಃ ೧೮೧, ೧೧೬೫ 
ಆಮ್ರ : ೩೮೮ 
ಆಮಾತಕಃ ೩೮೨ 
ಆಮೋಡಿತಂ ೧೯೨ 
( ಆಮ್ವೇತಸಃ) ೪೯೬ 
ಆಮ್ಮಿಕಾ ೩೯೮ | 
ಆಯತಂ ೧೧೧೪ 
ಆಯತನಂ ೩೩೪ 
ಆಯತಿ: ೭೯೫, ೧೨೭೩ 
ಆಯತ್ತ : ೧೦೬೨ 
ಆಯಾಮ : ೬೮೩ 
ಆಯುಃ ೮೮೬ 
ಆಯುಧಂ ೮ರ್೪ 
ಆಯುಧಿಕಃ ೮೩೪ 
ಆಯುಧೀಯ: ೮೩೪ 
ಆಯುಷ್ಮಾನ್ ೧೦೫೨ 
ಆಯೋಧನಂ ೮೭೦ 
ಆರಕೂಟ: ೯೮೩ 
ಆರಗೃಧಃ ೩೭೮ 
ಆರತಿಃ ೧೧೯೫ 
ಆರನಾಲಕಂ ೯೨೫ 
ಆರಂಭಃ ೧೧೮೪ 
ಆರವಃ ೨೦೩ 
ಆರಾ ೧೦೩೨ 
ಆರಾತ್ ೧೪೪೩ 
ಆರಾಧನಂ ೧೩೨೭ 
ಆರಾಮಃ ೩೫೭ 
ಆರಾಲಕಃ ೯೧೪ 
ಆರಾವಃ ೨೦೩ 
ಆರೇವತಃ ೩೭೯ 


ಶಬ್ದಾನುಕ್ರಮಣಿಕೆ 

ಆರೋಗ್ಯಂ ೬೧೯ 
ಆರೋಹ: ೩೬೫, ೬೮೩ , ೧೪೩೯ 
ಆರೋಹಣಂ ೩೪೫ 
ಆರ್ತಗಲ: ೪೨೯ 
ಆರ್ತವಂ ೫೯೦ 
ಆರ್ತಿ: ೧೨೬೯ 
ಆದ್ರ್ರ೦ ೧೧೫೧ 
ಆದ್ರ್ರಕಂ ೮೨೩ 
ಆರ್ಯ : ೭೧೧ 
ಆರ್ಯಾ ೪೪ 
ಆರ್ಯಾವರ್ತ : ೩೧೬ 
ಆರ್ಷಭ್ಯ : ೯೪೮ 
ಆಲಂ ೯೯೦ 
ಆಲಂಭ: ೮೮೨ 
ಆಲಯಃ ೩೩೧ 
ಆಲವಾಲಂ ೨೯೧ 
ಆಲಸ್ಯ : ೧೦೧೬ 
ಆಲಾನಂ ೮೦೭. 
ಆಲಾಪಃ ೧೯೫ 
ಆಲ: ೩೨೨ , ೩೫೯ , ೫೮೧ 
ಆಲಿಂಗ್ಯ : ೨೧೩ 
ಆಲೀ ೧೩೯೯ 
ಆಲೀಢಂ ೮೫೨ 
ಆಲುಃ ೯೧೭ 
ಆಲೋಕ: ೧೨೦೪ 
ಆಲೋಕನಂ ೧೧೮೯ 
ಆವವನಂ ೯೧೯ 
ಆವರ್ತ: ೨೬೭ 
ಆವಲಿಃ ೩೫೯ . 
ಆವಸಥಂ ೩೩೨ 
ಆವಸಿತಂ ೯೦೯ 
ಆವಾಪಃ ೨೯೧ 
ಆವಾಪಕ: ೬೭೬ 
ಆವಾಲಂ ೨೯೧ 


೩೩೪ 


ಅಮರಕೋಶ: 


ಆವಿ: ೧೪೭೦ 
ಆವಿಗ್ನ : ೪೨೨ 
ಆವಿದ್ವ೦ ೧೧೧೭, ೧೧೩೩ 
ಆವಿಧಃ ೧೧೯೪ 
ಆವಿಲ: ೨೭೬ 
ಆವುಕ : ೨೨೦ 
ಆವುತ್ತ : ೨೨೦ 
ಆವೃತ್ ೭೪೫ 
ಆವೃತ೦೧೧೭೬ 
ಆವೇಗೀ ೪೯೨ 
ಆವೇಶನಂ ೩೩೪ 
ಆವೇಶಿಕ: ೭೪೨ 
ಆಶಂಸಿತಾ ೧೦೭೨ 
ಆಶಂಸು: ೧೦೨೭ 
ಆಶಯಃ ೧೧೭೮ 
ಆಶರಃ ೭೦ 
ಆಶಾ ೮೯ , ೧೪೧೭ 
ಆಶಿತಂಗವೀನಂ ೯೪೫ 
ಆಶೀ : ೧೪೨೯ 
ಆಶೀವಿಷ: ೨೫೩ 
ಆಶು ೭೯ 
ಆಶು: ೯೦೧ 
ಆಶುಗ: ೭೨, ೮೫೩ , ೧೨೨೧ 
ಆಶುಶುಕ್ಷಣಿ: ೬೪ 
ಆಶ್ಚರ್ಯ೦ ೨೨೭ 
ಆಶ್ರಮ: ೭೧೨ 
ಆಶ್ರಯ : ೭೮೫, ೧೧೬೯ 
ಆಶ್ರಯಾಶ: ೬೪ 
ಆಶ್ರವಃ ೧೬೬ , ೧೦೭೦ 
ಆಶ್ರುತಂ ೧೧೫೪ 
ಆಶ್ವಂ ೮೧೪. 
ಆಶ್ಚತ್ವಂ ೩೭೩ 
ಆಶ್ವಯುಜ: ೧೪೬ 
ಆಶ್ವಿನಃ ೧೪೬ 


ಆಶ್ವಿನೇಗೌ ೬೦ 
ಆಶ್ಚನಂ ೮೧೩ 
ಆಷಾಢ : ೧೪೫, ೭೫೪ . 
ಆಸಕ್ತ : ೧೦೫೪ 
ಆಸನಂ ೭೦೭ , ೭೮೫ , ೮೦೬ 
ಆಸನಾ ೧೧೭೯ 
ಆಸಂದೀ ೧೪೯೧ 
ಆಸನ್ನಂ ೧೧೧೨ 
ಆಸವ: ೧೦ರ್೩ 
ಆಸಾದಿತಂ ೧೧೫೦ 
ಆಸಾರ: ೧೦೧ , ೮೬೨ 
ಆಸುರೀ ೯೦೫ 
ಆಸೇಚನಕಂ ೧೦೯೮ 
ಆಸ್ಕಂದನಂ ೮೭೦ 
ಆಸ್ಕಂದಿತಂ ೮೧೫ 
ಆಸ್ತರಣಂ ೮೦೯ 
ಆಸ್ಸಾ ೧೨೮೯ 
ಆಸ್ಥಾನಂ ೭೮೪ 
ಆಸ್ಥಾನೀ ೭೨೪ 
ಆಸ್ಪದಂ ೧೨೯೫ 
ಆಸ್ಫೋಟ: ೪೩೫ 
ಆಸ್ಫೋಟನೀ ೧೦೩೧ 
ಆಸೊಟಾ೪೨೫, ೪೫೯ 
ಆಸ್ಯಂ ೬೫೮ 
ಆಸ್ಮಾ ೧೧೭೯ 
ಆಸ್ತವಃ ೧೧೮೭ 
ಆಹತಂ ೨೦೧ , ೧೧೩೪ 
ಆಹತಲಕ್ಷಣ: ೧೦೫೫|| 
ಆಹವ: ೮೭೨ 
ಆಹವನೀಯ: ೭೨೮ 
ಆಹಾರ : ೯೪೨ 
ಆಹಾವ: ೨೮೮ 
ಆಹೇಯಂ ೨೫೫ 
ಆಹೊ ೧೪೬೨ 


ಶಬ್ದಾನುಕ್ರಮಣಿಕೆ 
ಆಹೋಪುರುಷಿಕಾ ೮೬೭ 

ಇಂದದ್ರು : ೪೦೦ 
ಅಹ್ವಯಃ ೧೮೭ 

ಇಂದ್ರಯವಂ ೪೨೨ 
ಆಹ್ವಾ ೧೮೮ 

ಇಂದ್ರವಾರುಣೀ ೫೧೧ 
ಆಹ್ವಾನಂ ೧೮೮ 

ಇಂದ್ರಸರಸ: ೪೨೩ 
ಇಂದ್ರಾಣಿಕಾ ೪೨೩ 

ಇಂದ್ರಾಣಿ ೪೧, ೫೩ 
ಇಕ್ಷು : ೫೧೮ 

ಇಂದ್ರಾಯುಧಂ ೧೦೦ 
ಇಕ್ಷುಗಂಧಾ ೪೫೩ , ೪೫೯ , ೪೬೪, ೫೧೮ 

ಇಂದ್ರಾರಿ: ೧೨ 
ಇಕ್ಷುರ: ೪೫೯ 

ಇಂದ್ರಾವರಜ : ೨೦. 
ಇಕ್ಷಾಕು: ೫೧೧ 

ಇಂದ್ರಿಯಂ ೧೬೯ , ೬೩೧ 
ಇಂಗಂ ೧೧೧೯ 

ಇಂದ್ರಿಯಾರ್ಥ: ೧೬೯ 
ಇಂಗ: ೧೧೭೩ 

ಇಂಧನಂ ೩೬೮ 
ಇಂಗಿತಂ ೧೧೭೩ 

ಇಭಃ ೮೦೧ 
ಇಂಗುದೀ ೪೦೧ 

ಇಭ್ಯ : ೧೦೫೬ 
ಇಚ್ಛಾ ೨೩೫ 

ಇರಮ್ಮದಃ೯೯ 
ಇಚ್ಛಾವತೀ ೮೭೮ 

ಇರಾ ೧೩೭೭ 
ಇಜ್ಞಾಶೀಲ: ೭೧೭ 

ಇಲಾ ೧೨೪೪ 
ಇಟ್ಟರ: ೯೪೮ 

ಇಲ್ವಲಾ ೧೧೪ 
ಇಡಾ ೧೨೪೪ 

ಇವ ೧೪೬೬ 
ಇತರ : ೧೦೧೪ , ೧೧೨೮, ೧೩೯೩ 

ಇಷಃ ೧೪೬ 
ಇತಿ ೧೪೪೬ 

ಇಷಿಕಾ ೮೦೪ 
ಇತಿಹ ೭೨೧ 

ಇಷ್ಟು : ೮೫೩ 
ಇತಿಹಾಸ : ೧೮೩ 

ಇಷಧಿ: ೮೫೫ 
ಇತರೇದ್ಯು : ೧೪೭೯ 
ಇತ್ವರೀ ೫೭೯ 

ಇಷ್ಟಂ ೭೩೬, ೯೪೩ 
ಇದಾನೀಂ ೧೪೮೧ 

ಇಷ್ಟಕಾಪಥಂ ೫೨೦ 

ಇಷ್ಟಗಂಧ : ೧೭೨ 
ಇದ್ಧ೦ ೩೬೮ 
ಇನ: ೧೩೧೩ 

ಇಷ್ಟಿ : ೧೨೪೦ 
ಇಂದಿಂದಿರ: ೫೫೫ 

ಇಷ್ಟಾಸ: ೮೫೦ 
ಇಂದಿರಾ ೩೦ 
ಇಂದೀವರಂ ೩೦೦ 

ಈಕ್ಷಣಂ ೬೬೨, ೧೧೮೯ 
ಇಂದೀವರೀ ೪೫೫ 

ಈಕ್ಷಣಿಕಾ ೫೮೯ 
ಇಂದು: ೧೦೩ 

ಈಡಿತಂ ೧೧೫೫ 
ಇಂದ್ರ : ೪೯ , ೯೨ 

ಈತಿ: ೧೨೭೦ 


೩೩೬ 


ಅಮರಕೋಶಃ 


ಈರಾ ೧೦೩೭ 
ಈರಿಣಂ ( ಇರಿಣಂ) ೧೨೫೮ 
ಈರಿತಃ ೧೧೩೩ 
ಈರ೦ ೬೨೩ 
ಈರಾ ೭೪೪| 
ಈರ್ಷ್ಯಾ ೨೩೨ 
ಈಲಿತಂ ೧೧೫೫ 
ಈಲೀ ೮೫೭ 
ಈಶಃ ೩೪, ೯೨ 
ಈಶಾನ ೩೪ 
ಈಶಿತಾ ೧೦೫೬ 
ಈಶಿತ್ವಂ ೪೨ 
ಈಶ್ವರಃ ೩೪, ೧೦೫೬ 
ಈಶ್ವರೀ ( ಈಶ್ವರಾ) ೪೩ 
ಈಷತ್ ೧೪೬೬ 
ಈಷಾ ೯೦೦ 
ಈಷಿಕಾ ೧೦೩೦ 
ಈಹಾ ೨೩೫ 
ಈಹಾಮೃಗಃ ೫೩೨ 


ಉಚ್ಚಂಡಂ ೧೧೨೮ 
ಉಚ್ಚಾರ: ೬೩೬ 
ಉಚ್ಚಾವಚಂ ೧೧೨೮ 
ಉಚ್ಚೆ : ೧೪೭೪ 
ಉಚ್ಚೆರ್ಮುಷ್ಟಂ ೧೯೨ 
ಉಚ್ಚಶ್ರವಾಃ ೫೪ 
ಉಚ್ಛಾಯಃ೩೬೫ 
ಉಚ್ಚಿತ: ೧೧೧೫, ೧೨೮೬ 
ಉಂಛಶಿಲಂ ೮೮೮ 
ಉಜ್ಞಾಸನಂ ೮೮೧ 
ಉಜ್ವಲಃ೨೨೫ 
ಉಟಜಂ ೩೩೨ 
ಉಟಜಃ ೩೩೩ 
ಉಡು ೧೧೧ 
ಉಡುಪಂ ೨೭೨ 
ಉದ್ದೀನಂ ೫೬೩ 
ಉತ ೧೪೪೪ , ೧೪೬೨ 
ಉತಂ ೧೧೪೬ 
ಉತಾಹೊ ೧೪೬೨ - 
ಉತ್ಕ: ೧೦೫೩ 
ಉತ್ಕಟಂ ೪೮೯ 
ಉತ್ಕಟ: ೧೦೬೯ 
ಉತ್ಕಂಠಾ ೨೩೭ 
ಉತ್ಕರಃ ೫೬೮ 
ಉತ್ಕರ್ಷ: ೧೧೬೯ 
ಉತ್ಕಲಿಕಾ ೨೩೭ 
ಉತ್ಕಾರಃ ೧೧೯೪ 
ಉತ್ತೊಶಃ೫೪೮ 
ಉತ್ತಂ ೧೧೫೧. 
ಉತ್ತಂಸಃ ೧೪೨೮ 
ಉತ್ತಪ್ತಂ ೬೩೨. 
ಉತ್ತಮಃ ೧೧೦೨ 
ಉತ್ತಮರ್ಣ: ೮೯೧ 
ಉತ್ತಮಾ ೫೭೩ 


ಉ ೧೪೭೫ 
( ಉಂ ) ೧೪೭೫ 
ಉಕ್ತಂ ೧೧೫೩ 
ಉಕ್ಕಿ : ೧೭೯ 
ಉಕ್ಟ೦ ೧೫೧೨ 
ಉಕ್ಷಾ ೯೪೫ 
ಉಖಾ೯೧೭ 
ಉಖ್ಯಂ ೯೩೧ 
ಉಗ್ರಂ ೨೨೮ 
ಉಗ್ರ: ೩೬, ೧೦೦೦ 
ಉಗ್ರಗಂಧಾ ೪೫೭, ೫೦೦ 
ಉಚ್ಚ: ೧೧೧೫ 
ಉಚ್ಚಟಾ ೫೧೫ 


ಶಬ್ದಾನುಕ್ರಮಣಿಕೆ 


೩೩೭ 


ಉತ್ತಮಾಂಗಂ ೬೬೪ 
ಉತ್ತರಂ ೧೯೦ 
ಉತ್ತರ: ೧೩೯೧ 
( ಉತ್ತರತ :) ೧೪೮೨ 
ಉತ್ತರಾ ೯೦, ೧೪೮೨ 
(ಉತ್ತರಾತ್ ) ೧೪೮೨ 
ಉತ್ತರಾಸಂಗ: ೬೮೬ 
( ಉತ್ತರಾಹಿ ) ೧೪೮೨ 
ಉತ್ತರೀಯಂ ೬೮೭ 
(ಉತ್ತರೇಣ) ೧೪೮೨ 
(ಉತ್ತರೇದ್ಯು :) ೧೪೭೯ 
ಉತ್ತಾನಂ ೨೭೭ 
ಉತ್ತಾನಶಯ : ೬೧೦ 
ಉತ್ಸಾನಂ ೧೩೧೯ 
ಉತ್ತಿತಃ ೧೨೮೬ 
ಉತ್ಪತಿತಾ ೧೦೭೪ 
ಉತ್ಪತ್ತಿ ; ೧೫೯ 
ಉತ್ಪತಿಷ್ಟು : ೧೦೭೪ 
ಉತ್ಸಲಂ ೩೦೦, ೪೮೧ 
ಉತ್ಪಲಶಾರಿವಾ ೪೬೭ 
ಉತ್ಪಾತ: ೮೭೫ 
ಉತ್ಸುಲ್ಲ : ೩೬೨ 
ಉತ್ಸಃ ೩೫೨ 
ಉತ್ಸರ್ಜನಂ ೭೩೭ 
ಉತ್ಸವ ೨೪೬ , ೧೪೧೦ 
ಉತ್ಪಾದನಂ ೬೯೦ 
ಉತ್ಸಾಹ: ೨೩೭ 
ಉತ್ಸುಕಃ ೧೦೫೪ 
ಉತ್ಕಷ್ಟಂ ೧೧೫೨ 
ಉತ್ತೇಧಃ೩೬೫ , ೧೨೯೭ 
ಉದಕ್ ೧೪೮೨ 
(ಉದಗಯನಂ) ೧೪೧ 
ಉದಕಂ ೨೬೫ 
ಉದಕ್ಕಾ ೫೯೦ 


ಉದಗ್ರ : ೧೦೧೫ 
ಉದಜ : ೧೧೯೭ 
ಉದಧಿಃ ೨೬೨ 
ಉದಂತಃ ೧೮೭ 
ಉದಾ ೯೪೧ 
ಉದಾನ್ ೨೬೨ 
ಉದಪಾನಂ ೨೮೮ 
ಉದಯಃ ೩ರ್೪ 
ಉದರಂ ೬೪೬ 
ಉದರ್ಕ : ೭೯೬ 
ಉದವಸಿತಂ ೩೩೦ 
ಉದಶ್ಚಿತ್ ೯೩೯ 
ಉದಾ : ೧೮೩ 
ಉದಾನ: ೭೪ , ೭೫ 
ಉದಾರಃ ೧೦೫೪, ೧೩೯೩ 
ಉದಾಸೀನ: ೭೭೬ 
ಉದಾಹರಃ ೧೮೯ 
ಉದಿತಂ ೧೧೫೩ 
ಉದೀಚೀ ೯೦ 
ಉದೀಚೀನಂ ೯೧ 
ಉದೀಚ್ಯ: ೪೭೭ 
ಉದೀಚ್ಯಂ ೩೧೫ 
ಉದುಂಬರಂ ೯೮೪ 
ಉದುಂಬರಃ ೩೭೭ 
ಉದುಂಬರಪರ್ಣಿ ೪೯೯ 
ಉದೂಖಲಂ ೯೧೧. 
ಉದ್ಧತಂ ೧೧೪೨ 
ಉದ್ದ ಮನೀಯಂ ೬೮೧ 
ಉದ್ಘಾಢಂ ೮೦ 
ಉದ್ದಾತಾ ೭೨೫ 
ಉದ್ದಾರಃ ೧೧೯೫ 
ಉದ್ಗೀಥ: ೧೫೦೦ 
ಉದ್ವರ್ಣ೦ ೧೧೩೫ 
ಉಾಹ: ೧೧೯೫ 


೩೩೮ 


ಅಮರಕೋಶಃ 


ಉದ್ಭ: ೧೫೬ 
ಉದ್ಭನಃ ೧೧೯೩ 
ಉದ್ಘಾಟನಂ ೧೦೨೫ 
ಉದ್ಘಾತಃ ೧೧೮೪ 
ಉದ್ಧಾನಂ ೭೯೩ 
ಉದ್ದಾಲಃ ೩೮೯ 
ಉದ್ದಿತಂ ೧೧೪೦ 
ಉದ್ಘರ್ಷ: ೨೪೬ 
ಉದ್ದವಃ ೨೪೬ 
ಉದ್ದಾನಂ ೯೧೫ 
ಉದ್ದಾರಃ ೮೯೦ 
ಉದೃತಂ ೧೧೩೫ 
ಉದ್ಭವಃ ೧೫೯ 
ಉದ್ಘಂ ೧೦೯೭ 
ಉದ್ವಿತ್ ೧೦೯೭ 
ಉದ್ವಿದಂ ೧೦೯೭ 
ಉಮಃ೧೧೭೦ 
ಉದ್ಯತಂ ೧೧೩೫ 
ಉದ್ಯಮಃ ೧೧೬೯ 
ಉದ್ಯಾನಂ ೩೫೮, ೧೩೧೮ 
ಉದ್ಯೋಗ: ೧೫೧೬ 
ಉದ್ರ: ೨೮೨ 
ಉದ್ರಾವ: ೮೭೭ 
ಉದ್ವರ್ತನಂ ೬೯೦ 
ಉದ್ಯಾಂತಃ ೮೦೨, ೧೧೪೨ 
ಉದ್ಯಾಸನಂ ೮೮೧ 
ಉದ್ವಾಹ: ೭೬೫ 
ಉದ್ವೇಗಂ ೫೨೪ 
ಉದ್ವೇಗ: ೧೧೭೦ 
ಉಂದುರುಃ ೫೩೬ 
ಉನ್ನತಃ ೧೧೧೫ 
ಉನ್ನತಾನತಂ ೧೧೧೫ 
ಉನ್ನಯಃ ೧೧೭೦ 
ಉನ್ನಾಯಃ ೧೧೭೦ 


ಉನ್ಮತ: ೪೩೨, ೬೨೯ 
ಉನ್ಮದಿಷ್ಟು : ೧೦೬೮ 
ಉನ್ಮನಾಃ ೧೦೫೩ 
ಉನ್ಮಾಥಃ ೮೮೨, ೧೦೨೪ 
ಉನ್ಮಾದಃ ೨೩೪ 
ಉನ್ಮಾದವಾನ್ ೬೨೯ 
ಉಪಕಂಠಂ ೧೧೧೩ 
ಉಪಕಾರಿಕಾ ೩೩೬ 
ಉಪಕಾರ್ಯಾ ೩೩೬ 
ಉಪಕುಂಚಿಕಾ ೪೮೦ , ೯೨೧ 
ಉಪಕುಲ್ಯಾ ೪೫೧ 
ಉಪಕ್ರಮ : ೭೨೧, ೧೧೮೪ , ೧೩೪೧ 
ಉಪಕೋಶ: ೧೯೩ 
ಉಪಗತಂ ೧೧೫೪ 
ಉಪಗೊಹನಂ ೧೧೮೮ 
ಉಪಗ್ರಹ: ೮೮೫ 
ಉಪಗ್ರಾಹ್ಯಂ ೭೯೪ 
ಉಪಪ್ಪು : ೧೧೭೬ 
ಉಪಚರಿತಂ ೧೧೪೭ 
ಉಪಚಾಯ್ಯ : ೭೨೯ 
ಉಪಚಿತ: ೧೧೩೪ 
ಉಪಚಿತ್ರಾ ೪೪೨ 
ಉಪಜಾಪ: ೭೮೮ 
ಉಪಜ್ಞಾ ೭೨೧ 
ಉಪತಪ್ಪಾ ೧೧೭೨ 
ಉಪತಾಪಃ ೬೨೦ 
ಉಪತ್ಯಕಾ ೩೫೪ 
ಉಪದಾ ೭೯೪ 
ಉಪಧಾ ೭೮೮ 
ಉಪಧಾನಂ ೭೦೬ 
ಉಪಧಿಃ ೨೩೮ 
ಉಪನಾಹ: ೨೧೫ 
ಉಪನಿಧಿ: ೯೬೭ 
ಉಪನಿಷತ್ ೧೨೯೪ 


೩೩೯ 


ಉಪನಿಷ್ಕರಂ ೩೨೬ 
ಉಪನ್ಯಾಸಃ ೧೮೯ 
ಉಪಪತಿ : ೬೦೪ 
ಉಪಬರ್ಹ: ೭೧೬ 
ಉಪಭ್ರತ್ ೭೩೩ - 
ಉಪಭೋಗ: ೧೧೭೮ 
ಉಪಮಃ ೧೦೩೫ 
ಉಪಮಾ ೧೦೩೩ 
ಉಪಮಾನಂ ೧೦೩೩ 
ಉಪಯಮಃ ೭೬೫ 
ಉಪಯಾಮಃ ೭೬೫ 
ಉಪರಕ್ತ : ೧೩೮, ೧೦೮೯ 
ಉಪರಕ್ಷಣಂ ೭೯೯ 
ಉಪರಾಗಃ ೧೩೭ 
ಉಪರಾಮ : ೧೧೯೫ 
ಉಪಲ: ೩೫೧ 
ಉಪಲಬ್ಬಿ : ೧೬೨ 
ಉಪಲಂಭ: ೧೧೮೫ 
ಉಪಲಾ ೧೪೦೦ 
ಉಪವನಂ ೩೫೭ 
ಉಪವರ್ತನಂ ೩೧೬ 
ಉಪವಾಸಃ ೭೪೬ 
ಉಪವಿಷಾ ೪೫೪ 
ಉಪನೀತಂ ೭೫೮ 
ಉಪಶಲ್ಯಂ ೩೪೭ 
ಉಪಶಾಯಃ ೧೧೯೦ 
ಉಪಶ್ರುತಂ ೧೧೫೪ 
ಉಪಸಂವ್ಯಾನಂ ೬೮೬ 
ಉಪಸಂಪನ್ನ೦ ೯೩೧ 
ಉಪಸಂಪನ್ನ : ೭೩೫ 
ಉಪಸರಃ ೧೧೮೩ 
ಉಪಸರ್ಗ: ೮೭೫ 
ಉಪಸರ್ಜನಂ ೧೧೦೫ 
ಉಪಸರ್ಯಾ ೯೫೬ 


ಶಬ್ದಾನುಕ್ರಮಣಿಕೆ 

ಉಪಸೂರಕಂ ೧೨೫ 
ಉಪಸ್ಕರ: ೯೨೧ 
ಉಪಸ್ಥ : ೬೪೪ | 
ಉಪಸ್ಪರ್ಶ: ೭೪೪ 
ಉಪಹಾರ: ೭೯೪ 
ಉಪಹ್ವರಂ ೧೩೮೪ 
ಉಪಾಂಶು ೭೮೯ 
ಉಪಾಕರಣ ೭೪೯ 
ಉಪಾಕೃತ: ೭೩೪ 
ಉಪಾತ್ಯಯ : ೭೪೫, ೧೧೯೧. 
ಉಪಾದಾನಂ ೧೧೭೪ 
ಉಪಾಧಿ: ೨೩೬ , ೧೦೫೭ 
ಉಪಾಧ್ಯಾಯಃ ೭೧೫ 
ಉಪಾಧ್ಯಾಯಾ ೫೮೩ 
ಉಪಾಧ್ಯಾಯಾನೀ ೫೮೪ 
ಉಪಾಧ್ಯಾಯೀ ೫೮೩ , ೫೮೪ 
ಉಪಾನತ್ ೧೦೨೮. 
ಉಪಾಯಃ ೭೮೭ 
ಉಪಾಯನಂ ೭೯೪ 
ಉಪಾಲಂಭ : ೧೯೪ 
ಉಪಾವೃತ್ತ : ೮೧೭ 
ಉಪಾಸಂಗ: ೮೫೫ 
ಉಪಾಸನಂ ೮೫೨ 
ಉಪಾಸನಾ ೭೪೩ 
ಉಪಾಸಿತಂ ೧೧೪೭ 
ಉಪಾಹಿತ: ೧೩೮, ೧೧೩೭ . 
ಉಪೇಂದ್ರ : ೨೦ . 
ಉಪೋದಕಾ ೫೧೨ 
ಉಪೋದ್ಘಾತ: ೧೮೯ 
ಉಪಕೃಷ್ಟಂ ೮೯೪ 
ಉಭಯದ್ಯು : ೧೪೮೦ 
ಉಭಯೇದ್ಯು: ೧೪೮೦ 
ಉಮಾ ೪೩ , ೯೦೬ 
ಉಮಾಪತಿಃ ೩೮ 


೩೪೦ 


ಅಮರಕೋಶಃ 


ಉಷಾ ೧೪೭೬ 
ಉಷಾಪತಿಃ ೨೯ 
ಉಷಿತಃ ೧೧೪೪ 
ಉಷ್ಟ : ೯೬೧ 
ಉಷ್ಣ: ೧೪೮ , ೧೦೧೬ 
ಉಷ್ಣರಶ್ಮಿ ೧೨೦ 
ಉಷ್ಠಿಕಾ ೯೩೬ 
ಉಫೀಷಃ ೧೪೨೧ 
ಉಷ್ಟೊಪಗಮಃ ೧೪೮ 
ಉ : ೧೨೫ 
ಉಸ್ತಾ ೯೫೩ 


ಉಮ್ಮಂ ೮೯೩ 
ಉರ: ೬೪೭ 
ಉರಗಃ ೨೫೪ 
ಉರಣ: ೯೬೩ 
ಉರಣಾಕ್ಷ : ೫೦೨ 
ಉರಭ : ೯೬೨ 
ಉರರೀ ೧೪೫೫ 
ಉರರೀಕೃತಂ ೧೧೫೪ 
ಉರಪ್ಪದ: ೮೩೧ 
ಉರಸಿಲ: ೮೪೨ 
ಉರಸ್ವಾನ್ ೮೪೨ 
ಉರಸ್ತೋತ್ರಿಕಾ ೬೭೩ 
ಉರು ೧೧೦೬ 
ಉರುಬೂಕಃ ೪೦೬ 
ಉಧ್ವರಾ ೩೧೨ 
ಉರ್ವಶೀ ೬೧ 
ಉಲ್ಕಾರುಃ ೫೧೦ 
ಉರೀ ೩೧೧ 
ಉಲಪಃ ೩೬೪ 
ಉಲೂಕಃ೫೪೦ 
ಉಲೂಖಲಂ ೯೧೧ 
ಉಲೂಖಲಕಂ ೩೮೯ 
ಉಲೂಪೀ ೨೮೦ 
ಉಲ್ಯಾ ೬೭ 
ಉಲ್ಪಂ ೬೦೭ 
ಉಲ್ಪಣಂ ೧೧೨೭ 
ಉಲ್ಕುಕಂ ೯೧೬ 
ಉಲ್ಲಾಪ: ೬೨೬ 
ಉಲೂಚಃ೬೮೯ 
ಉಲ್ಲೋಲಃ೨೬೭ 
ಉಶನಾಃ ೧೧೫ 
ಉಶೀರಂ ೫೧೯ 
ಉಷಃ ೧೩೦ 
ಉಷರ್ಬುಧಃ ೬೩ 


ಊ೦ ೧೪೭೫ 
ಊತಂ ೧೧೪೬ 
ಊಧಃ೯೫೯ 
ಊರರೀ ೧೪೫೫ 
ಊರವ್ಯ : ೮೮೭ 
ಊರೀ ೧೪೫೫ 
ಊರೀಕೃತಂ ೧೧೫೪ 
ಊರುಃ೬೪೨ 
ಊರುಜ: ೮೮೭ 
ಊರುಪರ ೬೪೧ 
ಊರ್ಜ: ೧೪೭ 
ಊರ್ಜಸ್ವಲ: ೮೪ 
ಊರ್ಜಸ್ವೀ ೮೪೨ 
ಊರ್ಣನಾಭಃ ೫೩೮ 
ಊರ್ಣಾ ೧೨೫೧ 
ಊರ್ಣಾಯುಃ ೯೬೩ , ೯೯೩ 
ಊರ್ಧ್ವಕಃ ೨೧೩ 
ಊರ್ಧ್ವಜಾನುಃ ೬೧೬ 
ಊರ್ದ್ವಜಾನು : ೬೧೬ 
ಊರ್ಧ್ವಜ್ಞ; ೬೧೬ 
ಊರ್ಮಿ : ೨೬೭ 


೩೪೧ 


ಶಬ್ದಾನುಕ್ರಮಣಿಕೆ 

ಋಷ್ಯಪ್ರೊಕ್ಕಾ ೪೪೨, ೪೫೬ 


ಊರ್ಮಿಕಾ ೬೭೬ 
ಊರ್ಮಿಮತ್ ೧೧೧೬ 
ಊಷಃ೩೧೨ 
ಊಷಣಂ ೯೨೨ 
ಊಷಣಾ ೪೫೨ 
ಊಷರ: ೩೧೩ 
ಊಷವಾನ್ ೩೧೩ 
ಊಹ್ಮಕಃ ೧೪೭ 
ಊಷ್ಮಾಗಮಃ ೧೪೮ 
ಊಹ: ೧೬೩ 


ಋ 


ಋಕ್ ೧೮೧ 
ಋಕ್ಷಂ ೯೭೬ 
ಯಕ್ಷಂ ೧೧೧ 
ಯಕ್ಷ : ೪೧೨ , ೫೨೮ 
ಯಕ್ಷಗಂಧಾ ೪೯೨ . 
ಋಕ್ಷಗಂಧಿಕಾ ೪೬೫ 
ಋಜೀಷಂ ೯೧೮ 
ಋಜು: ೧೧೧೭ 
ಋಣಂ ೮೮೯ 
ಋತಂ ೨೦೨, ೮೮೮ 
ಋತೀಯಾ ೧೧೯೦ 
ಋತು: ೧೪೧, ೧೪೯ , ೧೨೬೩ 
ಋತುಮತೀ ೫೯೦ 
ಋತೇ ೧೪೬೦ 
ಋತ್ವಿಕ್ ೭೨೬ 
ಋದ್ದಂ ೯೦೯ 
ಋದ್ದಿ : ೪೬೭ 
ಋಭವಃ ೮ 
ಋಭುಕ್ತಾ : ೫೩ 
ಋಶ್ಯ : ೫೩೫ 
ಋಷಭ: ೨೦೬ , ೨೦೭, ೯೪೫ , ೧೧೦೪ 
ಋಷಿ: ೭೫೧ 


ಏಕಃ ೧೧೨೭ , ೧೧೨೮, ೧೨೧೭ 
ಏಕಕಃ ೧೧೨೭ 
ಏಕತಾನಃ ೧೧೨೫ 
ಏಕತಾಲ: ೨೧೧ 
ಏಕದಂತಃ ೪೫ 
ಏಕದಾ ೧೪೮೧ 
ಏಕದೃಷ್ಟಿ ೫೪೬ 
ಏಕಧುರ: ೯೫೨ 
ಏಕಧುರಾವಹಃ ೯೫೨ 
ಏಕಧುರೀಣ: ೯೫೨ 
ಏಕಪದೀ ೩೨೩ 
ಏಕಪಿಂಗ: ೮೩ 
ಏಕಸರ್ಗಃ ೧೧೨೫ 
ಏಕಹಾಯನೀ ೯೫೪ 
ಏಕಾಕೀ ೧೧೨೭ 
ಏಕಾಗ್ರಃ ೧೧೨೫ , ೧೩೯೧ 
ಏಕಾಗ್ರಃ ೧೧೨೫ 
ಏಕಾಂತಂ ೮೧ . 
ಏಕಾಬ್ಬಾ ೯೫೪ 
ಏಕಾಯನಃ ೧೧೨೫ 
ಏಕಾಯನಗತಃ ೧೧೨೫ 
ಏಕಾವಲೀ ೬೭೫ 
ಏಕಾಲ: ೪೩೬ 
ಏಕಾಷ್ಟಿಲಾ ೪೪೦ 
ಏಡ: ೬೧೭ 
ಏಡಕಃ ೯೬೩ 
ಏಡಗಜಃ ೫೦೨ 
ಏಡಮೂಕಃ ೧೦೮೪ 
ಏಡೂಕಂ ೩೩೦ 
ಏಣಃ ೪೩೫ 
ಏತಃ ೧೭೮ . 


೩೪೨ 


ಅಮರಕೋಶಃ 


ಏತರ್ಹಿ ೧೪೮೧ 
ವಿಧ: ೩೬೮ 
ಏಧಿತಂ ೧೧೨೨ 
ಏನಃ ೧೫೩ 
ಏರಂಡಃ ೪೦೬ 
ಏಲಾ ೪೮೦ 
ಏಲಾಪರ್ಣಿ ೪೯೫ 
ಏಲಾವಾಲುಕಂ ೪೭೬ 
ಏವ ೧೪೭೨ 
ಏವಂ ೧೪೫೧, ೧೪೬೬ , ೧೪೭೦, ೧೪೭೨ , 

೧೪೭೪ 
ಏಷಣಿಕಾ ೧೦೨೯ 


ಓತು: ೫೩೦ 
ಓದನ: ೯೩೪ 
ಓಷಃ ೧೧೬೬ 
ಓಷಧಿ : ೩೬೧ 
ಓಷಧೀ ೪೯೦ 
ಓಷಧೀಶಃ ೧೦೩ 
ಓಷ್ಯ: ೬೫೯ 


ಐಕಾಗಾರಿಕಃ ೧೦೨೨ 
ಐಂಗುದಂ ೩೭೩ 
ಐಣಂ ೫೩೩ 
ಐಣೇಯಂ ೫೩೩ 
ಐತಿಹ್ಯಂ ೭೨೧ 
ಏಂದ್ರಿಯಕಂ ೧೧೨೪ 
ಐರಾವಣಃ ೫೫ 
ಐರಾವತಃ ೫೫ , ೯೩ , ೩೯೩ 
ಐರಾವತೀ ೯೮ 
ಐಲವಿಲಃ ೮೩ 
ಐಲೇಯಂ ೪೭೬ 
ಐಶ್ವರಂ ೪೧ 
ಐಷಮ : ೧೪೭೮ 


ಔಕ್ಷಕಂ ೯೪೬ 
ಔಚಿತೀ ೧೫೨೨ 
ಔಚಿತ್ಯಂ ೧೫೨೨ 
ಔತ್ತಾನಪಾದಿ: ೧೧೦ 
ಔದನಿಕಃ ೯೧೪ 
ಔದರಿಕ: ೧೦೬೬ 
ಔಪಗವಕಂ ೧೧೯೭ 
ಔಪಯಿಕಂ ೭೯೧. 
ಔಪವಸ್ತಂ ೭೪೬ 
ಔಮೀನಂ ೮೯೩ 
ಔರಭ್ರಕಂ ೯೬೩ 
ಔರಸ : ೫೯೭ 
ಔರಸ್ಯ : ೫೯೭ 
ಔರ್ದ್ವದೈಹಿಕಂ ೭೩೯ 
ಔರ್ವ: ೬೬ 
ಔಶೀರಂ ೧೩೮೬ 
ಔಷಧಂ ೪೯೦, ೬೧೯ 
ಔಷ್ಟಕಂ ೯೬೩ 


ಓಂ ೧೪೭೦ 
ಓಕಃ ೩೩೨, ೧೪೨೪ 
ಓಘ: ೨೧೭, ೫೬೫, ೧೨೩೮ - 
ಓಂಕಾರಃ ೧೮೨ 
ಓಜಃ ೧೪೩೪. 
ಓಢಪುಷ್ಪಂ ೪೩೧ 


ಕಂ ೧೨೦೫, ೧೪೫೧ 
ಕಂಸಃ ೯೧೮ 
ಕಂಸಾರಾತಿ: ೨೨ 
ಕಃ ೧೨೦೫ 
ಕಕುತ್ ೯೪೯ 


೩೪೩ 


CIL 


ಕಕುದ: ೯೪೯ , ೧೨೯೩ 
ಕಕುದ್ಮತೀ ೬೪೩ 
ಕಕುಪ್ ೮೯ 
ಕಕುಭಃ ೨೧೫, ೪೦೦ 
ಕಲ್ಲೋಲಕಂ ೬೯೯ 
ಕಕ್ಷ : ೬೪೮, ೧೪೨೦ 
ಕಕ್ಷಾ ೮೦೮, ೧೩೫೯ 
ಕಂಕ : ೫೪೧ 
ಕಂಕಟಕ : ೮೩೧ 
ಕಂಕಣಂ ೬೭೭ 
ಕಂಕತಿಕಾ ೭೦೮ 
ಕಂಕಾಲ: ೬೩೮ 
ಕಂಗು: ೯೦೬ 
ಕಚ: ೬೬೪ 
ಕಚ್ಚರಂ ೧೧೦೦ 
ಕಚ್ಚಿತ್ ೧೪೭೧ 
ಕಚ್ಚ: ೩೧೮, ೪೮೩ 
ಕಚ್ಛಪ: ೮೬ , ೨೮೩ 
ಕಚ್ಛಪೀ ೧೩೩೩ 
ಕಚ್ಚುರ: ೬೨೭ 
ಕಚ್ಚುರಾ ೪೪೭ 
ಕಚೂ : ೬೨೨ 
ಕಂಚುಕಃ ೨೫೬ , ೮೨೯ . 
ಕಂಚುಕೀ ೭೭೫ 
ಕಟಃ ೬೪೨ , ೮೦೩ , ೯೧೨, ೧೨೩೫ 
ಕಟಕ: ೩೫೨, ೬೭೬ , ೧೨೧೮ 
ಕಟಂಭರಾ ೪೪೦ 
ಕಟಭೀ ೫೦೫ 
ಕಟಾಕ್ಷ : ೬೬೩ 
ಕಟಾಹ: ೧೫೦೩ 
ಕಟಿ: ೬೪೩ 
ಕಟಿಪೊಥಃ೬೪ 
ಕಟಿಲ್ಲ ಕಃ ೫೦೯ 
ಕಟು ೧೨೩೬ 


ಶಬ್ದಾನುಕ್ರಮಣಿಕೆ 

ಕಟುಃ ೧೭೦, ೪೪೦, ೧೨೩೭ 
ಕಟುತುಂಬೀ ೫೧೧ 
ಕಟುಂಭರಾ ೫೦೮ 
ಕಟುರೋಹಿಣಿ ೪೪೦ 
ಕಟ್ಟಲ: ೩೯೫ 
ಕಟ್ಟಂಗ : ೪೧೧ 
ಕಠಿಂಜರ: ೪೩೪ 
ಕಠಿನಂ ೧೧೨೧ 
ಕಠೋರಂ ೧೧೨೧ 
ಕಡಂಗರ: ೯೦೮. 
ಕಡಂಬ: ೯೨೧ . 
ಕಡಾರ: ೧೭೭ 
ಕಣ : ೧೧೦೭, ೧೨೪೭ 
ಕಣಾ ೪೫೧ , ೯೨೨ 
ಕಣಿಕಾ ೪೨೧. 
ಕಣಿಶಂ ೯೦೭ 
ಕಂಟಕಃ ೧೨೧೮, ೧೫೧೫ 
ಕಂಟಕಾರಿಕಾ ೪೪೮ 
ಕಂಟಕಿಫಲ: ೪೧೬ 
ಕಂಠಃ ೬೫೭ 
ಕಂಠಭೂಷಾ ೬೭೩ 
ಕಂಠೀರವಃ ೫೨೫ ( ಅ. ಟಿ.) 
ಕಂಡೂ : ೬೨೨ 
ಕಂಡೂಯಾ೬೨೨ 
ಕಂಡೂರಾ ೪೪೧ 
ಕಂಟೋಲ: ೯೧೨ 
ಕಂಡೋಲವೀಣಾ ೧೦೨೯ 
ಕಣಂ೫೨೧ . 
ಕಥಾ ೧೮೬ 
ಕದಧ್ಯಾ ೩೨೪ 
ಕದಂಬಃ ೩೯೭ 
ಕದಂಬಕಂ ೫೬೬ 
ಕದಂಬಕಃ ೯೦೩ 
ಕದರ: ೪೦೫ 


ပုပ္ပ 


ಅಮರಕೋಶಃ 


ಕದರ : ೧೦೯೪ 
ಕದಲೀ ೪೬೮, ೫೩೩ 
ಕದಾಚಿತ್ ೧೪೬೧ 
ಕದುಷ್ಣಂ ೧೨೮ 
ಕದ್ರು : ೧೭೭ 
ಕವ್ವದಃ ೧೦೮೨ 
ಕನಕಂ ೯೮೦ 
ಕನಕಾಧ್ಯಕ್ಷ : ೭೭೪ 
ಕನಕಾಲುಕಾ ೭೯೯ 
ಕನಕಾಹ್ವಯಃ ೪೩೨ 
ಕನಿಷ್ಟ ೬೧೨, ೧೨೪೩ 
ಕನಿಷ್ಟ ೬೫೧ 
ಕನೀನಿಕಾ ೬೬೧ 
ಕನೀಯಃ ೧೧೦೮ 
ಕನೀಯಾನ್ ೧೪೩೬ 
ಕಂಥಾ ೧೪೯೧ 
ಕಂದ: ೫೧೨ 
ಕಂದರಃ ೩೫೩ 
ಕಂದರಾಲ : ೩೮೪, ೩೬೮ 
ಕಂದರ್ಪ: ೨೬ 
ಕಂದಲೀ ೫೩೩ 
ಕಂದು: ೯೧೬ 
ಕಂದುಕಃ ೭೦೭ 
ಕಂಧರಾ ೬೫೭ 
ಕನ್ಯಾ ೫೭೭ 
ಕಪಟ: ೨೩೮ 
ಕಪರ್ದ: ೩೯ 
ಕಪರ್ದಿ ೩೬ 
ಕಪಾಲ: ೬೩೭ 
ಕಪಾಲಭೈತ ೩೬ 
ಕಪಿ: ೫೨೭ 
ಕಪಿಕಚೂ ; ೪೪೨ 
ಕಪಿತ್ವ : ೩೭೬ 
ಕಪಿಲಃ ೧೭೭ 


ಕಪಿಲಾ ೯೪, ೪೧೮, ೪೭೫ 
ಕಪಿವಲೀ ೪೫೨ 
ಕಪಿಶಃ ೧೭೭ 
ಕಪೀತನ : ೩೯೮, ೪೧೮ 
ಕಪೋತ: ೫೩೯ 
ಕಪೋತಪಾಲಿಕಾ ೩೪೨ 
ಕಪೋತಾಂಘ್ರ : ೪೮೪ 
ಕಪೋಲಃ೬೫೯ 
ಕಫಃ ೬೩೧ 
ಕಫೀ ೬೨೯ 
ಕಫೋಣಿ: ೪೬೯ 
ಕಬಂಧಂ ೨೬೫ 
ಕಬಂಧಃ ೮೮೪ 
ಕಬರೀ ೬೬೬ , ೯೨೬ 
ಕಮಠ: ೨೮೩ 
ಕಮಲೀ ೨೮೬ 
ಕಮಂಡಲು: ೭೫೪ 
ಕಮನಃ ೧೦೬೯ 
ಕಮಲಂ ೨೬೪, ೩೦೩ 
ಕಮಲ: ೧೩೯೫ 
ಕಮಲಾ ೩೦ 
ಕಮಲಾಸನಃ ೧೭ 
ಕಮಲೋತ್ತರಂ ೯೯೨ 
ಕಮಿತಾ ೧೦೬೯ 
ಕಂಪ: ೨೪೬ 
ಕಂಪನಂ ೧೧೨೦ 
ಕಂಪಿತಃ ೧೧೩೨ 
ಕಂಪ್ರಂ ೧೧೨೦ 
ಕಂಬಲ: ೬೮೫, ೧೩೯೫ 
ಕಂಬಲಿವಾಹಕಂ ೮೧೯ 
ಕಂಬಿ: ೯೨೦ 
ಕಂಬು: ೨೮೫ , ೧೩೩೫ 
ಕಂಬುಗ್ರೀವಾ ೬೫೭ 
ಕಮ್ರ : ೧೦೬೯ 


CIl 


CH 


CH. 


ಶಬ್ದಾನುಕ್ರಮಣಿಕೆ 


೩೪೫ 


ಕರ : ೧೨೬ , ೭೯೩ , ೧೩೬೫ 
ಕರಕ: ೧೦೧ , ೪೧೯ , ೧೨೦೭ 
ಕರಜ; ೪೦೨ | 
ಕರಂಜಂ ೪೮೪ 
ಕರಂಜಕ : ೪೦೨ 
ಕರಟಃ ೫೪೫, ೧೨೩೫ 
ಕರಣಂ ೧೨೫೬ 
ಕರಣ: ೯೯೯ 
ಕರಂಡ: ೧೫೦೦ 
ಕರತೋಯಾ ೨೯ 
ಕರಪಾಲ : ( ಕರವಾಲ :) ೮೫೬ 
ಕರಪತ್ರ೦ ೧೦೩೨ 
ಕರಭ: ೬೫೦, ೯೬೧ 
ಕರಭೂಷಣಂ ೬೭೭ 
ಕರಮರ್ದಕ: ೪೨೨ 
ಕರಂಭ : ೯೩೪ 
ಕರರುಹ: ೬೫೨ 
ಕರವಾಲಿಕಾ ೮೫೭ 
ಕರವೀರ: ೪೩೨ 
ಕರಶಾಖಾ ೬೫೧ 
ಕರಶೀಕರ: ೮೦೩ 
ಕರಹಾಟ: ೩೦೬ 
ಕರಹಾಟಕ: ೪೦೭ 
ಕರಾಲ: ೧೪೦೬ 
ಕರಿಣೀ ೮೦೩ 
ಕರಿಪಿಪ್ಪಲೀ ೪೫೨ 
ಕರಿಶಾವಕಃ ೮೦೨ 
ಕರೀ ೮೦೧ 
ಕರೀರ: ೪೩೨, ೧೩೭೪ . 
ಕರೀಷ: ೯೩೭ 
ಕರುಣ; ೨೨೫ 
ಕರುಣಾ ೨೨೬ 
ಕರೇಟು: ೫೪೩ 
ಕರೇಣಿ: ೧೨೫೪ 


ಕರೋಟಿಃ೬೩೮ 
ಕರ್ಕ : ೮೧೨ 
ಕರ್ಕಟಕ: ೨೮೩ 
ಕರ್ಕಟೀ ೫೧೦ 
ಕರ್ಕಂಧೂ ೩೯೧ 
ಕರ್ಕರೀ ೯೧೭ 
ಕರ್ಕರೇಟು: ೫೪೪ 
ಕರ್ಕಶಂ ೧೧೨೧ 
ಕರ್ಕಶ:- ೫೦೧, ೧೪೧೮ 
ಕರ್ಕಾರು: ೫೧೦ 
ಕರ್ಚೂರ: ೫೦೯ 
ಕರ್ಚೂರಕಃ ೪೯೦ 
ಕರ್ಣ: ೬೬೩ 
ಕರ್ಣಮೋಟ್ ೪೮ 
ಕರ್ಣಜಲೌಕಾಃ ೫೩೮ 
ಕರ್ಣಧಾರ: ೨೭೩ 
ಕರ್ಣವೇಷ್ಟನಂ ೬೭೨ 
ಕರ್ಣಿಕಾ ೬೭೨ , ೧೨೧೬ 
ಕರ್ಣಿಕಾರ: ೪೧೫ 
ಕರ್ಣಿರಥಃ ೮೧೮ 
ಕರ್ಣೆಜಪಃ ೧೦೯೨ 
ಕರ್ತರೀ ೧೦೩೧ 
ಕರ್ದಮ : ೨೭೧ 
ಕರ್ಪಟಃ ೬೮೪ 
ಕರ್ಪರ: ೬೩೭ 
ಕರ್ಪರೀ ೯೮೮ 
ಕರ್ಪೂರಂ ೬೯೯ 
ಕರ್ಬುರಂ ೧೭೮ , ೯೮೧ 
ಕರ್ಮ ೧೧೫೯ 
ಕರ್ಮಕರಃ ೧೦೧೨ , ೧೦೬೪ 
ಕರ್ಮಕಾರಃ ೧೦೬೪ 
ಕರ್ಮಕ್ಷಮಃ ೧೦೬೩ 
ಕರ್ಮಠ: ೧೦೬೪ 
ಕರ್ಮಣ್ಯಾ ೧೦೩೫ 


೩೪೬ 


ಅಮರಕೋಶಃ 


ಕರ್ಮಂದೀ ೭೫೦ 
ಕರ್ಮಶೀಲ: ೧೦೬೪ 
ಕರ್ಮಶೂರ: ೧೦೬೪ . 
ಕರ್ಮಸಚಿವಃ ೭೭೧ 
ಕರ್ಮಸಾಕ್ಷಿ ೧೨೨ 
ಕರ್ಮಾರ: ೫೧೫ 
ಕರ್ಮೇಂದ್ರಿಯಂ ೧೬೯ 
ಕರ್ವುರ: ೭೦ 
ಕರ್ಷ: ೯೭೨ 
ಕರ್ಷಕಃ ೮೯೨ 
ಕರ್ಷಫಲ : ೪೧೩ 
ಕರ್ಷ : ೧೪೨೩ 
ಕಲ : ೨೧೦ 
ಕಲಕಲ: ೨೦೫ 
ಕಲಂಕ: ೧೦೬ , ೧೨೦೪. 
ಕಲತ್ರಂ ೧೩೭೯ 
ಕಲಗೌತಂ ೧೨೭೮ 
ಕಲಭ: ೮೦೨ 
ಕಲಮಃ ೯೧೦ 
ಕಲಂಬಃ ೮೫೩ , ೯೨೧ 
ಕಲಂ ೫೧೨ 
ಕಲರವ: ೫೩೯ 
ಕಲಲ: ೬೦೭ 
ಕಲವಿಂಕಃ ೫೪೩ 
ಕಲಶಃ ೯೧೭ 
ಕಲಶೀ ೪೪೮ 
ಕಲಹಂಸಃ ೫೪೮ 
ಕಲಹ: ೮೭೧ 
ಕಲಾ ೧೦೫ , ೧೩೯ , ೧೩೯೯ 
ಕಲಾದಃ ೧೦೦೫ – 
ಕಲಾನಿಧಿಃ ೧೦೪ 
ಕಲಾಪ : ೧೩೩೦ 
ಕಲಾಯಃ ೯೦೨ 
ಕಲಿ: ೮೭೧ , ೧೩೯೫ 


ಕಲಿಕಾ ೩೭೧ 
ಕಲಿಕಾರಕ: ೪೦೩ 
ಕಲಿಂಗಂ ೪೨೨ 
ಕಲಿಂಗ: ೫೪೧ 
ಕಲಿದ್ರುಮಃ ೪೧೩ 
ಕಲಿಲಂ ೧೧೩೦ 
ಕಲುಷಂ ೧೫೩ 
ಕಲುಷಃ ೨೭೬ 
ಕಲೇವರಂ ೬೩೯ 
ಕಲ್ಕ : ೧೨೧೪ 
ಕಲ್ಪ : ೧೫೧ , ೧೫೨ , ೧೮೩ , ೭೪೮, ೭೯೦ 
ಕಲ್ಪನಾ ೮೦೮ 
ಕಲ್ಪವೃಕ್ಷ : ೫೯ 
ಕಲ್ಪಾಂತ: ೧೫೨ 
ಕಲ್ಮಷ ೧೫೨ 
* ಕಲ್ಮಾಷ: ೧೭೮ 
ಕಲ್ಯಂ ೧೩೦ 
ಕಲ್ಯ : ೬೨೬, ೧೩೬೦ 
ಕಲ್ಯಾ ೧೯೮ 
ಕಲ್ಯಾಣಂ ೧೫೫ 
ಕಲ್ಲೋಲ: ೨೬೭ 
ಕವಚಃ ೮೩೧ 
ಕವರೀ ೪೯೪ 
ಕವಲ: ೯೪೦ 
ಕವಾಟಂ ೩೪೪ 
ಕವಿ: ೧೧೫, ೭೧೪ 
ಕವಿಕಾ ೮೧೬ 
ಕವಿಯಂ ೧೫೧೭ 
ಕವೋಷ್ಠಂ ೧೨೮ 
ಕವ್ಯಂ ೭೩೩ 
ಕಶಾ ೧೦೨೮ 
ಕಶಾರ್ಹ: ೧೦೯೦ 
ಕಶಿಪು: ೧೩೩೨ 
ಕಶೇರು ೧೪೯೫ | 


ಶಬ್ದಾನುಕ್ರಮಣಿಕೆ 


೩೪೭ 


ಕಶೇರುಕಾ ೬೩೮ 
ಕಲ್ಮಲಂ ೮೭೬ 
ಕಶ್ಯಂ ೮೧೪ , ೧೦೩೭ 
ಕಶ್ಯ : ೧೦೯೦ 
ಕಷಃ ೧೦೨೯ 
ಕಷಾಯಃ ೧೭೦, ೧೩೫೪ 
ಕಷ್ಟಂ ೨೬೧ , ೧೨೪೧ 
ಕಸ್ತೂರೀ ೬೯೮ 
ಕಡ್ಡಾರಂ ೨೯೯ 
ಕಷ್ಟ : ೫೪೭ 
( ಕಾಂಸ್ಯತಾಲಂ) ೨೦೧೨ 
ಕಾಕ: ೫೪೫ 
ಕಾಕಚಂಚೀ ೪೫೩ 
ಕಾಕತಿಂದುಕಃ ೩೯೪ 
ಕಾಕನಾಸಿಕಾ ೪೭೩ 
ಕಾಕಪಕ್ಷ : ೬೬೫ 
ಕಾಕಪೀಲುಕಃ ೩೯೪ 
ಕಾಕಮಾಚಿ ೫೦೬ 
ಕಾಕಮುದ್ದಾ ೪೬೮ 
ಕಾಕಲೀ ೨೧೦ 
ಕಾಕಾಂಕೀ ೪೭೩ 
ಕಾಕಿಣೀ ೧೪೯೦ 
ಕಾಕು : ೧೯೨ 
ಕಾಕುದಂ ೬೬೦ 
ಕಾಕೇಂದು: ೩೯೪ 
ಕಾಕೋದರಃ ೨೫೩ 
ಕಾಕೋದುಂಬರಿಕಾ ೪೧೬ 
ಕಾಕೋಲಃ ೨೫೬ , ೫೪೬ 
ಕಾಕ್ಷಿ ೪೫೬ 
ಕಾಂಕ್ಷಾ ೨೩೫ 
ಕಾಚಃ ೯೮೬, ೧೦೨೭, ೧೨೨೯ 
ಕಾಚಸ್ಟಾಲೀ ೪೦೯ 
ಕಾಚಿತಂ ೧೧೩೫ 
ಕಾಂಚನಂ ೯೮೧. 


ಕಾಂಚನಾಹ್ವಯ : ೪೨೦ 
ಕಾಂಚನೀ ೯೨೭ 
ಕಾಂಚೀ ೬೭೭ 
ಕಾಂಜಿಕಂ ೯೨೫ 
ಕಾಂಡ: ೯೦೮, ೧೨೪೫ 
ಕಾಂಡಂ ೨೬೬ 
ಕಾಂಡದೃಷ್ಟ : ೮೩೪ 
ಕಾಂಡವಾನ್ ೮೩೬ 
ಕಾಂಡೀರ: ೮೩೬ 
ಕಾಂಡದ್ದು: ೪೫೯ 
ಕಾತರಃ ೧೦೭೨ 
ಕಾತ್ಯಾಯನೀ ೪೩ , ೫೮೬ 
ಕಾದಂಬ: ೫೪೮ 
ಕಾದಂಬರೀ ೧೦೩೭ 
ಕಾದಂಬಿನೀ ೯೭ 
ಕಾದ್ರವೇಯಃ ೨೫೦ 
ಕಾನನಂ ೩೫೬ 
ಕಾನೀನಃ ೫೯೩ 
ಕಾಂತಂ ೧೦೯೮ 
ಕಾಂತಲಕ: ೪೮೩ 
ಕಾಂತಾ ೫೭೨ 
ಕಾಂತಾರಂ ೩೨೫ , ೧೩೭೩ 
ಕಾಂತಾರಕಃ ೫೧೮ 
ಕಾಂತಿಃ ೧೦೮, ೧೧೬೬ 
ಕಾಂದವಿಕಃ ೯೧೪ 
ಕಾಂದಿಶೀಕ: ೧೦೮೮ 
ಕಾಪಥ: ೩೯೪ | 
ಕಾಪೋತಂ ೫೬೯ 
ಕಾಪೋತ: ೯೯೫ | 
ಕಾಪೋತಾಂಜನಂ ೯೮೭ 
ಕಾಮಂ ೯೪೩ , ೧೪೭೧ 
ಕಾಮ : ೨೬ , ೨೩೬ , ೧೩೪೦ 
ಕಾಮನಃ ೧೦೬೯ 
ಕಾಮಪಾಲಃ ೨೪ 

ಅಮರಕೋಶಃ 


). 


ಕಾಮಲತಾ ೧೦೬೯ 
ಕಾಮಿನೀ ೫೭೨, ೧೩೧೪ 
ಕಾಮುಕಃ ೧೦೬೯ . 
ಕಾಮುಕಾ ೫೭೮ 
ಕಾಮುಕೀ ೫೭೮ 
ಕಾಂಪಿಲ್ಯ : ೫೦೧ 
ಕಾಂಬಲ ೮೨೧ 
ಕಾಂಬವಿಕಃ ೧೦೦೬ 
ಕಾಂಬೋಜ ೮೧೧ 
ಕಾಂಭೋಜೀ ರ್೪೩ 
ಕಾಮ್ಯದಾನಂ ೧೧೬೧ 
ಕಾಯಂ ೭೫೯ 
ಕಾಯ : ೬೪೦ 
ಕಾಯಸ್ಥಾ ೪೧೪ 
ಕಾರಣಂ ೧೫೮ 
ಕಾರಣಾ ೨೬೦ 
ಕಾರಣಿಕ : ೧೦೫೨ 
ಕಾರಂಡವ: ೫೬೦ 
ಕಾರಂಭಾ ೪೧೧ 
ಕಾರವೀ ೪೬೬ , ೫೦೭, ೫೨೩ , ೯೨೬ 
ಕಾರವೇಲ್ಲ : ೫೦೯ 
ಕಾರಾ ೮೮೫ 
ಕಾರಿಕಾ ೧೨೧೬ 
ಕಾರೀಷಂ ೧೨೦೧ 
ಕಾರು ೧೦೦೨ 
ಕಾರುಣಿಕ: ೧೦೬೦ 
ಕಾರುಣ್ಯಂ ೨೨೬ 
ಕಾರೋತ್ತರ: ೧೦೪೦ 
ಕಾರ್ತಸ್ವರಂ ೯೮೨ 
ಕಾರ್ತಾಂತಿಕಃ ೭೮೧ 
ಕಾರ್ತಿಕಃ ೧೪೬ 
ಕಾರ್ತಕಕಿಕಃ ೧೪೭ 
ಕಾರ್ತಿಕೇಯ: ೪೬ 
ಕಾರ್ಪಾಸಂ ೬೮೦ , 


ಕಾರ್ಪಾಸೀ ೪೭೧ 
ಕಾರ್ಮ: ೧೦೬೪ . 
ಕಾರ್ಮಣಂ ೧೧೬೨ 
ಕಾರ್ಮುಕಂ ೮೪೯ 
ಕಾರ್ಷಾಪಣ: ೯೭೪ 
ಕಾರ್ಷಿಕಃ ೯೭೪ 
ಕಾರ್ಷ್ಯ: ೩೯೯ 
ಕಾಲ : ೬೯ , ೧೨೯ , ೧೭೫, ೧೩೯೫ 
ಕಾಲಕಃ ೬೧೮ 
ಕಾಲಕಂಠಕಃ ೫೪೬ 
ಕಾಲಕೂಟ: ೨೫೬ 
ಕಾಲಖಂಡಂ ೬೩೫ 
ಕಾಲಧರ್ಮ: ೮೮೨ 
ಕಾಲಪೃಷ್ಠಂ ೮೫೦ 
ಕಾಲಮೇಷಿಕಾ ೪೪೫ , ೪೬೪ 
ಕಾಲಮೇಷಿ ೪೫೧ 
ಕಾಲಶೇಯಂ ೯೩೯ 
ಕಾಲಸೂತ್ರಂ ೨೫೯ 
ಕಾಲಸ್ಕಂಧಃ ೩೯೩ , ೪೨೩ 
ಕಾಲಾ ೪೪೯ , ೪೬೪ , ೯೨೩ 
ಕಾಲಾಗುರು ೬೯೬ 
ಕಾಲಾನುಸಾರಂ ೪೭೭, ೬೯೫ 
ಕಾಲಾಯಸಂ ೯೮೪ 
ಕಾಲಕಾ ೧೨೧೫ 
ಕಾಲಿಂದೀ ೨೯೪ 
ಕಾಲಿಂದೀಭೇದನಃ ೨೫ 
ಕಾಲೀ ೪೩ 
ಕಾಲೀಯಕಂ ೬೯೫ 
ಕಾಲೇಯಕ: ೪೫೬ 
ಕಾಲ್ಯಕಃ ರ್೪೦ 
ಕಾವಚಿಕಂ ೮೩೨ 
ಕಾವೇರೀ ೨೯೮ 
ಕಾವ್ಯ : ೧೧೫ 
ಕಾಶಂ ೫೧೭ 


ಶಬ್ದಾನುಕ್ರಮಣಿಕೆ 


೩ರ್೪ 


- 


ಕಾಶ್ಮೀರೀ ೩೯೦ 
ಕಾಶ್ಮೀರ : ೩೯೧ 
ಕಾಶ್ಮೀರಂ ೫೦೦ 
ಕಾಶ್ಮೀರಜನ್ಮ ೬೯೩ 
ಕಾಶ್ಯಪಿ: ೧೨೪ 
ಕಾಶ್ಯಪೀ ೩೧೦ 
ಕಾಷ್ಠಂ ೩೬೮ 
ಕಾಷ್ಠಕುದ್ದಾಲ: ೨೭೫ 
ಕಾಷ್ಟತಟ್ ೧೦೦೬ 
ಕಾಷಾ ೮೯ , ೧೩೯ 
ಕಾಷ್ಮಾ : ೧೨೪೨ 
ಕಾಮೀಲಾ ೪೬೮ 
ಕಾಸ: ೬೨೧. 
ಕಾಸಮರ್ದ: ೧೫೦೧ 
ಕಾಸರ: ೫೨೯ 
ಕಾಸಾರ: ೨೯೦ 
ಕಿ೦ ೧೪೫೨, ೧೪೬೨ 
ಕಿಂವದಂತಿ ೧೮೭ 
ಕಿಂಶಾರು : ೯೦೭, ೧೩೬೪ 
ಕಿಂಶುಕ: ೩೮೪. 
ಕಿಕೀದಿವಿ: ೫೪೧ 
ಕಿಂಕರಃ ೧೦೧೫ 
ಕಿಂಕಿಣೀ ೬೭೯ 
ಕಿಂಚಿತ್ ೧೪೬೬ 
ಕಿಂಚುಲಕಃ ೨೮೪ 
ಕಿಂಜಲ್ಕ : ೩೦೬ 
ಕಿಟಿ: ೫೨೬ 
ಕಿಟ್ಟಂ ೬೩೪ 
ಕಿಣಃ ೧೫೦೦ 
ಕಿಣಿಹೀ ೪೪೪ 
ಕಿಣ್ಯಂ ೧೦೩೯ 
ಕಿತವ: ೪೩೨ ೧೦೪೧ 
ಕಿನ್ನರಃ ೧೧ , ೮೫ 
ಕಿನ್ನರೇಶ: ೮೩ 


ಕಿಮು ೧೪೬೨ 
ಕಿಮುತ ೧೪೬೦, ೧೪೬೨ 
ಕಿಂಪಚಾನಃ ೧೦೯೪ 
ಕಿಂಪುರುಷಃ ೮೫ 
ಕಿರಣಃ ೧೨೫ 
ಕಿರಾತಃ ೧೦೧೮ 
ಕಿರಾತತಿ : ೪೯೮ 
ಕಿರಿ: ೫೨೬ 
ಕಿರೀಟಂ ೬೭೧ 
ಕಿರ್ಮಿರ: ೧೭೮ 
ಕಿಲ ೧೪೫೫ 
ಕಿಲಾಸಂ ೬೨೨ 
ಕಿಲಾಸೀ ೬೩೦ 
ಕಿಲಿಂಜಕಃ ೯೧೨ 
ಕಿಲ್ಪಿಷಂ ೧೫೨, ೧೪೨೪ 
ಕಿಶೋರಃ೮೧೩ 
ಕಿಷ್ಟು : ೧೨೦೭ 
ಕಿಸಲಯಂ ೩೬೯ 
ಕೀಕಸಂ ೬೩೭ 
ಕೀಚಕಃ ೫೧೬ 
ಕೀನಾಶ: ೧೪೧೬ 
ಕೀರ: ೫೪೭ 
ಕೀರ್ತಿ ; ೧೯೧. 
ಕೀಲ: ೬೬ , ೧೩೯೮ 
ಕೀಲಕಃ ೯೫೯ 
ಕೀಲಾಲಂ ೨೬೪, ೧೪೦೧ 
ಕೀಲಿತ: ೧೦೮೭ 
ಕೀಶಃ ೫೨೮ 
ಕು ೧೪೪೧ 
ಕುಃ ೩೧೧ . 
ಕುಕರಃ ೬೧೭ 
ಕುಕುಂದರಂ ೬೪೪ 
ಕುಕೂಲಂ ೧೪೦೪ 
ಕುಕ್ಕಭಃ ೫೬೧ 


Clo 


do 


Clo 


Cl. 


೩೫೦ 


ಅಮರಕೋಶಃ೨ 


ಕುಕ್ಕುಟ ೫೪೨ 
ಕುಕ್ಕುರಂ ೪೮೭ 
ಕುಕ್ಕುರ: ೧೦೧೯ 
ಕುಕ್ಷಿ : ೬೪೬ 
ಕುಕ್ಷಿಂಭರಿ : ೧೦೬೭ 
ಕುಂಕುಮಂ ೬೯೨ 
ಕುಚ: ೬೪೬ 
ಕುಚಂದನಂ ೭೦೧. 
ಕುಚರ: ೧೦೮೩ 
ಕುಚಾಗ್ರಂ ೬೪೬ 
ಕುಜ ೧೧೬ 
ಕುಂಚಿತಂ ೧೧೧೬ 
ಕುಂಜ: ೩೫೫ , ೧೨೩೨ 
ಕುಂಜರ: ೮೦೧ , ೧೧೦೪ 
ಕುಂಜರಾಶನಃ ೩೭೫ 
ಕುಂಜಲಂ ೯೨೫ | 
ಕುಟಃ ೩೬೦, ೯೧೮ 
ಕುಟಕಂ ೮೯೯ 
ಕುಟಜ: ೪೨೧ 
ಕುಟನ್ನಟಂ ೪೮೬ 
ಕುಟನ್ನಟಃ ೪೧೨ 
ಕುಟರ : ೬೮೯ , ೯೬೧ 
ಕುಟಿಃ ೧೫೨೧. 
ಕುಟಿಲಂ ೧೧೧೭ 
ಕುಟೀ ೩೩೩ 
ಕುಟುಂಬಿನೀ ೫೭೫ - 
ಕುಟ್ಟನೀ ೫೮೮ 
ಕುಟ್ಕಲಃ೩೭೧ 
ಕುಟ್ಟಿಮಂ ೧೫೧೬ 
ಕುಠಾರ: ೮೫೮ 
ಕುರೇರಕಃ ೪೩೪ 
ಕುಡವಃ ೯೭೫ 
ಕುಡಂಗಕಃ ೧೪೯೮ 
ಕುಡ್ಯಂ ೩೩೦ 


ಕುಣಪಃ ೮೮೫ 
ಕುಣಿ: ೪೮೩ , ೬೧೭ 
ಕುಂಠ: ೧೦೬೩ 
ಕುಂಡಂ ೯೧೩ 
ಕುಂಡ: ೬೦೫ 
ಕುಂಡಲಂ ೬೭೨ 
ಕುಂಡಲೀ ೨೫೩ 
ಕುಂಡೀ ೭೫೪ 
ಕುತಪಃ ೭೪೦ 
ಕುತುಕಂ ೨೩೯ 
ಕುತುಪ: ೯೧೯ 
ಕುತೂ : ೯೧೯ 
ಕುತೂಹಲಂ ೨೩೯ 
ಕುತ್ತಾ ೧೯೩ 
ಕುಶ್ಚಿತ: ೧೧೦೦ 
ಕುಥ: ೫೨೧, ೮೦೯ 
ಕುದ್ದಾಲ: ೩೭೭ 
ಕುನಟೀ ೯೯೫ 
ಕುನಾಶಕ ೪೪೬ 
ಕುಂತ: ೮೬೦ 
ಕುಂತಲ: ೬೬೪ 
ಕುಂದಂ ೪೨೮ . 
ಕುಂದ: ೮೬ , ೪೭೬ 
ಕುಂದುರು: ೪೭೬ 
ಕುಂದುರು ೪೭೯ 
ಕುಪೂಯಃ ೧೧೦೦ 
ಕುಪ್ಪಂ ೯೭೮ 
ಕುಬೇರ: ೮೨ , ೯೨ 
ಕುಬೇರಕ: ೪೮೨ 
ಕುಬೇರಾಕ್ಷಿ ೪೧೦ | 
ಕುಬ್ಬ : ೬೧೭ 
ಕುಮಾರ: ೪೭, ೨೨೦. 
ಕುಮಾರಕ: ೩೮೦ 
ಕುಮಾರೀ ೪೨೮, ೫೭೭ 


ಶಬ್ದಾನುಕ್ರಮಣಿಕೆ 


೩೫೧ 


ಕುಮುದಂ ೩೦೦ 
ಕುಮುದಃ ೯೩ 
ಕುಮುದಬಾಂಧವಃ ೧೦೩ 
ಕುಮುದಿಕಾ ೩೫ 
ಕುಮುದಿನೀ ೩೦೨ 
ಕುಮುದ್ವತೀ ೩೦೧ 
ಕುಮುದ್ವಾನ್ ೩೧೭ 
ಕುಂಬಾ ೭೨೭ 
ಕುಂಭಂ ೩೮೯ 
ಕುಂಭ: ೮೦೪, ೧೩೩೬ 
ಕುಂಭಕಾರಃ ೧೦೦೩ 
ಕುಂಭಸಂಭವಃ ೧೧೦ 
ಕುಂಭಿಕಾ ೩೦೧ 
ಕುಂಭೀ ೩೯೫ 
ಕುಂಭೀನಸ: ೨೫೫ 
ಕುಂಭೀರಃ ೨೮೩ 
ಕುರಂಗ: ೫೩೨ 
ಕುರಂಟಕ: ೪೨೯ , ೪೩೦ 
ಕುರರ: ೫೪೮ 
ಕುರವಕ: ೪೨೯ , ೪೩೦ 
ಕುರುಬಿಸ್ತ : ೯೭೩ 
ಕುರುವಿಂದ: ೫೧೪ 
ಕುಲಂ ೫೬೭, ೭೦೯ 
ಕುಲಕಂ ೫೧೦ 
ಕುಲಕಃ ೩೯೪, ೧೦೦೩ 
ಕುಲಟಾ ೫೭೯ 
ಕುಲತ್ನಿಕಾ ೯೮೯ 
ಕುಲಪಾಲಿಕಾ ೫೭೬ 
ಕುಲಶ್ರೇಷ್ಠಿ ೧೦೦೩ 
ಕುಲಸಂಭವಃ ೭೧೧ 
ಕುಲಸೀ ೫೭೬ 
ಕುಲಾಯಃ ೫೬೩ 
ಕುಲಾಲ: ೧೦೦೩ 
ಕುಲಾಲೀ ೯೮೯ 


ಕುಲಿಶಂ ೫೫ 
ಕುಲೀ ೪೪೮ 
ಕುಲೀನಃ ೭೧೧ 
ಕುಲೀರ: ೨೮೩ 
ಕುಲಾಷಂ ೯೨೫ 
ಕುಲಾಷ: ೯೦೪, ೧೫೦೩ 
ಕುಲ್ಯಂ ೬೩೭ 
ಕುಲ್ಯಾ ೨೯೬ 
ಕುವಲ೦ ೩೯೧ 
ಕುವಲ : ೧೫೨೪ 
ಕುವಲಯಂ ೩೦೦ 
ಕುವಾದ: ೧೦೮೩ 
ಕುವಿಂದ: ೧೦೦೪ 
ಕುವೇಣಿ ೨೭೮ 
ಕುಶಂ ೨೬೬ , ೫೨೧ , ೧೪೧೭ 
ಕುಶಲಂ ೧೫೫, ೧೪೦೫ 
ಕುಶಲ: ೧೦೫೦ 
ಕುಶೀ ೯೮೫ 
ಕುಶೀಲವ ೧೦೧೦ 
ಕುಶೇಶಯಂ ೩೦೩ 
ಕುಷ್ಟಂ ೪೮೧ , ೬೨೩ 
ಕುಸಿದಂ ೮೯೦ 
ಕುಸೀದಕಃ ೮೯೧ 
ಕುಸುಮಂ ೩೭೨ 
ಕುಸುಮಾಂಜನಂ ೯೮೯ 
ಕುಸುಮೇಷುಃ ೨೭ 
ಕುಸುಂಭಂ ೯೯೩ , ೧೩೩೮ 
ಕುಸೃತಿ: ೨೩೮ 
ಕುಸ್ತುಂಬುರು ೯೨೪ 
ಕುಹನಾ ೭೬೨ 
ಕುಹರಂ ೨೪೭ 
ಕುಹೂಃ ೧೩೬ 
ಕೂಕುದಃ ೧೦೫೯ 
ಕೂಚರ: ೯೪೯ 


೩೫೨ 


ಅಮರಕೋಶಃ 


ಕೃತ್ತಿ : ೭೫೫ 
ಕೃತ್ತಿವಾಸಾಃ ೩೫ | 
ಕೃತ್ಯಾ ೧೩೫೯ 
ಕೃತ್ರಿಮಧೂಪಕಃ ೬೯೭ 


ಕೂಟಂ ೩೪೪, ೫೬೮, ೧೨೩೮ 
ಕೂಟ: ೩೫೧ 
ಕೂಟಯಂತ್ರ೦ ೧೦೨೪ 
ಕೂಟಶಾಲ್ಮಲಿ: ೪೦೨ 
ಕೂಟಸ್ಥ : ೧೧೧೯ . 
ಕೂಪಃ ೨೮೮ 
ಕೂಪಕ: ೨೭೧, ೨೭೪, ೬೪೪ 
ಕೂಬರ: ೮೨೩ 
ಕೂರ್ಚ೦ ೬೬೧ 
ಕೂರ್ಚಶೀರ್ಷ: ೪೯೭ 
ಕೂರ್ಚಿಕಾ ೯೩೦ 
ಕೂರ್ದನಂ ೨೪೧ 
ಕೂಪರ : ೬೪೯ 
ಕೂರ್ಪಾಸಕ: ೬೮೭ 
ಕೂರ್ಮ : ೭೬ , ೨೮೩ 
ಕೂಲಂ ೨೬೯ 
ಕೂಲಂಕಷಾ ೨೯೨ 
ಕೂಷ್ಮಾಂಡಕ: ೫೧೦ 
ಕೃಕಣಃ ೫೪೪ 
ಕೃಕರ: ೭೬ 
ಕೃಕಲಾಸ: ೫೩೭ 
ಕೃಕವಾಕುಃ ೫೪೨ 
ಕೃಕಾಟಿಕಾ ೬೫೭ 
ಕೃಚ್ಛಂ ೨೬೧, ೭೬೧ 
ಕೃತಂ ೧೨೭೮ 
ಕೃತಪುಂಖ: ೮೩೪ 
ಕೃತಮಾಲ: ೩೭೯ 
ಕೃತಮುಖ: ೧೦೫೦ 
ಕೃತಲಕ್ಷಣ: ೧೦೫೫ 
ಕೃತಸಾಪತ್ನಿಕಾ ೫೭೬ 
ಕೃತಹಸ್ತ : ೮೩೪ 
ಕೃತಾಂತ: ೬೯ , ೧೨೬೫ 
ಕೃತೀ ೭೧೪, ೧೦೫೦ 
ಕೃತ್ವಂ ೧೧ರ್೪ 


ಕೃಪಣ: ೧೦೯೪ 
ಕೃಪಾ ೨೨೬ 
ಕೃಪಾಣ: ೮೫೬ 
ಕೃಪಾಣೀ ೧೦೩೧ 
ಕೃಪಾಲು: ೧೦೬೦ 
ಕೃಪೀಟಂ ೨೬೬ 
ಕೃಪೀಟಯೋನಿ: ೬೩ 
ಕೃಮಿ: ೫೩೮ | 
ಕೃಮಿಜಂ ೬೯೫ 
ಕೃಶಂ ೧೧೦೭ 
ಕೃಶಾನು ೬೪ 
ಕೃಶಾನುರೇತಾ: ೩೭ 
ಕೃಶಾಶ್ಮೀ ೧೦೦೯ 
ಕೃಷಕಃ ೮೯೨ , ೮೯೯ 
ಕೃಷಿ: ೮೮೮ 
ಕೃಷಿವಲ: ೮೯೨ 
ಕೃಷ್ಟಂ ೮೯೪ 
ಕೃಷ್ಟಿ : ೭೧೪ - 
ಕೃಷ್ಣಂ ೯೨೨ 
ಕೃಷ್ಣ : ೧೮, ೧೪೦, ೧೭೫ 
ಕೃಷ್ಣ ಕರ್ಮಾ ೧೦೯೧ 
ಕೃಷ್ಣಪಾಕಫಲ: ೪೨೨ 
ಕೃಷ್ಣಫಲಾ ೪೫೧ 
ಕೃಷ್ಣಭೇದೀ ೪೪೧ 
ಕೃಷ್ಣಲಾ ೪೫೩ 
ಕೃಷ್ಣಲೋಹಿತ: ೧೭೭ 
ಕೃಷ್ಣವರ್ತ್ಮಾ ೬೩ 
ಕೃಷ್ಣ ವೃಂತಾ ೪೧೦ 
ಕೃಷ್ಣವೇಣೀ ೨೯೭ 


ಶಬ್ದಾನುಕ್ರಮಣಿಕೆ 


೩೫೩ 


ಕೃಷ್ಣಸಾರ : ೫೩೪ 
ಕೃಷ್ಣಾ ೪೫೧ 
ಕೃಪ್ಲಿಕಾ ೯೦೫ 
ಕೇಕರಃ ೬೧೮ 
ಕೇಕಾ ೫೫೭ 
ಕೇಕೀ ೫೫೬ 
ಕೇತಕೀ ೫೨೪ 
ಕೇತನಂ ೮೬೬ , ೧೩೧೫ 
ಕೇತುಃ ೧೦೭, ೧೨೬೨ 
ಕೇದರ : ೧೫೦೧ 
ಕೇದಾರ: ೮೯೭ 
ಕೇನಿಪಾತಕಃ ೨೭೪ 
ಕೇಯೂರಂ ೬೭೬ 
ಕೇಲಿ: ೨೪೦ 
ಕೇವಲಂ ೧೪೦೪ 
ಕೇಶ: ೬೬೪ 
ಕೇಶಪರ್ಣಿ ೪೪೪ 
ಕೇಶಪಾಶ : ೬೬೬ 
ಕೇಶವಃ ೧೯ , ೬೧೪ 
ಕೇಶವೇಶ: ೬೬೬ 
ಕೇಶಾಂಬು ೪೭೭ 
ಕೇಶಿಕ: ೬೧೪ 
ಕೇಶಿನೀ ೪೮೧ 
ಕೇಶೀ ೬೧೪ . 
ಕೇಸರಃ ೩೦೬ , ೩೮೦ , ೪೧೯ ೪೨೦ 
ಕೇಸರೀ ೫೨೫ 
ಕೈಟಭಜಿತ್ ೨೨ 
ಕೈಟರ್ಯ: ೩೯೫ 
ಕೃತವಂ ೨೩೮, ೧೦೪೨ 
ಕೈದಾರಕಂ ೮೯೭ 
ಕೈದಾರಿಕಂ ೮೯೭ 
ಕೈದಾರ್ಯ೦ ೮೯೭ 
ಕೈರವಂ ೩೦೦ € 
ಕೈಲಾಸ: ೮೪ 


ಕೈವರ್ತ: ೨೭೭ 
ಕೈವರ್ತಿಮುಸ್ತಕಂ ೪೮೭ 
ಕೈವಲ್ಯಂ ೧೬೭ 
ಕೈಶಿಕಂ ೬೬೫ 
ಕೈ೦೬೬೫ 
ಕೋಕ: ೫೩೨, ೫೪೮ 
ಕೋಕನದಂ ೩೦೫ 
ಕೋಕನದಚ್ಛವಿ: ೧೭೬ 
ಕೋಕಿಲ: ೫೪೪ 
ಕೋಕಿಲಾಕ್ಷ : ೪೫೯ 
ಕೋಟರ೦ ೩೬೮ 
ಕೋಟವೀ ೫೮೬ 
ಕೋಟಿ: ೮೫೧, ೮೬೦ . 
ಕೋಟಿವರ್ಷಾ ೪೮೮ 
ಕೋಟಿಶಃ ೮೯೮ 
ಕೋಟೀ ೧.೨೩೯ 
ಕೋಟ್ಟಾರ: ೧೪೯೯ 
ಕೋಠಃ೬೯೩ 
ಕೋಣ; ೨೧೪, ೮೬೦ 
ಕೋದಂಡಂ ೮೪೯ 
ಕೋದ್ರವಃ ೯೦೨ 
ಕೋಪಃ೨೩೪ 
ಕೋಪನಾ ೫೭೩ 
ಕೋಪೀ ೧೦೭೭ 
ಕೋಮಲಂ ೧೧೨೩ 
ಕೋಯಷ್ಟಿಕಃ ೫೬೧ 
ಕೋರಕಃ ೩೭೧ 
ಕೋರಂಗೀ ೪೮೦ 
ಕೊರದೂಷಃ೯೦೨ 
ಕೋಲಃ೨೭೨ , ೫೭೬ 
ಕೋಲಂ೩೯೨ 
ಕೋಲಕಂ ೬೯೮, ೯೨೨ 
ಕೋಲದಲಂ ೪೮೫ 
ಕೋಲಂಬಕಃ ೨೧೫ 


೩೫೪ 


ಅಮರಕೋಶಃ 


ಕೋಲವಲ್ಲೀ ೪೫೨ 
ಕೋಲಾ ೪೫೨ 
ಕೋಲಾಹಲ : ೨೦೫ 
ಕೋಲೀ ೩೯೧ 
ಕೋವಿದ: ೭೧೩ 
ಕೋವಿದಾರಃ ೩೭೭ 
ಕೋಶ: ೫೬೩ , ೭೮೪, ೯೭೭, ೧೪೧೯ 
ಕೋಶಫಲಂ ೬೯೯ 
ಕೋಶಾತಕೀ ೧೨೦೯ 
ಕೋಷ್ಠ: ೧೨೪೨ 
ಕೋಷ್ಠಂ ೧೨೮ 
ಕೌಕ್ಕುಟಿಕಃ ೧೨೧೭ 
ಕೌಕ್ಷೇಯಕ: ೮೫೬ 
ಕೌಟತಕ್ಷ : ೧೦೦೭ 
ಕೌಟಿಕಃ ೧೦೧೨ 
ಕೌಣಪಃ ೭೦ 
ಕೌತುಕಂ ೨೩೯ 
ಕೌತೂಹಲಂ ೨೩೯ 
ಕೌದ್ರವೀಣಂ ೮೯೪ 
ಕೌಂತಿಕಃ ೮೩೭ 
ಕೌಂತೀ ೪೭೫ 
ಕೌಪೀನಂ ೧೩೨೩ 
ಕೌಮಾರೀ ೪೦ 
ಕೌಮುದೀ ೧೦೬ 
ಕೌಮೋದಕಿ ೩೨ 
ಕೌಲಟಿನೇಯಃ ೫೯೬ 
ಕೌಲಟೇಯ: ೫೯೫, ೫೯೬ 
ಕೌಲಟೇರ: ೫೯೫ 
ಕೌಲೀನಂ ೧೩೧೮ 
ಕೌಲೇಯಕಃ ೧೦೧೯ " 
ಕೌಶಿಕಃ ೩೮೯ , ೧೨೧೦ 
ಕೌಶೇಯಂ ೬೮೦ 
ಕೌಸ್ತುಭಃ ೩೨ 
ಕ್ರಕಚಃ ೧೦೩೨ 


ಕ್ರಕರ: ೪೩೨, ೫೪೪ 
ಕ್ರತುಃ ೭೨೨ 
ಕ್ರತುಧ್ವಂಸೀ ೩೮ 
ಕ್ರತುಭುಕ್ ೯ 
ಕ್ರಥನಂ ೮೮೧ 
ಕ್ರಂದನಂ ೮೭೪ , ೧೩೨೫ 
ಕ್ರಂದಿತಂ ೨೪೩ 
ಕ್ರಮ: ೨೪೮ 
ಕ್ರಮುಕ: ೩೯೬ , ೫೨೪ 
ಕ್ರಮೇಲಕ: ೯೬೧ 
ಕ್ರಯವಿಕ್ರಯಿಕಃ ೯೬೫ 
ಕ್ರಯಿಕಃ ೯೬೫ 
ಕ್ರಯ್ಯಂ ೯೬೮ 
ಕ್ರವ್ಯಂ ೬೩೨. 
ಕ್ರವ್ಯಾತ್ ೭೦ 
ಕ್ರವ್ಯಾದ: ೭೦ 
ಕಾಯಕಃ ೯೬೫ 
ಕ್ರಿಮಿಃ ೫೩೮ 
ಕ್ರಿಮಿಘ್ರ : ೪೬೧ 
ಕ್ರಿಯಾ ೧೧೫೯ , ೧೩೫೮ 
ಕ್ರಿಯಾವಾನ್ ೧೦೬೩ 
ಕ್ರೀಡಾ ೨೪೦, ೨೪೧ 
ಕ್ರುಜ್ ೫೪೭ 
ಕುರ್ ೨೩೪ 
ಕ್ರುಷ್ಟಂ ೨೪೩ 
ಕೂರಂ ೧೧೨೧ 
ಕೂರ: ೧೦೯೩ , ೧೩೯೨ 
ಕೇತವ್ಯಂ ೯೬೮ 
ಕೇಯಂ ೯೬೮ - 
ಕೊಡಂ೬೪೬ 
ಕೊಡ: ೫೨೭ 
ಕ್ರೋಧಃ೨೩೪ 

ಧನ : ೧೦೭೭ 
ಕೋಷ್ಟು ೫೩೦ 


ಶಬ್ದಾನುಕ್ರಮಣಿಕೆ 


೩೫೫ 


ಕೋಷ್ಟುವಿನ್ನಾ ೪೪೮ 
ಕೊಟ್ಟ ೪೬೫ | 
ಕ್ರೌಂಚಃ ೫೪೭ 
ಕ್ರೌಂಚದಾರಣ: ೪೭ 
ಕ್ಲಮಃ ೧೧೬೮ 
ಕ್ಷಮಥಃ ೧೧೬೮ 
ಕಿನ್ನಂ ೧೧೫೧ 
ಕ್ಲಿಶಿತಃ ೧೧೪೪ 
ಕ್ಲಿಷ್ಟಂ ೧೯೯ - 
* ಕ್ಲಿಷ್ಟಿ : ೧೧೪೪ 
ಕ್ಷೀತಕಂ ೪೬೪ 
ಕೀತಕಿಕಾ ೪ರ್೪ 
ಕೀಬಂ ೧೩೧೪ 
ಕೀಬ ೬೦೮ 
ಕೇಶಃ ೧೧೮೭ 
ಕೌಮ ೬೩೪ 
ಕೃಣಃ ೨೦೪ , ೧೧೬೬ 
ಕ್ವಣನಂ ೨೦೪ 
ಕೈಥಿತಂ ೧೧೪೧ 
ಕ್ಯಾಣ ೨೦೪ 
ಕ್ಷಣ: ೧೩೯ , ೨೪೬ , ೧೨೪೯ . 
ಕ್ಷಣದಾ ೧೩೨ 
ಕ್ಷಣನಂ ೮೮೦ 
ಕ್ಷಣಪ್ರಭಾ ೯೮ 
ಕೃತಜಂ ೬೩೩ 
ಕ್ಷತವತಃ ೭೬೩ 
ಕ್ಷತಾ ೮೨೬ , ೧೦೦೦, ೧೨೬೪ 
ಕ್ಷತ್ರಿಯ: ೭೬೭ 
ಕ್ಷತ್ರಿಯಾ ೫೮೩ 
ಕ್ಷತ್ರಿಯಾಣಿ ೫೮೩ 
ಕ್ಷತ್ರಿಯೇ ೫೮೪ । 
ಕ್ಷಂತಾ ೧೦೭೭ 
ಕ್ಷಪಾ ೧೩೨ 
ಕೃಪಾಕರ: ೧೦೪ 


ಕ್ಷಮಂ ೧೩೪೩ 
ಕ್ಷಮಾ ೧೩೪೩ 
ಕ್ಷಮಿತಾ ೧೦೭೭ 
ಕ್ಷಮೀ ೧೦೭೭ 
ಕ್ಷಯಃ ೧೫೨, ೩೩೨, ೬೩೦, ೭೮೬ , 

೧೧೬೫, ೧೩೪೬ 
ಕ್ಷವಃ ೬೨೧ , ೯೦೫ 
ಕ್ಷವಧುಃ ೬೨೧ 
ಕಾಂತಂ ೧೧೪೨ 
ಕಾಂತಿಃ ೨೩೨ 
ಕಾರಃ ೬೮, ೯೮೬ 
ಕಾರಕಃ ೩೭೧ 
ಕ್ಷಾರಮೃತ್ತಿಕಾ ೩೧೨ 
ಕ್ಷಾರಿತಃ ೧೦೮೮ 
ಕ್ಷಿತಿ: ೩೧೦, ೧೨೭೨, ೧೩೭೭ 
ಕ್ಷಿಪಾ ೧೧೬೯ 
ಕ್ಷಿಪ್ತ: ೧೧೩೩ 
ಕ್ಷಿಪ್ಪು : ೧೦೭೫ 
ಕ್ಷಿಪ್ರಂ ೭೮ | 
ಕ್ಷಿಪ್ರಃ ೧೧೫೭ 
ಕ್ಷಿಯಾ ೧೧೬೫ 
ಕ್ಷೀಬಃ ೧೦೬೯ 
ಕ್ಷೀರಂ ೨೬೫ , ೯೩೭, ೧೩೮೩ 
ಕ್ಷೀರವಿದಾರೀ ೪೬೫ | 
ಕ್ಷೀರಶುಕ್ಲಾ ೪೬೪ 
ಕ್ಷೀರಸಾಗರಕನ್ಯಕಾ ೩೧. 
ಕ್ಷೀರಾವೀ ೪೫೫ 
ಕ್ಷೀರಿಕಾ ೪೦೦ 
ಕ್ಷೀರೋದಃ೨೬೩ 
ಕುತ್ ೬೨೧, ೯೪೦ 
ಕುತಂ ೬೨೧ 
ಕುತಾಭಿಜನನ: ೯೦೫ 
ಕ್ಷುದ್ರಂ ೧೩೭೮ 
ಕುದ್ರಃ ೧೦೯೪, ೧೧೫೭ 


೩೫೬ 


ಅಮರಕೋಶಃ 


ಕುದ್ರಪಂಟಿಕಾ ೯೭೯ 
ಕ್ಷುದ್ರಶಂಖ : ೨೮೫ 
ಕುದ್ರಾ ೪೪೯ , ೧೩೭೮ 
ಕುಧಿತಃ ೧೦೬೫ 
ಕುಪಃ ೩೬೩ 
ಕುಮಾ ೯೦೬ 
ಕುರ: ೪೫೯ 
ಕುರಕಃ ೩೯೫ 
ಕುರಪ್ರ : ೧೫೦೨ 
ಕುರೀ ೧೦೦೭ 
ಕ್ಷುಲ್ಲಕಃ ೧೦೧೪, ೧೧೦೭ , ೧೨೧೧ 
ಕ್ಷೇತ್ರಂ ೮೯೭, ೧೩೮೧ . 
ಕ್ಷೇತ್ರಜ್ಞಃ ೧೫೮, ೧೨೩೪ 
ಕ್ಷೇತ್ರಾಜೀವಃ ೮೯೨ 
ಕ್ಷೇಪಣಃ ೧೧೬೯ 
ಕ್ಷೇಪಣಿ ೨೭೪ 
ಕ್ಷೇಪಿಷ್ಠ : ೧೧೫೭ 
ಕ್ಷೇಮಂ ೧೫೫ 
ಕ್ಷೇಮ: ೪೮೩ 
ಕ್ಷೇಮಂಕರಃ ೧೦೪೮ 
ಕ್ಷೇತ್ರಂ ೮೯೭ 
ಕೋಣೀ ೩೧೦ 
ಕ್ಷೇದ ೮೬೫ 

ದಿಷ್ಟ : ೧೧೫೭ 
ಕೌದ್ರಂ ೯೯೪ 
ಕ್ಷೇಮಂ ೩೩೯ , ೬೮೨ 
ಕೈರಂ ೭೫೮ 
ಕುತಂ ೧೧೩೬ 
ಕ್ಷಾ ೩೧೧ 
ಕನೃತ್ ೩೪೮, ೭೬೮ 
ಕೋಡಾ ೮೭೩ , ೧೨೪೪ 
ಕೋಡಿತಂ ೧೫೧೬ 
ಕೋಲಃ೨೫೬ 


ಖಂ ೮೭, ೧೨೨೦ 
ಖಗಃ ೫೫೮, ೮೫೩ , ೧೨೨೧ 
ಖಗೇಶ್ವರ: ೩೩ 
ಖಜಾಕಾ ೯೨೦ 
ಖಂಜ: ೬೧೮ 
ಖಂಜನಃ ೫೪೦. 
ಖಂಜರೀಟ ೫೪೦ 
ಖಟಃ ೧೪೯೯ 
ಖಟ್ಟಾ ೭೦೭ 
ಖಡ್ಡ : ೫೨೮, ೮೫೫ 
ಖಡ್ಗ ೫೨೮ 
ಖಂಡಂ ೧೦೫ 
ಖಂಡಪರಶುಃ ೩೫ 
ಖಂಡಿಕಃ ೯೦೨ 
ಖದಿರ : ೪೦೪ 
ಖದಿರಾ ೪೬೯ 
ಖದ್ಯೋತಃ೧೨೩ , ೫೫೪ 
ಖನಿ : ೩೫೪ 
ಖನಿತ್ರಂ ೮೯೮ 
ಖಪುರ: ೫೨೪ 
ಖರಂ ೧೨೮ . 
ಖರ: ೯೬೪ 
ಖರಣಸ: ೬೧೫ 
ಖರಣಾಃ ೬೧೫ 
ಖರಪುಷ್ಪಾ ೪೯೪ 
ಖರಮಂಜರೀ ೪೪೪ 
ಖರಾಶ್ಯಾ ೪೬೬ 
ಖರ್ಜೂ; ೬೨೨ 
ಖರ್ಜೂರಂ ೯೮೩ 
ಖರ್ಜೂರ: ೫೨೫ . 
ಖರ್ಜೂರೀ ೫೨೫ 
ಖರ್ವಃ, ೮೬ , ೬೧೫, ೧೧೧೬ 


ಶಬ್ದಾನುಕ್ರಮಣಿಕೆ 


೩೫೭ 


ಖರ್ವಟಃ ೧೫೧೫ 
ಖಲ: ೧೦೯೨ 
ಖಲಪೂ : ೧೦೬೨ 
ಖಲಿನೀ ೧೨೦೦ 
ಖಲೀನಃ ೮೧೬ 
ಖಲು ೧೪೫೬ 
ಖಲ್ಯಾ ೧೨೦೦ 
ಖಾತಂ ೨೮೯ - 
ಖಾದಿತಂ ೧೧೫೬ 
ಖಾರೀ ೯೭೫ 
ಖಾರೀಕ: ೮೯೬ 
ಖಿಲಂ ೩೧೩ 
ಖರ: ೪೮೫, ೮೧೬ 
ಖರಣಸ: ೬೧೬ 
ಖರಣಾಃ ೬೧೬ 
ಖೇಟಃ ೧೧೦೦ 
ಖೇಯಂ ೨೯೧ 
ಖೇಲಾ ೨೪೧ 
ಖೋಡ: ೬೧೮ 
ಖ್ಯಾತಃ ೧೦೫೫ 
ಖ್ಯಾತಗರ್ಹಣ: ೧೧೩೮ 
ಖ್ಯಾತಿ: ೧೧೬೭ 


ಗಡು: ೧೫೦೦ 
ಗಡುಲಃ ೬೧೭ 
ಗಣಃ ೫೬೬ , ೮೪೭ , ೧೨೪೭ 
ಗಣಕ ೭೮೦ 
ಗಣನೀಯಂ ೧೧೧೦ 
ಗಣರಾತ್ರ೦ ೧೩೪ 
ಗಣರೂಪಃ ೪೩೫ 
ಗಣಹಾಸಕಃ ೪೮೩ 
ಗಣಾಧಿಪಃ ೪೫ 
ಗಣಿಕಾ ೪೨೬ , ೫೮೮ 
ಗಣಿಕಾರಿಕಾ ೪೨೧ 
ಗಣಿತಂ ೧೧೧೦. 
ಗಣೇಯಂ ೧೧೧೦ 
ಗಂಡ: ೬೫೯ , ೮೦೩ 
ಗಂಡಕಃ ೫೨೮ 
ಗಂಡಕಾಲೀ ೪೯೬ 
ಗಂಡಶೈಲ: ೩೫೩ 
ಗಂಡಾಲೀ ೫೧೪ 
ಗಂಡೀರ: ೫೧೨ 
ಗಂಡೂಪದಃ ೨೮೪, ೨೮೬ 
ಗಂಡೂಪದೀ ೨೮೬ 
ಗಂಡೂಷಾ ೧೪೯೨ 
ಗತನಾಸಿಕಃ ೬೧೫ 
ಗದ ೬೨೦ 
ಗದಾಗ್ರಜಃ ೨೩ 
ಗದ್ಯಂ ೧೫೧೩ 
ಗಂ ೮೧೯ 
ಗಂಧಃ ೧೬೮ 
ಗಂಧಕಃ ೯೮೮ 
ಗಂಧಕುಟೀ ೪೭೮ 
ಗಂಧನಂ ೧೩೧೬ 
ಗಂಧನಾಕುಲೀ ೪೬೯ , ೪೭೮ 
ಗಂಧಫಲೀ ೪೧೧, ೪೧೯ 
ಗಂಧಮಾದನಂ ೩೫೦ 


ಗಗನಂ ೮೭ 
ಗಂಗಾ ೨೯೩ 
ಗಂಗಾಧರ: ೩೮ 
ಗಜ : ೮೦೧ 
ಗಜತಾ ೮೦೩ 
ಗಜಬಂಧನೀ ೮೦೯ 
ಗಜಭಕ್ಷ ೪೭೮ 
ಗಜಾನನಃ ೪೫ 
ಗಂಜಾ ೩೩೫ 
ಗಂಡಾಲೀ ೫೧೪ 
ಗಂಡೂಷಾ ೧೪೯೨ 


೩೫೮ 


ಅಮರಕೋಶಃ, 


ಗಂಧಮೂಲೀ ೫೦೯ 
ಗಂಧಮೂಷಿ ೫೩೭ 
ಗಂಧರಸ: ೯೯೧ 
ಗಂಧರ್ವ: ೧೦ , ೫೩೫, ೮೧೦ , ೧೩೩೪ 
ಗಂಧರ್ವಹಸ್ತಕಃ ೪೦೫ 
ಗಂಧವಾಹ: ೭೨ 
` ಗಂಧಸಾರ: ೭೦೦ 
ಗಂಧಾತ್ಮಾ ೯೮೮ 
ಗಂಧಿನೀ ೪೮೭ 
ಗಂಧೋತ್ತಮಾ ೧೦೩೭ 
ಗಂಧೋಲೀ ೫೫೩ 
ಗಭಸ್ತಿ : ೧೨೫ 
ಗಭೀರಂ ೨೭೭ 
ಗಮಃ ೮೬೨ 
ಗಮನಂ ೮೬೨ 
ಗಂಭಾರೀ ೩೯೦. 
ಗಂಭೀರಂ ೨೭೭ 
ಗಮ್ಯಂ ೧೧೩೮ 
ಗರಲಂ ೨೫೬ 
ಗರಾಗರೀ ೪೨೪ 
ಗರಿಮಾ ೪೨ 
ಗರಿಷ್ಟ೦ ೧೧೫೮ 
ಗರುಡ: ೩೩ 
ಗರುಡಧ್ವಜ: ೧೯ . 
ಗರುಡಾಗ್ರಜ: ೧೨೪ 
ಗರುತ್ ೫೬೨ 
ಗರುತ್ಮಾನ್ ೩೩ , ೫೬೦ , ೧೨೫೯ 
ಗರ್ಗರೀ ೯೬೧ 
ಗರ್ಜಿತಂ ೯೮ 
ಗರ್ಜಿತಃ ೮೦೨ . 
ಗರ್ತ : ೨೪೮ 
ಗರ್ದಭ: ೯೬೪ 
ಗರ್ಧಭಾಂಡ: ೩೯೮ 
ಗರ್ಧನಃ ೧೦೬೭ 


ಗರ್ಭ : ೬೦೮, ೧೩೩೭ 
ಗರ್ಭಕಃ ೭೦೪ 
ಗರ್ಭಾಗಾರಂ ೩೩೫ 
ಗರ್ಭಾಶಯಃ ೬೦೭ 
ಗರ್ಭಿಣಿ ೫೯೧ 
ಗರ್ಭೋಪಘಾತಿನೀ ೯೫೬ 
ಗರ್ಮುತ್ ೫೨೦ 
ಗರ್ವ: ೨೩೦ 
ಗರ್ಹಣಂ ೧೯೩ 
ಗರ್ಹಃ ೧೧೦೦ 
ಗರ್ಹವಾದೀ ೧೦೮೨ 
ಗಲ: ೬೫೭ 
ಗಲಕಂಬಲ: ೯೪೯ 
ಗಲಂತಿಕಾ ೯೧೭ 
ಗಲಿತಂ ೧೧೪೯ 
ಗಲ್ಯಾ ೧೨೦೦ 
ಗವಯಃ ೫೩೬ 
ಗವಲಂ ೯೮೬ 
ಗವಾಕ್ಷ : ೩೩೬ 
ಗವಾಕ್ಷೀ ೫೧೧ 
ಗವೀಶ್ವರ: ೯೪೪ 
ಗವೇಧುಃ೯೧೧ 
ಗವೇಧುಕಾ ೯೧೧ 
ಗವೇಷಣಾ ೭೪೦ 
ಗವೇಷಿತಂ ೧೧೫೦ 
ಗವ್ಯಂ ೯೩೬ 
ಗವ್ಯಾ ೯೪೬ 
ಗತಿ: ೩೨೬ 
ಗಹನಂ ೩೫೬ , ೧೧೩೦ 
ಗರಂ ೩೫೩ , ೧೩೮೪ 
ಗಾಂಗೇಯಂ ೯೮೧ , ೧೩೫೬ 
ಗಾಂಗೇರುಕೀ ೪೭೨ 
ಗಾಢಂ ೮೧ 
ಗಾಣಿಕ್ಯಂ ೫೯೧ 


ಶಬ್ದಾನುಕ್ರಮಣಿಕೆ 


೩೫೯ 


ಗಾಂಡಿವ: ೮೫೦ 
ಗಾಂಡೀವಃ ೮೫೦ 
ಗಾತ್ರಂ ೬೩೯ , ೮೦೭ 
ಗಾತ್ರಾನುಲೇಪನೀ ೭೦೨ 
ಗಾನಂ ೨೦೬ 
ಗಾಂಧಾರಃ ೨೦೬, ೨೦೮ 
ಗಾಯತ್ರೀ ೪೦೪ 
ಗಾರುತ್ಮತಂ ೯೭೮ 
ಗಾರ್ಭಿಣಂ ೫೯೧ 
ಗಾರ್ಹಪತ್ಯ : ೭೨೮ 
ಗಾಲವಃ ೩೮೮ 
ಗಿರಿ: ೩೪೮, ೧೧೬೯ 
ಗಿರಿಕರ್ಣಿ ೪೫೯ 
ಗಿರಿಕಾ ೫೩೬ 
ಗಿರಿಜಂ ೯೮೬ , ೯೯೦ 
ಗಿರಿಜಾ ೪೪ 
ಗಿರಿಮಲ್ಲಿಕಾ ೪೨೧ 
ಗಿರಿಶಃ ೩೫ 
ಗಿರೀಶಃ ೩೫ 
ಗಿಲಿತಂ ೧೧೫೬ 
ಗೀಃ ೧೭೯ : 
ಗೀತಂ ೨೦೬ 
ಗೀರ್ಣ೦ ೧೧೫೫ 
ಗೀರ್ಣಿ; ೧೧೬೯ 
ಗೀರ್ವಾಣಃ ೯ 
ಗೀಪ್ಪತಿ: ೧೧೪ 
ಗುಗ್ಗುಲ: ೩೮೯ 
ಗುಚ್ಛ: ೯೦೭ 
ಗುಚ್ಛಕಃ ೩೭೧ 
ಗುಂಜಾ ೪೫೩ , ೯೭೨ 
ಗುಡಃ ೧೨೪೩ 
ಗುಡಪುಷ್ಪ ೩೮೨ 
ಗುಡಫಲ: ೩೮೩ 
ಗುಡಾ ೪೬೦ 


ಗುಡೂಚೀ ೪೩೭ 
ಗುಣ: ೭೮೫, ೮೫೧ , ೯೧೪, ೧೦೨೪, ೧೨೪೮ 
ಗುಣವೃಕ್ಷಕಃ ೨೭೪ 
ಗುಣಿತಂ ೧೧೩೪ 
ಗುಂಠಿತಂ ೧೧೩೪ 
ಗುತೃ : ೬೭೪ 
ಗುತ್ತಾರ್ಧ: ೬೭೪ 
ಗುದಂ ೬೪೨ 
ಗುಂದ್ರ : ೫೧೭ 
ಗುಂದ್ರಾ ೪೧೦ , ೫೧೫ 
ಗುಪ್ತಂ ೧೧೩೪, ೧೧೫೧ 
ಗುಪ್ತಿ : ೧೨೭೬ 
ಗುರಣಂ ೧೧೬೯ 
ಗುರುಃ ೧೧೪ , ೭೧೫, ೧೧೫೮, ೧೩೬೩ 
ಗುರ್ವಿಣಿ ೫೯೧ 
ಗುಲ್ಪ : ೬೪೧ 
ಗುಲ್ಮ : ೩೬೪, ೬೩೫, ೮೪೭ , ೧೩೪೩ 
ಗುಲಿನೀ ೩೬೪ 
ಗುವಾಕಃ ೫೨೪ 
ಗುಹಃ ೪೬ 
ಗುಹಾ ೩೫೩ , ೪೪೮ 
ಗುಹ್ಯಂ ೧೩೫೫ - 
ಗುಹ್ಯಕಃ ೧೧ 
ಗುಹ್ಯಕೇಶ್ವರ: ೮೨ 
ಗೂಢಂ ೧೧೩೪ । 
ಗೂಢಪಾತ್ ೨೫೩ 
ಗೂಢಪುರುಷಃ ೭೮೦ 
ಗೂಧಂ ೬೩೭ 
ಗೂನಂ ೧೧೪೨ 
ಗೃಂಜನಃ ೫೦೩ 
ಗೃಧುಃ ೧೦೬೭ 
ಗೃಧ್ರ : ೫೪೭ 
ಗೃಧ್ರನೀ ೧೪೯೨ 
ಗೃಹಂ ೩೩೦ 


೩೬೦ 


ಅಮರಕೋಶಃ 


ಗೃಹಗೋಧಿಕಾ ೫೩೭ 
ಗೃಹಪತಿ: ೭೮೧ 
ಗೃಹಯಾಲುಃ ೧೦೭೨ 
ಗೃಹಸ್ಪೂಣಂ ೧೫೧೩ 
ಗೃಹಾಃ ೩೩೧, ೧೪೩೯ * 
ಗೃಹರಾಮಃ ೩೫೬ 
ಗೃಹಾವಗ್ರಹಣೀ ೩೪೦ 
ಗೃಹೀ ೭೧೨ 
ಗೃಹ್ಮಕಃ ೫೬೯ , ೧೦೬೨ 
ಗೇಂದುಕಃ ೭೦೭ 
ಗೇಹಂ ೩೩೦ 
ಗೈರಿಕಂ ೩೫೫ , ೧೨೧೨ 
ಗೈರೇಯಂ ೯೯೦ 
ಗೋಕಂಟಕ ೪೫೪ 
ಗೋಕರ್ಣ: ೫೩೫ , ೬೫೨ 
ಗೋಕರ್ಣಿ ೪೩೯ 
ಗೋಕುಲಂ ೯೪೪ 
ಗೋಕ್ಷುರಕಃ ೪೫೪ 
ಗೋಚರ: ೧೬೯ 
ಗೋಜಿಹ್ವಾ ೪೭೪ 
ಗೋಡುಂಬಾ (ಗೋತುಂಬಾ) ೫೧೧ 
ಗೋಂಡ: ೧೪೯೯ 
ಗೋತ್ರಂ ೭೦೯, ೧೩೮೧. 
ಗೋತ್ರ: ೩೪೮ | 
ಗೋತ್ರಭಿತ್ ೫೦ , 
ಗೋತ್ರಾ ೩೧೧, ೯೪೬ 
ಗೋದಾರಣಂ ೯೦೦ 
ಗೋದಾವರೀ ೨೯೭ 
ಗೊಧನಂ ೯೪೪ 
ಗೋಧಾ೮೫೧ 
ಗೋಧಾಪದೀ ೪೭೪ 
ಗೋಧಿಃ೬೬೧ 
ಗೋಧಿಕಾ ೨೮೪ 
ಗೋಧುಕ್ ೮೪೩ 


ಗೋಧೂಮ: ೯೦೪ 
ಗೋನರ್ದ೦ ೪೮೭ 
ಗೋನಸ: ೨೫೦ 
ಗೋಪ: ೭೭೩ , ೯೪೩ , ೯೯೧, ೧೩೩೧. 
ಗೋಪತಿ: ೯೪೮ 
ಗೋಪರಸ: ) ೯೯೯೧ 
ಗೊಪಾನಸೀ ೩೪೨ 
ಗೊಪಾಯಿತಂ ೧೧೫೧ 
ಗೋಪಾಲ: ೯೪೩ . 
ಗೋಪೀ ೪೬೭ 
ಗೋಪುರಂ ೪೩೪, ೪೮೭ , ೧೩೮೩ 
ಗೋಪ್ಯಕಃ ೧೦೧೪ 
ಗೋಮಯಂ ೯೩೬ 
ಗೋಮಾನ್ ೯೪೪ 
ಗೋಮಾಯುಃ ೫೨೯ 
ಗೊಮೀ ೯೪೪ 
ಗೋರಸ : ೯೩೯ 
ಗೋರ್ದ೦ ೬೩೪ 
ಗೋಲ: ೧೫೦೨ . 
ಗೋಲಕಃ ೬೦೫ 
ಗೋಲಾ೯೯೫ 
ಗೋಲೀಢ: ೩೯೪ 
ಗೋಲೋಮೀ ೪೫೭ , ೫೧೪, ೯೯೭ 
ಗೋವಂದನೀ ೪೧೦ 
ಗೋವಿಂದ ೧೯ , ೧೨೯೩ 
ಗೋವಿಟ್ ೯೩೬ 
ಗೋಶಾಲಂ ೧೫೨೩ 
ಗೋಶೀರ್ಷಂ ೭೦೦ 
ಗೋಷ್ಟ೦ ೩೨೧ 
ಗೋಷ್ಠಿ ೭೨೩ 
ಗೋಷ್ಪದಂ ೧೨೯೫ 
ಗೋಸಂಖ್ಯ : ೯೪೩ 
ಗೋಸ್ಕನಃ ೬೭೪ 
ಗೋಸ್ತನೀ ೪೬೨ 


ಶಬ್ದಾನುಕ್ರಮಣಿಕೆ 


೩೬೧ 


ಗ್ರೀಷ್ಮ : ೧೪೭ 
ರೈವೇಯಕಂ ೬೭೩ 
ಗೃಸ್ತಂ ೧೧೫೬ 
ಗೃಹಃ ೧೦೪೨ 
ಗ್ಲಾನಃ ೬೨೭ 
ಗ್ಲಾಸ್ಸು : ೬೨೭ 
ಗೌ : ೧೦೪ 


ಗೋಸ್ಥಾನಕಂ ೩೨೧ 
ಗೌ : ೧೨೬ , ೯೪೬ , ೯೫೩ , ೧೨೨೭ 
ಗೌತಮಃ ೧೫ 
ಗೌತಮೀ ೨೯೭ 
ಗೌಧಾರ : ೫೩೧ 
ಗೌಧೇಯ: ೫೩೧ 
ಗೌಧೇರಃ ೫೩೧ 
ಗೌರಃ ೧೭೪ , ೧೭೫, ೧೩೯೦ 
ಗೌರೀ ೪೩ , ೫೭೭ 
ಗೌಪೀನಂ ೩೨೧ 
ಗ್ರಥಿತಂ ೧೧೩೧ 
ಗ್ರಂಥಿ: ೫೧೭ 
ಗ್ರಂಥಿಕಂ ೯೯೭ 
ಗ್ರಂಥಿತಂ ೧೧೩೧ 
ಗ್ರಂಥಿಪರ್ಣ೦ ೪೮೭ 
ಗ್ರಂಥಿಲ: ೩೯೨, ೪೩೨ 
ಗ್ರಸ್ತಂ ೨೦೦, ೧೧೫೬ 
ಗ್ರಹ: ೧೩೭, ೧೧೬೬ , ೧೪೩೭ 
ಗ್ರಹಣೀ ೬೨೪ 
ಗ್ರಹಪತಿಃ ೧೨೧ 
ಗ್ರಹೀತಾ ೧೦೭೨ 
ಗ್ರಾಮಃ ೩೪೬ , ೧೩೪೨ 
ಗ್ರಾಮಣೀ ೧೨೫೧ 
ಗ್ರಾಮತಕ್ಷ : ೧೦೦೭ 
ಗ್ರಾಮತಾ ೧೨೦೦ 
ಗ್ರಾಮಾಂತಂ ೩೪೭ 
ಗ್ರಾಮೀಣಾ ೪೪೯ 
ಗ್ರಾಮ್ಯಂ ೧೯೯ 
ಗ್ರಾಮ್ಯಧರ್ಮ: ೭೬೬ 
ಗ್ರಾವಾ ೩೪೮, ೩೫೧, ೧೩೦೭ 
ಗ್ರಾಸಃ ೯೪೦ 
ಗ್ರಾಹ: ೨೮೩ , ೧೧೬೬ 
ಗ್ರಾಹೀ ೩೭೬ 
ಗ್ರೀವಾ ೬೫೭ 


ಘಟ: ೯೧೮ 
ಘಟನಾ ೮೭೩ 
ಘಟಾ ೮೭೩ 
ಘಟೀಯಂತ್ರ೦ ೧೦೨೫ 
ಘಟ್ಟ : ೧೪೯೯ 
ಘಂಟಾ ೩೯೪ 
ಘಂಟಾಪಥ: ೩೨೬ . 
ಘಂಟಾರವಾ ೪೬೨ 
ಘನಂ ೨೧೨, ೨೧೭, ೧೧೧೧ 
ಘನ: ೯೭, ೮೫೭, ೧೩೧೨ 
ಘನರಸ: ೨೬೬ 
ಘನಸಾರ : ೬೯೯ 
ಘನಾಘನಃ ೧೩೧೧ 
( ಘರಟ್ಟ :) ೯೧೧ 
ಘರ್ಮ: ೨೪೧ 
ಘಸ್ಮರ: ೧೦೬೬ 
ಘ : ೧೩೦ 
ಘಾಟಾ ೬೫೭ 
ಘಾಂಟಿಕಃ ೮೬೩ 
ಘಾತ: ೮೮೨ 
ಘಾತುಕಃ ೧೦೭೪ , ೧೦೯೩ 
ಘಾಸಃ ೫೨೨ 
ಘುಟಿಕಾ ೬೪೧ 
ಘುಣಃ ೧೫೦೦ 
ಮೂರ್ಣಿತಃ ೧೦೭೮ 


೩೬೨ 


ಅಮರಕೋಶಃ 


ಮೃಣಾ ೨೨೬ , ೧೧೯೦ , ೧೨೫೩ 
ಪ್ರಣಿಃ ೧೨೫ 
ಮೃತಂ ೯೩೮, ೧೨೭೭ 
ಮೃತಾಚೀ ೬೧ 
ಸೃಷ್ಟಿ: ೧೨೫, ೫೦೬, ೫೨೬ 
ಘೋಟಕಃ ೮೧೦ 
ಘೋಣಾ೬೫೮, ೮೧೫ 
ಘೋಣೀ ೫೨೭ 
ಘೋಂಟಾ ೩೯೧, ೫೨೪ 
ಘೋರಂ ೨೨೮ 
ಘೋಷಃ೨೪೭ 
ಘೋಷಕಃ ೪೭೨ - 
ಘೋಷಣಾ ೧೯೨ 
ಘಾಣಂ ೬೫೮, ೧೧೩೫ 
ಘಾಣತರ್ಪಣಃ ೧೭೨ 
ಫ್ಯಾತಂ ೧೧೩೫ 


ಚಕ್ರೀವಾನ್ ೯೬೪ 
ಚಕ್ಷುಃ ೬೬೨ 
ಚಕ್ಷುಶ್ಯವಾಃ ೨೫೩ 
ಚಕ್ಷುಷ್ಮಾ ೯೮೯ 
ಚಂಚರೀಕಃ ೫೫೫ 
ಚಂಚಲಂ ೧೧೨೦ 
ಚಂಚಲಾ ೯೯ 
ಚಂಚು: ೪೦೬ , ೫೬೨ 
ಚಟಕಃ ೫೪೩ 
ಚಟಕಾ ೫೪೩ 
ಚಟಕಾಶಿರಃ ೯೯೭ 
ಚಣಕಃ ೯೦೪ 
ಚಂಡ: ೧೦೭೭ 
ಚಂಡಾ ೪೮೩ 
ಚಂಡಾತಃ ೪೩೧ 
ಚಂಡಾತಕಂ ೬೮೮ 
ಚಂಡಾಲಃ ೧೦೦೨, ೧೦೧೭ 
ಚಂಡಾಲವಲ್ಲ ಕೀ ೧೦೨೯ 
ಚಂಡಿಕಾ ೪೪ 
ಚತುರಃ ೧೦೧೬ 
ಚತುರಬಾ ೯೫೫ 
ಚತುರಂಗುಲ: ೩೭೮ 
ಚರುತಾನನಃ ೧೬ 
ಚತುರ್ಭದ್ರಂ ೭೬೭ 
ಚತುರ್ಭುಜಃ ೨೦ | 
ಚತುರ್ವಗ್ರ: ೭೬೬ 
ಚತುರ್ಹಾಯಣೀ ೯೫೫ 
ಚತುಃಶಾಲಂ ೩೩೩ 
ಚತುಷ್ಪಥಂ ೩೨೫ 
ಚತ್ವರಂ ೩೪೦, ೭೨೬ 
ಚನ ೧೪೬೧ 
ಚಂದನಂ ೬೯೩ 
ಚಂದನಃ ೭೦೦ 
ಚಂದನಾ ೪೬೭ 


ಚ ೧೪೪೨, ೧೪೬೩ , ೧೪೭೧ 
ಚಕೊರಕಃ ೫೬೧ 
ಚಕ್ರಂ ೨೬೮, ೮೨೨, ೮೪೫ , ೧೩೮೩ 
ಚಕ್ರ : ೫೪೮ 
ಚಕ್ರಕಾರಕಂ ೪೮೪ . 
ಚಕ್ರಪಾಣಿ: ೨೦ 
ಚಕ್ರಮರ್ದಕಃ ೫೦೨ 
ಚಕ್ರಲಾ ೫೧೫ 
ಚಕ್ರವರ್ತಿನೀ ೫೦೮ 
ಚಕ್ರವರ್ತಿ ೭೬೯ 
ಚಕ್ರವಾಕಃ ೫೪೮. 
ಚಕ್ರವಾಲಂ ೯೫ 
ಚಕ್ರವಾಲಃ ೩೪೯ 
ಚಕ್ರಾಂಗಃ ೫೪೯ 
ಚಕ್ರಾಂಗೀ ೪೪೧ 
ಚಕ್ಕಿ ೨೫೩ 


ಶಬ್ದಾನುಕ್ರಮಣಿಕೆ 


೩೬೩ 


ಚಂದ್ರ : ೧೦೩ , ೫೦೧ 
ಚಂದ್ರಕಃ ೫೫೭ 
ಚಂದ್ರಭಾಗಾ ೨೯೭ 
ಚಂದ್ರಬಾಲಾ ೪೮೦ 
ಚಂದ್ರಮಾಃ ೧೦೩ 
ಚಂದ್ರಶೇಖರ: ೩೪ 
ಚಂದ್ರಸಂಜ್ಞ: ೬೯೯ 
ಚಂದ್ರಹಾಸ: ೮೫೫ 
ಚಂದ್ರಿಕಾ ೧೦೬ 
ಚಪಲಂ ೭೯ 
ಚಪಲ: ೯೮೬ , ೧೦೯೧. 
ಚಪಲಾ ೯೯ , ೪೫೧ 
ಚಪೇಟಃ ೬೫೩ 
ಚಮರ: ೫೩೫ | 
ಚಮರಿಕಃ ೩೭೭ 
ಚಮಸಃ ೧೫೧೮ 
ಚಮಸೀ ೧೪೯೨ 
ಚಮೂ : ೮೪೪, ೮೪೭ 
ಚಮೂರುಃ೫೩೩ 
ಚಂಪಕಃ ೪೧೮ 
ಚಯಃ ೩೨೯ , ೫೬೬ 
ಚರಂ ೧೧೧೯ 
ಚರ : ೭೭೯ 
ಚರಕ: ೧೫೧೬ 
ಚರಣ: ೬೪೦ 
ಚರಣಾಯುಧಃ ೫೪೨ 
ಚರಮಂ ೧೧೨೬ 
ಚರಮಕ್ಷಾಗೃತ್ ೩೪೯ 
ಚರಾಚರಂ ೧೧೧೯ 
ಚರಿಷ್ಟು ೧೧೧೯ 
ಚರು : ೭೩೧ 
ಚರ್ಚರೀ ೧೪೯೧ 
ಚರ್ಚಾ ೧೬೩ , ೬೯೧ 
ಚರ್ಚಿಕಾ ೪೮ 


ಚರ್ಮ ೭೫೫, ೮೫೭ 
ಚರ್ಮಕಷಾ ೪೯೮ 
ಚರ್ಮಕಾರಃ ೧೦೦೫ 
ಚರ್ಮಪ್ರಭೇದಿಕಾ ೧೦೩೨ 
- ಚರ್ಮಪ್ರಸೇವಿಕಾ ೧೦೩೦ 
ಚರ್ಮಮುಂಡಾ ೪೮ . 
ಚರ್ಮಿ ೪೦೧, ೮೩೭ 
ಚರ್ಯಾ ೭೪೪ 
ಚರ್ಮಿತಂ ೧೧೫೬ 
ಚಲಂ ೧೧೨೦ | 
ಚಲದಲ: ೩೭೫ 
ಚಲನಂ ೧೧೨೦ 
ಚಲಾಚಲಂ ೧೧೨೦ 
ಚಲಿತಂ ೮೬೨, ೧೧೩೨. 
ಚವಿಕಾ ೪೫೩ 
ಚಂ ೪೫೩ 
ಚಷಕಃ ೧೦೪೦ 
ಚಷಾಲ: ೭೨೭ 
ಚಾಕ್ರಿಕಃ ೮೬೩ 
ಚಾಂಗೇರೀ ೪೯೫. 
ಚಾಟಕ್ಕೆರಃ ೫೪೩ 
ಚಾಂಡಾಲ: ೧೦೧೭ 
- ಚಾಂಡಾಲಿಕಾ ೧೦೨೯ 
ಚಾತಕಃ ೫೪೨ . 
ಚಾತುರ್ವಣ್ಯ್ರ೦ ೭೧೦ 
ಚಾಪ: ೮೪೯ 
ಚಾಮರಂ ೭೯೭ 
ಚಾಮೀಕರಂ ೯೮೧ 
ಚಾಮುಂಡಾ ೪೧, ೪೮ 
ಚಾಂಪೇಯಃ ೪೧೮, ೪೨೦ 
ಚಾರ : ೭೮೦ , ೧೧೭೨ 
ಚಾರಟೀ ೫೦೧. 
ಚಾರಣಃ ೧೦೧೦ 
ಚಾರು ೧೦೯೭ 


೩೬೪. 


ಅಮರಕೋಶಃ 


ಚಾರ್ಚಿಕ್ಯಂ ೬೯೧ 
ಚಾಲನೀ ೯೧೨ 
ಚಾಷ: ೫೪೧ . 
ಚಿಕಿತ್ಸಕಃ ೬೨೬ 
ಚಿಕಿತ್ಸಾ ೬೧೯ 
ಚಿಕುರ: ೬೬೪ , ೧೦೯೧ 
ಚಿಕ್ಕಣಂ ೯೩೨ 
ಚಿಕ್ಕಸಃ ೧೫೧೮ 
ಚಿಂಚಾ ೩೯೮ 
ಚಿತ್ ೧೬೨, ೧೪೬೧ 
ಚಿತಾ ೮೮೪ 
ಚಿತಿ : ೮೮೪ 
ಚಿತ್ತಂ ೧೬೧ 
ಚಿತ್ತವಿಭ್ರಮ: ೨೩೪ 
ಚಿತ್ರಾಭೋಗಃ೧೬೩ 
ಚಿತ್ಯಾ ೮೮೪ 
ಚಿತ್ರ೦ ೧೭೭, ೨೨೭, ೧೩೭೯ 
ಚಿತ್ರಕಂ ೬೯೨ 
ಚಿತ್ರಕಃ ೪೦೬ , ೪೩೫ 
ಚಿತ್ರಕಾರ: ೧೦೦೪ 
ಚಿತ್ರಕೃತ ೩೮೨ 
ಚಿತ್ರತಂಡುಲಾ ೪೬೧ 
ಚಿತ್ರಪರ್ಣಿ ೪೪೭ 
ಚಿತ್ರಭಾನುಃ ೬೫ , ೧೨೧ , ೧೩೦೬ 
ಚಿತ್ರಶಿಖಂಡಿಜಃ ೧೧೫ 
ಚಿತ್ರಶಿಖಂಡಿನಃ ೧೧೭ 
ಚಿತ್ರಾ ೪೪೨, ೫೧೧ 
ಚಿಂತಾ ೨೩೭ 
ಚಿಪಿಟಕ: ೯೩೩ 
ಚಿಬುಕಂ ೬೫೯ 
ಚಿರಕ್ರಿಯಃ ೧೦೬೨ 
ಚಿರಜೀವೀ ೫೪೬ 
ಚಿರಂಟೀ ೫೭೮ 
ಚಿರಂತನಃ ೧೧೧೨ 


ಚಿರಬಿಲ್ವ : ೪೦೨ 
ಚಿರರಾತ್ರಾಯ ೧೪೫೮ 
ಚಿರಸೂತಾ ೯೫೭ 
ಚಿರಸ್ಯ ೧೪೫೮ 
ಚಿರಾಯ ೧೪೫೮ 
ಚಿರಾಯುಃ ( ಸ್ಟಿರಾಯುಃ) ೪೦೧ 
ಚಿಲಿಚಿಮ ೨೮೦ 
ಚಿಲ್ಲ : ೫೪೭, ೬೨೯ . 
ಚಿಹ್ನಂ ೧೦೬ 
ಚೀನ: ೫೩೩ 
ಚೀರಂ ೧೫೧೪ 
ಚೀರೀ ೫೫೩ 
ಚೀರುಕಾ ( ಚೀರಿಕಾ ) ೫೫೩ 
ಚೀವರಂ ೧೫೧೪ 
ಚುಕ್ರಂ ೯೨೧ 
ಚುಕ್ರ : ೪೯೬ 
ಚುಕ್ರಿಕಾ ೪೯೫ 
ಚುಚುಂದರೀ ೫೩೭ 
ಚುಲ್ಲ : ೬೨೯ 
ಚುಲ್ಲಿ : ೯೧೫ 
ಚೂಚಕಂ ೬೪೬ 
ಚೂಡಾ೫೫೭, ೬೬೬ 
ಚೂಡಾಮಣಿ ೬೭೧ 
ಚೂಡಾಲಾ ೫೧೫ 
ಚೂತಂ ೨೮ 
ಚೂತಃ೩೮೮ 
ಚೂರ್ಣ೦ ೭೦೩ , ೮೬೫ 
ಚೂರ್ಣಕುಂತಲ: ೬೬೫ 
ಚೂರ್ಣಿ: ೧೪೯೦ 
ಚೂಲಿಕಾ ೮೦೫ 
ಚೇಟಕಃ ೧೦೧೪ 
ಚೇತ್ ೧೪೬೯ 
ಚೇತಃ ೧೬೧ 
ಚೇತನ : ೧೬೦ 


ಶಬ್ದಾನುಕ್ರಮಣಿಕೆ 


೩೬೫ 


ಚೇತನಾ ೧೬೨ 
ಚೇಲಂ ೬೮೪, ೧೪೦೩ 
ಚೈತ್ಯ೦ ೩೩೪ 
ಚೈತ್ರ : ೧೪೪ 
ಚೈತ್ರರಥಂ ೮೪ 
ಚೈತ್ರಿಕಃ ೧೪೪ 
ಚೊಚ೦ ೪೮೯ 
ಚೋರ: ೧೦೨೨ 
ಚೋರಪುಟ್ಟ ೪೮೧ 
ಚೂಲ: ೬೮೭ 
ಚರಿಕಾ ೧೦೨೩ 
ಚೌರ್ಯ೦ ೧೦೨೩ 
ಚ್ಯುತಂ ೧೧೪೯ 


ಛಾದಿತಃ ೧೧೪೩ 
ಛಾಂದಸ: ೭೧೫ 
ಛಾಯಾ ೧೩೫೮ 
ಛಾಯಾಪುತ್ರ ೧೧೭ 
ಛತಂ ೧೧ರ್೪ 
ಛಿದ್ರಂ ೨೪೮ | 
ಛಿದ್ರಿತ: ೧೧೪೫ 
ಭಿನ್ನಂ ೧೧೪೯ 
ಭಿನ್ನರುಹಾ ೪೩೭ 
ಛುರಿಕಾ ೮೫೯ 
ಛೇಕಃ ೫೬೯ 
ಛೇದನಂ ೧೧೬೫ 


ಛಗಲಕ: ೯೬೨ 
ಛಗಲಾಂ ೪೯೨ 
ಛತ್ರಂ ೭೯೮ 
ಛತ್ರಾ ೬೪೦, ೫೨೨, ೯೨೩ 
ಛತ್ರಾಕೀ ೪೭೦ 
ಛದ ೩೬೯ , ೫೬೨ 


ಛದನಂ ೩೬೯ 


ಛದಿ: ೩೪೧ 
ಛದ್ಮ ೨೩೮ 
ಛಂದ: ೨೮೨, ೭೩೧, ೧೧೭೮, ೧೨೯೦, 

೧೪೩೩ 
ಛನ್ನ : ೭೮೯ , ೧೧೪೩ 
ಛಲಂ ೮೭೫ 
ಛವಿ: ೧೦೮ , ೧೨೭ 
ಛಾಗ: ೯೬೨ ... 
ಛಾಗೀ ೯೬೨ 
ಛಾತಂ ೧೧೪೯ 
ಛಾತಃ ೬೧೩ 
ಛಾತ್ರ : ೭೧೯ 


ಜಗಚ್ಚಕ್ಷುಃ ೧೨೨ 
ಜಗತ್ ೩೧೪, ೧೨೮೧ 
ಜಗತೀ ೩೧೪, ೧೨೭೩ 
ಜಗತ್ರಾಣಃ ೭೩ 
ಜಗರ: ೮೩೧ 
ಜಗಲ : ೧೦೩೯ 
ಜಗ್ಗ೦ ೧೧೫೬ 
ಜಗ್ಗಿ : ೯೪೧ 
ಜಘನಂ ೬೪೩ 
ಜಘನಫಲಾ ೪೧೬ 
ಜಘನಂ ೧೧೨೬ 
ಜಘನ್ಯ : ೧೩೬೦ 
ಜಘನ್ಯಜ: ೯೯೮ 
ಜಂಗಮಂ ೧೧೧೯ 
` ಜಂಘಾ ೬೪೧ 
ಜಂಘಾಕರಿಕ: ೮೩೯ 
ಜಂಘಾಲ: ೮೩೯ 
ಜಂಝಾವಾತಃ ೭೪ 
ಜಟಾ ೩೬೬, ೪೮೯ , ೬೬೬, ೧೨೩೯ 
ಜಟಾಮಾಂಸೀ ೪೮೯ 


೩೬೬ 


ಅಮರಕೋಶಃ 


ಜಟಿಲಾ ೪೮೯ 
ಜಟೀ ೩೮೭ 
ಜಟುಲ: ೬೧೮ 
ಜಠರಃ ೬೪೬ , ೧೩೯೦ 
ಜಡ: ೧೦೯ , ೧೦೮೪ 
ಜಡಾ ೪೪೧ 
ಜತು ೬೯೪ 
ಜತುಕಂ ೯೨೬ 
ಜತುಕಾ ೫೫೧ 
ಜತುಕೃತ್ ೫೦೮ 
ಜತೂಕಾ ೫೦೮ 
ಜತ್ತು ೬೪೭ - 
ಜನಕ ೫೯೭ 
ಜನಂಗಮ : ೧೦೧೭ 
ಜನತಾ ೧೨೦೦ 
ಜನನಂ ೧೫೯ , ೭೦೯ 
ಜನನೀ ೫೯೮ 
ಜನಪದ: ೩೧೬ : 
ಜನಯಿತ್ರೀ ೫೯೮ 
ಜನಶ್ರುತಿ: ೧೮೭ 
ಜನಾರ್ದನಃ ೨೦ 
ಜನಾಶ್ರಯಃ ೩೩೬ 
ಜನಿಃ ೧೫೯ 
ಜನೀ ೫೦೮, ೫೭೮ 
ಜನುಃ ೧೫೯ 
ಜಂತು : ೧೬೦ 
ಜಂತುಫಲ : ೩೭೭ 
ಜನ್ಮ ೧೫೯ 
ಜನ್ಮ ೧೬೦ 
ಜನ್ಯಂ ೮೭೦, ೧೩೬೦ 
ಜನ್ಯ : ೭೬೭ 
ಜನ್ಯುಃ ೧೬೦ 
ಜಪಃ ೭೫೫ 
ಜಪಾ ೪೩೧ 


ಜಂಪತೀ ೬೦೭ 
ಜಂಬಾಲಃ, ೨೭೧ 
ಜಂಬೀರಃ ೩೭೯ , ೪೩೪ 
ಜಂಬು ೨೭೪ 
ಜಂಬುಕಃ ೫೩೦, ೧೨೦೩ 
ಜಂಬೂಃ ೩೭೪ 
ಜಂಭಃ ೩೭೯ 
ಜಂಭಭೇದೀ ೫೧ 
ಜಂಭಲಃ ೨೭೯ 
ಜಂಭೀರ: ೩೭೯ 
ಜಯ : ೮೭೬ , ೧೧೭೦ 
ಜಯನಂ ೧೧೭೦ 
ಜಯಂತಃ ೫೪ 
ಜಯಂತೀ ೪೨೦ 
ಜಯಾ ೪೨೦ , ೪೨೧ | 
ಜಯ್ಯ : ೮೪೦ . 
ಜರಠಂ ೧೧೨೨ 
ಜರಣ: ೯೨೨ - 
ಜರನ್ ೬೧೧ 
ಜರದ್ಧವಃ೯೪೨ 
ಜರಾ ೬೧೦ 
ಜರಾಯುಃ ೬೦೭ 
ಜರಾಯುಜಃ ೧೦೯೬ 
ಜಲಂ ೨೬೪ 
ಜಲಧರಃ ೯೬ 
ಜಲನಿಧಿಃ ೨೬೩ 
ಜಲನಿರ್ಗಮಃ ೨೬೮ 
ಜಲನೀಲೀ ೩೦೧ 
ಜಲಮುಕ್ ೯೭ 
ಜಲವ್ಯಾಲ: ೨೫೧ 
ಜಲಶುಕ್ಕಿ : ೨೮೫ 
ಜಲಾಧಾರಃ ೨೮೭ 
ಜಲಾಶಯಂ ೫೧೯ 
ಜಲಾಶಯಃ ೨೮೭ 


ಶಬ್ದಾನುಕ್ರಮಣಿಕೆ 


೩೬೭ 


ಜಲೂಕಾ ೨೮೪ 
ಜಲೋಚ್ಛಾಸ: ೨೭೧ 
ಜಲೌಕಸ: ೨೮೪ 
ಜಾಕಃ ೧೦೮೧ 
ಜಲ್ಪಿತಂ ೧೧೫೩ 
ಜವಃ ೭೮, ೮೪೦ 
ಜವನ: ೮೧೨, ೮೪೦, ೧೧೯೬ 
ಜವನಿಕಾ ೮೬೯ 
ಜಹ್ನುತನಯಾ ೨೯೩ 
ಜಾಗರಾ ೧೧೭೭ 
ಜಾಗರಿಕಾ ೧೦೭೮ 
ಜಾಗರೂಕಃ ೧೦೭೮ 
ಜಾಗರ್ಯಾ ೧೧೭೭ 
ಜಾಂಗುಲಿಕಃ ೨೫೮ 
ಜಾಂಘಿಕಃ ೮೩೯ 
ಜಾತಂ ೧೬೦. 
ಜಾತರೂಪಂ೯೮೧ 
ಜಾತವೇದಾಃ ೬೩ 
ಜಾತಾಪತ್ಯಾ ೫೮೫ 
ಜಾತಿ: ೧೬೦ , ೩೭೪, ೪೨೭, ೧೨೬೯ 
ಜಾತಕೋಶಂ ೭೦೧ 
ಜಾತಿಫಲಂ ೭೦೧ 
ಜಾತು ೧೪೬೧ 
ಜಾತೋಕ್ಷ: ೯೪೭ 
ಜಾನು ೬೪೧ 
ಜಾಬಾಲಃ ೧೦೦೮ 
ಜಾಮಾತಾ ೬೦೧ 
ಜಾಮಿಃ ೧೩೪೩ 
ಜಾಂಬವಂ ೩೭೪ 
ಜಾಂಬೂನದಂ ೯೮೨ 
ಜಾಯಕಂ ೬೯೪ . 
ಜಾಯಾ ೫೭೫ 
ಜಾಯಾಜೀವಃ ೧೦೦೯ 
ಜಾಯಾಪತೀ ೬೦೭ 


ಜಾಯುಃ ೬೧೯ 
ಜಾರಃ ೬೦೪ 
ಜಾಲಂ ೨೭೮, ೧೪೦೧ 
ಜಾಲಕಂ ೩೭೧ 
ಜಾಲಿಕಃ ೧೦೧೧ 
ಜಾಲೀ ೪೭೩ 
ಜಾಲ್ಮ : ೧೦೧೪ , ೧೦೬೩ 
ಜಿಘತ್ತು : ೧೦೬೫ 
ಜಿಂಗೀ ೪೪೫ 
ಜಿತ್ವರ: ೮೪೩ 
ಜಿನಃ ೧೩ 
ಜಿಷ್ಟು : ೫೦, ೮೪೩ 
ಜಿಹ್ಮ೦ ೧೧೧೬ 
ಜಿಹ್ಮಗಃ ೨೫೪ 
ಜಿಹ್ವಾ ೬೬೦ 
ಜೀನಃ೬೧೧ 
ಜೀಮೂತಃ೯೭, ೪೨೪ , ೧೨೫೯. 
ಜೀರಕಃ ೯೨೨ 
ಜೀರ್ಣ: ೬೧೧ 
ಜೀರ್ಣವಸ್ತ್ರಂ ೬೮೪ 
ಜೀರ್ಣಿ ೧೧೬೭ - 
ಜೀವಃ ೧೧೫, ೮೮೬ 
ಜೀವಕಃ ೩೯೯, ೪೯೭ 
ಜೀವಂಜೀವಃ೫೬೧ 
ಜೀವನ೦೨೬೪, ೮೮೭ 
ಜೀವನೀ ೪೯೭ 
ಜೀವನೀಯಂ ೨೬೬ 
ಜೀವನೀಯಾ ೪೯೭ 
ಜೀವನೌಷಧಂ ೮೮೬ 
ಜೀವಂತಿಕಾ ೪೩೭ ೪೩೮ 
ಜೀವಂತೀ ೪೯೭ 
ಜೀವಾ ೪೯೭ 
ಜೀವಾತು: ೮೮೬ 
ಜೀವಾಂತಕಃ ೧೦೧೧ 


azes 


ಅಮರಕೋಶಃ 


ಜ್ಯೋತಿಷಂ ೧೮೨ 
ಜ್ಯೋತಿಷಿಕ: ೭೮೦ 
ಜೊ ೧೩೩ , ೪೭೩ 
ಜ್ವರ: ೬೨೫ , ೧೧೯೬ 
ಜ್ವಲನ: ೬೩ 
ಜ್ವಾಲ: ೬೬ 


ರು 


ಜೀವಿಕಾ ೮೮೭ 
ಜೀವಿತಕಾಲ : ೮೮೬ 
ಜುಗುಪ್ಪಾ ೧೯೩ 
ಜುಂಗ: ೪೯೨ 
ಜುಹೂ ೭೩೩ 
ಜೂತಿ: ೧೧೯೬ 
ಜೂರ್ತಿಃ ೧೧೯೬ 
ಜೃಂಭ: ೨೪೩ 
ಜೃಂಭಣಂ ೨೪೩ 
ಜೇತಾ ೮೪೧ , ೮೪೩ 
ಜೇಮನಂ ೯೪೨ 
ಜೇಯಃ ೮೪೦ . 
ಜೈತ್ರ: ೮೪೧ 
ಜೈವಾತ್ಮಕಃ ೧೦೪, ೧೦೫೨ , ೧೨೧೧ . 
ಜೋಂಗಕಂ ೬೯೫ 
ಜೋಷ ೧೪೫೨ 
ಜ್ಞ ೭೧೪ 
ಜ್ಞಪಿತಃ ೧೧೪೩ 
ಜ್ಞಪ್ತ : ೧೧೪೩ 
ಜ್ಞಪ್ತಿ : ೧೬೨ 
ಜ್ಞಾತಸಿದ್ಧಾಂತ: ೭೮೧ 
ಜ್ಞಾತಾ ೧೦೭೬ 
ಜ್ಞಾತಿ: ೬೦೩ 
ಜ್ಞಾತೇಯಂ ೬೦೪ 
ಜ್ಞಾನಂ ೧೬೭ 
ಜ್ಞಾನೀ ೭೮೧ 
ಜ್ಞಾ ೩೧೦, ೮೫೧ 
ಜ್ಞಾನಿ: ೧೧೬೭ 
ಜ್ಯಾಯಾನ್ ೬೧೨, ೧೪೩೬ 
ಜೇಷ: ೧೪೫, ೧೨೪೩ 
ಜ್ಯೋತಿ: ೧೪೩೧ . 
ಜೊತಿರಿಂಗಣ: ೫೫೪ 
ಜ್ಯೋತಿಷ್ಮತೀ ೫೦೫ 
ಜೊತ್ಸಾ ೧೦೬ 


ಝಟಾ ೪೮೨ 
ಝಟಿತಿ ೧೪೫೯ 

ರಃ ೩೫೨ 
ಝರ್ಝ ರ: ೨೧೬ 
ಝಲ್ಲರೀ ೧೪೯೧ 
ಝಷ: ೨೭೯ 

ಷಾ ೪೭೨ 
ಝಾಟಲ : ೩೯೪ 
ಝಾಟಲಿ: ೧೫೨೦ 
ಝಬುಕಃ ೩೯೫ 
ಝಂಟೀ ೪೨೯ , ೪೨೩ , ೪೩೦ 
ಝಲ್ಲಿಕಾ ೫೫೩ 


ಟಂಕ: ೧೦೩೧, ೧೫೧೫ 
ಟಿಟ್ಟಿಭಕಃ ೫೬೧ 
ಟೀಕಾ ೧೪೮೯ 


ಡಮರಃ ೧೧೭೨ 
ಡಮರುಃ ೨೧೬ 
ಡಯನಂ ೮೧೮ 
ಡಹು: ೪೧೫ 
ಡಿಂಡಿಮಃ ೨೧೬ 
ಡಿಂಡೀರ: ೯೯೧ 
ಡಿಂಬಃ ೧೧೭೨ 
ಡಿಂಭಃ ೫೬೪, ೧೩೩೬ 


ಶಬ್ದಾನುಕ್ರಮಣಿಕೆ 


೩೬೯ 


ಡಿಂಭಾ ೬೧೦ : 
ಡುಂಡುಕ: ೪೧೧ 
ಡುಂಡುಭಃ ೨೫೧ 
ಡುಲಿಃ ( ದುಲಿ:) ೨೮೬ 


ಢಕ್ಕಾ ೨೧೪ 


ತಕ್ರಂ ೯೩೯ 
ತಕ್ಷಕಃ ೧೨೦೫ 
ತಕ್ಷಾ ೧೦೦೬ 
ತಟಂ ೨೬೯ 
ತಟಾಕಃ ( ತಟಾಗ: ) ೨೯೦ 
ತಟಿತ್ ೯೯ 
ತಟಿತ್ವಾನ್ ೯೬ 
ತಟಿನೀ ೨೯೨ 
ತಡಿತ್ ೯೯ , 
ತಂಡಕ: ೧೫೧೫ 
ತಂಡು: ೪೮ 
ತಂಡುಲ: ೪೬೧ 
ತಂಡುಲೀಯ: ೪೯೧ 
ತತ್ ೧೪೬೧. 
ತತಂ ೨೧೨, ೧೧೩೧ 
ತತಃ ೧೪೬೧ 
ತತ್ಕಾಲ: ೭೯೫ 
ತತ್ತ್ವ೦ ೨೧೭ 
ತತ್ಪ (ತ್ವಕ್‌ಪಿ ) ೯೨೬ 
ತತ್ಪರಃ ೧೦೫೪ 
ತಥಾ ೧೪೬೬ 
ತಥಾಗತ: ೧೨ 
ತಥ್ಯಂ ೨೦೨ 
ತದಾ ೧೪೮೧ 
ತದಾತ್ವಂ ೭೯೫ 


ತದಾನೀಂ ೧೪೮೧ 
ತನಯ : ೫೯೬ 
ತನು ೧೧೦೭ , ೧೧೧೧ , ೧೩೧೪ 
ತನುಃ ೬೪೦ 
ತನುತ್ರಂ ೮೩೦ 
ತನೂ ೬೪೦ 
ತನೂಕೃತಃ ೧೧೪೪ 
ತನೂನಪಾತ್ ೬೩ 
ತನೂರುಹಂ ೫೬೨, ೬೬೮ 
ತಂತು: ೧೦೨೫ 
ತಂತುಭಃ ೯೦೩ 
ತಂತುವಾಯ : ೫೩೮, ೧೦೦೪ 
ತಂತ್ರಂ ೧೩೮೬ 
ತಂತ್ರಕಂ ೬೮೧ 
ತಂತ್ರಿಕಾ ೪೩೭ 
ತಂದ್ರಿ ( ತಂದ್ರಾ ) ೨೪೫ , ೧೩೭೭ 
ತಪಃ ೧೪೮, ೧೪೩೩ 
ತಪನಃ ೧೨೧ , ೨೫೯ 
ತಪನೀಯಂ ೯೮೧ 
ತಪಸ್ಯ : ೧೪೪ 
ತಪಸ್ವಿನೀ ೪೮೮. 
ತಪಸ್ವೀ ೭೫೦ 
ತಪಾಃ ೧೪೪ 
ತಮಃ ೧೧೬ , ೧೫೯ , ೨೪೯ , ೧೪೩೨ 
ತಮಸ್ವಿನೀ ೧೩೨ 
ತಮಾಲಃ ೪೨೨ 
ತಮಾಲಪತ್ರಂ ೬೯೨ 
ತಮಿ೦ ೨೪೯ 
ತಮಿಸ್ತಾ ೧೩೩ 
ತಮೀ ೧೩೨ 
ತಮೋನುತ್ ೧೨೯೧ 
ತಮೋಪಹಃ ೧೪೩೯ 
ತರಕ್ಷುಃ ೫೨೬ 
ತರಂಗ: ೨೬೭ 


24 


೩೭೦ 


ಅಮರಕೋಶಃ 


ತರಂಗಿಣೀ ೨೯೨ 
ತರಣಿಃ ೧೨೧ , ೨೭೨, ೪೨೮ . 
ತರಪಣ್ಯಂ ೨೭೩ 
ತರಲಂ ೧೧೨೦ 
ತರಲ: ೬೭೧ 
ತರಲಾ ೯೩೬ 
ತರ: ೭೮, ೮೬೮ 
ತರಸಂ ೬೩೨ 
ತರಸ್ವೀ ೮೪೦ , ೧೩೨೯ 
ತರಿಃ ೨೭೨ 
ತರು: ೩೬೦ 
ತರುಣಃ ೬೧೧ 
ತರುಣೀ ೫೭೭ 
ತರ್ಕ : ೧೬೩. 
ತರ್ಕಾರೀ ೪೨೦ 
ತರ್ಜನೀ ೬೫೦ 
ತರ್ದೂ: ೯೨೦ 
ತರ್ಣಕಃ ೯೪೭ 
ತರ್ಪಣಂ ೭೨೨ , ೯೪೨, ೧೧೬೨ 
ತರ್ಮ ೭೨೭ 
ತರ್ಷ: ೨೩೬, ೯೪೧ 
ತಲಂ ೮೫೧ , ೧೪೦೩ 
ತಲಿನಂ ೧೩೨೮ 
ತಲ್ಪಂ ೧೩೩೨ 
ತಲ್ಲಜ: ೧೫೬ 
ತಷ್ಟ : ೧೧೪೪ 
ತಸ್ಕರ: ೧೦೨೨ 
ತಾಂಡವಂ ೨೧೮, ೧೫೧೭ 
ತಾತಃ ೫೯೭ 
ತಾಂತ್ರಿಕಃ ೭೮೧ 
ತಾಪಸಃ ೭೫೦ 
ತಾಪಸತರು ೪೦೧ 
ತಾಪಿಚ್ಚ: ೪೨೩ 
ತಾಮರಸಂ ೩೦೩ 


ತಾಮಲಕೀ ೪೮೨ 
ತಾಮಸೀ ೧೩೩ 
ತಾಂಬೂಲವ ೪೭೫ 
ತಾಂಬೂಲೀ ೪೭೫. 
ತಾಮ್ರಕಂ ೯೮೩ 
ತಾಮ್ರಕುಟ್ಟಕ: ೧೦೦೬ 
ತಾಮ್ರಚೂಡಃ೫೪೨ 
ತಾಮ್ರಕರ್ಣಿ ೯೪ 
ತಾರಃ ೨೧೦ , ೧೩೬೭ 
ತಾರಕಜಿತ್ ೪೭ 
ತಾರಕಾ ೧೧೧ , ೬೬೧ 
ತಾರಾ ೧೧೧ 
ತಾರಾಪಥಃ ೮೯ 
ತಾರುಣ್ಯಂ ೬೦೯ 
ತಾರ್ಕ್ಷ : ೩೩ , ೧೩೪೬ 
ತಾರ್ಕ್ಷ ಶೈಲಂ ೯೮೮ 
ತಾಲಂ ೯೯೦ - 
ತಾಲಃ ೨೧೭, ೫೨೩ , ೬೫೨ 
ತಾಲಪತ್ರಂ ೬೭೨ 
ತಾಲಪರ್ಣಿ ೪೭೮ 
ತಾಲಮೂಲಿಕಾ ೪೭೪ 
ತಾಲವೃಂತಕಂ ೭೦೯ 
ತಾಲಾಂಕ: ೨೫ 
ತಾಲೀ ೪೮೨, ೩೨೫ 
ತಾಲು ೬೬೦ 
ತಾವತ್ ೧೪೪೭ 
ತಿಕ್ಕ : ೧೭೦ | 
ತಿಕಕಃ ೫೧೦ 
ತಿಕ್ರಶಾಕಃ ೩೮೦ 
ತಿಗ್ರ೦ ೧೨೮ 
ತಿತಃ ೯೧೨ 
ತಿತಿಕಾ ೨೩೨ 
ತಿತಿಕ್ಷುಃ ೧೦೭೭ 
ತಿತ್ತಿರಿ: ೫೬೧ 


ಶಬ್ದಾನುಕ್ರಮಣಿಕೆ 


೩೭೧ 


ತಿಥಿ: ೧೨೯ 
ತಿನಿಶಃ ೩೮೧. 
ತಿಂತಿಡೀಕಂ ೯೨೧ 
ತಿಂತ್ರಿಣೀ ೩೯೮ 
ತಿಂದುಕಃ ೩೯೩ 
ತಿಂದುಕೀ ೧೪೯೦ 
ತಿಮಿಃ ೨೮೧ - 
ತಿಮಿಂಗಿಲಃ ೨೮೨ 
ತಿಮಿತಂ ೧೧೫೧ 
ತಿಮಿರಂ ೨೪೯ 
ತಿರಃ ೧೪೫೭, ೧೪೬೪ 
ತಿರಸ್ಕರಣೀ ೬೮೯ 
ತಿರಸ್ಸಿಯಾ ೨೩೧ 
ತಿರೀಟಂ ೧೫೧೩ 
ತಿರೀಟ: ೩೮೮ | 
ತಿರೋಧಾನಂ ೧೦೨ 
ತಿರೋಹಿತಃ ೮೭೮ 
ತಿರ್ಯಜ್ ೧೦೮೦ 
ತಿಲಕಂ ೬೩೪, ೬೯೨, ೯೨೯ 
ತಿಲಕಃ ೩೯೫, ೬೧೮ 
ತಿಲಕಾಲಕಃ ೬೧೮ 
ತಿಲಪರ್ಣಿ ೭೦೧ 
ತಿಲಪಿಂಜ : ೯೦೫ 
ತಿಲಪೇಜ: ೯೦೫ 
ತಿಲಿತೃ; ೨೫೧ 
ತಿಲೋತ್ತಮಾ ೬೧ 
ತಿಲ್ಯಂ ೮೯೩ 
ತಿ : ೩೮೮ 
ತಿಷ್ಯ : ೧೧೨, ೧೩೪೮ 
ತಿಷ್ಯಫಲಾ ೪೧೨ 
ತೀಕ್ಷ೦ ೧೨೮, ೯೮೪, ೧೨೫೫ 
ತೀಕ್ಷ್ಯಗಂಧಕಃ ೩೮೬ 
ತೀರಂ ೨೬೯ 
ತೀರ್ಥ೦ ೧೨೮೮ 


ತೀವ್ರಂ ೮೧ 
ತೀವ್ರವೇದನಾ ೨೬೦ 
ತು ೧೪೪೩ , ೧೪೬೩ , ೧೪೭೩ 
ತುಂಗಃ ೩೮೦ , ೧೧೧೫ 
ತುಂಗೀ ೪೯೪ 
ತುಪ್ಪಂ ೧೧೦೨ 
ತುಂಡಂ ೬೫೮ 
ತುಂಡಕೇರೀ ೪೭೧ , ೪೯೪ 
ತುಂಡಿಭಃ ೬೩೦. 
ತುಂಡಿಲಃ ೬೩೦ 
ತು೦೯೮೮ 
ತುತ್ತಾ ೪೫೦, ೪೮೦. 
ತುತ್ಪಾಂಜನಂ ೯೮೭ 
ತುಂದಂ ೬೪೬ 
ತುಂದಪರಿಮ್ಮಜಃ ೧೦೧೬ 
ತುಂದಿಭಃ ೬೧೩ 
ತುಂದಿಲ: ೬೧೩ 
ತುಂದೀ ೬೧೩ 
ತುನ್ನ : ೪೮೨ 
ತುನ್ನವಾಯಃ ೧೦೦೪ 
(ತುಭಃ) ೯೬೨ 
ತುಮುಲಂ ೮೭೩ 
ತುಂಬೀ ೫೧೧ 
ತುರಗ : ೮೧೦ 
ತುರಂಗಃ ೮೧೦ 
ತುರಂಗಮಃ ೮೧೦ 
ತುರಂಗವದನಃ ೮೫ 
ತುರಾಯಣಂ ೧೧೬೦ 
ತುರಾಷಾಟ್ ೫೨ 
ತುರುಷ್ಕ : ೬೯೭ 
ತುಲಾ ೯೭೩ 
ತುಲಾಕೋಟಿಃ೬೭೮ 
ತುಲ್ಯ : ೧೦೩೪ 
ತುಲ್ಯಪಾನಂ ೯೪೧ 


೩೭೨ 


ಅಮರಕೋಶಃ 


ತುವರ: ೧೭೦ 
ತುವರಿಕಾ ೪೮೬ 
ತುಷಃ ೪೧೩ , ೯೦೮ 
ತುಷಾರ: ೧೦೮, ೧೧೦ 
ತುಷಿತಾಃ ೧೦ 
ತುಹಿನಂ ೧೦೮ 
ತೂಣ: ೮೫೫ 
ತೂಣೀ ೮೫೫ 
ತೂಣೀರ: ೮೫೫ | 
ತೂದ: ೩೯೬ 
ತೂಬರ: ೧೩೬೬ 
ತೂರ್ಣ೦ ೭೯ . 
ತೂಲಂ ೩೯೭ 
ತೂಲ: ೯೯೨ 
ತೂಲಿಕಾ ೧೦೩೦ 
ತೂಷ್ಟ್ರೀಕ: ೧೦೮೪ 
ತೂಷ್ಠಿಕಾಂ ೧೪೬೭ 
ತೂಫೀಂ ೧೪೬೭ 
ತೂಫೀಂಶೀಲ: ೧೦೮೪ 
ತೃಟ್ ೨೩೫, ೯೪೧ . 
ತೃಣಂ ೫೨೯ , ೫೨೨ 
ತೃಣದ್ರುಮಃ ೫೨೫ 
ತೃಣಧಾನ್ಯಂ ೯೧೧. 
ತೃಣಧ್ವಜಃ೫೧೫ 
ತೃಣರಾಜ: ೫೨೩ 
ತೃಣಶೂಲ್ಯಂ ೪೨೪ 
ತೃಣ್ಯಾ ೫೨೩ 
ತೃತೀಯಾಕೃತಂ ೮೯೫ 
ತೃತೀಯಾಪ್ರಕೃತಿ: ೬೦೮ 
ತೃಪ್ತ : ೧೧೪೮ 
ತೃಪ್ತಿ : ೯೪೨ 
ತೃಷ್ಣಕ್ ೧೦೬೮ 
ತೃಷ್ಣಾ ೧೨೫೩ 
ತೇಜಃ ೧೨೬ , ೬೩೧, ೧೪೩೫ 


ತೇಜನ: ೫೧೬ 
ತೇಜನಕ: ೫೧೭ 
ತೇಜನೀ ೪೩೮ 
ತೇಜಿತಂ ೧೧೩೬ 
ತೇಮ : ೧೧೮೭ 
ತೇಮನಂ ೯೩೦ 
ತೈಜಸಂ ೯೮೫ 
ತೈಜಸಾವರ್ತನೀ ೧೦೩೦ 
ತೈತ್ತಿರಂ ೫೬೯ 
ತೈಲಪರ್ಣಿಕಂ ೭೦೦ 
ತೈಲಂಪಾತಾ ೧೪೮೮ 
ತೈಲಪಾಯಿಕಾ ೫೫೧ 
ತೈಲೀನಂ ೮೯೩ 
ತೈಷಃ ೧೪೪ 
ತೋಕಂ ೫೯೨ 
ತೋನ್ಮ: ೯೦೨ 
ತೋಟಕಂ ೧೫೧೨ 
ತೋತ್ರಂ ೮೦೭ , ೮೯೮ 
ತೋದನಂ ೮೯೮ 
ತೋಮರ: ೮೫೯ 
ತೋಯಂ೨೬೫ 
ತೋಯಪಿಪ್ಪಲೀ ೪೬೬ 
ತೋರಣ : ೩೪೩ 
ಶೌರ್ಯತ್ರಿಕಂ ೨೧೮ 
ವ್ಯಕ್ತಂ ೧೧೫೨ 
ತ್ಯಾಗಃ ೭೩೭ 
ತಪಾ ೨೩೧ 
ತ್ರಪು ೯೯೨ 
ತ್ರಯೀ ೧೮೧ 
ತ್ರಯೀತನು: ೧೨೨ 
ಇಸಂ ೧೧೧೯ 
ತಸರಃ ೧೧೮೨ 
ಇಸ್ಸು : ೧೦೭೨ 
ತ್ರಾಣಂ ೧೧೫೧ 


ಶಬ್ದಾನುಕ್ರಮಣಿಕೆ 


೩೭೩ 


ತ್ರಾಣಃ ೧೧೬೬ 
ತಾತಂ ೧೧೫೧ 
ತಾಯಂತೀ ೫೦೫ 
ತಾಯಮಾಣಾ ೫೦೫ 
ತ್ರಾಸಃ ೨೨೯ 
ತ್ರಿಕಂ ೬೪೫ 
ತಿಕಕುತ್ ೩೪೯ 

ಕಟು ೯೯೮ 
ತ್ರಿಕಾ ೨೮೯ 
ತ್ರಿಕೂಟ: ೩೪೯ 
ತ್ರಿಖಟ್ಟ೦ ೧೫೨೪ 
ತ್ರಿಖಟ್ಟಿ ೧೫೨೪ 
ತ್ರಿಗುಣಾಕೃತಂ ೮೯೫ 

ತಕ್ಷಂ ೧೫೨೪ 
ತ್ರಿತ ೧೫೨೪ 
ತ್ರಿದಶ : ೭ 
ತ್ರಿದಶಾಲಯ : ೬ 
ತ್ರಿದಿವ: ೬ 
ತ್ರಿದಿವೇಶ: ೭ 
ತ್ರಿಪಥಗಾ ೩೯೪ 
ತ್ರಿಪುಟಾ ೪೬೩ , ೪೮೦ 
ತ್ರಿಪುರಾಂತಕಃ ೩೭ 
ತ್ರಿಫಲಾ ೯೯೮ 
ತ್ರಿಭಂಡೀ ೪೬೩ 
ತ್ರಿಯಾಮಾ ೧೩೨ 
ತ್ರಿಲೋಚನ: ೩೬ 
ತ್ರಿವರ್ಗ: ೭೬೬ , ೭೮೬ 
ತ್ರಿವಿಕ್ರಮ : ೩೧. 
ತ್ರಿವಿಷ್ಟಪಂ ೬ 
ತ್ರಿವೃತ್ ೪೬೩ 
ತ್ರಿವೃತಾ ೪೬೩ 
- ತ್ರಿಸಂಧ್ಯಂ ೧೩೧ 

ಸೀತ್ಯಂ ೮೯೫ 
ತ್ರಿತಾಃ೨೯೪ 


ಹಲ್ಯಂ ೮೯೫ 
ತಿಹಾಯಣೀ ೯೫೫ 
ತುಟಿ: ೪೮೦, ೧೨೩೯ 
ತುಟೀ ೧೧೦೭ 
ತ್ರೇತಾ ೭೨೮, ೧೨೭೦ 
ತೋಟಿ: ೫೬೨ 
ತಬ್ಲಾ ೯೫೫ 
ತ್ರ್ಯಂಬಕಃ ೩೭ 
ತ್ರ್ಯಂಬಕಸಖ : ೮೨ 
ತೂಷಣಂ ೯೯೮ 
ತ್ವ : ೧೧೨೮ 
ತ್ವಕ್ ೩೬೭, ೬೩೧ 
ತ್ವಕ್ ಕ್ಷೀರೀ ೯೯೬ 
ತಕ್ಷತ್ರಂ ೪೮೯ 
ತ್ವಕ್ಕಾರ: ೫೧೫ 
ತ್ವಚಂ ೪೮೯ 
ತೋಚಿಸಾರ: ೫೧೫ 
ತ್ವರಾ ೧೧೮೪ 
ತ್ವರಿತಂ ೭೮ 
ತ್ವರಿತಃ ೮೪೦ 
ತ್ವಷ್ಟ: ೧೧೪೪ 
ತ್ವಷ್ಟಾ ೧೦೦೬ , ೧೨೩೬ 
ಕ್ವಿಟ್ ೧೨೭ ೧೪೨೬ 
ಕ್ವಿಷಾಂಪತಿಃ ೧೨೧ 
ತೃರು: ೮೫೬ 


ದಂಶ: ೫೫೨ 
ದಂಶನಂ ೮೩೦ 
ದಂಶಿತ: ೮೩೨ 
ದಂಶೀ ೫೫೩ 
ದಂಷ್ಟ್ರೀ ೫೨೭ 
ದಕ್ಷ : ೧೦೧೬ 
ದಕ್ಷಿಣ: ೧೦೫೪ 


೩೭೪ 


ಅಮರಕೋಶಃ 


ದಕ್ಷಿಣಂ ( ದಕ್ಷಿಣಾಯನಂ) ೧೪೧, 
( ದಕ್ಷಿಣತಃ) ೧೪೮೨ 
ದಕ್ಷಿಣಾ ೯೦ , ೧೪೮೨ 
( ದಕ್ಷಿಣಾತ್ ) ೧೪೮೨ 
ದಕ್ಷಿಣಸ್ಟ : ೮೨೬ 
ದಕ್ಷಿಣಾಗ್ನಿ : ೭೨೭ 
( ದಕ್ಷಿಣಾಹಿ) ೧೪೮೨ 
ದಕ್ಷಿಣಾರ್ಹ: ೧೦೫೧ 
( ದಕ್ಷಿಣೇನ) ೧೪೮೨ 
ದಕ್ಷಿಣೇಯಃ ೧೦೫೧ 
ದಕ್ಷಿಣೇರ್ಮಾ ೧೦೨೧ 
ದಕ್ಷಿಣ್ಯ : ೧೦೫೧ 
ದಗ್ಗ : ೧೧೪೪ 
ದಗ್ಗಿಕಾ ೯೩೫ 
ದಂಡ: ೧೨೪, ೭೮೭ , ೮೪೫ , ೧೨೪೩ 
ದಂಡಧರ : ೬೯ 
ದಂಡನೀತಿ: ೧೮೪ 
ದಂಡವಿಷ್ಕಂಭ: ೯೬೧ 
ದಂಡಾಹತಂ ೯೩೯ 
ದದ್ರುಘ್ರ : ೫೦೨ 
ದಧಿ : ೩೭೬ 
ದಧಿಫಲ: ೩೭೬ 
ದನುಜ: ೧೨ 
ದಂತಧಾವನ: ೪೦೪ 
ದಂತಭಾಗ: ೮೦೬ 
ದಂತಶಠಃ ೩೭೬ , ೩೭೯ 
ದಂತಶಠಾ ೪೯೫ 
ದಂತಃ ೬೬೦ 
ದಂತಾವಲ: ೮೦೦ 
ದಂತಿಕಾ ೪೯೯ 
ದಂತಿ ೮೦೦ 
ದಂದಶಕಃ ೨೫೪ 
ದಭ್ರ೦ ೧೧೦೭ 
ದಮ : ೭೮೭ , ೧೧೬೧ 


ದಮಥಃ ೧೧೬೧ 
ದಮಿತ: ೧೧೪೩ 
ದಮುನಾ: ೬೫ 
ದಂಪತೀ ೬೦೭ 
ದಂಭ: ೨೩೮ 
ದಂಭೋಲಿ: ೫೬ 
ದಮ್ಮ : ೯೪೮ 
ದಯಾ ೨೨೬ 
ದಯಾಲು: ೧೦೬೦ 
ದಯಿತಂ ೧೦೯೯ 
ದರಃ ೨೨೯ , ೧೩೮೫ . . 
ದರತ್ ೧೪೯೦ 
ದರಿದ್ರ : ೧೦೯೪ 
ದರೀ ೩೫೩ 
ದರ್ದುರ: ೨೮೬ 
ದದ್ರ್ರುಣ: ೬೨೮ 
ದರ್ಪಕಃ ೨೬ 
ದರ್ಪಣ: ೭೦೯ 
ದರ್ಭ: ೫೨೧ . 
ದರ್ವಿ ೯೨೦ 
ದರ್ವಿಕರ: ೨೫೪ 
ದರ್ಶ : ೧೩೬, ೭೫೬ 
ದರ್ಶಕ ೭೭೨ 
ದರ್ಶನಂ ೧೧೮೯ 
ದಲಂ ೩೬೯ 
ದವ: ೬೮, ೧೪೦೭ 
ದವಿಷ್ಟ೦ ೧೧೧೪ 
ದವೀಯಃ ೧೧೧೪ 
ದಶನವಾಸಃ ೬೫೯ 
ದಶನ: ೬೬೦ 
ದಶಬಲ: ೧೪ 
ದಶಮೀ ೬೧೨ 
ದಶಮೀಸ್ಟ: ೧೨೮೯ 
ದಶರೂಪಭ್ರತ್ ೨೩ 


ಶಬ್ದಾನುಕ್ರಮಣಿಕೆ 


೩೭೫ 


ದಶಾ ೬೮೩ , ೧೪೧೭ 
ದಸ್ಯು : ೭೭೭ , ೧೦೨೨ 
ದಸೈ ೬೦ 
ದಹನಃ ೬೫ 
ದಾಕ್ಷಾಯಣಿ ೪೪, ೧೧೨ 
ದಾಕ್ಷಾಯ್ಯ : ೫೪೭ 
ದಾಡಿಮಃ ೪೧೯ 
ದಾಡಿಮಪುಷ್ಪಕಃ ೪೦೪ 
ದಾಂಡಪಾತಾ ೧೪೮೭ 
ದಾತಂ ೧೧ರ್೪ 
ದಾತ್ತೂಹ: ೫೪೬ 
ದಾತ್ರಂ ೮೯೯ 
ದಾನಂ ೭೩೭ , ೭೮೬ , ೮೦೩ 
ದಾನವಃ ೧೨ 
ದಾನವಾರಿ: ೯ 
ದಾನಪೌಂಡ: ೧೦೫೧ 
ದಾಂತಃ ೭೫೧ , ೧೧೪೩ 
ದಾಂತಿಃ ೧೧೬೧ 
ದಾಪಿತಃ ೧೦೮೫ 
( ದಾಂಭಿಕಃ) ೧೨೧೭ 
ದಾಮ ೯೬೦ 
ದಾಮನೀ ೯೬೦ 
ದಾಮೋದರಃ ೧೯ 
ದಾಯಾದಃ ೧೨೯೦ 
ದಾರದಃ ೨೫೭ 
ದಾರಾ: ೫೭೫ 
ದಾರಿತ: ೧೧೪೬ 
ದಾರು ೩೬೮, ೪೦೮ 
ದಾರುಣಂ ೨೨೮ 
ದಾರುಹರಿದ್ರಾ ೪೫೭ 
ದಾರುಹಸ್ತಕಃ ೯೨೦ 
ದಾರಾಫಾಟಃ ೪೫೭ 
ದಾರ್ವಿಕಾ ೪೭೪ 
ದಾರ್ವಿ ೪೫೭ 


ದಾವಃ ೬೮, ೧೪೦೭ 
ದಾವಿಕ: ೨೯೯ 
ದಾಶ : ೨೭೭ 
ದಾಶಪುರಂ ೪೮೬ 
ದಾಶಾರ್ಹ: ೨೩ 
ದಾಸಃ ೧೦೧೪ 
ದಾಸೀ ೪೨೯ 
ದಾಸೀನಭಂ ೧೫೧೦ 
ದಾಸೇಯಃ ೧೦೧೪ 
ದಾಸೇರ: ೧೦೧೪ 
ದಿಕ್ ೮೯ 
ದಿಗಂಬರಃ ೧೦೮೪ 
ದಿಗ್ಟ೦ ೧೧೩೫ 
ದಿಗ್ಗ : ೮೫೪ 
ದಿತಂ ೧೧೪೯ 
ದಿತಿಸುತಃ ೧೨ 
ದಿಧಿಷುಃ ೫೯೨ 
ದಿಧಿಷಃ ೫೯೨ 
ದಿನಂ ೧೩೦ 
ದಿನಮಣಿಃ ೧೨೩ 
ದಿವ್ ( ) ೬ , ೮೭ 
ದಿವಸ: ೧೩೦ 
ದಿವಸ್ಪತಿ: ೫೦ 
ದಿವಾ ೧೪೬೩ 
ದಿವಾಕರಃ ೧೧೯ 
ದಿವಾಕೀರ್ತಿ: ೧೦೦೭ , ೧೦೧೭ 
ದಿವಿಷದಃ ೮ 
ದಿವೌಕಸಃ ೭ 
ದಿವೊಪಪಾದುಕಃ ೧೦೯೬ 
ದಿಶ್ಯಂ ೯೦ . 
ದಿಷ್ಟಂ ೧೫೭ , ೧೨೩೬ 
ದಿಷ್ಟಾಂತ: ೮೮೨ 
ದಿರ್ಷ್ಟಾ ೧೪೬೭ 
ದೀಕ್ಷಿತಃ ೭೧೬ 


00 


೩೭೬ 


ಅಮರಕೋಶ: 


ದೀದಿವಿ: ೯೩೪. 
ದೀಧಿತಿ: ೧೨೬ 
ದೀನಃ ೧೦೯೪ 
ದೀಪ ೭೦೭ 
ದೀಪಕ: ೧೨೧೨ 
ದೀಪ್ತಿ ; ೧೨೭ 
ದೀಪ್ಯ : ೪೬೬ 
ದೀರ್ಘ೦ ೧೧೧೪ 
ದೀರ್ಘಕೋಶಿಕಾ ೨೮೭ 
ದೀರ್ಘದರ್ಶಿ ೭೧೫ 
ದೀರ್ಘದೇಹೀ ೫೩೭ 
ದೀರ್ಘಪೃಷ್ಟಃ ೨೫೪ 
ದೀರ್ಘವೃಂತ: ೪೧೨ 
ದೀರ್ಘಸೂತ್ರ: ೧೦೬೨ 
ದೀರ್ಘಕಾ ೨೯೦. 
ದುಃಖಂ ೨೬೧ 
ದುಃಸ್ಪರ್ಶ: ೪೬೬ 
ದುಃಸ್ಪರ್ಶಾ ೪ರ್೪ 
ದುಕೂಲಂ ೬೮೨ 
ದುಗ್ಗ೧ ೯೩೭ 
ದುಗ್ಗಿ ಕಾ ೪೫೫ 
ದುಂದುಭಿಃ ೨೧೪ , ೧೩೩೭ 
ದುರಧ್ವ : ೩೨೪ 
ದುರಾಲಭಾ ೪೪೭ 
ದುರಿತಂ ೧೫೩ 
ದುರೋದರಂ ೧೨೭೨ 
ದುರೋದರಃ ೧೩೭೨ 
ದುರ್ಗ೦ ೭೮೪ 
ದುರ್ಗತಃ ೧೦೯೪ 
ದುರ್ಗತಿ: ೨೫೮ - 
ದುಗಂರ್ಧ ೧೭೩ 
ದುರ್ಗಸಂಚರಃ ೧೧೮೩ 
ದುರ್ಗಾ ೪೪ 
ದುರ್ಜನಃ ೧೦೯೨ 


ದುರ್ದಿನಂ ೧೦೧. 
ದುರ್ದುಮ : ೫೦೩ 
ದುರ್ನಾಮಕಂ ೬೨೩ 
ದುರ್ನಾಮಾ ೨೮೭ 
ದುರ್ಬಲ: ೬೧೩ 
ದುರ್ಮನಾ: ೧೦೫೩ 
ದುರ್ಮುಖ: ೧೦೮೨ 
ದುರ್ವಣ್ರ೦ ೯೮೩ 
ದುರ್ವಿಧ: ೧೦೯೪ 
ದುರ್ಷ್ಕತ ೭೭೭ 
ದುಲಿ: ( ಹುಲಿ ) ೨೮೬ 
ದುಶ್ಯವನಃ ೫೨ 
ದುಷ್ಕತಂ ೧೫೩ 
ದುಷ್ಟು ೧೪೭೬ 
ದುಷ್ಪತ್ರ: ೪೮೩ 
ದುಷ್ಟ್ರಧರ್ಷಿಣೀ ೪೬೯ 
ದುಃಷಮಂ ೧೪೭೨ 
ದುಂತಾ ೫೯೭ 
ದೂತ: ೭೮೩ 
ದೂತೀ ೫೮೬ 
ದೂನಃ ೧೧೪೮ 
ದೂರಂ ೧೧೧೪ 
ದೂರದರ್ಶಿ ೭೧೫ 
ದೂರ್ವಾ ೫೧೩ 
ದೂಷಿಕಾ ೬೩೬ 
ದೂಷ್ಯಂ ೬೮೯ 
ದೂಷ್ಮಾ ೮೦೮ 
ದೃಕ್ ೬೬೨, ೧೪೧೮ 
ದೃಢಂ ೮೧, ೧೧೨೧. 
ದೃಢಃ ೧೨೪೬ 
ದೃಢಸಂಧಿ: ೧೧೨೧ 
ದೃತಿ: ೧೫೦೦ 
ದೃಬ್ಬಂ ೧೧೩೧ 
ದೃಷತ್ ೩೫೧ 


೩೭೭ 


ದೃಷ್ಟಂ ೭೯೬ 
ದೃಷ್ಟರಜಾಃ ೫೭೭ 
ದೃಷ್ಟಾಂತ: ೧೨೬೪ 
ದೃಷ್ಟಿ : ೬೬೨, ೧೨೪೦ 
ದೇವ: ೭ , ೨೨೧ 
ದೇವಕೀನಂದನಃ ೨೧. 
ದೇವಕುಸುಮಂ ೬೯೪ 
ದೇವಖಾತಕಂ ೨೮೯ 
ದೇವಚ್ಛಂದಃ ೬೭೪ . 
ದೇವಜಗ್ಗಕಂ ೫೨೧ 
ದೇವತಾ: ೯ 
ದೇವತಾಲ: ೪೨೪ 
ದೇವದತ್ತ : ೭೬ 
ದೇವದಾರು ೪೦೯ 
ದೇವವ್ರಜ್ ೧೦೭೯ 
ದೇವನಂ ೧೩೧೯ 
ದೇವನ : ೧೦೪೨ 
ದೇವಭೂಯಂ ೭೬೧ 
ದೇವಮಾತೃಕಃ ೩೨೦ 
ದೇವರ: ೬೦೧ 
ದೇವಲ: ೧೦೦೮ 
ದೇವವಲ್ಲಭಃ ೩೮೦ 
ದೇವಸಭಾ ೫೭ 
ದೇವಾ ೬೦೧ 
ದೇವಾಜೀವಃ ೧೦೦೮ 
ದೇವೀ ೪೩೮, ೪೮೮ 
ದೇಶ: ೩೧೬ 
ದೇಶರೂಪಂ ೭೯೦ 
ದೇಹ: ೬೪೦ 
ದೇಹಲೀ ೩೪೦ 
ದೈತ್ಯ : ೧೨ 
ದೈತ್ಯಗುರುಃ ೧೧೫ 


ಶಬ್ದಾನುಕ್ರಮಣಿಕೆ 

ದೈತ್ಯಾರಿ: ೧೯ 
ದೃರ್ಘ ೦ ೬೮೩ 
ದೈವಂ ೧೫೭, ೭೫೯ 
ದೈವಜ್ಞ ೭೮೦ 
ದೈವಜ್ಞಾ ೫೮೯ 
ದೈವತಂ ೯ . 
ದೈವತಃ ೧೫೦ 
ದೊ ೬೪೯ 
ದೋಲಾ ೪೫೦ , ೮೧೯ . 
ದೋಷಜ್ಞ: ೭೧೩ 
ದೋಷ ೧೪೬೩ 
ದೋಷೋಕದೃಕ್ ೧೦೯೨ 
ದೋಹದಂ ೨೩೫ 
ದೋಹದವತೀ ೫೯೦ 
ದೌತ್ಯಂ ೭೮೩ 
ದ್ಯು : ೮೮ 
ದ್ಯುತಿ: ೧೦೮, ೧೨೭ 
ದ್ಯುಮಣಿ: ೧೨೧ 
ದ್ಯುಮ್ಮಂ೯೭೭ 
ದ್ವತಃ ೧೦೪೨ 
ದೂತಕಾರಕಃ ೧೦೪೧ 
ದ್ಯೋತಕೃತ್ ೧೦೪೧ 
ದ್ರೋ ( ²) ೬ , ೮೭ 
ದ್ಯೋತಃ೧೨೭ 
ದೈ : ( ದ್ರೋ , ದಿವ್ ) ೬ , ೮೭ 
ದ್ರಪ್ಪಂ ೯೩೭ 
ದ್ರವ: ೨೪೦ , ೮೭೭ 
ದ್ರವಂತೀ ೪೪೨ 
ದ್ರವಿಣಂ ೮೬೮, ೯೭೭ , ೧೨೫೪ 
ದ್ರವ್ಯಂ ೯೭೬ , ೧೩೫೫ 
ದ್ರಾಕ್ ೧೪೫೯ 
ದ್ರಾಕ್ಷಾ ೪೬೨ 
ದ್ರಾಫಿಷ್ಟ೦ ೧೧೫೮ 
ದ್ರಾವಿಡಕಃ ೪೯೦ 


ದೈತ್ಯಾ ೪೭೮ 


೩೭೮ 


ಅಮರಕೋಶಃ 


ದ್ರು : ೩೬೦ 
ದ್ರುಹಿಣಃ ೧೭ 
ದ್ರುಕಿಲಿಮಂ ೪೦೮ 
ದ್ರುಘಣ: ೮೫೭ 
ದ್ರುಣೀ ೧೪೯೦ 
ದ್ರುತಂ ೭೮, ೧೪೫೯ 
ದ್ರುತ: ೧೧೩೫, ೧೧೪೫ 
ದ್ರುಮಃ ೩೬೦ 
ದ್ರುಮಾಮಯ: ೬೯೪ 
ದ್ರುಮೋತ್ಪಲ: ೪೧೫ 
ದ್ರುವಯಂ ೯೭೧ . 
ದ್ರುಹಿಣಃ ೧೭ 
ದ್ರೋಣ: ೫೩೯ , ೯೭೫ , ೧೨೫೦ 
ದೊಣಕಾಕಃ ೫೪೬ 
ದೊಣಕೀರಾಃ೯೫೮ 
ದ್ರೋಣದುಗ್ಗಾ ೯೫೮ 
ದೊಣೀ ೨೭೩ , ೪೫೦ 
ದೊಹಚಿಂತನಂ ೧೬೪ 
ದೈಣಿಕಂ ೮೯೬ 
ದ್ವಂದ್ವ೦ ೫೬೪ 
(ದ್ವಾಯತಿಗಃ) ೭೫೨ 
ದ್ವಾ : ೩೪೩ 
ದ್ವಾದಶಾಂಗುಲ : ೬೫೩ 
ದ್ವಾದಶಾತ್ಮಾ ೧೧೯ 
ದ್ವಾಪರಃ ೧೬೪, ೧೩೬೩ 
ದ್ವಾರಂ ೩೪೩ 
ದ್ವಾರಪಾಲ: ೭೭೨ 
ದ್ವಾಸ್ಥ: ೭೭೨ 
ದ್ವಾಸ್ಥಿತಃ ೭೭೨ 
ದ್ವಿಗುಣಾಕೃತಂ ೮೯೫ 
ದ್ವಿಜಃ ೫೫೮, ೧೨೩೧ 
ದ್ವಿಜರಾಜ: ೧೦೪ 
ದ್ವಿಜಾ ೪೭೫ 
ದ್ವಿಜಾತಿ: ೭೧೨ 


ದ್ವಿಜಿಹ್ಯ : ೧೩೩೫ 
ದ್ವಿಟ್ ೭೭೭ 
ದ್ವಿತೀಯಾ ೫೭೪ 
ದ್ವಿತೀಯಾಕೃತಂ ೮೯೫ 
ದ್ವಿಪಃ ೮೦೦ 
ದ್ವಿಪಾದ್ಯ : ೭೯೩ 
ದ್ವಿರದ: ೮೦೦ 
ದ್ವಿರಸನ: ೨೫೫ 
ದ್ವಿರೇಫ: ೫೫೫ 
ದ್ವಿವರ್ಷಾ ೯೫೪ 
ದ್ವಿಸೀತ್ಯಂ ೮೯೫ 
ದ್ವಿಷನ್ ೭೭೭ 
ದ್ವಿಹಲ್ಯಂ ೮೯೫ 
ದ್ವಿಹಾಯನೀ ೯೫೪ 
ದ್ವೀಪ: ೨೭೦ 
ದ್ವೀಪವತೀ ೨೯೨ 
ದ್ವೀಪೀ ೫೨೬ 
ದ್ವೇಷಣ: ೭೭೭ 
ದ್ವೇಷ್ಯ: ೧೦೯೦ 
ದೈಧಂ ೭೮೫ 
ದೈಪ: ೮೨೦ 
ದೈಮಾತುರ: ೪೫ 
ದೃಷ್ಟಂ೯೮೪ 


ಧಟಃ ೧೪೯೯ 
ಧನ್ನೂರ: ೪೩೨ 
ಧನಂ ೯೭೬ 
ಧನಂಜಯ : ೬೨, ೭೬ , ೭೭ 
ಧನದ: ೮೨ 
ಧನಹರೀ ೪೮೩ 
ಧನಾಧಿಪಃ ೮೨ 
ಧನಿಷ್ಟಾ ೧೧೩ 
ಧನೀ ೧೦೫೬ 


ಶಬ್ದಾನುಕ್ರಮಣಿಕೆ 


೩೭೯ 


ಧನು: ೮೪೯ 
ಧನುರ್ಧರ: ೮೩೫ 
ಧನುಷ್ಪಟ: ೩೯೦ 
ಧನುಷ್ಮಾನ್ ೮೩೫ 
ಧನ್ಯ : ೧೦೪೮ 
ಧನ್ಯ ೮೪೯ 
ಧನ್ವಯಾಸ: ೪೪೬ 
ಧನ್ಯಾ ೩೧೩ 
ಧ ೮೩೫ 
ಧಮನಃ ೫೧೭ 
ಧಮನಿ: ೬೩೪ 
ಧಮನೀ ೪೮೫ 
ಧಮ್ಮಿಲ್ಲ: ೬೬೬ 
ಧರ : ೩೪೮ 
ಧರಣೀ ೩೧೦ 
ಧರಾ ೩೧೦ 
ಧರಿತ್ರೀ ೩೧೦ 
ಧರ್ಮ೦ ೧೫೩ 
ಧರ್ಮ : ೧೮೧ , ೧೩೪೦ 
ಧರ್ಮಚಿಂತಾ ೨೩೬ 
ಧರ್ಮದ್ವಜೀ ೭೬೩ 
ಧರ್ಮಪತ್ತನಂ ೯೨೨ 
ಧರ್ಮರಾಜಃ ೧೨, ೬೮, ೧೨೩೨ 
ಧರ್ಮಸಂಹಿತಾ ೧೮೬ 
ಧರ್ಷಣೀ ೫೭೯ 
ಧವಃ ೬೦೪, ೧೪೦೭ 
ಧವಲ : ೧೭೪ 
ಧವಲಾ ೯೫೪ 
ಧವಿತ್ರಂ ೭೩೨ 
ಧಾತಕೀ ೪೭೯ , 
ಧಾತುಃ ೩೫೫, ೧೨೬೭ 
ಧಾತುಪುಷ್ಟಿಕಾ ೪೭೯ 
ಧಾತಾ ೧೭ , ೧೨೬೫ 
ಧಾತ್ರೀ ೧೩೭೭ 


ಧಾನಾ೯೩೩ 
ಧಾನುಷ್ಯ : ೮೩೫ 
ಧಾನ್ಯಂ ೯೦೭ 
ಧಾನ್ಮಾಕಂ ೯೨೪ 
ಧಾನ್ಯಾಮಂ ೯೨೫ 
ಧಾಮ ೧೨೬ , ೧೩೨೫ 
ಧಾಮನಿಧಿ: ೧೨೩ 
ಧಾಮಾರ್ಗವಃ ೪೪೩ , ೪೭೨ 
ಧಾಯ್ತಾ ೭೩೦ 
ಧಾರಣಾ ೭೯೨ 
ಧಾರಾ ೮೧೫ | 
ಧಾರಾಧರ : ೯೬ 
ಧಾರಾಸಂಪಾತ: ೧೦೧ 
ಧಾರ್ತರಾಷ್ಟ : ೫೫೦ 
ಧಾವನೀ ೪೪೮ 
ಧಿಕ್ ೧೪೪೧. 
ಧಿಕ್ಕತಃ ೧೦೮೫, ೧೧೩೯ 
ಧಿಷಣ: ೧೧೪ 
ಧಿಷಣಾ ೧೬೧ 
ಧಿಷ್ಟ ೩೩೨, ೧೩೫೬ 
ಧೀಃ ೧೬೧ 
ಧೀಂದ್ರಿಯಂ ೧೬೯ 
ಧೀಮತೀ ೫೮೧ 
ಧೀಮಾನ್ ೭೧೪ 
ಧೀರಂ ೬೯೩ 
ಧೀರಃ ೭೧೪ 
ಧೀವರ: ೨೭೭ 
ಧೀಶಕ್ತಿ : ೧೧೮೩ 
ಧೀಸಚಿವಃ ೭೭೧ 
ಧುತಃ ೧೧೩೨ 
ಧುನೀ ೨೯೨ 
ಧುರಂಧರ: ೯೫೧ 
ಧುರೀಣ ೯೫೧ 
ಧುರ್ಯ: ೯೫೧ 


೩೮೦ 


ಅಮರಕೋಶಃ 


ಧ್ಯಾ೦ಕ್ಷ : ೫೪೫ , ೧೪೨೦ 
ಧ್ವಾನಃ ೨೦೨ . 
ಧ್ವಾಂತಂ ೨೪೯ 


ದೂ : ೮೨೨ 
ಧೂತಂ ೧೧೫೨ 
ಧೂಪಾಯಿತಃ ೧೧೪೮ 
ಧೂಪಿತಃ ೧೧೪೮ 
ಧೂಮಕೇತುಃ ೧೨೫೯ 
ಧೂಮಯೋನಿಃ೯೭ 
ಧೂಮಲ: ೧೭೭ 
ಧೂಮ್ಯಾ ೧೨೦೦ 
ಧೂಮ್ಯಾಟಃ ೫೪೧ 
ಧೂಮ್ರ : ೧೭೭ 
ಧೂರ್ಜಟಿ: ೩೭ 
ಧೂರ್ತ : ೪೩೨ , ೧೦೪೧, ೧೦೯೩ 
* ಧೂರ್ವಹ: ೯೫೧ 
ಧೂಲಿ: ೮೬೫ 
ಧೂಸರ: ೧೭೪ 
ಧೃತಿ: ೧೨೭೬ 
ದೃಷ್ಟ: ೧೦೭೧ 
ಧೃಷ್ಣಕ್ ೧೦೭೧ 
ಧೇನು: ೯೫೭ 
ಧೇನುಕಾ ೮೦೩ , ೧೨೧೫ 
ಧೇನುಷ್ಕಾ ೯೫೮ 
ಧೈನುಕಂ ೯೪೬ 
ದೈವತಃ ೨೦೬ , ೨೦೯ 
ಧೋರಣಂ ೮೨೪ 
ಧೋರಿತಕಂ ೮೧೫ 
ಭೌರೇಯಃ೯೫೧ 
ಧ್ಯಾಮಂ ೫೨೧ 
ಧ್ರುವಃ ೧೧೦, ೩೬೩ , ೧೧೧೮, ೧೪೧೨ 
ಧ್ರುವಾ ೪೭೦ , ೭೩೩ 
ಧ್ವಜ: ೧೦೭, ೮೬೬ 
ಧ್ವಜಿನೀ ೮೪೪ 
ಧ್ವನಿ: ೨೦೨ 
ಧ್ವನಿತಂ ೧೧೪೦ 
ಧ್ವಸ್ತ೦ ೧೧೪೯ 


ನ ೧೪೬೯ 
ನಕುಲೇಷ್ಮಾ ೪೭೦ 
ನಂ ೧೪೬೩ 
ನಕ್ಕಕಃ ೬೮೪ 
ನಕ್ತಮೂಲ: ೪೦೨ 
ನಕ್ರ : ೨೮೩ 
ನಕ್ಷತ್ರ೦ ೧೧೧ 
ನಕ್ಷತ್ರಮಾಲಾ ೬೭೫ 
ನಕ್ಷತೇಶ: ೧೦೪ 
ನಖಂ ೪೮೫ 
ನಖಃ ೬೫೨ 
ನಖರ: ೬೫೨ 
ನಗಃ ೧೨೨೦ 
ನಗರೀ ೩೨೭ 
ನಗೌಕಾಃ ೫೫೯ 
ನಗ್ನ : ೧೦೮೪ 
ನಗ್ನಹೂ : ೧೦೩೯ 
ನಗ್ನಿಕಾ ೫೭೭, ೫೮೬ 
ನಟ: ೪೧೧ , ೧೦೧೦ 
ನಟನಂ ೨೧೮ | 
ನಟೀ ೪೮೪ 
ನಡ: ೫೧೭ 
ನಾ ೫೨೩ 
ನಲ ೩೧೭ 
ನಾನ್ ೩೧೭ 
ನತಂ ೧೧೧೬ 
ನತನಾಸಿಕ : ೬೧೪ 
ನದೀ ೨೯೧ 
ನದೀಮಾತೃಕಃ ೩೨೦ 


ನದೀಸರ್ಜ: ೪೦೦ 
ನಧೀ ೧೯೨೮ 
ನನಾಂದ ೫೯೮ 
ನನು ೧೪೪೯ , ೧೪೭೧ 
ನಂದಕಃ ೩೨ 
ನಂದನಂ ೫೪ 
ನಂದಿಕೇಶ್ವರ: ೪೮ 
ನಂದಿವೃಕ್ಷ : ೪೮೩ 
ನಂದೀ ೪೮ | 
ನಂದ್ಯಾವರ್ತ ೩೩೭ 
ನಪುಂಸಕಂ ೬೦೮ 
ನ ೫೬೮ 
ನಭಃ ೮೭, ೧೪೩೩ 
ನಭಸಂಗಮ : ೫೬೦ 
ನಭಸ್ಯ : ೧೪೬ 
ನಭಸ್ವಾನ್ ೭೩ 
ನಭಾಃ ೧೪೫, ೧೪೩೩ 
ನಮಃ ೧೪೭೬ 
ನಮಸಿತಂ ೧೧೪೭ 
ನಮಸ್ಕಾರೀ ೪೯೬ 
ನಮಸ್ಕಾ ೭೪೩ 
ನಮಸ್ಕಿತಂ ೧೧೪೭ 
ನಮುಚಿಸೂದನ: ೫೧ 
ನಯಃ ೧೧೬೭ 
ನಯನಂ ೬೬೨ 
ನರ: ೫೭೦ 
ನರಕಃ ೨೫೮ . 
ನರವಾಹನ: ೮೩ 
ನರ್ತಕಿ ೨೧೬ 
ನರ್ತನಂ ೨೧೮ 
ನರ್ಮದಾ ೨೯೫ 
ನರ್ಮ ೨೪೦ 
ನಲಕೂಬರ: ೮೪ 
ನಲದಂ ೫೧೯ 


ಶಬ್ದಾನುಕ್ರಮಣಿಕೆ 

೩೮೧ 
ನಲಮೀನ: ೨೮೦ 
ನಲಿನಂ ೩೦೨ 
ನಲಿನೀ ೩೦೨. 
ನಲೀ ೪೮೪ 
ನಲ್ವ : ೩೨೬ 
ನಮಃ ೧೧೨೩ 
ನವದಲಂ ೩೦೬ 
ನವನೀತಂ ೯೩೮ 
ನವಮಲ್ಲಿಕಾ ೨೮ 
ನವಮಾಲಿಕಾ ೪೨೭ 
ನವಸೂತಿಕಾ ೯೫೭ 
ನವೀನಃ ೧೧೨೩ 
ನವ್ಯ : ೧೧೨೩ 
ನಷ್ಟ : ೮೭೮ 
ನಷ್ಟಚೇಷ್ಟತಾ ೨೪೧ 
ನಷ್ಟಾಗ್ನಿ: ೨೬೨ 
ನಸ್ತಿತ: ೯೫೦ 
ನಸೋತ: ೯೫೦ 
ನಹಿ ೧೪೬೯ 
ನಾ ೫೭೦ 
ನಾಕ: ೬ , ೮೮, ೧೨೦೨ 
ನಾಕು; ೩೨೨ 
ನಾಕುಲೀ ೪೬೯ 
ನಾಗಂ ೯೯೨ 
ನಾಗ: ೭೬ , ೨೫೦ , ೮೦೧, ೧೧೦೫ , ೧೨೨೩ 
ನಾಗಕೇಸರಃ ೪೨೦ 
ನಾಗಜಿಸ್ಟಿಕಾ ೯೯೪ 
ನಾಗಬಲಾ ೪೭೨ 
ನಾಗರಂ ೯೨೪, ೧೩೮೯ 
ನಾಗರಂಗಃ ೩೯೩ 
ನಾಗಲೋಕ: ೨೪೭ 
ನಾಗವಲ್ಲೀ ೪೭೫ 
ನಾಗಸಂಭವಂ ೯೯೧ 
ನಾಗಾಂತಕಃ ೩೩ 


೩೮೨ 

ಅಮರಕೋಶಃ 
ನಾಟ್ಯಂ ೨೧೮ 

ನಾಸಾ ೩೪೦ , ೬೫೮ . 
ನಾಡಿಂಧಮಃ ೧೦೦೫ 

ನಾಸಿಕಾ ೬೫೮ 
ನಾಡಿಕಾ ೯೨೦ 

ನಾಸ್ತಿಕತಾ ೧೬೪ 
ನಾಡೀ ೬೩೪, ೧೨೪೪ 

ನಿಕಟಂ ೧೧೧೨ 
ನಾಡೀವ್ರಣಃ ೬೨೩ 

ನಿಕರಃ ೫೬೫ 
ನಾಥವಾನ್ ೧೦೬೧ . 

ನಿಕರ್ಷಣಂ ೩೪೬ 
ನಾದಃ ೨೦೩ 

ನಿಕಷಃ ೧೦೨೯ 
ನಾದೇಯಿ ೩೮೫ , ೫೯೩ , ೪೨೦, ೪೭೩ ನಿಕಷಾ ೧೪೬೪ , ೧೪೭೮ 
ನಾನಾ ೧೪೬೦ 

ನಿಖಷಾತ್ಮಜಃ ೭೦ . 
ನಾನಾರೂಪಃ ೧೧೩೯ 

ನಿಕಾಮಂ ೯೪೩ 
ನಾಂದೀಕರಃ ೧೦೮೩ 

ನಿಕಾಯ : ೫೬೮ 
ನಾಂದೀವಾದಿ ೧೦೮೩ 

ನಿಕಾಯ್ಯ : ೩೩೧ 
ನಾಪಿತಃ ೧೦೦೭ 

ನಿಕಾರಃ ೧೧೭೩ , ೧೧೯೪ 
ನಾಭಿಃ ೮೨೩ , ೧೩೩೮ 

ನಿಕಾರಣಂ ೮೭೯ 
ನಾಮ ೧೮೮, ೧೪೫೨ ? 

ನಿಕುಂಚಕಃ ೯೭೫ 
ನಾಮಧೇಯಂ ೧೮೮ 

ನಿಕುಂಜಃ ೩೫೫ 
ನಾಯಃ ೧೧೬೭ 

ನಿಕುಂಭ: ೪೯೯ 
ನಾಯಕಃ ೧೦೫೬ 

ನಿಕುರಂಬಂ ( ನಿಕುರುಂಬ೦) ೫೬೬ 
ನಾರಕಃ ೨೫೮ , ೨೫೯ 

ನಿಕೃತಃ ೧೦೮೬ , ೧೦೯೨ 
ನಾರದಃ ೫೬ 

ನಿಕೃತಿ: ೨೩೮ 
ನಾರಾಚಃ ೮೫೪ 

ನಿಕೃಷ್ಟ : ೧೦೯೯ 
ನಾರಾಚೀ ೧೦೨೯ 

ನಿಕೇತನಂ ೩೩೦. 
ನಾರಾಯಣಃ ೧೮ 

ನಿಕೋಚಕಃ ೩೮೪ 
ನಾರಾಯಣೀ ೪೫೬ 

ನಿಕ್ಟಣ: ೨೦೪ 
( ನಾರೀಕೇಲ:) ೫೨೩ 

ನಿಕ್ಕಾಣ: ೨೦೪ 
ನಾರೀ ೫೭೧ 

ನಿಖಿಲಂ ೧೧೧೦ 
ನಾಲಂ ೩೦೫, ೯೦೮ 

ನಿಗಡ: ೮೦೮ | 
ನಾಲ : ೩೦೫ 

ನಿಗದಃ ೧೧೭೦ 
ನಾಲೀಕೇರ: ೫೨೩ 

ನಿಗಮಃ ೩೨೭, ೧೩೪೧. 
ನಾಲೀ ೯೦೮ 

ನಿಗಾದಃ ೧೧೭೦ 
ನಾವಿಕ: ೨೭೩ 

ನಿಗಾರಃ ೧೧೯೫ 
ನಾವ್ಯಂ ೨೭೨ 

ನಿಗಾಲ: ೮೧೪ 
ನಾಶ: ೮೮೩ 

ನಿಗ್ರಹ: ೧೧೭೧ 
ನಾಸಾ ೬೦ 

ನಿಘ : ೧೧೯೪ 


ಶಬ್ದಾನುಕ್ರಮಣಿಕೆ 


೩೮೩ 


ನಿಫಸ: ೯೪೨ 
ನಿಮ್ಮ : ೧೦೬೨ 
ನಿಚುಲ: ೪೧೬ 
ನಿಚೋಲ: ೬೮೫ 
ನಿಜ೦ ೧೨೩೪ 
ನಿತಂಬ ೩೫೨ , ೬೪೩ 
ನಿತಂಬಿನೀ ೫೭೨ 
ನಿತಾಂತಂ ೮೧ 
ನಿತ್ಯಂ ೮೦ | 
ನಿತ್ಯ : ೧೧೧೮ 
ನಿದಾಘ: ೧೪೮, ೨೪೧ 
ನಿದಾನಂ ೧೫೮ 
ನಿದಿಗ್ಗ : ೧೧೩೪ 
ನಿದಿಗ್ಲಿಕಾ ೪೪೮ 
ನಿದೇಶ: ೭೯೨ 
ನಿದ್ರಾ ೨೪೪ 
ನಿದ್ರಾಣಃ ೧೦೭೮ 
ನಿದ್ರಾಲು: ೧೦೭೮ 
ನಿಧನಂ ೧೩೨೪ 
ನಿಧನ: ೮೮೩ 
ನಿಧಿ: ೮೫ 
ನಿಧುವನಂ ೭೬೬ 
ನಿಧ್ಯಾನಂ ೧೧೯೯. 
ನಿನದ: ೨೦೨ 
ನಿನಾದ: ೨೦೨ 
ನಿಂದಾ ೧೯೩ 
ನಿಪಃ ೯೧೮ 
ನಿಪಠ: ೧೧೮೭ 
ನಿಪಾಠ: ೧೧೭೫ 
ನಿಪಾತನಂ ೧೧೮೭ 
ನಿಪಾನಂ ೨೮೮ 
ನಿಪುಣ : ೧೦೪೯ 
ನಿಬಂಧಃ ೬೨೪ 
ನಿಬಂಧನಂ ೨೧೫ 


ನಿಬರ್ಹಣಂ ೮೭೯ 
ನಿಭಃ ೧೦೩೫ 
ನಿಭ್ರತಃ ೧೦೭೦ 
ನಿಮಯ: ೯೬೭ 
ನಿಮಿತ್ತಂ ೧೦೭, ೧೨೭೮ 
ನಿಮ್ಮಂ ೨೭೭ 
ನಿಮ್ಮಗಾ ೨೯೩ 
ನಿಂಬಃ ೪೧೭ 
ನಿಬಂತರುಃ ೩೮೧ 
ನಿಯತಿ: ೧೫೭ 
ನಿಯಂತಾ ೮೨೬ 
ನಿಯಮ: ೧೬೬ , ೭೪೬ , ೭೫೭ : 
ನಿಯಾಮಕಃ ೨೭೪ 
ನಿಯುತಂ ೧೫೦೬ 
ನಿಯುದ್ದಂ ೮೭೩ 
ನಿಯೋಜ್ಯ: ೧೦೧೫ 
ನಿರ್ ೧೪೫೪ 
ನಿರಂತರಂ ೧೧೧೧ 
ನಿರಯಃ ೨೫೮ 
ನಿರರ್ಗಲಂ ೧೧೨೯ 
ನಿರರ್ಥಕಂ ೧೧೨೭ 
ನಿರವಗ್ರಹ: ೧೦೬೧ 
ನಿರಸನಂ ೧೧೮೯ 
ನಿರಸ್ತಂ ೨೦೦ 
ನಿರಸ್ತ : ೮೫೪, ೧೦೮೬ 
ನಿರಾಕರಿಷ್ಟು : ೧೦೭೫ 
ನಿರಾಕೃತಃ ೧೦೮೬ 
ನಿರಾಕೃತಿ: ೭೬೨, ೧೧೮೯ 
ನಿರಾಮಯ : ೬೨೬ 
ನಿರೀಷಂ ೮೯೯ 
ನಿರುಕ್ತಂ ೧೮೨ 
ನಿಗೃತಿ: ೨೬೦ 
ನಿರೋಧಃ೧೧೭೧ 
ನಿರ್ಗುಂಡೀ ೪೨೩ , ೪೨೫ 


೩೮೪ . 


ಅಮರಕೋಶಃ 


ನಿಗ್ರ್ರಂಥನಂ ೮೮೦ 
ನಿರ್ಘೋಷಃ ೨೦೨ 
ನಿರ್ಜರ: ೭ 
ನಿರ್ಝರಃ ೩೫೨ 
ನಿರ್ಝರಿಣೀ ೨೯೨ 
ನಿರ್ಣಯ : ೧೬೪ 
ನಿರ್ಣಿಕ್ರಂ ೧೧೦೧ 
ನಿರ್ಣೆಜಕಃ ೧೦೦೮ 
ನಿರ್ದೆಶಃ ೭೯೨ 
ನಿರ್ಭರಂ ೮೦ 
ನಿರ್ಮದ: ೮೦೨ 
ನಿರ್ಮುಕ್ತ : ೨೫೨ 
ನಿರ್ಮೊಕಃ ೨೫೬ 
ನಿರ್ಯಾಣಂ ೮೦೫ 
ನಿರ್ಯಾತನಂ ೧೩೨೧ 
ನಿರ್ಯೂಹ: ೧೪೩೭ 
ನಿರ್ವಪಣಂ ೭೩೮ 
ನಿರ್ವಣ್ರನಂ ೧೧೮೯ 
ನಿರ್ವಹಣಂ ೨೨೩ 
ನಿರ್ವಾಣಂ ೧೬೭ 
ನಿರ್ವಾಣಃ ೧೧೪೧ 
ನಿರ್ವಾತಃ ೧೧೪೧ 
ನಿರ್ವಾದ: ೧೯೩ , ೧೩೯೧ 
ನಿರ್ವಾಪಣಂ ೮೮೧ 
ನಿರ್ವಾರ್ಯ: ೧೦೫೮ 
ನಿರ್ವಾಸನಂ ೮೮೦ 
ನಿರ್ವೃತ್ಯ : ೧೧೪೬ 
ನಿರ್ವಶಃ ೧೦೩೬, ೧೧೭೮ , ೧೪೧೬ 
ನಿರ್ವಥನಂ ೨೪೮ 
ನಿರ್ಹಾರ ೧೧೭೫ 
ನಿರ್ಹಾರೀ ೧೭೨ 
ನಿರ್ಹಾದ: ೨೦೩ 
ನಿಲಯಃ ೩೩೧ 
ನಿವಸನಂ ೩೩೨ 


ನಿವಹ: ೫೬೪ 
ನಿವಾತ: ೧೨೮೬ 
ನಿವಾಪ: ೭೩೯ 
ನಿವೀತಂ ೬೮೨, ೭೫೯ 
ನಿವೃತಂ ೧೧೩೩ 
ನಿವೇಶಃ ೩೩೨, ೭೯೯ 
ನಿಶಾ ೧೩೨ 
ನಿಶಾಖ್ಯಾ ೯೨೭ 
ನಿಶಾಂತಂ ೩೩೧ 
ನಿಶಾಪತಿ: ೧೦೩ 
ನಿಶಾರಣಂ ೮೭೯ 
ನಿಶಿತಂ ೧೧೩೬ 
ನಿಶೀಥಃ ೧೩೪ 
ನಿಶೀಥಿನೀ ೧೩೨ 
ನಿಶ್ಚಯಃ ೧೬೪ 
ನಿಶ್ರೇಣಿ: ೩೪೫ 
ನಿಶ್ರೇಯಸಂ ೧೬೭ 
ನಿಶ್ಚಲಾಕ: ೭೮೯ 
ನಿಶ್ಮೀಷಂ ೧೧೧೦ 
ನಿಶೋಧ್ಯಂ ೧೧೦೧ 
ನಿಷಂಗ: ೮೫೫ 
ನಿಷಂಗೀ ೮೩೫ 
ನಿಷದ್ಯಾ ೩೨೮. 
ನಿಷದ್ವರಃ ೨೭೧ 
ನಿಷಧಃ ೩೫೦ 
ನಿಷಾದ: ೨೦೬, ೨೦೯ , ೧೦೧೭ 
ನಿಷಾದೀ ೮೨೫ 
ನಿಷದನಂ ೮೭೯ 
ನಿಷ್ಯ : ೧೨೧೪ 
ನಿಷ್ಕಲಾ ೫೯೦ 
ನಿಷ್ಕಾಸಿತ: ೧೦೮೫ 
ನಿಷ್ಟುಟ: ೩೫೬ 
ನಿಷ್ಟುಟಿ: ೪೮೦ 
ನಿಷ್ಟುಹ: ೩೬೮ 


ಶಬ್ದಾನುಕ್ರಮಣಿಕೆ 


೩೮೫ 


ನಿಷ್ಕಮಃ ೧೧೮೩ 
ನಿಷಾ ೨೨೩ , ೧೨೪೨ 
ನಿಷಾನಂ ೯೩೦ 
ನಿಷೀವನಂ ೧೧೯೬ 
ನಿಷೀನನಂ ೧೧೬೬ 
ನಿಷ್ಟುರಂ ೧೯೯, ೧೧೨೧ 
ನಿಷೇವ: ೧೧೯೫ 
ನಿಷೇವಸಂ ೧೧೯೬ 
ನಿಷತ: ೧೧೩೩ 
ನಿಷ್ಮತಿ: ೧೧೯೬ 
ನಿಷ್ಣಾತ: ೧೦೪೯ 
ನಿಷ್ಪಂ ೧೧೪೧. 
ನಿಷ್ಪನ್ನ : ೧೧೪೬ 
ನಿಷ್ಪಾವಃ ೧೧೮೨ 
ನಿಷ್ಪಭಃ ೧೧೪೫ 
ನಿಷ್ಪವಾಣಿ ೬೮೧ 
ನಿಷಮಂ ೧೪೭೨ 
ನಿಸರ್ಗ : ೨೪೬ . 
ನಿಸೃಷ್ಟಂ ೧೧೩೪ 
ನಿಷ್ಕಲಂ ೧೧೧೫ 
ನಿಸ್ಸರ್ಹಣಂ ೮೮೦ 
ನಿಂಶ: ೮೫೫ 
ನಿಸ್ರಾವ: ೯೩೫ 
ನಿಸ್ವ : ೧೦೯೪ 
ನಿನಃ ೨೦೩ 
ನಿಸ್ವಾನ: ೨೦೩ 
ನಿಸ್ಸರಣಂ ೩೪೬ 
ನಿಹನನಂ ೮೮೦ 
ನಿಹಾಕಾ ೨೮೪ 
ನಿಹಿಂಸನಂ ೮೨೯ 
ನಿಹೀನಃ ೧೦೧೪ 
ನಿವಃ೧೯೭, ೧೪೦೯ 
ನೀಕಾಶಃ ೧೦೩೫ 
ನೀಚ: ೧೦೧೩ , ೧೧೧೬ 


ನೀಚೈ: ೧೪೭೪ 
ನೀಡಂ ೫೬೩ 
ನೀಡೋದ್ಭವ: ೫೬೦ 
ನೀಧ್ರಂ ೩೪೧ 
ನೀಪಃ ೩೯೭ 
ನೀರಂ ೨೬೫. 
ನೀಲ: ೮೬ , ೧೭೫ 
ನೀಲಕಂಠಃ ೫೫೬ , ೧೨೪೧ 
ನೀಲಂಗು : ೫೩೮ 
ನೀಲಲೋಹಿತ: ೩೭ 
ನೀಲಾ ೫೫೨ 
ನೀಲಾಂಬರ: ೨೫ 
ನೀಲಾಂಬುಜನ್ಮ ೩೦೦ 
ನೀಲಿಕಾ ೪೨೫ . 
ನೀಲಿನೀ ೪೫೦ 
ನೀಲೀ ೪೨೯ , ೪೪೯ 
ನೀಲೋತ್ಪಲಂ ೨೯ 
ನೀವಾಕ: ೧೧೮೧ 
ನೀವಾರ: ೯೧೧ 
ನೀವೀ ೯೬೬ , ೧೪೧೩ 
ನೀವೃತ್ ೩೧೬ 
ನೀಶಾರ: ೬೮೭ 
ನೀಹಾರ : ೧೦೮ 
ನು ೧೪೪೯ 
ನುತಿಃ ೧೯೧ 
ನುತ್ತ ; ೧೧೩೩ 
ನುನ್ನ : ೧೧೩೩ 
ನೂತನ: ೧೧೨೩ 
ನೂತ್ನ: ೧೧೨೩ 
ನೂನಂ ೧೪೫೧, ೧೪೭೩ 
ನೂಪುರ: ೬೭೮ 
ನೃ ( ನಾ ) ೫೭೦ 
ನೃತ್ಯಂ ೨೧೮ 
ನೃಪಃ ೭೬೮ 


೩೮೬ 


ಅಮರಕೋಶಃ 


ನ್ಯುಬ್ಬ : ೬೩೦ 
ನ್ಯೂಂಖ: ೧೪೯೯ 
ನ್ಯೂನಃ೧೩೨೯ 


ನೃಪಲಕ್ಷ್ಯ ೭೯೮ 
ನೃಪಸಭಂ ೧೫೧೦ 
ನೃಪಾಸನಂ ೭೯೮ 
ನೃಶಂಸಃ ೧೦೯೩ 
ನೃಸೇನಂ ೧೫೨೩ 
ನೇತಾ ೧೦೫೬ 
ನೇತ್ರಂ ೬೬೨ , ೧೩೮೧ 
ನೇತ್ರಾಂಬು ೬೬೩ 
ನೇದಿಷ್ಟ೦ ೧೧೧೪ 
ನೇಪಥ್ಯಂ ೬೬೮ 
ನೇಮಿ: ೨೮೯ , ೮೨೨ 
ನೇಮೀ ೩೮೧ 
ನೈಕಭೇದಂ ೧೧೨೮ 
ನೈಗಮ : ೯೬೪, ೧೩೪೨ 
ನೈಚಿಕೀ ೯೫೩ 
ನೈಪಾಲೀ ೯೯೫. 
ನೈಮೇಯ: ೯೬೭ 
ನೈಯಗೊಧಂ೩೭೩ 
ನೈಋತ: ೭೧, ೯೨ 
ನೈಷ್ಠಿಕ: ೭೭೪ 
ನೈಂಶಿಕಃ ೮೩೭ 
ನೋ ೧೪೬೯ 
ನೌ ; ೨೭೨ 
ನೌಕಾದಂಡ: ೨೭೪ 
ನ್ಯಕ್ಷಂ ೧೪೨೬ 
ನ್ಯಗೋಧ: ೩೮೭, ೧೨೯೭ 
ನ್ಯಗೋಧೀ ೪೪೨ 
ನೈಟ್ ೧೧೧೬ 
ನ್ಯಂಕು : ೫೩೪ 
ನ್ಯಸ್ತಂ ೧೧೩೪ 
ನ್ಯಾದ: ೯೪೨ 
ನ್ಯಾಯಃ ೭೯೦ 
ನ್ಯಾಯ್ಯಂ ೭೯೧ 
ನ್ಯಾಸ: ೯೬೭ 


ಪಕ್ಕಣ: ೩೪೭ 
ಪಕ್ವ೦ ೧೧೩೭, ೧೧೪೨ 
ಪಕ್ಷ : ೧೪೦, ೫೬೨, ೬೬೨, ೮೫೪, ೧೪೨೧ 
ಪಕ್ಷಕಃ ೩೪೧ . 
ಪಕ್ಷತಿ: ೧೨೯ , ೫೬೨, ೧೨೭೪ 
ಪಕ್ಷದ್ವಾರಂ ೩೪೧ 
ಪಕ್ಷಭಾಗ: ೮೦೬ 
ಪಕ್ಷಮೂಲಂ೫೬೨ 
ಪಕ್ಷಾಂತ: ೧೩೫ 
ಪಕ್ಷಿಣೀ ೧೩೩ 
ಪಕ್ಷಿ ೫೫೮ | 
ಪಕ್ಷ ೧೩೨೨ 
ಪಂಕಂ ೧೫೨ 
ಪಂಕ: ೨೭೧ 
ಪಂಕಿಲಃ ೩೧೮ 
ಪಂಕೇರುಹಂ ೩೦೩ 
ಪಂಕ್ತಿ : ೩೫೮, ೯೭೧, ೧೨೭೩ 
ಪಂಗುಃ ೧೧೭, ೬೧೭ 
ಪಚಂಪಚಾ ೪೫೭ 
ಪಚಾ ೧೧೬೬ 
ಪಂಚಜನಃ ೫೭೦ 
ಪಂಚತಾ ೮೮೨ 
ಪಂಚದಶೀ ೧೩೫ 
( ಪಂಚನಖ:) ೫೨೬ 
ಪಂಚಮ : ೨೦೭, ೨೦೮ 
( ಪಂಚಲಕ್ಷಣಂ) ೧೮೪ 
ಪಂಚಶರ : ೨೬ 
ಪಂಚಶಾಖಃ ೬೫೦ 
ಪಂಚಾಂಗುಲ ೪೦೬ 


ಶಬ್ದಾನುಕ್ರಮಣಿಕೆ 


೩೮೭ 


ಪಂಚಾಸ್ಯ : ೫೨೫ 
ಪಂಜರಂ ೧೫೧೪ 
ಪಂಜಿಕಾ ೧೪೮೯ 
ಪಟಃ ೬೮೫ 
( ಪಟಕುಟೀ ) ೯೮೯ 
ಪಟಚರಂ ೬೮೩ 
ಪಟಲಂ ೩೪೧, ೧೪೦೨ 
( ಪಟವಾಸಃ) ೬೮೯ 
ಪಟವಾಸಕ: ೭೦೮ 
ಪಟಹ: ೨೧೪, ೮೭೪ 
ಪಟು: ೫೧೦ , ೧೦೧೬ , ೧೨೪೧ 
ಪಟುಪರ್ಣಿ ೪೯೩ 
ಪಟೂಲ: ೫೧೦ 
ಪಟೋಲಿಕಾ ೪೭೩ 
ಪಟ್ಟ : ೧೪೯೯ 
( ಪಟ್ಟ :) ೯೧೧ . 
ಪಟ್ಟಿಕಾ ೧೯೬ 
ಪಟ್ಟಿತ: ೧೫೦೨ 
ಪಟ್ಟಿ ೩೯೬ 
ಪಣ: ೧೦೩೬ , ೧೦೪೨ , ೧೨೪೮ 
ಪಣವ: ೨೧೬ 
ಪಣಾಯಿತಂ ೧೧೫೫ . 
ಪಣಿತಂ ೧೧೫೫ 
ಪಣಿತವ್ಯಂ ೯೬೮ 
ಪಂಡ: ೬೦೮ 
ಪಂಡಿತ: ೭೧೪ 
ಪಣ್ಯಂ ೯೬೮ 
ಪಣ್ಯವೀಥಿಕಾ ೩೨೮ 
ಪಣಾ ೫೦೫ 
ಪಣಾಜೀವ: ೯೬೫ 
ಪತ್ ೬೪೦ 
ಪತಗಃ ೫೫೯ 
ಪತಂಗಃ ೫೫೪, ೧೨೨೧ 
ಪತಂಗಿಕಾ ೫೫೨ 


ಪತತ್ರಂ ೫೬೨ 
ಪತಿ : ೫೫೯ 
ಪತಿ ೫೫೯ 
ಪತಹಃ೭೦೮ 
ಪತನ್ ೫೫೯ 
ಪತಯಾಲು: ೧೦೭೩ 
ಪತಾಕಾ ೮೬೬ 
ಪತಾಕೀ ೮೩೭ 
ಪತಿಂವರಾ ೫೭೬ 
ಪತಿ: ೬೦೪, ೧೦೫೬ 
ಪತಿವ ೫೮೧ 
ಪತಿವ್ರತಾ ೫೭೫ 
ಪತ್ತನಂ ೩೨೭ 
ಪತ್ತಿ : ೮೩೩ , ೮೪೬ , ೧೨೭೪ 
ಪತ್ನಿ ೫೭೪ 
ಪತ್ರಂ ೩೬೯ , ೫೬೨, ೮೨೪ , ೧೩೮೦ 
ಪತ್ರಪರಶುಃ ೧೦೩೦ 
ಪತ್ರಪಾಶ್ಯಾ ೬೭೨ 
ಪತ್ರರಥಃ ೫೫೯ 
ಪತ್ರಲೇಖಾ ೬೯೧ 
ಪತ್ರಾಂಗಂ ೭೦೧, ೯೯೭ 
ಪತ್ರಾಂಗುಲಿ: ೬೯೧ 
ಪತ್ರೀ ೫೪೦ , ೫೫೯ , ೮೫೩ , ೧೩೦೭ 
ಪರ್ಣ೦ ೬೮೨ 
ಪರ್ಣ ; ೪೧೧ 
ಪಥಿಕಃ ೭೮೩ 
ಪಥ್ಯಾ ೪೧೪ 
ಪದಂ ೧೦೭, ೧೨೯೫ 
ಪದಗ: ೮೩೩ 
ಪದವೀ ೩೨೩ 
ಪದಾಜಿ: ೮೩೩ 
ಪದಾತಿ: ೮೩೩ 
ಪದಿಕ: ೮೩೩ 
ಪದ್ಧ : ೮೩೩ 


೩೮೮ 


ಅಮರಕೋಶಃ 


ಪದ್ದತಿ: ೩೨೩ 
ಪದ್ಮಂ ೩೦೨ 
ಪದ್ಮ : ೮೬ 
ಪದ್ಮಕಂ ೮೦೬ 
ಪದ್ಮಚಾರಿಣೀ ೫೦೧ 
ಪದ್ಮನಾಭಃ ೨೧ 
ಪದ್ಮಪತ್ರಂ ೫೦೦ 
ಪದ್ಮರಾಗಃ ೯೭೯ 
ಪದ್ಮಾ ೩೦, ೪೪೪ , ೫೦೧, 
ಪದ್ಮಾಕರ: ೨೯೦ 
ಪದ್ಮಾಟ: ೫೦೨ 
ಪದ್ಮಾಲಯಾ ೩೦: 
ಪದ್ಮನೀ ೩೦೨ 
ಪದ್ಮನೀವಲ್ಲಭಃ ೧೨೩ 
ಪದ್ಮ ೮೦೧ 
ಪದ್ಯಂ ೧೫೧೩ 
ಪದ್ಮಾ ೩೨೩ - 
ಪನಸ: ೪೧೬ 
ಪಂಥಾ: ೩೨೩ 
ಪನಾಯಿತಂ ೧೧೫೫ 
ಪವಿತಂ ೧೧೫೫ 
ಪನ್ನಂ ೧೧೪೯ 
ಪನ್ನಗಃ ೨೫೪ 
ಪನ್ನಗಾಶನ: ೩೩ 
ಪಯಃ ೨೬೪ , ೯೩೭ , ೧೪೩೪ . 
ಪಯಸ್ಯಂ ೯೩೭ 
ಪಯೋಧರ : ೧೩೬೪ 
ಪಯೋಟ್ಗ ೫೫೧ 
ಪರ : ೭೭೮, ೧೩೯೨ 
ಪರಜಾತಃ ೧೦೧೫ 
ಪರತಂತ್ರ : ೧೦೬೧ 
ಪರಪಿಂಡಾದ: ೧೦೬೬ 
ಪರವೃತ್ ೫೪೫ 
ಪರಭತಃ ೫೪೪ 


ಪರಮಂ ೧೪೭೦ 
ಪರಮಾನ್ನಂ ೭೩೨ 
ಪರಮೇಷ್ಠಿ ೧೬ 
ಪರಂಪರಾಕಂ ೭೩೪ 
ಪರವಾನ್ ೧೦೬೧ 
ಪರಶುಃ ೮೫೮ 
ಪರಶ್ವ : ೧೪೮೦ 
ಪರಶ್ವಧ: ೮೫೮ 
ಫರಶ್ಯತಾ ೧೧೦೯ 
ಪರಾಕ್ರಮ : ೮೬೯ , ೧೩೪೦ 
ಪರಾಗ: ೩೭೨ , ೧೨೨೨ 
ಪರಾಣ್ಮುಖ: ೧೦೭೯ 
ಪರಾಜಿತಃ ೧೦೧೫ 
ಪರಾಚೀನಃ ೧೦೭೯ 
ಪರಾಜಯ: ೮೭೮ 
ಪರಾಜಿತ: ೮೭೮ 
ಪರಾಧೀನಃ ೧೦೬೧ 
ಪರಾನ್ನ : ೧೦೬೬ 
ಪರಭೂತ: ೮೭೮ 
ಪರಾರಿ ೧೪೭೮. 
ಪರಾರ್ಥ೦ ೧೧೦೩ 
ಪರಾವೃತ್ತ : ೮೧೭ 
ಪರಾಸನಂ ೮೭೯ 
ಪರಾಸು: ೮೮೩ 
ಪರಾಸ್ಕಂದೀ ೧೦೨೨ 
ಪರಿಕರಃ ೧೩೬೬ 
ಪರಿಕರ್ಮ ೮೯೦ 
ಪರಿಕ್ರಮಃ ೧೧೭೪ 
ಪರಿಕ್ರಿಯಾ ೧೧೭೮ 
ಪರಿಕ್ಷಿಪ್ತಂ ೧೧೩೩ 
ಪರಿಖಾ ೨೯೧ 
ಪರಿಗ್ರಹ: ೧೪೩೮ 
ಪರಿಘ : ೮೫೮, ೧೨೨೮ 
ಪರಿಘಾತನ: ೮೫೮ 


ಶಬ್ದಾನುಕ್ರಮಣಿಕೆ 


೩೮೯ 


ಪರಿಚಯ : ೧೧೮೧ 
ಪರಿಚರ : ೮೨೯ 
ಪರಿಚರ್ಯಾ ೭೪೩ 
ಪರಿಚಾಯ್ಯ : ೭೨೯ 
ಪರಿಚಾರಕ : ೧೦೧೫ 
ಪರಿಣತ೦ ೧೧೪೨ 
ಪರಿಣಯ : ೭೬೫ 
ಪರಿಣಾಮಃ ೧೧೭೩ 
ಪರಿಣಾಯಃ ೧೦೪೩ 
ಪರಿಣಾಹ: ೬೮೩ 
ಪರಿತ: ೧೪೭೦ 
ಪರಿತ್ರಾಣಂ ೧೧೬೩ 
ಪರಿದಾನಂ ೯೬೭ 
ಪರಿದೇವನಂ ೧೯೬ 
ಪರಿಧಾನಂ ೬೮೬ 
ಪರಿಧಿ: ೧೨೫ , ೧೨೯೮ 
ಪರಿಧಿಸ್ಟ : ೮೨೯ 
ಪರಿಪಣ: ೯೬೬ 
ಪರಿಪಂಥೀ ೭೭೮ 
ಪರಿಪಾಟಿ: ೭೪೫ 
ಪರಿಪೂರ್ಣತಾ ೭೦೬ 
ಪರಿಪೇಲವಂ ೪೮೬ 
ಪರಿಪ್ಲವಂ ೧೧೨೦ 
ಪರಿಬರ್ಹ: ೧೪೪೦ 
ಪರಿಭವ: ೨೩೦ 
ಪರಿಭಾಷಣಂ ೧೯೪ 
ಪರಿಭೂತಂ ೧೧೫೨ 
ಪರಿಮಲ: ೧೭೧ , ೧೧೭೧ 
ಪರಿರಂಭ: ೧೧೮೮ 
ಪರಿವರ್ಜನಂ ೮೮೦ 
ಪರಿವಾದ: ೧೯೩ 
ಪರಿವಾದಿನೀ ೨೧೧ 
ಪರಿವಾಪಿತಂ ೧೧೩೧ 
ಪರಿವಿತ್ತಿ : ೭೬೫ 


ಪರಿವೃಢ: ೧೦೫೬ 
ಪರಿವೇತ್ತಾ ೭೬೪ 
ಪರಿವೇಷ: ೧೨೫ 
ಪರಿವ್ಯಾಧ: ೩೮೫, ೪೧೫ 
ಪರಿವ್ರಾಟ್ ೭೫೦ 
ಪರಿಷತ್ ೭೨೩ 
ಪರಿಷ್ಕಾರ: ೬೭೦ 
ಪರಿಷ್ಕೃತ: ೬೬೯ 
ಪರಿಷ್ಟಂಗ: ೧೧೮೮ 
ಪರಿಸರಃ ೩೨೨ 
ಪರಿಸರ್ಪ ೧೧೭೮ 
ಪರಿಸರ್ಯಾ ೧೧೭೯ 
ಪರಿಸ್ಕಂದಃ ೧೦೧೫ 
ಪರಿಸೊಮ : ೮೦೯ 
ಪರಿಸ್ಪಂದ: ೭೧೬ 
ಪರಿಸ್ತುತ್ ೧೦೩೬ 
ಪರಿಸ್ತುತಾ ೧೦೩೭ 
ಪರೀಕ್ಷಕಃ ೧೦೫೨ 
ಪರೀಭಾವ : ೨೩೧ 
ಪರೀವರ್ತ : ೯೬೭ 
ಪರೀವಾಪಃ ೧೩೩೧ 
ಪರೀವಾರ: ೧೩೭೦ 
ಪರೀವಾಹ: ೨೭೧ 
ಪರೀಷ್ಟಿ : ೭೪೦ 
ಪರೀಸಾರಃ ೧೧೭೯ 
ಪರೀಹಾಸಃ ೨೪೦ 
ಪರು : ೫೧೭ 
ಪರುತ್ ೧೪೭೮ 
ಪರುಷಂ ೧೯೯ 
ಪರೇತಃ ೮೮೩ 
ಪರೇತರಾಟ್ ೬೮ 
ಪರೇದ್ಯವಿ ೧೪೮೦ 
ಪರೇಷ್ಟುಕಾ ೯೫೭ 
ಪರೆಧಿತ: ೧೦೧೫ 


೩೯೦ 


ಅಮರಕೋಶಃ 


I 


ತ 


ತ 


ತ 


ತ 


ತ 


ಪರೋಷ್ಠಿ ೫೫೧ 
ಪರ್ಕಟೀ ೩೮೭ 
ಪರ್ಜನೀ ೪೫೭ . 
ಪರ್ಜನ್ಯ : ೧೩೪೭ 
ಪರ್ಣ೦ ೩೬೯ 
ಪರ್ಣ: ೩೮೪ 
ಪರ್ಣಶಾಲಾ ೩೩೩ 
ಪರ್ಣಾಸ: ೪೩೪ 
ಪರ್ಯಂಕ: ೭೦೭ 
ಪರ್ಯಟನಂ ೭೪೪ 
ಪರ್ಯಂತಭೂ : ೩೨೨ 
ಪರ್ಯಯ : ೭೪೫ , ೧೧೯೧ 
ಪರ್ಯವಸ್ಥಾ ೧೧೭೯ 
ಪರ್ಯಾಪ್ತಂ ೯೪೩ 
ಪರ್ಯಾಪ್ತಿ : ೧೧೬೩ 
ಪರ್ಯಾಯ : ೭೪೫, ೧೩೪೮ 
ಪರ್ಯುದಂಚನಂ ೮೮೯ 
ಪರ್ಯೆಷಣಾ ೭೪೦ 
ಪರ್ವ ೧೩೫, ೫೧೭ , ೧೩೨೩ 
ಪರ್ವತ: ೩೪೮ 
ಪರ್ವಸಂಧಿ: ೧೩೫ 
ಪರ್ಶುಕಾ ೬೩೮ 
ಪಲಂ ೯೭೨, ೧೪೦೩ 
ಪಲಗಂಡ: ೧೦೦೩ 
ಪಲಂಕಷಾ ೪೫೩ 
ಪಲಲಂ ೬೩೨ 
ಪಲಾಂಡು: ೫೦೨ 
ಪಲಾಲ: ೯೦೮ 
ಪಲಾಶಂ ೩೬೯ 
ಪಲಾಶ : ೩೮೪, ೫೦೯ 
ಪಲಾಶೀ ೩೬೦ 
ಪಲಿ ೫೮೧ 
ಪಲಿತಂ ೬೧೦ 
ಪಲ್ಯಂಕಃ ೭೦೭ 


ಪಲ್ಲವ: ೩೬೯ 
ಪಲ್ವಲಂ ೨೯೦ 
ಪವ: ೧೧೮೨ 
ಪವನಂ ೧೧೮೨ 
ಪವನ: ೭೩ , ೧೧೮೨ 
ಪವನಾಶನಃ ೨೫೪ 
ಪವಮಾನ: ೭೩ 
ಪವಿ: ೫೫ 
ಪವಿತ್ರಂ ೫೨೧, ೧೧೦೧ 
ಪವಿತ್ರ : ೭೫೩ 
ಪವಿತ್ರಕಂ ೨೭೮ 
ಪಶುಃ ೫೩೬ 
ಪಶುಪತಿ: ೩೪ 
ಪಶ್ಚಾತ್ ೧೪೪೪ 
ಪಶ್ಚಾತ್ತಾಪಃ ೨೩೩ 
ಪಶ್ಚಿಮಂ ೧೧೨೬ 
ಪಾಕಲಂ ೪೮೧ 
ಪಾಕಶಾಸನ: ೪೯ 
ಪಾಕಶಾಸನಿಃ ೫೪ 
ಪಾಕಸ್ಥಾನಂ ೯೧೩ 
ಪಾಕ್ಯಂ ೯೨೮ 
ಪಾಕ್ಯ : ೯೯೫ - 
( ಪಾಖಂಡ:) ೭೫೩ 
ಪಾಂಚಜನ್ಯ : ೩೧ 
ಪಾಂಚಾಲಿಕಾ ೧೦೨೬ 
ಪಾಟ್ ೧೪೬೪ 
ಪಾಟಚ್ಚರ: ೧೦೨೨ 
ಪಾಟಲ: ೧೭೬ 
ಪಾಟಲಾ ೩೭೫, ೪೦೯ 
ಪಾಟಲಿ: ೩೯೪, ೪೦೯ 
ಪಾಠ : ೭೨೨ 
ಪಾಠಾ ೪೩೯ 
ಪಾಠಿ ೪೩೫ 
ಪಾಠಿನಃ ೨೮೦ 


ಶಬ್ದಾನುಕ್ರಮಣಿಕೆ 


೩೯೧ 


ಪಾಣಿ: ೬೫೦ 
ಪಾಣಿಗೃಹೀತೀ ೫೭೪ 
ಪಾಣಿಘ : ೧೦೧೦ 
ಪಾಣಿಪೀಡನಂ ೭೬೫ 
ಪಾಣಿವಾದ: ೧೦೧೦ 
ಪಾಂಡರ : ೧೭೩ 
ಪಾಂಡು ೧೭೪ 
ಪಾಂಡುಕಂಬಲೀ ೮೨೦ 
ಪಾಂಡುರ: ೧೭೪ 
ಪಾತಕಂ ೧೫೧೬ 
ಪಾತಾಲಂ ೨೪೭, ೧೪೦೩ 
ಪಾತುಕ: ೧೦೭೩ 
ಪಾತ್ರಂ ೨೬೯ , ೭೩೩ , ೯೧೯ , ೧೩೮೦ 
ಪಾತ್ರೀ ೧೫೨೪ 
ಪಾತ್ರೀವಃ ೧೫೧೮ 
ಪಾಥಃ ೨೬. ೫ 
ಪಾದ : ೩೫೪ , ೬೪೦, ೯೭೬ , ೧೨೯೧ 
ಪಾದಕಟಕ: ೬೭೯ 
ಪಾದಗ್ರಹಣಂ ೭ರ್೪ 
ಪಾದಪಃ ೩೬೦ 
ಪಾದಬಂಧನಂ ೯೪೪ 
ಪಾದಸ್ಪೋಟ: ೬೨೧ 
ಪಾಧಾಗ್ರಂ ೬೪೦ 
ಪಾದಾಂಗದಂ ೬೭೮ 
ಪಾದಾತಂ ೮೩೩ 
ಪಾದಾತಿಕಃ ೮೩೩ 
ಪಾದುಕಾ ೧೦೨೭ 
ಪಾದೂ : ೧೦೨೮ 
ಪಾದೂಕೃತ್ ೧೦೦೫ 
ಪಾದ್ಯಂ ೭೪೧ 
ಪಾನಂ ೧೦೩೮ 
ಪಾನಗೋಷ್ಠಿಕಾ ೧೦೪೦ 
ಪಾನಪಾತ್ರ೦ ೧೦೪೦ 
ಪಾನಭಾಜನಂ ೯೧೮ 


ಪಾನೀಯಂ ೨೬೫ 
ಪಾನೀಯಶಾಲಿಕಾ ೩೩೪ 
ಪಾಂಥ: ೭೮೩ 
ಪಾಪಂ ೧೫೨, ೧೫೬ 
ಪಾಪಃ ೧೦೯೩ 
ಪಾಪಚೇಲೀ ೪೪೦ 
ಪಾಪ್ಪಾ ೧೫೨ 
ಪಾಮ ೬೨೨ 
ಪಾಮನಃ ೬೨೭ 
ಪಾಮರಃ ೧೦೧೩ 
ಪಾಮಾ ೬೨೨ . 
ಪಾಯಸಂ ೭೩೨ 
ಪಾಯಸ: ೬೯೭ 
ಪಾಯುಃ ೬೪೨ 
ಪಾಯ್ತುಂ ೯೭೧, 
ಪಾರಂ ೨೬೯ 
ಪಾರದಃ ೯೮೬ 
ಪಾರಶವಃ ೧೪೧೧ 
ಪಾರಶ್ಯಧಿಕ: ೮೩೬ 
ಪಾರಸೀಕಃ ೮೧೧ 
ಪಾರಣ್ಯಃ೫೯೩ 
ಪಾರಾಯಣಂ ೧೧೬೦ 
ಪಾರಾವತಃ ೫೩೯ , 
ಪಾರಾವತಾಂಘಿ ೫೦೫ 
ಪಾರಾವಾರಂ ೧೫೧೭ 
ಪಾರಾವಾರಃ ೨೬೨ 
ಪಾರಾಶರೀ ೭೫೦ 
ಪಾರಿಕಾಂ ೭೫೦ 
ಪಾರಿಜಾತಕಃ ೫೮, ೩೮೧ 
ಪಾರಿತಥ್ಯಾ ೬೭೨ . 
ಪಾರಿಪ್ಲವಂ ೧೧೨೦ 
ಪಾರಿಭದ್ರ : ೩೮೧ 
ಪಾರಿಭದ್ರಕಃ ೪೦೮ 
ಪಾರಿಭಾವ್ಯಂ ೪೮೧ 


೩೯೨ 


ಅಮರಕೋಶಃ 


ಪಾರಿಯಾತ್ರಕಃ ೩೫೦ 
ಪಾರಿಷದಃ ( ಪಾರ್ಷದ, ಪಾರ್ಷಲ್ಯ , 
ಪಾರಿಷದ್ಯ ) ೪೦ 
ಪಾರಿಹಾರ್ಯ: ೬೭೬ 
ಪಾರೀ ೧೪೯೧ 
ಪಾರುಷ್ಯಂ ೧೯೪ 
ಪಾರ್ಥಿವ: ೭೬೮ 
ಪಾರ್ವತೀ ೪೪ 
ಪಾರ್ವತೀನಂದನಃ ೪೬ 
ಪಾರ್ಶ್ವ೦ ೬೪೮, ೧೧೯೯ 
ಪಾರ್ಟ್ಲ: ೬೪೧. 
ಪಾರ್ಟ್ಗಗ್ರಾಹ: ೭೭೬ 
ಪಾಲಪ್ಪ : ೫೨೨ 
ಪಾಲಂಕೀ ೪೭೬ 
ಪಾಲಾಶ: ೧೭೫ | 
ಪಾಲಿ: ೧೦೭, ೮೬೦, ೧೩೯೮ 
ಪಾಲಿಂದೀ ೪೬೩ 
ಪಾವಾ ೧೪೮೭ 
ಪಾವಕಃ ೬೪ 
ಪಾಶಃ ೬೬೭ 
ಪಾಶಕ: ೧೦೪೨ 
ಪಾಶೀ ೭೧ 
ಪಾಶುಪತ: ೪೩೬ 
ಪಾಶುಪಾಲ್ಯಂ ೮೮೮ 
ಪಾಶ್ಚಾತ್ಯ೦ ೧೧೨೬ 
ಪಾಶ್ಯಾ , ೧೨೦೦ 
ಪಾಷಂಡ: ೭೫೩ 
ಪಾಷಾಣ: ೩೫೧ 
ಪಾಷಾಣದಾರಣ: ೧೦೩೧ 
ಪಾಂಸು: ೮೬೫ 
ಪಾಂಸುಲಾ ೫೮೦ 
ಪಿಕ : ೫೪೪ | 
ಪಿಕವರ್ಧನಃ ೫೪೬ 
ಪಿಂಗಃ ೧೭೭ 


ಪಿಂಗಲ : ೧೨೪, ೧೭೭ 
ಪಿಂಗಲಾ ೯೪ 
ಪಿಚಂಡ: ೬೪೬ 
ಪಿಚಂಡಿಲಃ ೬೧೩ 
ಪಿಚು: ೯೯೨ 
ಪಿಚುಮಂದ: ೪೧೭ 
ಪಿಚುಲ: ೩೯೫ 
ಪಿಚ್ಚಟಂ ೯೯೨ 
ಪಿಚ್ಚಂ ೫೫೭ 
ಪಿಚ್ಚಾ ೪೦೨, ೧ರ್೪೦ 
ಪಿಟ್ಸಲಂ ೯೩೨ 
ಪಿಟ್ಸಲಾ ೪೦೧, ೪೧೭ 
( ಪಿಂಛಂ) ೫೫೭ 
ಪಿಂಜ: ೮೮೨ 
ಪಿಂಜರಂ ೯೯೦ , ೧೫೧೪ 
ಪಿಂಜಲ: ೮೬೫ 
ಪಿಟಃ ೯೧೨ 
ಪಿಟಕ: ೬೨೨, ೧೦೨೭ 
ಪಿಠರಂ ೧೩೮೯ 
ಪಿಠರಃ ೯೧೭ 
ಪಿಂಡಂ ೯೮೪ 
ಪಿಂಡ: ೮೦೪ , ೯೯೧ 
ಪಿಂಡಕ: ೬೯೭ 
ಪಿಂಡಿಕಾ ೮೨೩ 
ಪಿಂಡೀತಕಃ ೪೦೭ 
ಪಿಣ್ಯಾಕಃ ೧೨೧೦ , ೧೫೧೫ 
ಪಿತರೆ ೬೦೬ 
ಪಿತಾ ೫೯೭ 
ಪಿತಾಮಹಃ ೧೬ , ೬೦೨ 
ಪಿತೃದಾನಂ ೭೩೯ 
ಪಿತೃಪತಿ ೬೮, ೯೨ 
ಪಿತೃಪ್ರಸೂ : ೧೩೧ 
ಪಿತೃವನಂ ೮೮೫ 
ಪಿತೃವ್ಯ : ೬೦೦ 


೩೯೩ 


ಶಬ್ದಾನುಕ್ರಮಣಿಕೆ 


ಪಿತ್ತಂ ೬೩೧ 
ಪಿತೃಲಂ ೯೮೩ 
ಪಿತ್ರಂ ೭೬೦ 
ಪಿತೃನ್ ೫೬೦ 
ಪಿಧಾನಂ ೧೦೨ 
ಪಿನದ್ದ : ೮೩೧ 
ಪಿನಾಕ: ೩೯ , ೧೨೧೫ 
ಪಿನಾಕೀ ೩೫ 
ಪಿಪಾಸಾ ೯೪೧ 
ಪಿಪಿಲಿಕಾ ೧೪೮೯ 
ಪಿಪ್ಪಲ: ೩೭೫ 
ಪಿಪ್ಪಲೀ ೪೫೨ 
ಪಿಪ್ಪು ೬೧೮ 
ಪಿಲ್ಲ : ೬೨೯ 
ಪಿಶಂಗಃ ೧೭೭ 
ಪಿಶಾಚಃ ೧೧ 
ಪಿಶಿತಂ ೬೩೨ 
ಪಿಶುನಂ ೬೯೩ 
ವಿಶುನಃ ೧೦೯೨, ೧೩೨೯ 
ಪಿಶುನಾ ೪೮೮ 
ಪಿಷ್ಟಿಕಃ ೯೩೪ 
ಪಿಷ್ಟಪಚನಂ ೯೧೮ 
ಪಿಷ್ಟಾತ: ೭೦೮ 
ಪೀಠಂ ೭೦೭ 
ಪೀಡನಂ ೮೭೬ 
ಪೀಡಾ ೨೬೧ 
ಪೀತ: ೧೭೫ 
(ಪೀತಕಃ) ೪೭೨ 
ಪೀತದಾರು ೪೦೮ 
ಪೀತದ್ರು : ೪೧೫ , ೪೫೬ 
ಪೀತನಂ ೬೯೩ , ೯೯೦ 
ಪೀತನಃ ೩೮೨ 
ಪೀತನಕಃ ೩೮೨ 
ಪೀತಸಾಲಕಃ ೩೯೮ 


ಪೀತಾ ೯೨೭ 
ಪೀತಾಂಬರ ೨೦ 
ಪೀನಂ ೧೧೦೬ 
ಪೀನಸ: ೬೨೦ 
ಪೀನಾಹ : ೨೮೯ 
ಪೀನೋಧೀ ೯೫೮ 
ಪೀಯೂಷಂ೫೭ 
ಪೀಯೂಷ: ೯೪೦ 
ಪೀಲು: ೩೮೩ , ೧೩೯೪ 
ಪೀಲುಪರ್ಣಿ ೪೩೯, ೪೯೪ 
ಪೀವ ೧೧೦೬ 
ಪೀವರಂ ೧೧೦೬ , ೧೧೫೭ 
ಪೀವರಸ್ತನೀ ೯೫೮ 
ಪುಂಶ್ಚಲೀ ೫೭೯ 
ಪುಂಖ : ೧೪೯೯ 
ಪುಂಗವಃ ೧೧೦೪ 
ಪುಚ್ಛ : ೮೧೬ 
ಪುಂಜಃ- ೫೬೮ 
ಪುಟಭೇದ: ೨೬೮ 
ಪುಟಛೇದನಂ ೩೨೭ 
ಪುಟೀ ೧೫೨೪ 
ಪುಂಡರೀಕಂ ೩೦೪ 
ಪುಂಡರೀಕಃ ೯೩ , ೫೨೬ 
ಪುಂಡರೀಕಾಕ್ಷ : ೧೯ , ೧೨೧೨ 
ಪುಂಡ್ರ : ೫೧೮ 
ಪುಂಡ್ರಕಃ ೪೨೭ 
ಪುಣ್ಯಂ ೧೫೩ , ೧೫೬, ೧೩೬೧ 
ಪುಣ್ಯಕಂ ೭೪೬ 
ಪುಣ್ಯಜನಃ ೭೧ 
ಪುಣ್ಯಜನೇಶ್ವರ: ೮೩ 
ಪುಣ್ಯಭೂಮಿಃ ೩೧೬ 
ಪುಣ್ಯವಾನ್ ೧೦೪೮ 
ಪುತ್ತಿಕಾ ೫೫೨ 
ಪುತ್ರ ೫೬೯ 


೩೯೪ 

ಅಮರಕೋಶಃ 
ಪತ್ರಿಕಾ ೧೦೨೬ 

ಪುರೋಗಾಮೀ ೮೩೯ 
ಪುತ್ರ ೬೦೬ 

ಪುರೋಡಾಶಃ ೧೫೦೨ 
ಪುದ್ದಲ: ೧೫೦೨ 

ಪುರೋಧಾಃ೭೭೧ 
ಪುನಃ ಪುನಃ ೧೪೫೯ 

ಪುರೋಭಾಗೀ ೧೦೯೨ 
ಪುನರ್ ೧೪೫೪, ೧೪೭೩ 

ಪುರೋಹಿತಃ ೭೭೧ 
ಪುನರ್ನವಾ ೫೦೪ 

ಪುಲಾಕಃ ೧೨೦೬ 
ಪುನರ್ಭವ: ೬೫೨ 

ಪುಲಿನಂ ೨೭೦ 
ಪುನರ್ಭೂ : ೫೯೨ 

ಪುಲಿಂದ ೧೦೧೮ 
ಪುನ್ನಾಗ: ೩೮೦ 

ಪುಲೋಮಜಾ ೫೩ 
ಪುಮಾನ್ ೫೭೦ 

ಪುಲೋಮಜಿತ್ ೫೨ 
ಪುರಂ ೧೩೮೪ 

ಪುಲ್ಕಸಃ ೧೦೧೭ 
ಪುರ: ೩೮೯ , ೧೪೬೫ 

ಪುಷಿತಂ ೧೧೪೨ 
ಪುರತ: ೧೪೬೫ 

ಪುಷ್ಕರಂ ೮೭, ೨೬೫, ೩೦೪, ೫೦೦ , ೧೩೮೭ 
ಪುರದ್ಘಾರ: ೩೪೩ 

ಪುಷ್ಕರಾಹೃ : ೫೪೭ 
ಪುರಂದರ: ೪೯ 

ಪುಷ್ಕರಿಣೀ ೨೮೯ 
ಪುರಂದ್ರಿ ೫೭೫ 

ಪುಷ್ಕಲ: ೧೧೦೪ 
ಪುರಸ್ಕೃತ: ೧೨೮೫ 

ಪುಷ್ಪಂ ೧೧೪೨ 
ಪುರಸ್ಕಾರ್ ೧೪೪೭ 

ಪುಷ್ಪಂ ೩೭೨, ೫೯೦ 
ಪುರಸ್ಸರ: ೮೩೮ 

ಪುಷ್ಪಕಂ ೮೪ 
ಪುರಾ ೧೪೫೪ 

ಪುಷ್ಪಕೇತುಃ೯೮೯ 
ಪುರಾಣಂ ೧೮೪ 

ಪುಷ್ಪದಂತ: ೯೩ 
ಪುರಾಣ: ೧೧೨೨ 

ಪುಷ್ಪಧಾ ೨೭ 
ಪುರಾತನಃ ೧೧೨೨ 

ಪುಷ್ಪಫಲ: ೩೭೬ 
ಪುರಾವೃತ್ತಂ ೧೮೩ 

ಪುಷ್ಪರಸಃ ೩೭೨ 
ಪುರೀ ೩೨೭ 

ಪುಷ್ಪಲಿಟ್ ೫೫೫ 
ಪುರೀತತ್ ೬೩೫ 

ಪುಷ್ಪವತೀ ೫೮೯ 
ಪುರೀಷಂ ೬೩೭ 

ಪುಷ್ಪವಂತೆ ೧೩೮ 
ಪುರು ೧೧೦೯ 

ಪುಷ್ಪಸಮಯ: ೧೪೭ 
ಪುರುಷ: ೧೫೮ , ೩೮೦ , ೫೭೦, ೧೪೨೦ ಪುಷ್ಯಂ ೧೧೨ 
ಪುರುಷೋತ್ತಮಃ ೨೧ 

ಪುಷ್ಯರಥಃ ೮೧೮ 
ಪುರುಹಂ ೧೧೦೯ 

ಪುಸ್ತಂ ೧೦೨೬ , ೧೫೧೬ 
ಪುರುಹೂತಃ ೪೯ 

ಪೂ : ೩೧೭ 
ಪುರೋಗ: ೮೩೮ 

ಪೂಗಃ ೩೯೬ , ೫೧೪ , ೧೨೨೧ 
ಪುರೋಗಮ : ೮೩೯ 

ಪೂಜಾ ೭೪೩ 


ಶಬ್ದಾನುಕ್ರಮಣಿಕೆ 


೩೯೫ 


) 


ಪೂಜಿತ: ೧೧೪೩ . 
ಪೂಜ್ಯ: ೧೦೫೦, ೧೩೫೧ 
ಪೂತಂ ೯೦೯ , ೧೧೦೧ 
ಪೂತ: ೭೫೩ 
ಪೂತನಾ ೪೧೪ 
ಪೂತಿಕಃ ೪೦೩ 
ಪೂತಿಕರಜ: ೪೦೩ 
ಪೂತಿಕಾಷ್ಟಂ ೪೦೯, ೪೧೫ . 
ಪೂತಿಗಂಧಿ: ೧೭೩ 
ಪೂತಿಫಲೀ ೪೫೧ 
ಪೂಪ: ೯೩೪ 
ಪೂರಃ ೧೫೦೨ 
ಪೂರಣೀ ೪೦೧ 
ಪೂರಿತ: ೧೧೪೪ 
ಪೂರುಷಃ ೫೭೦ 
ಪೂರ್ಣ೦ ೧೧೧೧ 
ಪೂರ್ಣಃ ೧೧೪೪ 
ಪೂರ್ಣಕುಂಭ: ೭೯೯ 
ಪೂರ್ಣಿಮಾ ೧೩೫ 
ಪೂರ್ತ೦ ೭೩೬ 
ಪೂರ್ವ: ೧೧೨೬, ೧೩೩೫ 
ಪೂರ್ವಾ ೯೦ - 
ಪೂರ್ವಜಃ ೬೧೨ 
ಪೂರ್ವದೇವಃ ೧೨ 
ಪೂರ್ವದ್ಯು: ೧೪೭೯ 
ಪೂಷಾ ೧೨೦ 
ಪೈಕ್ತಿ : ೧೧೬೭ 
ಪೃಚ್ಛಾ ೧೯೦ 
ಹೃತನಾ ೮೪೪, ೮೪೭ . 
ಹೃತನಾಷಾಟ್ ೫೨ 
ಪೃಥಕ್ ೧೪೬೦ 
ಪೃಥಕ್ಷರ್ಣಿ ೪೪೭ 
ಪೃಥಗ್ಟನಃ ೧೦೧೩ , ೧೩೦೭ 
ಪೃಥಗ್ರಿಧ: ೧೧೩೯ 


ಪೃಥಿವೀ ೩೧೧ 
ಪೃಥು ೧೧೦೬, ೧೧೫೭ 
ಪೃಥು: ೯೨೩ , ೯೨೬ 
ಪೃಥುಕ: ೫೬೪, ೯೩೩ , ೧೨೦೩ 
ಪೃಥುರೋಮಾ೨೭೯ 
ಪೃಥುಲ ೧೧೦೬ 
ಪೃಥ್ವಿಕಾ ೪೮೦ 
ಪೃಥ್ವಿ ೩೧೧, ೯೨೩ , ೯೨೬ 
ಪ್ರದಾಕು: ೨೫೨ 
ಪ್ರಶ್ನೆ : ೬೧೭ 
ಪ್ರಶ್ನಿಪರ್ಣಿ ೪೪೭ 
ಪೃಷತ್ ೨೬೮ 
ಪೃಷತ: ೨೬೮, ೫೩೫ 
ಪೃಷತ್ಕ : ೮೫೩ 
( ಪೃಷದಂಶಕ:) ೫೩೦ 
ಪೃಷದತ್ವ : ೭೨ 
ಪೃಷದಾಜ್ಯಂ ೭೩೨ 
ಸೃಷ್ಟಂ ೬೪೭ , ೧೧೯೯ 
ಪೃಷ್ಯ : ೮೧೨ 
ಪೇಚಕಃ ೫೪೦, ೧೨೦೬ 
ಪೇಟಕ: ೧೦೨೭ 
ಪೇಟಾ ೧೦೨೭ 
ಪೇಟೀ ೧೫೨೪ 
ಪೇಲವಂ ೧೧೧೧ 
ಪೇಶಲ: ೧೦೧೬ , ೧೪೦೬ 
ಪೇಶೀ ೫೬೩ 
ಪೈಠರಂ ೯೩೧ 
ಪೈಕೃಷಸೇಯಃ೫೯೪ 
ಪೈಕೃಷಸೀಯ: ೫೯೪ 
ಪೈತ್ರ : ೧೫೦ 
ಪೋಗಂಡ: ೬೧೫ 
ಪೋಟಗಲ : ೫೧೭ , ೫೧೮ 
ಪೋಟಾ೫೮೪ 
ಪೋತ: ೨೭೫ , ೫೬೪, ೧೨೬೧ 


೩೯೬ 


ಅಮರಕೋಶಃ 


ಪೋತವಣಿಕ್ ೨೭೩ 
ಪೋತವಾಹ: ೨೭೪ 
ಪೋತಾಧಾನಂ ೨೮೧ 
ಪೋತ್ರ೦ ೧೩೮೧ 
ಪೋತ್ರೀ ೫೨೬ 
ಪೌಂಡರ್ಯ೦ ೪೮೨ 
ಪೌತ್ರೀ ೫೯೮ 
ಪೌರಂ ೫೨೧ 
ಪೌರಸ್ಯ : ೧೧೨೬ - 
ಪೌರುಷಂ ೬೫೬ , ೧೪೨೪ 
ಪೌರೋಗವಃ ೯೧೩ 
ಪೌರ್ಣಮಾಸ: ೭೫೬ 
ಪೌರ್ಣಮಾಸೀ ೧೩೫ 
ಪೌಲಸ್ತ್ರ : ೮೩ 
ಪೌಲಿ: ೯೩೨ 
ಪೌಷಃ ೧೪೩ , ೧೪೪ 
ಪೌಷ್ಠಿ ೧೪೨ 
ಪೌಷ್ಪಕಂ ೯೮೯ 
ಪ್ಯಾಟ್ ೧೪೬೪ 
ಪ್ರಕಂಪನಃ ೭೪ 
ಪ್ರಕಾಂಡಂ ೧೫೬ 
ಪ್ರಕಾಂಡ: ೩೬೫ 
ಪ್ರಕಾಮಂ ೯೪೩ 
ಪ್ರಕಾರಃ ೧೩೬೩ 
ಪ್ರಕಾಶಃ ೧೨೭, ೧೪೧೯ . 
ಪ್ರಕೀರ್ಣಕಂ ೭೯೭ 
ಪ್ರಕೀರ್ಯ : ೪೦೩ 
ಪ್ರಕೃತಿ: ೧೫೮, ೨೪೫ , ೧೨೭೪ 
ಪ್ರಕೋಷ್ಠ: ೬೪೯ , ೭೮೪ 
ಪ್ರಕ್ರಮ: ೧೧೮೪ 
ಪ್ರಕ್ರಿಯಾ ೭೯೭ 
ಪ್ರಕ್ಟಣ: ೨೦೫ 
ಪ್ರಾಣ: ೨೦೫ 
ಪ್ರಕ್ಷೇತನ ೮೫೪ 


ಪ್ರಗಂಡ: ೬೪೯ 
ಪ್ರಗತಜಾನುಕಃ ೬೧೬ 
ಪ್ರಗಲ್ಪ : ೧೦೭೧ 
ಪ್ರಗಾಢಂ ೧೨೪೬ 
ಪ್ರಗುಣಃ ೧೧೧೭ 
ಪ್ರಗೇ ೧೪೭೮ 
ಪ್ರಗ್ರಹ: ೮೮೫ , ೧೪೩೮ 
ಪ್ರಗ್ರಾಹ: ೧೪೩೮ 
ಪ್ರವಃ೧೫೧೮ 
ಪ್ರಫಣ: ೩೩೯ 
ಪಘಾಣ: ೩೩೯ 
ಪ್ರಚಕ್ರಂ ೮೬೨. 
ಪ್ರಚಲಾಯಿತಃ ೧೦೭೮ 
ಪ್ರಚುರಂ ೧೧೦೮ 
ಪ್ರಚೇತಾಃ ೭೧ 
ಪ್ರಚೋದನೀ ೪೪೯ 
ಪ್ರಚೋದಪಟಃ ೬೮೫ 
ಪ್ರಚ್ಛನ್ನಂ ೩೪೧ 
ಪ್ರಸ್ಪರ್ದಿಕಾ ೬೨೪ 
ಪ್ರಜನಃ ೧೧೮೩ 
ಪ್ರಜವೀ ೮೪೦ 
ಪ್ರಜಾ ೧೨೩೩ 
ಪ್ರಜಾತಾ ೫೮೫ 
ಪ್ರಜಾಪತಿ: ೧೭ 
ಪ್ರಜಾವತೀ ೫೯೯ 
ಪ್ರಜ್ಞಾ ೧೬೧, ೫೮೧ 
ಪ್ರಜ್ಞಾನಂ ೧೦೭, ೧೩೨೪ 
ಪ್ರಜ್ಞಃ ೬೧೬ 
ಪ್ರಡೀನಂ ೫೬೩ . 
ಪ್ರಣಯಃ ೧೧೮೩ , ೧೩೫೨ 
ಪ್ರಣವಃ ೧೮೨ 
ಪ್ರಣಾದಃ ೧೯೧ 
ಪ್ರಣಾಲೀ ೨೯೮ 
ಪ್ರಣಿಧಿಃ ೭೭೯ , ೧೩೦೧ 


ಶಬ್ದಾನುಕ್ರಮಣಿಕೆ 


೩೯೭ 


ಪ್ರಣಿಹಿತಂ ೧೧೩೨ 
ಪ್ರಣೀತಂ ೯೩೧ 
ಪ್ರಣೀತ: ೭೨೮ | 
ಪ್ರಣತಂ ೧೧೫೫ 
ಪ್ರಣೇಯ: ೧೦೭೦ 
ಪ್ರತನ: ೧೧೨೨ 
ಪ್ರತಲಃ ೬೫೩ 
ಪ್ರತಾನಿನೀ ೩೬೪ 
ಪ್ರತಾಪಃ ೭೮೬ , 
ಪ್ರತಾಪಸಃ ೪೩೬ 
ಪ್ರತಿ ೧೪೪೬ 
ಪ್ರತಿಕರ್ಮ ೬೬೮ 
ಪ್ರತಿಕೂಲಂ ೧೧೨೯ 
ಪ್ರತಿಕೃತಿ: ೧೦೩೩ 
ಪ್ರತಿಕೃಷ್ಟ : ೧೦೯೯ 
ಪ್ರತಿಕ್ಷಿಪ್ತ: ೧೦೮೭ 
ಪ್ರತಿಗ್ರಹ: ೮೪೬ 
ಪ್ರತಿಗ್ರಾಹ: ೭೦೮ 
ಪ್ರತಿಘ : ೨೩೪ 
ಪ್ರತಿಘಾತನಂ ೮೮೧ 
ಪ್ರತಿಜ್ಞಾಯಾ ೧೦೩೩ 
ಪ್ರತಿಜಾಗರಃ ೧೧೮೬ 
ಪ್ರತಿಜ್ಞಾತಂ ೧೧೫೪ 
ಪ್ರತಿಜ್ಞಾನಂ ೧೬೬ 
ಪ್ರತಿದಾನಂ ೯೬೭ 
ಪ್ರತಿಧ್ವಾನಃ ೨೦೬ 
ಪ್ರತಿನಿಧಿ: ೧೦೩೩ 
ಪ್ರತಿಪತ್ ೧೨೯ , ೧೬೨ 
ಪ್ರತಿಪತ್ತಿ : ೧೬೫ 
ಪ್ರತಿಪನ್ನಂ ೧೧೫೩ 
ಪ್ರತಿಪಾದನಂ ೭೩೮ 
ಪ್ರತಿಬದ್ದ : ೧೦೮೭ 
ಪ್ರತಿಬಂಧ: ೧೧೮೫ 
ಪ್ರತಿಬಿಂಬಂ ೧೦೩೩ 


ಪ್ರತಿಭಯಂ ೨೨೮ 
ಪ್ರತಿಭಾನ್ವಿತಃ ೧೦೭೧ 
ಪ್ರತಿಭೂಃ ೧೦೪೧ 
ಪ್ರತಿಮಾ ೧೦೩೩ 
ಪ್ರತಿಮಾನಂ ೮೦೫, ೧೦೩೩ 
ಪ್ರತಿಮುಕ್ತ : ೮೩೧ 
ಪ್ರತಿಯತ್ತ ೧೩೦೮ 
ಪ್ರತಿಯಾತನಾ ೧೦೩೩ 
ಪ್ರತಿರೋಧೀ ೧೦೨೨ 
ಪ್ರತಿವಾಕ್ಯಂ ೧೯೦ 
ಪ್ರತಿವಿಷಾ ೪೫೪ 
ಪ್ರತಿಶಾಸನಂ ೧೧೯೨ 
ಪ್ರತಿಶ್ಯಾಯ: ೬೨೦ . 
ಪ್ರತಿಶ್ರಯಃ ೧೩೫೪ 
ಪ್ರತಿಶ್ರವಃ ೧೬೬ 
ಪ್ರತಿಶ್ರುತ್ ೨೦೬ 
ಪ್ರತಿಷ್ಪಂಭ: ೧೧೮೫ 
ಪ್ರತಿಸರ: ೧೩೭೫ 
ಪ್ರತಿಸರ್ಗಃ ೧೮೫ 
ಪ್ರತಿಸೀರಾ ೬೮೯ 
ಪ್ರತಿಹತಃ ೧೦೮೭ 
ಪ್ರತಿಹಾಸ: ೪೩೧ 
ಪ್ರತೀಕಃ ೬೩೯ , ೧೨೦೮ 
ಪ್ರತೀಕಾರ : ೮೭೭ 
ಪ್ರತೀಕಾಶಃ ೧೦೩೫ 
ಪ್ರತೀಕ್ಷ : ೧೦೫೦ 
ಪ್ರತೀಚೀ ೯೦ 
ಪ್ರತೀಚೀನಂ ೯೧ 
* ಪ್ರತೀತಃ ೧೦೫೫ , ೧೨೮೩ 
ಪ್ರತೀಪದರ್ಶಿನೀ ೫೭೧ 
ಪ್ರತೀರಂ ೨೬೯ . 
ಪ್ರತೀಹಾರಃ ೩೪೩ , ೭೭೨ , ೧೩೭೧ 
ಪ್ರತೀಹಾರೀ ೧೩೭೧ 
ಪ್ರತೋಲಿ: ೩೨೯ 

ಅಮರಕೋಶಃ- ೨ 


ಪ್ರತ್ನ: ೧೧೨೨ 
ಪ್ರತ್ಯಕ್ ೧೪೮೨ 
ಪ್ರತ್ಯಕ್ಷರ್ಣಿ ೪೪೪ 
ಪ್ರತ್ಯಕ್‌ಶ್ರೇಣಿ ೪೪೩ , ೪೯೯ 
ಪ್ರತ್ಯಕ್ಷಂ ೧೧೨೪ 
ಪ್ರತ್ಯಗ್ರಃ ೧೧೨೩ 
ಪ್ರತ್ಯಂತಪರ್ವತ: ೩೫೪ 
ಪ್ರತ್ಯಯ : ೧೩೪೮ 
ಪ್ರತ್ಯಯಿತ: ೭೮೦ 
ಪ್ರತ್ಯರ್ಥಿ ೭೭೮ 
ಪ್ರತ್ಯವಸಿತಂ ೧೧೫೬ 
ಪ್ರತ್ಯಾಖ್ಯಾತ: ೧೦೮೬ 
ಪ್ರತ್ಯಾಖ್ಯಾನಂ ೧೧೮೯ 
ಪ್ರತ್ಯಾದಿಷ್ಟ : ೧೦೮೬ 
ಪ್ರಾದೇಶ: ೧೧೮೯ 
ಪ್ರತ್ಯಾಲೀಢಂ ೮೫೨ 
ಪ್ರತ್ಯಾಸಾರ: ೮೪೬ 
ಪ್ರತ್ಯಾಹಾರಃ ೧೧೭೪ 
ಪ್ರತ್ಯುತ್ನಮಃ ೧೧೮೪ 
ಪ್ರತ್ಯುಷಃ ೧೩೦ 
ಪ್ರತೂಷ: ೧೩೦ 
ಪ್ರತ್ತೂಹ: ೧೧೭೭ 
ಪ್ರಥಮ : ೧೧೨೬ , ೧೩೪೫ 
ಪ್ರಥಾ ೧೧೬೭ 
ಪ್ರಥಿತ: ೧೦೫೫ 
ಪ್ರದರ : ೧೩೬೫ - 
ಪ್ರದೀಪಃ ೭೦೭ 
ಪ್ರದೀಪನ: ೨೫೭ 
ಪ್ರದೇಶನಂ ೭೯೪ 
ಪ್ರದೇಶಿನೀ ೬೫೦, ೬೫೧ 
ಪ್ರದೋಷ: ೧೩೪ 
ಪ್ರದ್ಯುಮ್ಮ : ೨೬ 
ಪ್ರದ್ಯೋತನ: ೧೨೩ 
ಪ್ರದ್ರಾವ: ೮೭೭ 


ಪ್ರಧನಂ ೮೭೦ 
ಪ್ರಧಾನಂ ೧೫೮, ೭೭೧, ೧೧೦೨ , ೧೩೨೪ 
ಪ್ರಧಿ: ೮೨೨ 
ಪ್ರಪಂಚ: ೧೨೩೦ 
ಪ್ರಪದಂ ೬೪೦ 
ಪ್ರಪಾ ೩೩೪ 
ಪ್ರಪಾತ : ೩೫೧ 
ಪ್ರಪಿತಾಮಹ: ೬೦೨ 
ಪ್ರಪುನ್ನಾಡ: ೫೦೨ 
ಪ್ರಪೌಂಡರೀಕಂ ೪೮೨ 
ಪ್ರಪುಲ್ಲ : ೩೬೨ 
( ಪ್ರಬಂಧಕಲ್ಪನಾ) ೧೮೬ 
ಪ್ರಬೋಧನಂ ೬೯೧. 
ಪ್ರಭಂಜನ: ೭೩ 
ಪ್ರಭವ: ೧೪೧೧ 
ಪ್ರಭಾ ೧೨೭ 
ಪ್ರಭಾಕರಃ ೧೧೯ 
ಪ್ರಭಾತಂ ೧೩೧ 
ಪ್ರಭಾವ: ೭೮೬ 
ಪ್ರಭಿನ್ನ ; ೮೦೨ 
ಪ್ರಭುಃ ೧೦೫೬ 
ಪ್ರಭೂತಂ ೧೧೦೮ 
ಪ್ರಭ್ರಷ್ಟಕಂ ೭೦೪ 
ಪ್ರಮಥಃ ೪೦ 
ಪ್ರಮಥನಂ ೮೮೧ 
ಪ್ರಮಥಾಧಿಪಃ ೩೫ 
ಪ್ರಮದಃ ೧೫೪ 
ಪ್ರಮದವನಂ ೩೫೮ 
ಪ್ರಮದಾ ೫೭೨ 
ಪ್ರಮನಾ: ೧೦೫೩ 
ಪ್ರಮಾ ೧೧೬೮ 
ಪ್ರಮಾಣಂ ೧೨೫೫ 
ಪ್ರಮಾದ: ೨೩೮ 
ಪ್ರಮಾಪಣಂ ೮೭೯ 


8εε 


- ಪ್ರಮಿತಿ: ೧೧೬೮ 
ಪ್ರಮೀತ: ೭೩೫, ೮೮೪ 
ಪ್ರಮೀಲಾ ೨೪೫ 
ಪ್ರಮುಖ: ೧೧೦೨ 
ಪ್ರಮುದಿತ: ೧೧೪೮ 
ಪ್ರಮೋದ: ೧೫೪ 
ಪ್ರಯತ: ೭೫೩ 
ಪ್ರಯಸ್ತಂ ೯೩೧ 
ಪ್ರಯಾಮ : ೧೧೮೧ 
(ಪ್ರಯೋಗಾರ್ಥ:) ೧೧೮೪ 
- ಪ್ರಲಂಬ4 : ೨೪ 

ಪ್ರಲಯಃ ೧೫೨, ೨೪೧ , ೮೮೨ 
ಪ್ರಲಾಪ : ೧೯೫ 
ಪ್ರವಣಃ ೧೨೫೮ 
ಪ್ರವಯಾ: ೬೧೧ 
ಪ್ರವರ್ಹಃ ೧೧೦೩ 
ಪ್ರವಹ: ೧೧೭೬ 
ಪ್ರವಹಣಂ ೮೧೮ 
ಪ್ರವಹಿಕಾ ೧೮೬ 
ಪ್ರವಾರಣಂ ೧೧೬೧ 
ಪ್ರವಾಲಂ ೯೭೯ , ೧೪೦೫ 
ಪ್ರವಾಲ : ೨೧೫ 
ಪ್ರವಾಸನಂ ೮೭೯ 
ಪ್ರವಾಹ : ೧೧೭೬ 
ಪ್ರವಾಹಿಕಾ ೬೨೪ 
ಪ್ರವಿಖ್ಯಾತಿ: ೧೧೮೬ 
ಪ್ರವಿದಾರಣಂ ೮೭೦ 
ಪ್ರವಿಶೇಷ: ೧೧೭೮ 
ಪ್ರವೀಣಃ ೧೦೪೯ 
ಪ್ರವೃತ್ತಿ : ೧೮೭, ೧೧೭೬ 
ಪ್ರವೃ೦ ೧೧೨೨, ೧೧೩೪ 
ಪ್ರವೇಕಃ ೧೧೦೨ 
ಪ್ರವೇಣಿ ೬೬೭, ೮೦೯ 
ಪ್ರವೇಷ್ಟ: ೬೪೯ 


ಶಬ್ದಾನುಕ್ರಮಣಿಕೆ 

ಪ್ರವ್ಯಕ್ತಂ ೧೧೨೭ 
ಪ್ರಶ್ನೆ : ೧೯೦ 
ಪ್ರಶ್ರಯಃ ೧೧೮೩ 
ಪ್ರಿತಃ ೧೦೭೦ 
ಪ್ರಷ್ಟ : ೮೩೮ 
ಪ್ರಷ್ಟವಾಟ್ ೯೫೦ 
ಪ್ರಷ್ಟ ಹಿ೯೫೬ 
ಪ್ರಸನ್ನ : ೨೭೬ 
ಪ್ರಸನ್ನತಾ ೧೦೬ 
ಪ್ರಸನ್ನಾ ೧೦೩೬ 
ಪ್ರಸಭಂ ೮೭೫ 
ಪ್ರಸರಃ ೧೧೮೧ 
ಪ್ರಸರಣಂ ೮೬೨ 
ಪ್ರಸವ: ೧೧೬೮, ೧೪೦೯ 
ಪ್ರಸವಬಂಧನಂ ೩೭೦ 
ಪ್ರಸವ್ಯಂ ೧೧೨೯ 
ಪ್ರಸಹ್ಯ ೧೪೬೮ 
ಪ್ರಸಾದಃ ೧೦೬ , ೧೨೯೨ 
ಪ್ರಸಾಧನಂ ೬೬೮ 
ಪ್ರಸಾಧನೀ ೭೦೮ 
ಪ್ರಸಾಧಿತ: ೬೬೯ 
ಪ್ರಸಾರಣಿ ೫೦೭ 
ಪ್ರಸಾರೀ ೧೦೭೬ 
ಪ್ರಸಿತ: ೧೦೫೪ 
ಪ್ರಸಿತಿ: ೧೧೭೨ 
ಪ್ರಸಿದ್ಧ : ೧೩೦೫ 
ಪ್ರಸೂ : ೫೯೮, ೧೪೩೦ 
ಪ್ರಸೂತಾ ೫೮೫ 
ಪ್ರಸೂತಿ: ೧೧೬೮. 
ಪ್ರಸೂತಿಕಾ ೫೮೫ 
ಪ್ರಸೂತಿಜ೦ ೨೬೧ 
ಪ್ರಸೂನಂ ೩೦೪ , ೩೭೨ , ೧೩೨೪ 
ಪ್ರಕೃತಂ ೧೧೩೪ 
ಪ್ರಕೃತಿ: ೬೫೪ 


೪೦೦ 


ಅಮರಕೋಶಃ 


ಪ್ರಸೇವಃ ೯೧೨ 
ಪ್ರಸೇವಕಃ ೨೧೫ 
ಪ್ರಸ್ತರ: ೩೫೧ . 
ಪ್ರಸ್ತಾವ: ೧೧೮೨ 
ಪ್ರಸ್ತ : ೩೫೨, ೯೭೫, ೧೨೮೯ . 
ಪ್ರಸ್ಥಪುಷ್ಪ : ೪೩೪ 
ಪ್ರಸ್ಥಾನಂ ೮೬೨ 
ಪ್ರಟನಂ ೯೧೨ 
ಪ್ರಸವಣಂ ೩೫೨ 
ಪ್ರಸ್ತಾವ: ೬೩೬ 
ಪ್ರಹರ: ೧೩೪ 
ಪ್ರಹರಣಂ ೮೪೯ 
ಪ್ರಹಸ : ೬೫೩ 
ಪ್ರಹಿ: ೨೮೮ 
ಪ್ರಹೇಲಿಕಾ ೧೮೬ 
ಪ್ರಹ್ಲನ್ನ : ೧೧೪೮ 
ಪ್ರಾಂಶುಃ ೧೧೧೫ 
ಪ್ರಾಕ್ ೧೪೮೨ 
ಪ್ರಾಕಾಮ್ಯಂ ೪೨ 
ಪ್ರಾಕಾರ: ೩೨೯ 
ಪ್ರಾಕೃತ: ೧೦೧೩ 
ಪ್ರಾಗ್ರಹರಂ ೧೧೦೩ 
ಪ್ರಾಗ್ರ೦ ೧೧೦೩ 
ಪ್ರಾಗ್ನಂಶ : ೭೨೪ 
ಪ್ರಾಘಾರಃ ೧೧೬೮ 
ಪ್ರಾಚಿಕಾ ೧೪೮೯ 
ಪ್ರಾಚೀ ೯೦ 
ಪ್ರಾಚೀನಂ ೯೧, ೩೨೯ 
ಪ್ರಾಚೀನಬರ್ಹಿ: ೫೨ 
ಪ್ರಾಚೀನಾ ೪೪೦ 
ಪ್ರಾಚೀನಾವೀತಂ ೭೫೯ 
ಪ್ರಾಚ್ಯ : ೩೧೫ 
ಪ್ರಾಜನಂ ೮೯೮ 
ಪ್ರಾಜಿತಾ ೮೨೬ 


ಪ್ರಾಜ್ಞಃ ೭೧೪ 
ಪ್ರಾಜ್ಞಾ ೫೮೧ 
ಪ್ರಾಜ್ಞ ೫೮೧ 
ಪ್ರಾಜ್ಯಂ ೧೧೦೮ 
ಪ್ರಾಕ್ಟಿವಾಕಃ ೭೭೨ 
ಪ್ರಾಣಃ ೭೪, ೭೫ , ೮೬೯ , ೯೯೧ 
ಪ್ರಾಣಾಃ ೮೮೬ 
ಪ್ರಾಣಿದೂತಂ ೧೦೪೩ 
ಪ್ರಾಣೀ ೧೬೦ 
ಪ್ರಾತಃ ೧೪೭೮ 
ಪ್ರಾತಿಹಾರಿಕಃ ೧೦೦೯ 
ಪ್ರಾಥಮಕಲ್ಪಿಕಃ ೭೧೯ 
ಪ್ರಾದು: ೧೪೫೭, ೧೪೭೦ 
ಪ್ರಾದೇಶ: ೬೫೨ 
ಪ್ರಾದೇಶನಂ ೭೩೮. 
ಪ್ರಾದ್ಯಂ ೧೪೬೨ 
ಪ್ರಾಂತರಂ ೩೨೫ 
ಪ್ರಾಪ್ತಂ ೧೧೩೨, ೧೧೫೦ 
ಪ್ರಾಪ್ತಪಂಚತ್ವ : ೮೮೩ 
ಪ್ರಾಪ್ತರೂಪ: ೧೩೩೩ 
ಪ್ರಾಪ್ತಿ : ೪೨, ೧೨೭೦ 
ಪ್ರಾಪ್ಯಂ ೧೧೩೮ 
ಪ್ರಾಧ್ಯತಂ ೭೯೪ 
ಪ್ರಾಯ: ೭೬೧, ೧೩೫೪, ೧೪೭೪ 
ಪ್ರಾರ್ಥಿತಃ ೧೧೪೩ 
ಪ್ರಾಲಂಬಂ ೭೦೫ 
ಪ್ರಾಲಂಬಿಕಾ ೬೭೩ 
ಪ್ರಾಲೇಯಂ ೧೦೮ 
ಪ್ರಾವಾರ: ೬೮೬ 
ಪ್ರಾವೃಟ್ ೧೪೮ 
ಪ್ರಾವೃತಂ ೬೮೨ 
ಪ್ರಾವೃಷಾಯಣಿ ೪೪೧ 
ಪ್ರಾಸ: ೮೬೦ 
ಪ್ರಾಸಂಗ: ೮೨೪ 


ಶಬ್ದಾನುಕ್ರಮಣಿಕೆ 


ပုဝဝ 


ಪ್ಲವಗಃ ೫೨೭ ೧೨೨೫ 
ಪ್ಲವಂಗ: ೫೨೭ 
ಪ್ಲವಂಗಮಃ ೧೩೩೯ 
ಪ್ಲಾಕ್ಷಂ ೩೭೩ 
ಫೀಹಶತ್ರು : ೪೦೪ 
ವೀಹಾ೬೩೫ 
ಪುತಂ ೮೧೫ 
ಪುಷ್ಟ: ೧೧೪೪ 
ಪ್ರೊಷಃ೧೧೬೨ 
ಪ್ರಾತಂ ೧೧೫೬ 


ಪ್ರಾಸಂಗ್ಯ : ೯೫೦ 
ಪ್ರಾಸಾದ ೩೩೬ 
ಪ್ರಾಸಿಕಃ ೮೩೭ 
ಪ್ರಾದ್ಧ: ೧೩೧ 
ಪ್ರಿಯಂ ೧೦೯೯ 
ಪ್ರಿಯಃ ೬೦೪ 
ಪ್ರಿಯಕ: ೩೯೭ ೩೯೯, ೪೧೧ , ೫೩೩ 
ಪ್ರಿಯಂಗುಃ ೪೧೦, ೯೦೬ 
ಪ್ರಿಯತಾ ೨೩೫ 
ಪ್ರಿಯಂವದಃ ೧೦೮೨ 
ಪ್ರಿಯಾಲ: ೩೯೦, 
ಪ್ರೀಣನಂ ೧೧೬೨ 
ಪ್ರೀತ: ೧೧೪೮ 
ಪ್ರೀತಿ: ೧೫೪ 
ಪುಷ್ಪ : ೧೧೪೪ 
ಪ್ರೇಕ್ಷಾ ೧೬೨, ೧೪೨೫ 
ಪ್ರೇ೦ಖಾ ೮೧೯ 
ಪ್ರೇಂಖಿತಃ ೧೧೩೨ 
ಪ್ರೇತಃ ೨೬೦, ೮೮೩ , ೧೨೬೧ 
ಪ್ರೇತ್ಯ ೧೪೬೬ . 
ಪ್ರೇಮ ೨೩೫ 
ಪ್ರೇಮನ್ ೨೩೫ 
ಪ್ರೇಷ್ಠ೦ ೧೧೫೭ 
ಪ್ರೇಷ್ಯ: ೧೦೧೫ 
ಪ್ರೇಷ: ೧೪೨೧ . 
ಪ್ರೋಕ್ಷಣಂ ೭೩೪ 
ಪ್ರೋಕ್ಷಿತ: ೭೩೫ 
ಪ್ರೋಥಃ೬೪೪, ೮೧೫ 
ಪೋಷಪದಾ ೧೧೧೩ 
ಪ್ರೋಷ್ಠಿ ೨೮೦ 

ಪ್ರೌಢಂ ೧೧೨೨ 
ಪ್ರೌಪದಃ ೧೪೬ 
ಪಕ್ಷ : ೩೮೭, ೩೯೮ 
ಪ ವಃ ೨೭೨, ೨೮೬ , ೪೮೭, ೫೬೦, ೧೦೧೭ 


ಫಟ್ ೧೪೭೭ 
ಫಣಾ ೧೪೭೭ 
ಫಣಿಜ್ಯಕಃ ೪೩೪ | 
ಫಣೀ ೨೫೩ 
ಫಲಂ ೩೭೦, ೮೫೭, ೮೯೯, ೧೪೦೨ 
ಫಲಕ: ೮೫೭ 
ಫಲಕಂ ೯೯೮ 
ಫಲಪೂರ: ೪೩೩ 
ಫಲವಾನ್ ೩೬೨ 
ಫಲಾಧ್ಯಕ್ಷ ೪೦೦ 
ಫಿಲಿನಃ ೩೬೨ 
ಫಲಿನೀ ೪೧೦, ೪೯೧ 
ಫಲೀ ೩೬೨, ೪೧೦ 
ಫಲೇಗ್ರಹಿ: ೩೬೧ 
ಫಲೇರುಹಾ ೪೦೯ 
ಫಲ್ಕು ೧೧೦೨ 
ಫಲ್ಕು : ೪೧೬ 
ಫಾಣಿತಂ ೯೨೯ 
ಫಾಂಟಂ ೧೧೪೦ 
ಫಾಲಂ ೬೮೦ | 
ಫಾಲ: ೮೯೯ 
ಫಾಲ್ಕುನಃ ಗಳ 


೪೦೨ 


ಅಮರಕೋಶ: 


ಫಾಲ್ಕು ನಿಕಃ ೧೪೪ 
ಫುಲ್ಲ ಕಃ ೩೬೩ 
ಫೇನಃ ೯೯೧ 
ಫೇನಿಲಂ ೩೯೧ 
ಫೇನಿಲ: ೩೮೬ 
ಫೇರವಃ ೫೩೦ 
ಫೇರು: ೫೩೦ 
ಫೇಲಾ ೯೪೨ 


ಬಕ: ೪೩೬, ೫೪೭ 
ಬಡಿಶಂ ೨೭೮ 
ಬತ ೧೪೪೫ 
ಬದರಂ ೩೯೨ 
ಬದರಾ ೪೭೧ , ೫೦೬ 
ಬದರೀ ೩೯೧ 
ಬದ್ದ೦ ೧೧೪೦ 
ಬದ್ದ : ೧೦೮೭ 
ಬಧಿರಃ ೬೧೭ 
ಬಂದೀ ೮೮೫ 
ಬಂಧಕೀ ೫೭೯ 
ಬಂಧನಂ ೭೯೩ , ೧೧೭೨ 
ಬಂಧನಾಲಯ : ೮೮೫ 
ಬಂಧುಃ ೬೦೩ 
ಬಂಧುಜೀವಕಃ ೪೨೮ 
ಬಂಧುತಾ ೬೦೪ 
ಬಂಧುರಂ ೧೧೧೫ 
ಬಂಧುಲ: ೫೯೫ 
ಬಂಧೂಕ: ೪೨೮ 
ಬಂಧೂಕಪುಷ್ಪ : ೩೯೯ 
ಬಭ್ರು : ೧೩೭೧ 
ಬಂಧರಃ ೫೫೫ 
ಬಂಹಿಷ್ಕ : ೧೧೫೭ 
ಬರ್ಬರಃ ೪೪೫ 


ಬರ್ಬರಾ ೪೯೪ 
ಬರ್ಹ೦ ೫೫೭ , ೧೪೩೭ 
ಬರ್ಹಪುಷ್ಪಂ ೪೮೭ 
ಬರ್ಹಿ: ೬೩ 
ಬರ್ಹಿಣ: ೫೫೬ 
ಬರ್ಹಿಮರ್ುಖಾಃ ೯ 
ಬರ್ಹಿಷ್ಟಂ ೪೭೭ 
ಬರ್ಹಿ ೫೫೬ 
ಬಲಂ ೭೮೪ , ೮೪೫, ೮೬೮, ೧೩೯೬ 
ಬಲ: ೨೫ 
ಬಲದೇವ: ೨೪ 
ಬಲಭದ್ರ : ೨೪ 
ಬಲಭದ್ರಿಕಾ ೫೦೫ 
ಬಲವತ್ ೧೪೬೦ 
ಬಲವಾನ್ ೬೧೩ 
ಬಲವಿನ್ಯಾಸ: ೮೪೫ 
ಬಲಾ ೪೬೨ 
ಬಲಾಕಾ ೫೫೦ 
ಬಲಾತ್ಕಾರ: ೮೭೫ 
ಬಲಾರಾತಿ: ೫೧ 
ಬಲಾಹಕ: ೯೬ 
ಬಲಿ: ೭೨೨, ೭೯೩ , ೧೩೯೬ 
ಬಲಿಧ್ವಂಸೀ ೨೨ 
ಬಲಿಪುಷ್ಪ : ೫೪೫ 
ಬಲಿಭುಕ್ ೫೪೫ 
ಬಲಿಸಮ್ಮ ೨೪೭ 
ಬಲೀವರ್ದ: ೯೪೫ 
ಬಲ್ಬಜಾಃ ೫೧೮ 
ಬಷಯಣೀ ೯೫೭ 
ಬಸ್ತ : ೯೬೨ 
ಬಹಿ: ೧೪೭೫ 
ಬಹಿರ್ದ್ಯಾರಂ ೩೪೩ 
ಬಹು ೧೧೦೮, ೧೧೫೭, ೧೧೫೮ 
ಬಹುಕರ : ೧೦೬೨ 


ಶಬ್ದಾನುಕ್ರಮಣಿಕೆ 


೪೦೩ 


ಬಹುಪಾತ್ ೩೮೭ 
ಬಹುಪ್ರದಃ ೧೦೫೧ 
ಬಹುಮೂಲ್ಯಂ೬೮೨ 
ಬಹುರೂಪಃ ೬೯೭ 
ಬಹುಲ: ೧೪೦೦ 
ಬಹುಲಂ ೧೧೦೮ 
ಬಹುಲಾ ೪೮೦ 
ಬಹುಲಾ: ೧೪೦೦ 
ಬಹುಕೃತಂ ೯೦೯ 
ಬಹುವಾರಕಃ ೩೮೯ 
ಬಹುವಿಧಃ ೧೧೩೯ 
ಬಹುಸುತಾ ೪೫೫ .. 
ಬಹುಸೂತಿಃ ೯೫೭ 
ಬಾಢಂ ೮೧ , ೧೧೫೮, ೧೨೪೬ 
ಬಾಣ: ೮೫೩ , ೧೨೪೭ 
ಬಾಣಾ ೪೨೯ 
ಬಾದರಂ ೬೮೦ 
ಬಾಧಾ ೨೬೧ 
ಬಾಂಧಕಿನೇಯಃ ೫೯೫ 
ಬಾಂಧವಃ ೬೦೩ 
ಬಾರ್ಹತಂ ೩೭೪ . 
ಬಾಲಂ ೪೭೭ 
ಬಾಲ : ೬೧೧ , ೮೧೩ , ೧೪೦೬ 
ಬಾಲಗರ್ಭಿಣೀ ೯೫೪ 
ಬಾಲತನಯಃ ೪೦೪ 
ಬಾಲತೃಣಂ ೫೨೨ 
ಬಾಲಮೂಷಿಕಾ ೫೩೬ 
ಬಾಲಿಶಃ ೧೦೯೩ , ೧೪೧೯ 
ಬಾಲೇಯ : ೯೬೪ 
ಬಾಲೇಯಶಾಕಃ ೪೪೫ 
ಬಾಲ್ಯಂ ೬೦೯ 
ಬಾಷ್ಪಂ ೧೩೩೨ 
ಬಾಪ್ಪಿಕಾ ೯೨೬ 
ಬಾಹುಃ ೬೪೯ 


ಬಾಹುಜಃ ೭೬೭ 
ಬಾಹುದಾ ೨೯೫ 
( ಬಾಹುಮೂಲಂ) ೬೪೮ 
ಬಾಹುಲಃ ೧೪೭ 
ಬಾಹುಲೇಯ: ೪೭ . 
ಬಾಕಂ ೧೫೧೪ 
ಬಾಕ: ೮೧೧ 
ಬಾಕಂ೬೯೩ , ೯೨೬ , ೧೨೧೦ 
ಬಿಡಂ ೯೨೮ 
ಬಿಡಾಲ: ೫೩೦ 
ಬಿಡೋಜಾ: ೪೯ 
ಬಿಂದು: ೨೬೮ 
ಬಿಂದುಜಾಲಕಂ ೮೦೬ 
ಬಿಟ್ಟೋಕ: ೨೩೯ 
ಬಿಂಬ ೧೦೫ 
ಬಿಂಬಿಕಾ ೪೯೪ 
ಬಿಲಂ ೨೪೭ 
ಬಿಲೇಶಯಃ ೨೫೪ 
ಬಿಲ್ವ : ೩೮೭ 
ಬಿಸಂ ೩೦೫ 
ಬಿಸಕಂಠಿಕಾ ೫೫೦ 
ಬಿಸಪ್ರಸೂನಂ ೩೦೪ 
ಬಿಸಿನೀ ೩೦೨ 
ಬಿಸ್ತ : ೯೭೩ 
ಬೀಜ೦ ೧೫೮, ೬೩೧ 
ಬೀಜಕೋಶಃ೩೦೬ 
ಬೀಜಪೂರಃ ೪೩೩ 
ಬೀಜಾಕೃತಂ ೮೯೪ 
ಬೀಜ್ಯ : ೭೧೧. 
ಬೀಭತ್ಸಂ ೨೨೭ , ೧೪೩೫ 
ಬೀಭತ್ಸ : ೨೨೫ 
ಬುದ್ದಂ ೧೧೫೩ 
ಬುದ್ಧ : ೧೩ 
ಬುದ್ದಿ : ೧೬೧ 


೪೦೪ 


ಅಮರಕೋಶಃ 


ಬುದ್ಭುದಃ ೧೫೦೦ 
ಬುಧಃ ೧೧೬ , ೭೧೩ , ೧೩೦೨ 
ಬುಧಿತಂ ೧೧೫೩ 
ಬುದ್ಧ : ೩೬೭ 
ಬುಭುಕ್ತಾ ೯೩೯ 
ಬುಭುಕ್ಷಿತಃ ೧೦೬೫ 
ಬುಸಂ ೯೦೮ 
ಬೃಸೀ ೭೫೪ 
ಬೃಂದಾರಕಃ ೧೧೫೮ 
ಬೃಂದಿಷ್ಟಃ ೧೧೫೮ 
ಬೃಹತ್ ೧೧೦೬ , 
ಬೃಹತಿಕಾ ೬೮೬ 
ಬೃಹತೀ ೪೪೮, ೧೨೭೬ 
ಬೃಹತ್ಕುಕ್ಷಿ ೬೧೩ 
ಬೃಹದ್ಭಾನುಃ ೬೪ 
ಬೃಹಸ್ಪತಿಃ ೧೧೪ 
ಬೃಂಹಿತಂ ೮೭೪ 
ಬೋಧಕರ: ೮೬೩ 
ಬೋಧಿದ್ರುಮಃ ೩೭೫ 
ಬೋಲ: ೯೯೧ 
ಬ್ರಧ್ಯ: ೧೧೯ 
ಬ್ರಹ್ಮ ೧೩೧೬ 
ಬ್ರಹ್ಮಚಾರೀ ೭೧೨, ೭೫೧ 
ಬ್ರಹ್ಮಣ್ಯ : ೩೯೬ 
ಬ್ರಹ್ಮದರ್ಭಾ ೫೦೦ 
ಬ್ರಹ್ಮದಾರು ೩೯೬ 
ಬ್ರಹ್ಮಪುತ್ರ : ೨೫೭ 
ಬ್ರಹ್ಮಬಂಧು: ೧೩೦೫ 
ಬ್ರಹ್ಮಬಿಂದು: ೩೪೭ 
ಬ್ರಹ್ಮಬೋಯಂ ೭೬೦ 
ಬ್ರಹ್ಮತ್ವಂ ೭೬೦ 
ಬ್ರಹ್ಮಯಜ್ಞಃ ೭೨೩ 
ಬ್ರಹ್ಮವರ್ಚಸಂ ೭೪೭ 
ಬ್ರಹ್ಮಸಾಯುಜ್ಯಂ ೭೬೦ 


ಬ್ರಹ್ಮಸೂ : ೨೯ . 
ಬ್ರಹ್ಮಾ ೧೬ , ೧೩೧೬ 
ಬ್ರಹ್ಮಾಂಜಲಿ : ೭೪೭ 
ಬ್ರಹ್ಮಾಸನಂ ೭೪೮ 
ಬ್ರಾಹ್ಮ೦ ೭೬೦ 
ಬ್ರಾಹ್ಮ : ೧೫೧ . 
ಬ್ರಾಹ್ಮಣಃ ೭೧೩ 
ಬ್ರಾಹ್ಮಣಯಷ್ಟಿಕಾ ೪೪೪ 
ಬ್ರಾಹ್ಮಣೀ ೪೪೪ . 
ಬ್ರಾಹ್ಮಣ್ಯಂ ೧೯೯ 
ಬ್ರಾಡ್ಮಿ ೪೦ , ೧೭೯ , ೪೯೨ 

ಭ 
ಭಂ ೧೧೧ 
ಭಕ್ತಂ ೯೩೪ 
ಭಕ್ಷಕಃ ೧೦೬೬ 
ಭಕ್ಷಿತಂ ೧೧೫೬ 
ಭಕ್ಷಿಕಾರಃ ೯೧೪ 
ಭಗಃ ೧೨೨೮ 
ಭಗಂ ೯೪೫ 
ಭಗಂಧರಃ ೬೨೫ 
ಭಗವಾನ್ ೧೩ 
ಭಗಿನೀ ೫೯೮ 
ಭಂಗಃ ೨೬೭ 
ಭಂಗಾ ೯೦೬ 
ಭಂಗೀ ೧೪೯೦ 
ಭಂಗ್ಯಂ ೮೯೩ 
ಭಜಮಾನಂ ೭೯೧ 
ಭಟ: ೮೨೭ 
ಭಟಿತ್ರಂ ೯೩೧ 
ಭಟ್ಟಾರಕ: ೨೨೧ 
ಭಂಟಾಕೀ ೪೬೯ 
ಭಂಡೀಲ: ೪೧೮ 
ಭಂಡೀರೀ ೪೪೬ 


ಶಬ್ದಾನುಕ್ರಮಣಿಕೆ 


೪೦೫ 


ಭದ್ರಂ ೧೫೫ 
ಭದ್ರ : ೯೪೫ 
ಭದ್ರಕುಂಭ: ೭೯೯ 
ಭದ್ರದಾರು ೪೦೮ 
ಭದ್ರಪರ್ಣಿ ೩೯೧ 
ಭದ್ರಬಲಾ ೫೦೮ 
ಭದ್ರಮುಸ್ತಕಃ ೫೧೫ 
ಭದ್ರಯವಂ ೪೨೨ 
ಭದ್ರಶ್ರೀ ೭೦೦ 
ಭದ್ರಾಕರಣಂ ೭೫೮ 
ಭದ್ರಾಸನಂ ೭೯೮ 
ಭಯಂ ೨೨೯ . 
ಭಯಂಕರಂ ೨೨೮ 
ಭಯದ್ರುತಃ ೧೦೮೮ 
ಭಯಾನಕಂ ೨೨೮ 
ಭಯಾನಕ: ೨೨೫ 
ಭರಃ ೮೦ 
ಭರಣಂ ೧೦೩೬ 
ಭರಣ್ಯಂ ೧೦೩೬ 
ಭರಣ್ಯಭುಕ್ ೧೦೬೪ 
ಭರದ್ವಾಜಃ ೫೪೦ 
ಭರ್ಗ: ೩೭ 
ಭರ್ತಾ ೬೦೪, ೧೨೫೧ 
ಭರ್ತೃದಾರಕಃ ೨೨೦ 
ಭರ್ತೃದಾರಿಕಾ ೨೨೧ 
ಭರ್ತ್ಸನಂ ೧೯೪ 
ಭರ್ಮ ೯೮೧, ೧೦೩೫ 
ಭಲ್ಲ : ೧೫೦೨ | 
ಭಲ್ಲಾತಕೀ ೩೯೭ 
ಭಲ್ಲು ಕಃ ೫೨೮ 
ಭಲ್ಲೂಕಃ೫೨೮ 
ಭವಃ ೩೮ , ೧೪೦೭ 
ಭವನಂ ೩೩೧ 
ಭವಾನೀ ೪೩ 


ಭವಿಕಂ ೧೫೫ 
ಭವಿತಾ ೧೦೭೫ 
ಭವಿಷ್ಟು : ೧೦೭೫ 
ಭವ್ಯಂ ೧೫೫ 
ಭಷಕ: ೧೦೧೯ 
ಭಸಿತಂ ೬೭ 
ಭಸ್ಮಾ ೧೦೩೦ 
ಭಸ್ಮ ೬೭ 
ಭಸ್ಮಗಂಧಿನೀ ೪೭೫ 
ಭಸ್ಮಗರ್ಭಾ ೪೧೮ 
ಭಾ ೧೨೭ 
ಭಾ : ೧೨೭ 
ಭಾಗ: ೯೭೬ 
ಭಾಗಧೇಯಂ ೧೫೭ 
ಭಾಗಧೇಯ: ೭೯೩ 
ಭಾಗಿನೇಯಃ೬೦೧, 
ಭಾಗೀರಥೀ ೨೯೪ 
ಭಾಗ್ಯಂ ೧೫೭, ೧೩೫೬ 
ಭಾಂಗೀನಂ ೮೯೩ 
ಭಾಜನಂ ೯೧೩ 
ಭಾಂಡಂ ೯೧೯ , ೧೨೪೫ 
ಭಾಂಡೀ ೪೪೬ 
ಭಾದ್ರ : ೧೪೬ 
ಭಾದ್ರಪದಃ ೧೪೬ 
ಭಾದ್ರಪದಾ ೧೧೩ 
ಭಾನು : ೧೨೨ , ೧೨೬ , ೧೩೦೬ 
ಭಾಮಿನೀ ೫೭೩ 
ಭಾರ: ೯೭೩ 
ಭಾರತಂ ೩೧೪ 
ಭಾರತವರ್ಷ೦ ೩೧೪ 
ಭಾರತ: ೧೦೧೦ 
ಭಾರತೀ ೧೭೯ 
ಭಾರದ್ವಾಜೀ ೪೭೧ 
ಭಾರಯಷ್ಟಿ: ೧೦೨೭ . 


೪೦೬ 


ಅಮರಕೋಶಃ 


ಭಾರವಾಹ: ೧೦೧೩ 
ಭಾರಿಕ ೧೦೧೩ 
ಭಾರ್ಗವಃ ೧೧೫ 
ಭಾರ್ಗವೀ ೩೧, ೫೧೩ 
ಭಾರ್ಗಿ ೪೪೪ 
ಭಾರ್ಯಾ ೫೭೫ . 
ಭಾರ್ಯಾಪತೀ ೬೦೭ 
ಭಾವ: ೨೨೦ , ೨೨೯ , ೧೪೦೮ 
ಭಾವಿತಂ ೭೦೩ , ೯೩೨, ೧೧೫೦ 
ಭಾವುಕಂ ೧೫೫ 
( ಅ) ಭಾಸ್ಕರಾ: ೧೦ . 
ಭಾಷಾ ೧೭೯ 
ಭಾಷಿತಂ ೧೭೯ , ೧೧೫೩ 
ಭಾಷ್ಯಂ ೧೫೧೪ 
ಭಾಸ್ಕರಃ ೧೧೯ 
ಭಾಸ್ವಾನ್ ೧೨೦. 
ಭಿಕ್ಷಾ ೧೧೬೪ , ೧೪೨೫ 
ಭಿಕ್ಷು: ೭೧೨, ೭೫೦ 
ಭಿಂದಿಪಾಲ: ೮೫೮ 
ಭಿತ್ತಂ ೧೦೫ 
ಭಿತ್ತಿ : ೩೩೦ 
ಭಿದಾ ೧೧೬೩ 
ಬಿದುರಂ ೫೫ 
ಭಿನ್ನ : ೧೧೪೬ 
ಭಿಷಕ್ ೬೨೬ 
ಭಿಸ್ಸಟಾ ೯೩೫ 
ಭಿಸ್ಸಾ ೯೩೪ 
ಭೀಃ ೨೨೯ 
ಭೀತಿ: ೨೨೯ . 
ಭೀಮಂ ೨೨೮ 
ಭೀಮಃ ೩೮ - 
ಭೀಮರಥೀ ೨೯೭ 
ಭೀರುಃ ೪೫೫ , ೫೭೨ , ೧೦೭೨ 
ಭೀರುಕಃ ೧೦೭೨ 


ಭೀಲುಕಃ ೧೦೭೨ 
ಭೀಷಣಂ ೨೨೮ 
ಭೀಷ್ಮ೦ ೨೨೮ | 
ಭೀಷ್ಮಸೂ : ೨೯೪ 
ಭುಕ್ತಂ ೧೧೫೬ 
ಭುಗ್ನಂ ೧೧೧೭ , ೧೧೩೭ 
ಭುಜ: ೬೪೯ 
ಭುಜಗಃ ೨೫೨ 
ಭುಜಂಗಃ ೨೫೨ 
ಭುಜಂಗಭುಕ್ ೫೫೬ 
ಭುಜಂಗಮಃ ೨೫೨ 
ಭುಜಾಂಗಾಕ್ಷಿ ೪೭೦ 
ಭುಜಶಿರಃ ೬೪೭ 
ಭುಜಾಂತರಂ ೬೪೬ 
ಭುಜಿಷ್ಯ : ೧೦೧೫ 
ಭುವನಂ ೨೬೪, ೩೧೪ 
ಭೂಃ ೩೧೦ 
ಭೂತಂ ೧೧೫೦ , ೧೨೭೯ 
ಭೂತ: ೧೧ . 
ಭೂತಕೇಶ: ೯೯೭ 
ಭೂತವೇಶೀ ೪೨೬ 
ಭೂತಾತ್ಮಾ ೧೩೦೭ 
ಭೂತಾವಾಸಃ ೪೧೩ 
ಭೂತಿ: ೪೧ , ೬೭ , ೧೨೭೧ 
ಭೂತಿಕಂ ೧೨೦೮ 
ಭೂತೇಶಃ ೩೫ 
ಭೂದಾರಃ ೫೨೭ 
ಭೂದೇವಃ ೭೧೨ 
ಭೂನಿಂಬಃ ೪೯೮ 
ಭೂಪಃ ೭೬೮ 
ಭೂಪದೀ ೪೨೫ 
ಭೂಭ್ರತ್ ೧೨೬೨ 
ಭೂಮಿಃ೩೧೦ 
ಭೂಮಿಜಂಬುಕಾ ೩೯೩ , ೪೭೩ 


ಶಬ್ದಾನುಕ್ರಮಣಿಕೆ 


೪೦೭ 


ಭೂಮಿಕ್ ೮೮೭ 
ಭೂಯಃ೧೧೦೯ 
ಭೂಯಿಷ್ಯಂ ೧೧೦೯ 
ಭೂರಿ ೧೧೦೯ , ೧೩೮೩ 
ಭೂರಿಫೇನಾ ೪೯೮ 
ಭೂರಿಮಾಯುಃ ೫೨೯ 
ಭೂರುಂಡೀ ೪೨೪ 
ಭೂರ್ಜ: ೪೦೧ 
ಭೂಷಾ ೬೭೦ 
ಭೂಷಿತಃ ೭೬೯ 
ಭೂಷ್ಟು: ೧೦೭೫ 
ಭೂಸ್ವರ್ಣ ೫೨೨ 
ಬೃಗುಃ ೩೫೧ 
ಶೃಂಗಂ ೪೮೯ 
ಶೃಂಗ: ೫೪೧ , ೫೫೫ 
ಶೃಂಗರಾಜ : ೫೦೬ 
ಶೃಂಗಾರ: ೭೯೯ 
ಶೃಂಗಾರೀ ೫೫೩ 
ಭ್ರಂಗೀರಿಟ; ೪೮ 
ಶೃಂಗೀ ೪೮ 
ಕೃತಕಃ ೧೦೧೨ 
ಧೃತಿ: ೧೦೩೫ 
ಭ್ರತಿಭುಕ್ ೧೦೧೨ 
ನೃತ್ಯ : ೧೦೧೪ 
ನೃತ್ಯಾ ೧೦೩೫ 
ನೃಶಂ ೧೦೧೪ 
ಭೇಕಃ ೨೮೬ 
ಭೇಕೀ ೨೮೬ 
ಭೇದ: ೭೮೬, ೭೮೮ 
ಭೇದಿತಃ ೧೧೪೬ 
ಭೇರೀ ೨೧೪ 
ಭೇಷಜಂ ೬೧೯ 
ಬೈಕ್ಷಂ ೭೫೫ 
ಭೈರವಂ ೨೨೭ 


ಭೈಷಜ್ಯಂ ೬೧೯ 
ಭೋಃ ೧೪೬೪ 
ಭೋಗಃ ೧೨೨೪ 
ಭೋಗವತೀ ೧೨೭೧ 
ಭೋಗಿನೀ ೫೭೪ 
ಭೋಗೀ ೨೫೪ 
ಭೋಜನಂ ೯೪೧ 
ಭೌಮ : ೧೧೬ 
ಭೌರಿಕಃ ೭೭೪ 
ಭ್ರಂಶ : ೭೯೦ 
ಭ್ರಕುಂಸಃ ೨೧೯ 
ಭ್ರಕುಟಿಃ ೨೪೫ . 
ಭ್ರಮಃ ೧೬೫, ೨೬೮, ೧೧೬೭ 
ಭ್ರಮರಃ ೫೫೫ 
ಭ್ರಮರಕಃ ೬೬೫ 
ಭ್ರಮಿ: ೧೧೬೭ 
ಭ್ರಷ್ಟಂ ೧೧೪೯ 
ಭ್ರಾಜಿಷ್ಣುಃ ೬೭೦ 
ಭಾತರ ೬೦೫ 
ಭ್ರಾತೃಜಃ ೬೦೫ 
ಭ್ರಾತೃಜಾಯಾ ೫೯೯ 
ಭಾತೃಭಗಿನ್ಸ್ ೬೦೫ 
ಭಾತೃವ್ಯ : ೧೩೪೭ 
ಭ್ರಾಯಃ೬೦೫ 
ಭ್ರಾಂತಿಃ ೧೬೫ 
ಭಾರ್ಷ್ಟ ೯೧೬ 
ಭುಕುಂಸಃ ೨೧೯ 
ಭುಕುಟಿ : ೨೪೫ 
ಭೂ : ೬೬೧ 
ಭೂಕುಂಸಃ ೨೧೯ 
ಭೂಕುಟಿಃ ೨೪೫ 
ಭೂಣಃ೬೦೮, ೧೨೪೭ 
ಶ್ರೇಷಃ ೭೯೦ 


೪೦೮ 


ಅಮರಕೋಶಃ 


ಮಕರ: ೮೬ , ೨೮೨ 
ಮಕರಧ್ವಜ: ೨೭ 
ಮಕರಂದ: ೩೭೨ 
ಮಕುಟಂ ( ಮುಕುಟಂ) ೬೭೧ 
ಮಕುಷ್ಠಕಃ ೯೦೩ 
ಮಕೂಲಕಃ ೪೯೯ 
ಮಕ್ಷಿಕಾ ೫೫೨ 
ಮಖ: ೭೨೨ 
ಮಗಧ: ೮೬೪ 
ಮಘವಾ ೪೯ 
ಮಂಕು ೧೪೫೯ 
ಮಂಗಲಂ ೧೫೫ 
ಮಂಗಲದೇವತಾ ೩೦ . 
ಮಂಗಲ್ಯಂ ೬೯೬ 
ಮಂಗಲ್ಯಕಃ ೯೦೩ 
ಮಚರ್ಚಿಕಾ ೧೫೬ 
ಮಜ್ಞಾ ೩೬೭ 
ಮಂಚಃ ೭೦೭ 
ಮಂಜರೀ ೩೬೮ 
ಮಂಜಿಷ್ಟಾ ೪೪೫ 
ಮಂಜೀರ: ೬೭೮ 
ಮಂಜು ೧೦೯೮ 
ಮಂಜುಘೋಷಾ೬೧ 
ಮಂಜುಲಂ ೧೦೯೮ 
ಮಂಜೂಷಾ ೧೦೨೭ 
ಮಠಃ ೩೩೫ 
ಮತ್ತು ೨೧೬ 
ಮಣಿ: ೯೮೦ 
ಮಣಿಕಃ ೯೧೭ 
ಮಣಿತಂ ೨೦೨ 
ಮಂಡಂ ೯೩೫ 
ಮಂಡ: ೪೦೬ 


ಮಂಡನಂ ೬೭೧ 
ಮಂಡನಃ ೧೦೭೪ 
ಮಂಡಪಃ ೩೩೬ 
ಮಂಡಲಂ ೯೫ , ೧೦೫ , ೧೨೫ 
ಮಂಡಲಕಂ ೬೨೩ 
ಮಂಡಲಾಗ್ರ : ೮೫೬ 
ಮಂಡಲೇಶ್ವರಃ ೭೬೯ 
ಮಂಡಹಾರಕ: ೧೦೦೮ 
ಮಂಡಿತಃ ೬೬೯ 
ಮಂಡೂಕಃ ೨೮೬ 
ಮಂಡೂಕಪರ್ಣ: ೪೧೧ . 
ಮಂಡೂಕಪರ್ಣಿ ೪೪೬ 
ಮಂಡೂರಂ ೯೮೫ 
ಮತಂಗಜ: ೮೦೧ 
ಮತಲ್ಲಿಕಾ ೧೫೬ 
ಮತಿ: ೧೬೧ 
ಮತ್ತ : ೮೦೨, ೧೦೯೬ , ೧೧೪೮ 
ಮತ್ತಕಾಶಿನೀ ೫೭೩ 
ಮತ್ಸರ: ೧೩೭೩ 
ಮತೃ : ೨೭೯ 
ಮಂಡೀ ೯೨೯ 
ಮಧಾನೀ ೨೭೮ 
ಮತೃಪಿತ್ತಾ ೪೪೧ 
ಮತೃವೇಧನಂ ೨೭೮ 
ಮಾಕ್ಷೀ ೪೯೨ 
ಮಥಿತಂ ೯೩೯ 
ಮದಃ ೮೦೩ , ೧೧೭೦, ೧೨೯೩ 
ಮದಕಲ: ೮೦೨ 
ಮದನಃ ೨೬, ೪೦೮, ೪೩೩ 
ಮದಸ್ಥಾನಂ ೧೩೦೮ 
ಮದಿರಾ ೧೦೩೭ 
ಮದಿರಾಗೃಹಂ ೩೩೫ 
ಮದೋತ್ಕಟಃ ೮೦೨ 
ಮದ್ದು : ೫೬೦ 


೪೦೯ 


ಮದ್ದುರ: ೨೮೧ 
ಮದ್ಯಂ ೧೦೩೭ 
ಮಧು ೯೯೩ , ೧೦೩೮, ೧೩೦೪ 
ಮಧು: ೧೪೪ 
ಮಧುಕಂ ೪೬೪ 
ಮಧುಕರ: ೫೫೪ 
ಮಧುಕ್ರಮಃ ೧೦೩೮ 
ಮಧುದ್ರುಮಃ ೩೮೨ 
ಮಧುಪಃ ೫೫೪ | 
ಮಧುಪರ್ಣಿಕಾ ೩೯೦, ೪೪೯ 
ಮಧುಪರ್ಣಿ ೪೩೮ 
ಮಧುಮಕ್ಷಿಕಾ ೫೫೨ 
ಮಧುಯಷ್ಟಿಕಾ ೪೬೪ 
ಮಧುರಃ ೧೨೦ , ೧೩೯೨ 
ಮಧುಕರ: ೪೯೭ 
ಮಧುರಸಾ ೪೩೮, ೪೬೨ 
ಮಧುರಾ ೫೦೭ 
ಮಧುರಿಕಾ ೪೬೦ 
ಮಧುರಿಪು: ೨೧ 
ಮಧುಲಿಟ್ ೫೫೪ 
ಮಧುವಾರ: ೧೦೩೮ 
ಮಧುವ್ರತ: ೫೫೪ 
ಮಧುಶಿಗು : ೩೮೬ 
ಮಧುಶ್ರೇಣಿ ೪೩೯ . 
ಮಧುಷ್ಟಿವಃ೩೮೩ 
ಮಧುವಾ ೪೯೭ 
ಮಧೂಕಃ ೩೮೨ 
ಮಧೂಚ್ಛಿಷ್ಟಂ ೯೯೪ 
ಮಧೂಲಕಃ ೩೮೩ 
ಮಧೂಲಿಕಾ ೪೩೯ 
ಮಧ್ಯಂ ೧೩೬೨ 
ಮಧ್ಯ: ೬೪೮ 
ಮಧ್ಯದೇಶ: ೩೧೫ 
ಮಧ್ಯಮಂ ೬೪೮ 


ಶಬ್ದಾನುಕ್ರಮಣಿಕೆ 

ಮಧ್ಯಮ: ೨೦೬ , ೨೦೮ , ೩೧೫ 
ಮಧ್ಯಮಾ ೫೭೭ , ೬೫೧ 
ಮಧ್ಯಾಹ್ನ : ೧೩೧ 
ಮಧ್ಯಾಸವಃ ೧೦೩೮ 
ಮನಃ ೧೬೧ 
ಮನಶೈಲಾ ೯೯೪ 
ಮನಸಿಜ; ೨೭ 
ಮನಸ್ಕಾರ: ೧೬೩ 
ಮನಾಕ್ ೧೪೬೬ 
ಮನಿತಂ ೧೧೫೩ 
ಮನೀಷಾ ೧೬೧ 
ಮನೀಷಿ ೭೧೪ 
ಮನುಃ ೧೫೨೦ . 
ಮನುಜಃ ೫೭೦ . 
ಮನುಷ್ಯ : ೫೭೦ 
ಮನುಷ್ಯಧರ್ಮಾ ೮೨ 
ಮನೋಗುಪ್ತಾ ೯೯೪ 
ಮನೋಜವಸಃ ೧೦೫೯ 
ಮನೋಜ್ಞಂ೧೦೯೮ 
ಮನೋರಥಃ ೨೩೫ 
ಮನೋರಮಂ ೧೦೯೮ 
ಮನೋಹತಃ ೧೦೮೭ 
ಮನೋಹ್ವಾ ೯೯೪ 
ಮಂತು : ೭೯೩ 
ಮಂತ್ರ : ೧೩೬೮ : 
ಮಂತ್ರಿ ೭೭೧ 
ಮಂಥಃ ೯೬೦ 
ಮಂಥದಂಡಕ: ೯೬೦ . 
ಮಂಥನೀ ೯೬೧ 
ಮಂಥರಃ ೮೩೯ 
ಮಂಥಾ ೯೬೦ 
ಮಂಥಾನ: ೯೬೦ 
ಮಂದಃ ೧೧೭ , ೧೦೧೬ , ೧೨೯೬ 
ಮಂದಗಾಮೀ ೮೩೯ . 


ပုဂဝ 


ಅಮರಕೋಶಃ 


ಮಂದಾಕಿನೀ ೫೭ 
ಮಂದಾಕ್ಷಂ ೨೩೧ 
ಮಂದಾರ: ೫೮ , ೩೮೧, ೪೩೬ 
ಮಂದಿರಂ ೩೩೧ , ೧೩೮೫ 
ಮಂದುರಾ ೩೩೪ 
ಮಂಡೋಷ್ಟ೦ ೧೨೮ 
ಮಂದ್ರ : ೨೧೦ 
ಮನ್ಮಥ: ೨೬ , ೩೭೬ 
ಮನ್ಯಾ ೬೩೪ 
ಮನ್ಯು : ೨೩ , ೧೩೫೪ 
ಮನ್ವಂತರಂ ೧೫೧ , ೧೮೫ 
ಮಯ: ೯೬೪ 
ಮಯುದ್ಧಕಃ ೯೦೩ 
ಮಯುಃ ೮೫ 
ಮಯೂಖ: ೧೨೫, ೧೨೧೯ 
ಮಯೂರ: ೪೬೬ , ೫೫೬ 
ಮಯೂರಕಂ ೯೮೭ 
ಮಯೂರಕ: ೪೪೩ 
ಮರಕತಂ ೯೭೮ 
ಮರಣಂ ೮೮೩ 
ಮರೀಚಂ ೯೨೨ 
ಮರೀಚಿಃ ೧೨೬ 
ಮರೀಚಿಕಾ ೧೨೮ 
ಮರು: ೩೧೩ , ೧೩೬೪ 
ಮರುತ್ ೭೩ , ೯೨, ೧೨೫೯ 
ಮರುತ್ಸಾನ್ ೪೯ 
ಮರುನ್ಮಾಲಾ ೪೮೮ 
ಮರುವಕಃ ೪೦೭ 
ಮರ್ಕಟ; ೫೨೮ 
ಮರ್ಕಟಕ : ೫೩೮ 
ಮರ್ಕಟೀ ೪೦೩ , ೪೪೨ 
ಮರ್ತ್ಯ : ೫೬೮ 
ಮರ್ದನಂ ೧೧೮೦ 
ಮರ್ದಲಃ ೨೧೬ 


ಮರ್ಮ ೧೫೧೩ 
ಮರ್ಮರ: ೨೦೩ 
ಮರ್ಮಸ್ಪಕ್ ೧೧೨೯ 
ಮರ್ಯಾದಾ ೭೯೨ 
ಮಲ: ೬೩೪, ೧೩೯೮ 
ಮಲದೂಷಿತಂ ೧೧೦೦ 
ಮಲಯಜ: ೭೦೦ 
ಮಲಯ : ೪೧೬ 
ಮಲಿನಂ ೧೧೦೦ 
ಮಲಿನೀ ೫೮೯ 
ಮಲಿಮ್ಯುಚಃ ೧೦೨೨ 
ಮಲೀಮಸಂ ೧೧೦೦ 
ಮಲ್ಲ : ೧೫೦೨ 
ಮಲ್ಲಕಃ ೧೫೨೦ 
ಮಲ್ಲಿಕಾ ೪೨೪ 
ಮಲ್ಲಿಕಾಖ್ಯ : ( ಮಲ್ಲಿಕಾಕ್ಷ :) ೫೫೦ 
ಮಸೀ ೧೪೯೨ 
ಮಸೂರಃ ೯೦೩ : 
ಮಸೂರವಿದಲಾ ೪೬೪ 
ಮಸೃಣಂ ೯೩೨ 
ಮಸ್ಕರ: ೫೧೬ 
ಮಸ್ಕರೀ ೭೫೦ 
ಮಸ್ತಕ: ೬೬೪ 
ಮಸ್ತಿಷ್ಕಂ ೬೩೪ 
ಮಸ್ತು ೯೪೦ 
ಮಹಃ ೧೨೬ , ೨೪೬ , ೧೪೩ 
ಮಹತ್ ೧೧೦೬ , ೧೨೮೦ 
ಮಹತೀ ೧೨೭೧ 
ಮಹಾಕಂದಃ ೫೦೩ 
ಮಹಾಕಾಲ : ೩೯ 
ಮಹಾಕುಲಃ ೭೧೦ 
ಮಹಾಂಗ : ೯೬೧ 
ಮಹಾಜಾಲೀ ೪೭೨. 
ಮಹಾದೇವಃ ೩೬ 


ಶಬ್ದಾನುಕ್ರಮಣಿಕೆ 


ಮಹಾಧನಂ ೬೮೨ 
ಮಹಾನಟ: ೩೯ 
ಮಹಾನಸಂ ೯೧೩ 
ಮಹಾಪದ್ಮ : ೮೬ 
ಮಹಾಬಿಲಂ ೮೯ 
ಮಹಾಮಾತ್ರ : ೭೭೧. 
ಮಹಾರಜತಂ ೯೮೧ 
ಮಹಾರಜನಂ ೯೯೩ 
ಮಹಾರಣ್ಯಂ ೩೫೬ 
ಮಹಾರಾಜಿಕಾ: ೧೦. 
ಮಹಾರೌರವಃ ೨೫೯ 
ಮಹಾಶಯಃ ೧೦೪೮ 
ಮಹಾಶ್ವೇತಾ ೪೬೫ 
ಮಹಾಸಹಾ ೪೨೮, ೪೯೩ 
ಮಹಾಸೇನಃ ೪೬ 
ಮಹಿಮಾ ೪೨ 
ಮಹಿಲಾ ೫೭೧ 
ಮಹಿಲಾಹ್ವಯಂ ೪೧೦ 
ಮಹಿಷ ೫೨೯ 
ಮಹಿಷಿ ೫೭೪ 
ಮಹೀ ೩೧೧. 
ಮಹೀಕ್ಷಿತ್ ೭೬೮ 
ಮಹೀಧ್ರ : ೩೪೮ 
ಮಹೀರು: ೩೬೦ 
ಮಹೀಲತಾ ೨೮೩ 
ಮಹೀಸುತಃ ೧೧೬ 
ಮಹೇಚ್ಛ: ೧೦೪೮ 
ಮಹೇರಣಾ ೪೭೯ 
ಮಹೇಶ್ವರಃ ೩೪- 
ಮಹೋಕ್ಷ: ೯೪೭ 
ಮಹೋತ್ಸಲಂ ೩೦೨ 
ಮಹೋತ್ಸಾಹ: ೧೦೪೯ 
ಮಹೋದ್ಯಮ: ೧೦೪೯ 
ಮಹೌಷಧಂ ೪೫೫, ೫೦೩ , ೯೨೪ 


ಮಾ ೩೦ , ೧೪೬೯ 
ಮಾಂಸಂ ೬೩೨ 
ಮಾಂಸಲಃ ೬೧೩ 
ಮಾಂಸಿಕಃ ೧೦೧೨ 
ಮಾಂಸೀ ೪೮೯ 
ಮಾಕ್ಷಿಕಂ ೯೯೪ 
ಮಾಖಃ ೧೪೩ 
ಮಾಗಧಃ ೮೬೪, ೧೦೦೦ 
ಮಾಗಧೀ ೪೨೬ , ೪೫೧ 
ಮಾಘ : ೧೪೩ , ೧೪೪ 
ಮಾಘಂ ೪೨೮ 
ಮಾಠರಃ ೧೨೪ 
ಮಾಡಿ: ೧೪೯೦ 
ಮಾಣವಕಃ ೬೧೧, ೬೭೫ 
ಮಾಣವ್ಯಂ ೧೧೯೮ 
ಮಾಣಿಕ್ಯಂ ೧೫೧೪ 
ಮಾಣಿಮಂಥಂ ೯೨೮ 
ಮಾತಂಗಃ ೧೦೧೭, ೧೨೨೩ 
ಮಾತರಪಿತರ ೬೦೬ 
ಮಾತರಿಶ್ಚಾ ೭೨ 
ಮಾತಲಿಃ ೫೪ | 
ಮಾತಾ ೫೯೮, ೯೫೩ 
ಮಾತಾಪಿತರ ೬೦೬ 
ಮಾತಾಮಹಃ ೬೦೨ 
ಮಾತುಲಃ ೪೩೩ , ೬೦೦ 
ಮಾತುಲಪುತ್ರಕಃ ೪೩೩ 
ಮಾತುಲಾನೀ ೫೯೯, ೯೦೬ 
ಮಾತುಲಾಹಿ ೨೫೨ 
ಮಾತುಲೀ ೫೯೯ 
ಮಾತುಲುಂಗಕಃ ೪೩೩ 
ಮಾತೃಷ್ಟಸೇಯ: ೫೯೪ 
ಮಾತೃಷ್ಟಸೀಯ: ೫೯೪ 
ಮಾತ್ರಂ ೧೩೭೯ 
ಮಾತ್ರಾ ೧೧೦೨ , ೧೩೭೮ 


೪೧೨ 


ಅಮರಕೋಶಃ 


ಮಾದಃ ೧೧೭೦ 
ಮಾಧವಃ ೧೯ , ೧೪೫ 
ಮಾಧವಕಃ ೧೦೩೮ 
ಮಾಧವೀ ೪೨೭ 
ಮಾನಂ ೯೭೧ 
ಮಾನಃ ೨೩೦ 
ಮಾನವಃ ೫೭೦ 
ಮಾನಸಂ ೧೬೧ 
ಮಾನಸೌಕಾಃ ೫ರ್೪ 
ಮಾನಿನೀ ೫೭೨. 
ಮಾನುಷಃ ೫೮೦ 
ಮಾನುಷ್ಯಕಂ ೧೨೦೦ 
ಮಾಯಾ ೧೦೦೯ 
ಮಾಯಾಕಾರಕ ೧೦೦೯ 
ಮಾಯಾದೇವೀಸುತಃ ೧೫ 
ಮಾಯುಃ ೬೩೧ 
ಮಾಯೂರಂ ೫೬೯ 
ಮಾರ: ೨೬ 
ಮಾರಜಿತ್ ೧೩ 
ಮಾರಣಂ ೮೮೧ 
ಮಾರಿಷಃ ೨೨೨ 
ಮಾರುತ: ೭೩ 
ಮಾರ್ಕವಃ ೫೦೬ 
ಮಾರ್ಗ : ೧೪೩ , ೩೨೩ 
ಮಾರ್ಗಣಂ ೧೧೮೮ 
ಮಾರ್ಗಣಃ ೮೫೩ , ೧೦೯೫ 
ಮಾರ್ಗಶೀರ್ಷ: ೧೪೩ 
ಮಾರ್ಗಿತಂ ೧೧೫೦ 
* ಮಾರ್ಜನಃ ೩೮೮ 
ಮಾರ್ಜನಾ ೬೯೦ 
ಮಾರ್ಜಾಲ: ೫೩೦ 
ಮಾರ್ಜಿತಾ ೯೩೦ 
ಮಾರ್ತಾಂಡ ೧೨೦ 
ಮಾರ್ದಂಗಿಕ: ೧೦೧೦ . 


ಮಾರ್ದ್ವಿಕಂ ೧೦೩೮ 
ಮಾರ್ಷ್ಟ: ೯೯೦ 
ಮಾಲಕಃ ೪೧೭ 
ಮಾಲತೀ ೪೨೭ 
ಮಾಲಾ ೭೦೪ 
ಮಾಲಾಕಾರಃ ೧೦೦೩ 
ಮಾಲಾತೃಣಕ: ೫೨೨ 
ಮಾಲಿಕಃ ೧೦೦೩ 
ಮಾಲುಧಾನಃ ೨೫೨ 
ಮಾಲೂರ: ೩೮೭ 
ಮಾಲ್ಯಂ ೭೦೪ 
ಮಾಲ್ಯವಾನ್ ೩೫೦ 
ಮಾಷಕ: ೯೭೨ 
ಮಾಷಪರ್ಣಿ ೪೯೩ 
ಮಾಷಕ: ೯೭೨ 
ಮಾಷ್ಯಂ ೮೯೩ 
ಮಾಮೀಣಂ ೮೯೩ 
ಮಾಸ: ೧೪೦ . 
ಮಾಸರ: ೯೩೫ 
ಮಾಸಿಕಂ ೭೪೦ 
ಮಾಸ್ಮ೧೪೬೯ 
ಮಾಹಿಷ್ಯ : ೧೦೦೦ 
ಮಾಹೇಯೀ ೯೫೩ 
ಮಾಹೇಶ್ವರೀ ೪೦ 
ಮಿತಂಪಚಃ ೧೦೯೪ 
ಮಿತ್ರಂ ೭೭೬ , ೭೭೮ 
ಮಿತ್ರ : ೧೨೧ 
ಮಿಥಃ ೧೪೫೭ 
ಮಿಥುನಂ ೫೬೪ 
ಮಿಥ್ಯಾ ೧೪೭೨ 
ಮಿಥ್ಯಾದೃಷ್ಟಿ : ೧೬೪ 
ಮಿಥ್ಯಾಭಿಯೋಗಃ ೧೯೦ 
ಮಿಥ್ಯಾಭಿಶಂಸನಂ ೧೯೦ 
ಮಿಥ್ಯಾಮತಿ: ೧೬೫ 


ಶಬ್ದಾನುಕ್ರಮಣಿಕೆ 


೪೧೩ 


ಮಿಶ್ರೇಯಾ ೪೬೦ . 
ಮಿಸಿ; ೪೬೦ , ೫೦೭ 
ಮಿಸೀ ೪೮೯ 
ಮಿಹಿಕಾ ೧೦೮ 
ಮಿಹಿರ: ೧೨೦ 
ಮೀಢಂ ೧೧೪೨ 
ಮೀನಃ ೨೭೯ 
ಮೀನಕೇತನಃ ೨೬ 
ಮುಕಟಂ ೬೭೧ 
ಮುಕುಂದ: ೮೬ , ೪೭೬ 
ಮುಕುರ: ೭೦೯ 
ಮುಕುಲ: ೩೭೧ 
ಮುಕ್ತಕಂಚುಕಃ ೨೫೨ 
ಮುಕ್ತಾ ೯೭೯ 
ಮುಕ್ತಾವಲೀ ೬೭೪ 
ಮುಕ್ತಾಸ್ಫೋಟ: ೨೮೫ 
ಮುಕ್ತಿ : ೧೬೭ 
ಮುಖಂ ೩೪೬, ೬೫೮ 
ಮುಖಬಂಧನಂ ೨೮೯ 
ಮುಖರ: ೧೦೮೨ 
ಮುಖವಾಸನಂ ೧೭೨ 
ಮುಖ್ಯ : ೧೧೦೩ 
ಮುಖ್ಯಕಲ್ಪ : ೭೪೮ 
ಮುಂಜಿಕೇಶ: ೨೩ 
ಮುಂಡ: ೬೧೭ , ೧೫೧೬ 
ಮುಂಡನಂ೭೫೮ 
ಮುಂಡಿತಂ ೧೧೩೧ 
ಮುಂಡಿತ: ೬೧೭ 
ಮುಂಡೀ ೧೦೦೭ 
ಮುತ್ ೧೫೪ 
ಮುದಿರ: ೯೭ 
ಮುದ್ದಪರ್ಣಿ ೪೬೮ 
ಮುದ್ಗರ: ೮೫೭ 


ಮುಧಾ ೧೪೬೨ 
ಮುನಿ; ೧೪ , ೭೫೦ , ೧೫೨೦ 
ಮುನೀಂದ್ರ : ೧೪ 
ಮುರಜಃ ೨೧೩ 
ಮುರಾ ೪೨೮ 
ಮುಷಿತಂ ೧೧೩೩ 
ಮುಷ್ಯ : ೬೪೫ 
ಮುಷ್ಯಕಃ ೩೯೪ 
ಮುಷ್ಟಿಬಂಧ: ೧೧೭೨ 
ಮುಸಲ: ೯೧೧ 
ಮುಸಲೀ ೨೫, ೪೭೪ , ೫೩೭ 
ಮುಸಲ್ಯ : ೧೦೯೧ 
ಮುಸ್ಸಕಂ ೫೧೪ 
ಮುಸ್ತಾ ೫೧೪ 
ಮುಹುಃ ೧೪೫೯ 
ಮುಹೂರ್ತ: ೧೩೯ 
ಮೂಕಃ ೧೦೫೯ 
ಮೂಢಃ೧೦೯೩ 
ಮೂತಂ ೧೧೪೦ 
ಮೂತ್ರಂ ೬೩೬ 
ಮೂತ್ರಕೃಚ್ಛಂ ೬೨೫ 
ಮೂತಂ೧೧೪೨ 
ಮೂರ್ಖ : ೧೦೯೩ 
ಮೂರ್ಛಾ ೮೭೬ 
ಮೂರ್ಛಾಲಃ ೬೩೦ 
ಮೂರ್ಛಿತಃ ೬೩೦ , ೧೨೮೪ 
ಮೂರ್ತ೦ ೧೧೨೨ 
ಮೂರ್ತ: ೬೩೦ 
ಮೂರ್ತಿ : ೬೪೦, ೧೨೬೮ 
ಮೂರ್ತಿಮತ್ ೧೧೨೨ 
ಮೂರ್ಧಾ ೬೬೪ 
ಮೂರ್ಧಾಭಿಷಿಕ್ತ : ೭೬೭ , ೧೨೬೩ 
ಮೂರ್ವಾ ೪೩೮ 
ಮೂಲಂ೩೬೭ , ೧೪೦೧ 

ಅಮರಕೋಶಃ 


ಮೂಲಕಂ ೫೧೨ 
ಮೂಲಕರ್ಮ ೧೧೬೨ 
ಮೂಲಧನಂ ೯೬೬ 
ಮೂಲ್ಯಂ೯೬೬ , ೧೦೩೬ 
ಮೂಷಕಪರ್ಣಿ ೪೪೩ 
ಮೂಷಾ ೧೦೩೦, ೧೫೨೧ 
ಮೂಷಿಕ: ೫೩೬ 
ಮೂಷಿಕಾ ೫೩೭ 
ಮೂಷಿತಂ ೧೧೩೩ 
ಮೃಗಃ ೫೩೨, ೧೧೮೮, ೧೨೨೨ 
ಮೃಗತೃಷ್ಣಾ ೧೨೮ 
ಮೃಗದಂಶಕಃ ೧೦೧೯ 
(ಮೃಗದೃಷ್ಟಿ:) ೫೨೫ 
(ಮೃಗದ್ವೀಟ್) ೫೨೬ 
ಮೃಗಧೂರ್ತಕಃ ೫೨೯ 
ಮೃಗನಾಭಿಃ ೬೯೮ 
ಮೃಗಬಂಧನೀ ೧೦೨೪ 
ಮೃಗಮದಃ ೬೯೮ 
ಮೃಗಯಾ ೧೦೨೧ 
ಮೃಗಯಾ ೧೧೮೮ 
ಮೃಗಯುಃ ೧೦೧೮ 
( ಮೃಗರಿಪು:) ೫೨೫ 
ಮೃಗವಧಾಜೀವಃ ೧೦೧೮ 
ಮೃಗವ್ಯಂ ೧೦೨೧ 
ಮೃಗಶಿರಃ ೧೧೩ 
ಮೃಗಶೀರ್ಷಂ ೧೧೩ 
ಮೃಗಾಂಕ: ೧೦೪ 
ಮೃಗಾದನ: ೫೨೬ 
( ಮೃಗಾಶನ:) ೫೨೫ 
ಮೃಗಿತಂ ೧೧೫೦ 
ಮೃಗೇಂದ್ರ : ೫೨೫ 
ಮೃಜಾ ೬೯೦ 
ಮೃಡಃ೩೫ 
ಮೃಡಾನೀ ೪೪ 


ಮೃಣಾಲಂ ೩೦೫ 
ಮೃಣಾಲೀ ೧೪೮೮ 
ಮೃತ್ ೩೧೨ 
ಮೃತಂ ೮೮೯. 
ಮೃತಃ ೮೮೪ 
ಮೃತಸ್ರಾತಃ ೧೦೬೫ 
ಮೃತಾಲಕಂ ೪೮೬ 
ಮೃತ್ತಿಕಾ ೩೧೨ 
ಮೃತ್ಯು : ೮೮೩ 
ಮೃತ್ಯುಂಜಯಃ ೩೫ 
ಮೃತ್ಸಾ ೩೧೨ 
ಮೃತ್ಸಾ ೩೧೨, ೪೮೬ 
ಮೃದಂಗ: ೨೧೩ 
ಮೃದು ೧೧೨೩ 
ಮೃದು: ೧೨೯೬ 
ಮೃದುತ್ವಕ್ ೪೦೧ 
ಮೃದುಲಂ ೧೧೨೭ 
ಮೃದ್ವೀಕಾ ೪೬೨ 
ಮೃಧಂ ೮೭೦ 
ಮೃಷಾ ೧೪೭೨ 
ಮೃಷ್ಟ೦ ೧೧೦೧ 
ಮೇಖಲಕನ್ಯಕಾ ೨೯೫ 
ಮೇಖಲಾ ೬೭೫ , ೮೫೬ 
ಮೇಘ: ೯೬ 
ಮೇಘಜ್ಯೋತಿ: ೯೯ 
ಮೇಘದ್ವಾರಂ ೮೯ 
ಮೇಘನಾದಾನುಲಾಸೀ ೫೫೬ 
ಮೇಘನಾಮಾ ೫೧೪, 
ಮೇಘನಿರ್ಘೋಷ: ೯೮ 
ಮೇಘಪುಷ್ಪಂ ೨೬೬ 
ಮೇಘಮಾಲಾ ೯೭ 
ಮೇಘವಾಹನಃ ೫೨ 
ಮೇಚಕಃ ೧೭೫, ೫೫೭ 
ಮೇಢ: ೬೪೫, ೬೯೩ 


೪೧೫ 


ಶಬ್ದಾನುಕ್ರಮಣಿಕೆ 


ಮೇದಃ೬೩೩ 
ಮೇದಕಃ ೧೦೩೯ 
ಮೇದಿನೀ ೩೧೧ 
ಮೇದುರ: ೧೦೭೫ 
ಮೇಧಾ ೧೬೨ 
ಮೇಧಿ: ೯೦೧ 
ಮೇಧ್ಯಂ ೧೧೦೧ 
ಮೇನಕಾ ೬೧ 
ಮೇನಕಾತ್ಮಜಾ ೪೪ 
ಮೇರುಃ ೫೮ 
ಮೇಲಕಃ ೧೧೮೭ 
ಮೇಷ: ೧೧೮, ೯೬೩ 
ಮೇಷಕಂಬಲ: ೯೯೩ 
ಮೇಹ: ೬೨೫ 
ಮೇಹನಂ ೬೪೫ 
ಮೈತ್ರಾವರುಣಿಃ ೧೧೧ 
ಮೈತ್ರೀ ೧೫೨೨ 
ಮೈತ್ರ೦ ೧೫೨೨ 
ಮೈಥುನಂ ೭೬೬ , ೧೩೨೩ 
ಮೈರೇಯಂ ೧೦೩೯ 
ಮೋಕ್ಷ: ೧೬೮, ೩೯೪ 
ಮೋಘಂ ೧೧೨೭ 
ಮೋಚಕಃ ೩೮೬ 
ಮೋಚಾ ೪೦೧, ೪೬೮ 
ಮೋದಕಂ ೧೫೧೫ 
ಮೋರಟಂ ೯೯೬ 
ಮೋರಟಾ ೪೩೮ 
ಮೋಷಕಃ ೧೦೨೨ 
ಮೋಹ: ೮೭೬ 
ಮೌಕುಲಿ: ೫೪೬ 
ಮೌಕ್ತಿಕಂ ೯೭೯ 
ಮೌದ್ಗೀನಂ ೮೯೪ 
ಮೌನಂ ೭೪೪ 
ಮೌರಜಿಕಃ ೧೦೧೦ 


ಮೌರ್ವಿ ೮೫೧ 
ಮೌಲಿ: ೧೩೯೪ 
ಮೌಷ್ಟಾ ೧೪೮೪ 
ಮೌಹೂರ್ತ: ೭೮೧ 
ಮೌಹರ್ತಿಕ: ೭೮೧ 
ಮೃಷ್ಟಂ ೨೦೧ 
ಮೈಚ್ಛದೇಶ: ೩೧೫ 
ಮೈಚ್ಛಮುಖಂ ೯೮೪ 

- ಯ 
ಯಕೃತ್ ೬೩೫ 
ಯಕ್ಷ : ೧೧, ೮೩ 
ಯಕ್ಷಕರ್ದಮ : ೭೦೨ 
ಯಕ್ಷಧೂಪಃ೬೯೬ 
ಯಕ್ಷರಾಟ್ ೮೨ 
ಯಕ್ಷಾ ೬೨೦ 
ಯಜಮಾನಃ ೭೧೬ 
ಯಜುಃ ೧೮೧ 
ಯಜ್ಞಃ ೭೨೨ 
ಯಜ್ಞಾಂದಃ ೩೭೭ 
ಯಜ್ಜಿಯಂ ೭೩೬ 
ಯಜ್ಞಾ ೭೧೭ 
ಯತ್ ೧೪೬೧ 
ಯತಃ ೧೪೬೧ 
ಯತಿ: ೭೫೨ 
ಯತೀ ೭೫೨ 
ಯಥಾ ೧೪೬೬ 
ಯಥಾಜಾತ: ೧೦೯೩ 
ಯಥಾತಥಂ ೧೪೭೨ 
ಯಥಾಯಥಂ ೧೪೭೨ 
ಯಥಾರ್ಥ೦ ೧೪೭೨ 
ಯಥಾರ್ಹವರ್ಣ: ೭೭೯ 
ಯಥಾಸ್ವಂ ೧೪೭೨ 
ಯಥೇಪ್ಪಿತಂ ೯೪೩ 


೪೧೬ 


ಅಮರಕೋಶಃ 


ಯದಿ ೧೪೬೯ 
ಯದೃಚ್ಛಾ ೧೧೬೦ 
ಯಂತಾ ೮೨೬ , ೧೨೬೧ 
ಯಮಃ ೬೯ , ೭೫೭, ೧೧೭೬ 
ಯಮರಾಟ್ ೬೯ 
ಯಮುನಾ ೨೯೪ 
ಯಮುನಾಫ್ರಾತಾ ೬೯ 
ಯಯುಃ ೮೧೨ 
ಯವಃ ೯೦೧ . 
ಯವಕ್ಯಂ ೮೯೩ 
ಯವಕ್ಷಾರ: ೯೯೫ 
ಯವಫಲ: ೫೧೬ - 
ಯವಸ ೫೨೨ 
ಯವಾಗೂ ; ೯೩೬ 
ಯವಾಗ್ರಜಃ ೯೯೫ 
ಯವಾನಿಕಾ ೫೦೦ 
ಯವಾಸಃ ೪೪೬ 
ಯವೀಯಾನ್ ೬೧೨ 
ಯವ್ಯಂ ೮೯೩ 
ಯಶಃ ೧೯೧ 
ಯಶಃ ಪಟ: ೨೧೪ 
ಯಷ್ಟಾ ೭೧೬ 
ಯಷ್ಟಿ: ೧೫೨೧ 
ಯಷ್ಟಿಮಧುಕಂ ೪೬೪ 
ಯಾಗಃ ೭೨೨ 
ಯಾಚಕಃ ೧೦೯೫ 
ಯಾಚನಕಃ ೧೦೯೫ 
ಯಾಚನಾ ೭೪೧ 
ಯಾಚಿತಂ ೮೮೯ 
ಯಾಚಿತಕಂ ೮೯೦ 
ಯಾಚ್ಚಾ ೭೪೧, ೧೧೬೪ 
ಯಾಜಕಃ ೭೨೬ 
ಯಾತನಾ ೨೬೦ 
ಯತಯಾಮಂ ೧೩೪೬ 


ಯಾತ್ರಾ ೫೯೯ 
ಯಾತು ೭೧. 
ಯಾತುಧಾನ: ೭೧ 
ಯಾತ್ರಾ ೮೬೨, ೧೩೭೬ 
ಯಾದ: ಪತಿ: ೨೬೩ 
ಯಾದಸಾಂಪತಿ: ೭೧ 
ಯಾದ: ೨೮೨ 
ಯಾನಂ ೭೮೫, ೮೨೪ 
ಯಾನಪಾತ್ರಂ ೨೭೫ 
ಯಾನಮುಖಂ ೮೨೨ 
ಯಾವ್ಯ : ೧೦೯೯ 
ಯಾವ್ಯಯಾನಂ ೮೧೯ . 
ಯಾಮಃ ೧೩೪, ೧೧೭೬ 
ಯಾಮಿನೀ ೧೩೨ 
ಯಾಮುನ೦ ೯೮೭ 
ಯಾಯಜೂಕ: ೭೧೭ 
ಯಾವಃ ೬೯೪ 
ಯಾವಕಃ ೯೦೪ - 
ಯಾವತ್‌ ೧೪೪೭ 
ಯಾವನಃ ೬೯೭ 
ಯಾಷ್ಟ್ರೀಕ: ೮೩೬ 
ಯಾಸಃ ೪೪೬ 
ಯುಕ್ತಂ ೭೯೧ 
ಯುಕ್ತರಸಾ ೪೯೫ 
ಯುಗಂ ೫೬೪, ೧೨೨೬ 
ಯುಗಃ ೧೨೨೬ 
ಯುಗಕೀಲಕಂ ೯೦೦ 
ಯುಗಂಧರಂ ೧೫೧೭ 
ಯುಗಂಧರ: ೮೨೩ 
ಯುಗಪತ್ ೧೪೮೧ , 
ಯುಗಪತ್ರಕಃ ೩೭೭ 
ಯುಗಪಾರ್ಶ್ವಗಃ ೯೫೦ 
ಯುಗಲಂ ೫೬೪ 
ಯುಗ್ರ೦ ೫೬೪ 


೪೧೭ 


ಯುಗ್ಯಂ ೮೨೪ 
ಯುಗ್ಯ : ೯೫೦ 
ಯುತ್ ೮೭೨ 
ಯುದ್ದಂ ೮೭೦ 
ಯುವತಿ : ೫೭೭ 
ಯುವಾ ೬೧೧ 
ಯೂಥಂ ೫೬೭ 
ಯೂಥನಾಥ : ೮೦೧ 
ಯೂಥಪಃ ೮೦೧ 
ಯೂಥಿಕಾ ೪೨೬ . 
ಯೂಪಃ ೧೫೦೧ 
ಯೂಪಕಟಕ: ೭೨೭ 
ಯೂಷಂ ೧೫೧೮ 
ಯೋಕ್ತಂ ೮೯೯ 
ಯೋಗ: ೧೨೨೪ 
ಯೋಗೇಷ್ಟಂ ೯೯೨ 
ಯೋಗ್ಯಂ ೪೬೭ 
ಯೋಜನಂ ೧೫೧೩ 
ಯೋಜನವಲ್ಲೀ ೪೪೬ 
ಯೋತ್ರಂ ೮೯೯ 
ಯೋದ್ಧಾ ೮೨೭ 
ಯೋಧಃ೮೨೭ 
ಯೋನಿಃ೬೪೫ 
ಯೋಷಾ೫೭೧ 
ಯೋಷಿತ್ ೫೭೧ 

ತಕಂ ೭೯೫ 
ಮೌತವಂ ೯೭೧ 
ಯೌವತಂ ೫೯೧ 
ಯೌವನಂ ೬೦೯ 


ಶಬ್ದಾನುಕ್ರಮಣಿಕೆ 

ರಕ್ತಕಃ ೪೨೮ 
ರಕ್ತಚಂದನಂ ೭೦೧, ೯೯೭ 
ರಕ್ತಪಾ ೨೮೪ 
ರಕ್ತಫಲಾ ೪೯೪ 
ರಕ್ಕಸಂಧ್ಯಕಂ ೨೯೯ 
ರಕ್ತಸರೋರುಹಂ ೩೦೪ 
ರಕ್ತಾಂಗಃ ೫೦೧ 
ರಕೊತ್ಸಲಂ ೩೦೫ 
ರಕ್ಷ : ೧೧, ೭೧. 
ರಕ್ಷಸೃಭಂ ೧೫೧೦ 
ರಕ್ಷಿತಂ ೧೧೫೧ 
ರಕ್ಷಿವರ್ಗ: ೭೭೩ 
ರಕ್ಷಾ ೬೮ 
ರಕ್ಷ : ೧೧೬೬ 
ರಂಕು : ೫೩೪ 
ರಂಗಂ ೯೯೨ 
ರಂಗಾಜೀವಃ ೧೦೦೪ 
ರಚನಾ ೭೦೬ 
ರಜ: ೧೫೯ , ೫೯೦, ೮೬೫, ೧೪೩೨ 
ರಜಕಃ ೧೦೦೮ 
ರಜತಂ ೯೮೩ , ೧೨೮೧ 
ರಜನೀ ೧೩೨, ೫೦೮ 
ರಜನೀಮುಖಂ ೧೩೪ 
ರಜಸ್ವಲಾ ೫೮೯ 
ರಜ್ಜು : ೧೦೨೪ 
ರಂಜನಂ ೭೦೧ 
ರಂಜನೀ ೪೫೦ 
ರಣ : ೮೭೧, ೧೧೬೬ , ೧೨೫೦ 
ರಂಡಾ ೪೪೩ 
ರತಂ ೭೬೬ 
ರತಿಕೂಜಿತಂ ೨೦೨ 
ರತಿಪತಿಃ ೨೭ 
ರತ್ನಂ ೯೮೦ , ೧೩೨೮ 
ರತ್ನಸಾನು : ೫೮ 


ರಂಹಃ ೭೮ 
ರಕ್ಕಂ ೬೩೩ , ೬೯೩ , ೧೨೮೧ 
ರಕ್ತ : ೧೭೬ 


27 


೪೧೮ 


ಅಮರಕೋಶಃ 


ರತ್ನಾಕರಃ ೨೬೩ 
ರತ್ನಿ; ೬೫೫ 
ರಥ: ೩೮೫ , ೮೧೭ 
ರಥಕಟ್ಕಾ ೮೨೧ 
ರಥಕಾರಃ ೧೦೦೧, ೧೦೦೬ 
ರಥಕುಂಟುಬೀ ೮೨೬ 
ರಥಗುಪ್ತಿ : ೮೨೩ 
ರಥದ್ರು : ೩೮೧ 
ರಥವ್ರಜ: ೮೨೧ 
ರಥಾಂಗಂ ೮೨೨ 
ರಥಾಂಗಾಹ್ವಯನಾಮಕಃ ೫೪೮ 
ರಥಿಕ: ೮೪೨ 
ರಥಿನ: ೮೪೨ 
ರಥೀ ೮೨೭, ೮೪೨ 
ರಥ್ಯ : ೯೧೨ 
ರಥ್ಯಾ ೩೨೯ , ೮೨೧ 
ರದ: ೬೬೦ 
ರದನ : ೬೬೦ 
ರದನಚ್ಛದ: ೬೫೯ 
ರಂಧ್ರಂ ೨೪೮ 
ರಭಸ: ೧೫೦೩ 
ರಮಣೀ ೫೭೩ 
ರಮಾ ೩೦. 
ರಂಭಾ ೬೧, ೪೬೮ 
ರಯ : ೭೮ 
ರಲ್ಲ ಕಃ ೬. ೮೫ 
ರವ: ೨೦೨ 
ರವಣಃ ೧೦೮೩ 
ರವಿ : ೧೨೨ 
ರಶನಾ ೬೭೭ 
ರಶ್ಮಿ : ೧೩೩೯ 
ರಸ : ೧೬೮, ೯೮೬, ೯೯೧, ೧೪೨೮ 
ರಸಗರ್ಭ೦ ೯೮೮ 
ರಸಜ್ಞಾ ೬೬೦ 


ರಸನಾ ೬೬೦ 
ರಸವತೀ ೯೧೩ 
ರಸಾ ೩೧೦ , ಟಿ, ೪೩೯ , ೪೭೮ 
ರಸಾಂಜನಂ ೯೮೮ 
ರಸಾತಲಂ ೨೪೭ 
ರಸಾಲ : ೩೮೮, ೫೧೮ 
ರಸಾಲಾ ೯೩೦ 
ರಸಿತಂ ೯೮ 
ರಸೋನಕಃ ೫೦೩ 
ರಹ: ೭೮೯ 
ರಹಸ್ಯಂ ೭೮೯ 
ರಾ : ೯೭೭, ೧೩೬೬ 
ರಾಕಾ ೧೩೬ 
ರಾಕ್ಷಸಃ ೭೦ 
ರಾಕ್ಷಸೀ ೪೮೩ 
ರಾಕ್ಷಾ ೬೯೪ 
ರಾಂಕವಂ ೬೮೦ 
ರಾಜಕಂ ೭೭೦ 
ರಾಜನ್ಯ : ೭೬೭ 
ರಾಜನ್ಯಕಂ ೭೭೦ 
ರಾಜನ್ಸಾನ್ ೩೨೧ 
ರಾಜಬಲಾ ೫೦೮ 
ರಾಜಬೀಜೀ ೭೧೧ 
ರಾಜರಾಜ: ೮೨ 
ರಾಜವಂಶ : ೭೧೧ 
ರಾಜವಾನ್ ೩೨೧ 
ರಾಜವೃಕ್ಷ : ೩೭೮ 
ರಾಜಸದನಂ ೩೩೬ 
ರಾಜಸಭಾ ೧೪೯೧ 
ರಾಜಸೂಯಂ ೧೫೧೩ 
ರಾಜಹಂಸಃ ೫೪೯ 
ರಾಜಾ ೭೬೮ 
ರಾಜಾದನ: ೪೦೦ 
ರಾಜಾದನಂ ೩೯೦ 


555 


ಶಬ್ದಾನುಕ್ರಮಣಿಕೆ 


೪೧೯ 


ರಾಜಾರ್ಹ೦ ೬೯೫ 
ರಾಜಿ: ೩೫೯ 
ರಾಜಿಕಾ ೯೦೫ 
ರಾಜಿಲಃ ೨೫೧ 
ರಾಜೀವಂ ೩೦೪ 
ರಾಜೀವಃ ೨೮೧ 
ರಾಜ್ಯಾಂಗಂ ೭೮೪ 
ರಾಟ್ ೭೬೮ 
ರಾತ್ರಿ ೧೩೨ 
ರಾತ್ರಿಚರ: ೭೦ . 
ರಾತ್ರಿಂಚರ: ೭೦ 
ರಾದ್ದಾಂತ: ೧೬೫ 
ರಾಧಃ ೧೪೫ 
ರಾಧಾ ೧೧೨ 
ರಾಮ : ೨೪ , ೫೩೫, ೧೩೪೨ 
ರಾಮಠಂ ೯೨೬ 
ರಾಮಾ ೫೭೩ 
ರಾಂಭಃ ೭೫೪ 
ರಾಲ : ೬೯೬ 
ರಾಶಿ : ೫೬೮, ೧೪೧೫ 
ರಾಷ್ಟಂ ೭೮೪ 
ರಾಷ್ಟ್ರ ೧೩೮೫ 
ರಾಪ್ಪಿಕಾ ೪೪೯ 
ರಾಷ್ಟ್ರೀಯಃ ೨೨೨ 
ರಾಸಭಃ ೯೬೪ 
ರಾಸ್ಸಾ ೪೬೯ , ೪೯೫ 
ರಾಹು : ೧೧೭ 
ರಿಕ್ತಕಂ ೧೧೦೨ 
ರಿಕ್ಷಂ ೯೭೬ 
ರಿಂಗಣಂ ( ರಿಂಖಣಂ) ೨೪೩ 
ರಿಪುಃ ೭೭೭ 
ರಿಷ್ಟಂ ೧೨೩೭ 
ರಿಷ್ಟಿ : ೮೫೫ 


ರೀಡಾ ೨೩೧ 
ರೀಣಂ ೧೧೩೮ 
ರೀತಿ: ೯೮೩ , ೧೨೭೦ 
ರೀತಿಪುಷ್ಪಂ ೯೮೯ 
ರುಕ್ ೧೨೭, ೬೨೦ 
ರುಕ್‌ಪ್ರತಿಕ್ರಿಯಾ ೬೧೯ 
ರುಕ್ಕಂ ೯೮೨ 
ರುಕ್ಷ್ಯಕಾರಕಃ ೧೦೦೫ 
ರುಡ್ಡ೦ ೧೧೩೬ 
ರುಚಕಂ ೯೯೬ 
ರುಚಕಃ ೪೦೬, ೪೩೩ 
ರುಚಿ: ೧೨೭ , ೧೨೩೦ 
ರುಚಿರಂ ೧೦೯೭ 
ರುಚ್ಯಂ ೧೦೯೮ 
ರುಜಾ ೬೨೦. 
ರುಟ್ ೨೩೪ 
ರುತಂ ೨೦೫ 
ರುದಿತಂ ೨೪೩ 
ರುದ್ದಂ ೧೧೩೬ 
ರುದ್ರ : ೩೮ 
ರುದ್ರಾ : ೧೦ . 
ರುದ್ರಾಣಿ ೪೩ 
ರುಧಿರಂ ೬೩೩ 
ರುರು: ೫೩೪ 
ರುಶತೀ ೧೯೮ 
ರುಹಾ ೫೧೩ 
ರೂಕ್ಷ: ೧೪೨೬ 
ರೂಪಂ ೧೬೮ 
ರೂಪಾಜೀವಾ ೫೮೮ 
ರೂಪ್ಯಂ೯೭೮, ೯೮೩ , ೧೩೬೧ 
ರೂಪ್ಯಾಧ್ಯಕ್ಷ : ೭೭೪ 
ರೂಷಿತಂ ೧೧೩೪ 
ರೇ ೧೪೭೭ 
ರೇಖಾ ೩೫೯ 


೪೨೦ 


ಅಮರಕೋಶಃ 


ರೋಹೀ ೪೦೪ 
ರೌದ್ರ: ೨೨೫, ೨೨೮ 
ರೌಮಕಂ ೯೨೮ 
ಗೌರವಃ ೨೫೯ 
ರೌಹಿಣೇಯಃ ೨೫, ೧೧೬ 
ರಹಿಷಂ ೫೨೧ 
ರೌಹಿಷ: ೫೩೪ 


ರೇಚಕೀ ೪೧೪ 
ರೇಚನೀ ೪೬೩ 
ರಚಿತಂ ೮೧೫ 
ರೇಣುಃ ೮೬೫ 
ರೇಣುಕಾ ೪೭೫ 
ರೇತಃ ೬೩೧ 
ರೇಫಃ ೧೦೯೯, ೧೩೩೪ 
ರೇವತೀರಮಣಃ ೨೪ 
ರೇವಾ ೨೯೫ 
ರೋಕಂ ೨೪೮ 
ರೋಗ: ೬.೨೦ 
ರೋಗಹಾರೀ ೬೨೬ 
ರೋಚನ: ೪೦೨ 
ರೋಚನೀ ೫೦೧ 
ರೋಚಃ ೧೨೭ 
ರೋಚಿಷ್ಟು : ೬೭೦ 
ರೋದಃ೧೪೩೦ 
ರೋದನಂ ೬೬೩ 
ರೋದನೀ ೪೪೭ 
ರೋದಸೀ ೧೪೩೦ 
ರೋಧಃ೨೬೯ 
ರೋಧೋವಾ ೨೯೨ 
ರೋಪಃ೮೫೩ 
ರೋಮ ೬೬೮ 
ರೋಮಂಥಃ ೧೫೦೦ 
ರೋಮಹರ್ಷಣಂ ೨೪೩ 
ರೋಮಾಂಚಃ ೨೪೩ 
ರೋಲಂಬಃ ೫೫೫ 
ರೋಷಃ೨೩೪ 
ರೋಹಿಣಿ ೪೪೦ , ೯೫೩ 
ರೋಹಿತಂ ೧೦೦ 
ರೋಹಿತಂ ೧೭೬ , ೨೮೧ , ೫೩೫ 
ರೋಹಿತಕಃ ೪೦೪ 
ರೋಹಿತಾಶ್ವ : ೬೪ 


ಲಕುಚಃ ೪೧೫ 
ಲಕ್ಷಂ ೮೫೨ 
ಲಕ್ಷಣಂ ೧೦೬ 
ಲಕ್ಷ್ಯ ೧೦೬ , ೧೩೨೬ 
ಲಕ್ಷ್ಮಣಃ ೧೦೬೦ 
ಲಕ್ಷ್ಮಣಾ ೫೫೧ 
ಲಕ್ಷ್ಮಿ ೩೦ , ೪೬೭, ೮೪೮ 
ಲಕ್ಷ್ಮೀವಾನ್ ೧೦೬೦ 
ಲಕ್ಷ ೨೪೧ , ೮೫೨ 
ಲಗುಡ: ೧೫೦೦ 
ಲಗ್ನಂ ೧೧೮ 
ಲಗ್ನಕ: ೧೦೪೧ 
ಲಘಿಮಾ ೪೨ 
ಲಘು ೭೮, ೫೨೦ 
ಲಘು: ೪೮೮, ೧೨೨೯ 
ಲಘುಲಯಂ ೫೨೦ 
ಲಂಕಾ ೧೪೮೯ 
ಲಂಕೋಪಿಕಾ ೪೮೮ 
ಲಜ್ಜಾ ೨೩೧ 
ಲಜ್ಞಾಶೀಲ: ೧೯೭೩ 
ಲಜ್ಜಿತಃ ೧೧೩೭ 
ಲಟ್ಟಾ ೧೪೯೧ 
ಲತಾ ೩೬೪, ೩೬೬ , ೪೧೦, ೪೮೮ 
ಲತಾರ್ಕ : ೫೦೩ 
ಲಪನಂ ೬೫೮ 


ಶಬ್ದಾನುಕ್ರಮಣಿಕೆ 


ಲಪಿತಂ ೧೭೯ , ೧೧೫೩ 
ಲಬ್ಬರ ೧೧೫೦ 
ಲಬ್ಬವರ್ಣ: ೭೧೪ 
ಲಭ್ಯಂ ೭೯೧ 
ಲಂಬನಂ ೬೭೩ 
ಲಂಬೋದರಃ ೪೫ 
ಲಯಂ ೫೨೦ 
ಲಯ : ೨೧೭ 
ಲಲನಾ ೫೭೨ 
ಲಲಂತಿಕಾ ೬೭೩ 
ಲಲಾಟಂ ೬೬೧. 
ಲಲಾಟಿಕಾ ೬೭೨ 
ಲಲಾಮ ೧೦೭ 
ಲಲಾಮಂ ೧೦೭ , ೧೩೪೪ 
ಲಲಾಮಕಂ ೭೦೪ 
ಲಲಿತಂ ೨೩೯ 
ಲವಃ ೧೧೦೭, ೧೧೮೨ 
ಲವಂಗಂ ೬೯೪ 
ಲವನಂ ೧೧೮೨ 
ಲವಣ : ೧೭೦ 
ಲವಣಂ ೯೨೭ 
ಲವಣೋದ: ೨೬೩ 
ಲವನಂ ೧೧೮೨ 
ಲವಿತ್ರಂ ೮೯೯ 
ಲಶುನಂ ೫೦೩ 
ಲಸ್ತಕ: ೮೫೧ 
ಲಾಕ್ಷಾ ೬೯೪ 
ಲಾಕ್ಷಾಪ್ರಸಾದನಃ ೩೯೬ 
ಲಾಂಗಲಂ ೮೯೯ 
ಲಾಂಗಲಪದ್ದತಿ: ೯೦೦ 
ಲಾಂಗಲೀ ೪೬೬ , ೪೭೩ , ೫೨೩ 
ಲಾಂಗೂಲಂ ೮೧೬ 
ಲಾಜಾಃ ೯೩೩ 
ಲಾಂಛನಂ ೧೦೬ 


ಲಾಭ: ೯೬೬ 
ಲಾಮಜ್ಜಕಂ ೫೨೦ 
ಲಾಲಸಾ ೨೩೬, ೧೪೩೦ 
ಲಾಲಾ ೬೩೬ 
ಲಾಲಾಟಿಕಃ ೧೨೧೮ 
ಲಾವಃ ೫೬೧ 
ಲಾಸಿಕಾ ೨೧೬ 
ಲಾಸ್ಯಂ ೨೧೮ 
ಲಿಕುಚಃ ೪೧೫ 
ಲಿಕಾ ೧೪೯೨ 
ಲಿಂಗಂ ೧೦೭, ೧೨೨೭ 
ಲಿಂಗವೃತ್ತಿ : ೭೬೩ 
ಲಿಪಿ: ೭೮೨ 
ಲಿಪಿಕರ: ೭೮೨ 
ಲಿಪ್ತಂ ೧೧೩೫, ೧೧೫೬ 
ಲಿಪ್ತಕ: ೮೫೪ 
ಲಿಪ್ಪಾ ೨೩೫ 
ಲಿಬಿಃ ೭೮೨ 
ಲೀಲಾ ೨೪೦, ೧೪೦೦ 
ಲುಠಿತ: ೮೧೭ 
ಲುಬ್ಬ : ೧೦೬೮ 
ಲುಬ್ದಕಃ ೧೦೧೮ 
ಲುಲಾಯಃ ೫೨೯ 
ಲೂನಂ ೧೧ರ್೪ 
ಲೂಮಂ ೮೧೬ 
ಲೇಖಕ: ೭೮೨ 
ಲೇಖರ್ಷಭಃ ೫೦ 
ಲೇಖ: ೮ 
ಲೇಪಕ: ೧೦೦೩ 
ಲೇಲಿಹಾನಃ ೨೫೫ 
ಲೇಶ: ೧೧೦೭ 
ಲೇಷ್ಟು: ೮೯೮ 
ಲೇಹ: ೯೪೨ 
ಲೋಕಃ೩೧೪, ೧೨೦೨ 


೪೨೨ 


ಅಮರಕೋಶಃ 


ಲೋಕಜನನೀ ೩೧. 
ಲೋಕಜಿತ್ ೧೩ 
ಲೋಕಬಾಂಧವಃ ೧೨೩ 
ಲೋಕಮಾತಾ ೩೦ 
ಲೋಕಾಯತಂ ೧೫೧೪ 
ಲೋಕಾಯತಂ ೩೪೯ 
ಲೋಕಾಲೋಕ: ೩೪೯ 
ಲೋಕೇಶ: ೧೬ 
ಲೋಚನಂ ೬೬೨ 
ಲೋಚಮಸ್ತಕ : ೪೬೬ 
ಲೋಧ್ರ: ೩೮೮ 
ಲೋಪಾಮುದ್ರಾ ೧೧೧ 
ಲೋಪ್ರಂ೧೦೨೩ 
ಲೋಮ ೬೬೮ 
ಲೋಮಶಾ ೪೮೯ 
ಲೋಲಂ ೧೧೨೦ 
ಲೋಲ ೧೪೦೬ 
ಲೋಲುಪ: ೧೦೬೮ 
ಲೋಲುಭಃ ೧೦೬೮ 
ಲೋಷ್ಟಂ೮೯೮ 
ಲೋಷ್ಟಭೇದನ: ೮೯೮ 
ಲೋಹಂ೬೯೫, ೯೮೫ 
ಲೋಹ: ೯೮೪ 
ಲೋಹಕಾರಕಃ ೧೦೦೫ 
ಲೋಹದೃಷ್ಟ : ೫೪೧ 
ಲೋಹಲ: ೧೦೮೨ 
ಲೋಹಾಭಿಸಾರ: ೮೬೧ 
ಲೋಹಿತಂ ೬೩೩ , ೬೯೩ 
ಲೋಹಿತಃ ೧೭೬ 
ಲೋಹಿತಕಃ ೯೭೯ 
ಲೋಹಿತಚಂದನಂ ೬೯೩ 
ಲೋಹಿತಾಂಗ : ೧೧೬ 


ವ ೧೪೬೬ 
ವಂಶ: ೧೮೫ , ೫೧೫ , ೭೦೯ , ೧೪೧೫ 
ವಂಶಕಂ ೬೯೫ | 
ವಂಶರೋಚನಾ ೯೯೬ 
ವಂಶಾನುಚರಿತಂ ೧೮೫ 
ವಕುಲಃ ೪೧೯ - 
ವಕ್ತವ್ಯ : ೧೩೬೦ 
ವಕ್ತಾ ೧೦೮೦ 
ವಕ್ತಂ ೬೫೮ 
ವಕ್ರಂ ೧೧೧೭ 
ವಕ್ಷ : ೬೪೭ 
ವಂಕ್ಷಣ: ೬೪೨ 
ವಂಗಂ ೯೯೨ 
ವಚಃ ೧೭೯ 
ವಚನಂ ೧೭೯ 
ವಚನೇಸ್ಥಿತಃ ೧೦೭೦ 
ವಚಾ ೪೫೭ 


ವಜ್ರ೦ ೫೫ 


ವಜ್ರ : ೧೩೮೫ 
ವಜ್ರದ್ರು : ೪೬೦ 
ವಜ್ರನಿರ್ಘೋಷ: ೯೯ 
ವಜ್ರಪುಷ್ಪಂ ೪೩೧ 
ವಜೀ ೫೦ 
ವಂಚಕಃ ೫೩೦ , ೧೦೯೩ 
ವಂಚಿತ: ೧೦೮೬ 
ವಂಜುಲ: ೩೮೨ , ೩೮೫, ೪೧೯ 
ವಟಃ ೩೮೭ 
ವಟಕ: ೧೪೯೮ 
ವಟೀ ೧೦೨೪ 
ವಡವಾ ೮೧೩ 
ವಡವಾನಲಃ ೬೬ 
ವಡ್ರಂ ೧೧೦೬ 
ವಣಿಕ್ ೯೬೪ 


ಶಬ್ದಾನುಕ್ರಮಣಿಕೆ 


មួ9a . 


ವಣಿಗ್ರಾವ: ೮೮೯ 
ವಣಿಜ್ಯಾ ೯೬೬ 
ವಂಟಕ : ೯೭೬ 
ವತ್ಸಂ ೬೪೭ 
ವತ್ಸ : ೯೪೮ , ೧೪೨೭ 
ವತ್ಸಕಃ ೪೨೧ 
ವತರ : ೯೪೮ 
ವತ್ಸನಾಭಃ ೨೫೭ 
ವತ್ಸರ: ೧೪೧, ೧೪೯ 
ವತ್ಸಲಃ ೧೦೬೦ 
ವತ್ಸಾದನೀ ೪೩೭ 
ವದ: ೧೦೮೦ 
ವದನಂ ೬೫೮ 
ವದಾನ್ಯ : ೧೦೫೧, ೧೩೬೧ 
ವದಾವದಃ ೧೦೮೦ 
ವಧ: ೮೮೨ 
ವಧೂ : ೪೮೮, ೫೭೧ , ೫೭೮, ೧೩೦೩ 
ವದ್ಯ : ೧೦೯೦ 
ವನಂ ೨೬೪, ೩೫೬ 
ವನತಿಕ್ಕಿಕಾ ೪೪೦ 
ವನಪ್ರಿಯಃ ೫೪೪ 
ವನಮಕ್ಷಿಕಾ ೫೫೨ 
ವನಮಾಲೀ ೨೧ 
ವನಮುದ್ಧ : ೯೦೩ 
ವನಶೃಂಗಾಟ: ೪೫೪ 
ವನಸ್ಪತಿ: ೩೬೧ 
ವನಹತಾಶನಃ ೬೮ 
ವನಾಯುಜ: ೮೧೧ 
ವನಿತಾ ೫೭೧, ೧೨೭೫ 
ವನೀಯಕಃ ೧೦೯೫ 
ವನೌಕಾಃ ೫೨೮ 
ವಂದಾ ೪೩೭ 
ವಂದಾರು: ೧೦೭೩ 
ವಂದೀ ೮೬೪ 


ವಂದ್ಯ : ೩೬೧ 
ವಂಧ್ಯಾ ೯೫೫ | 
ವನ್ಯಾ ೩೫೯ , ೪೭೧ 
ವಪನಂ ೭೫೮ 
ವಪಾ ೨೪೮, ೬೩೩ 
ವಗ್ರ : ೬೩೯ , ೮೯೭ 
ವಪ್ರಂ ೩೨೯ , ೯೯೨ 
ವಮಥು: ೬೨೪, ೮೦೩ 
ವಮಿಃ ೬೨೪ 
ವಯಃ ೧೪೩೧ 
ವಯಸ್ಥ : ೬೧೧ . 
ವಯಸ್ಕಾ ೪೧೩ , ೪೯೨ , ೪೯೯ 
ವಯಸ್ಕ : ೭೭೮ 
ವಯಸ್ಕಾ ೫೮೧ 
ವರಂ ೬೯೩ 
ವರಃ ೧೧೬೬ , ೧೩೭೪ 
ವರಟಾ ೫೫೧, ೫೫೩ 
ವರಣ: ೩೨೯ , ೩೮೦ 
ವರಂಡ: ೧೫೦೦ 
ವರತ್ರಾ ೮೦೮, ೧೦೨೮ 
ವರದಃ ೧೦೫೨ 
ವರವರ್ಣಿನೀ ೫೭೩ , ೯೨೭ 
ವರಾಂಗಂ ೧೦೫೨ 
ವರಾಂಗಕಂ ೪೮೯ 
ವರಾಟಕಃ ೩೦೬ , ೧೦೨೪ 
ವರಾರೋಹಾ೫೭೩ 
ವರಾಶಿ: ೬೮೫ 
ವರಾಹ: ೫೨೬ 
ವರಿವಸಿತಂ ೧೧೪೭ 
ವರಿವಸ್ಕಾ ೭೪೩ 
ವರಿವಸ್ಮಿತಂ ೧೧೪೭ 
ವರಿಷ್ಠ : ೯೮೪, ೧೧೫೭ 
ವರೀ ೪೫೫ 
ವರೀಯಾನ್ ೧೪೩೬ 


೪೨೪ 


ಅಮರಕೋಶಃ 


ವರುಣ: ೭೧ , ೯೨ , ೩೮೦ 
ವರುಣಾತ್ಮಜಾ ೧೦೩೬ 
ವರೂಥ: ೮೨೩ 
ವರೂಥಿನೀ ೮೪೫ 
ವರೇಣ್ಯ: ೧೧೦೩ 
ವರ್ಕರಃ ೧೦೨೦. 
ವರ್ಗ: ೫೬೭ 
ವರ್ಚ: ೧೪೩೨ 
ವರ್ಚಸ್ಕಂ ೬೩೭ 
ವರ್ಣ : ೭೦೯ , ೮೦೯ , ೧೨೪೯ 
ವರ್ಣಕಂ ೭೦೨ 
ವರ್ಣಕಃ ೧೫೨೦ 
ವರ್ಣಿತಂ ೧೧೫೫ 
ವರ್ಣಿ ೭೫೧ 
ವರ್ತಕಃ ೫೬೧, ೧೨೧೧ 
ವರ್ತನಂ ೮೮೭ 
ವರ್ತನಃ ೧೦೭೫ 
ವರ್ತನೀ ೩೨೩ : 
ವರ್ತಿ: ೭೦೨ 
ವರ್ತಿಕಾ ೫೬೧ 
ವರ್ತಿಷ್ಣು : ೧೦೭೫ 
ವರ್ತುಲಂ ೧೧೧೫ 
ವರ್ತ್ಮ ೩೨೩ , ೧೩೨೩ 
ವರ್ಧಕ: ೪೪೫ 
ವರ್ಧಕಿಃ ೧೦೦೬ 
ವರ್ಧನಂ ೧೧೬೫ 
ವರ್ಧನಃ ೧೦೭೪ 
ವರ್ಧಮಾನ: ೪೦೬ 
ವರ್ಧಮಾನಕಃ ೯೧೮ 
ವರ್ಧಿಷ್ಣು : ೧೦೭೪ . 
ವರ್ಧಿ ೧೦೨೮ 
ವರ್ಮ ೮೩೦ 
ವರ್ಮಿತ: ೮೩೨ 
ವರ್ಯ : ೧೦೩ 


ವರ್ಯಾ ೫೭೬ 
ವರ್ವಣಾ ೫೫೨ 
ವರ್ಷ೦ ೧೦೦ , ೧೪೨೫ 
ವರ್ಷವರ: ೭೭೫ 
ವರ್ಷ: ೧೪೮ 
ವರ್ಷಾಭೂಃ ೨೮೬ 
ವರ್ಷಾಭೀ ೨೮೬ 
ವರ್ಷಿಯಾನ್ ೬೧೨ 
ವರ್ಷ ಪಲ : ೧೦೧ 
ವರ್ಷ ೬೩೯ , ೧೩೨೫ 
ವಲಕ್ಷ : ೧೭೪ 
ವಲಜ೦ ೧೨೩೩ 
ವಲಜಾ ೧೨೩೪ 
( ವಲಭೀಚ್ಛಾದನಂ) ೩೪೨ 
ವಲಯ : ೬೭೬ 
ವಲಯಿತಂ ೧೧೩೬ 
ವಲಿನಃ ೬೧೪ 
ವಲಿಭ: ೬೧೪ 
ವಲಿರಃ ೬೧೮ 
ವಲೀಕಂ ೩೪೧ 
ವಲೀಮುಖ: ೫೨೭ 
ವಲ್ಕಂ ೩೬೭ 
ವಲ್ಕಲಂ ೩೬೭ 
ವಿತಂ ೮೧೫ 
ವಿಕಂ ೩೨೨ 
ವಲ್ಲ ಕೀ ೨೦೧ 
ವಲ್ಲಭಂ ೧೦೯೯ 
ವಲ್ಲಭಃ ೧೩೩೯ 
ವಲ್ಲರೀ ೩೬೮ 
ವಲ್ಲವಃ೯೧೩ , ೪೪೩ 
ವಲ್ಲೀ ೩೬೪ 
ವಲ್ಲೂರಂ ೬೩೨ 
ವಶ : ೧೧೬೬ 
ವಶಕ್ರಿಯಾ ೧೧೬೨ 


ಶಬ್ದಾನುಕ್ರಮಣಿಕೆ 


មួ283 


ವಶಾ ೮ಂ೩ , ೯೫೫, ೧೪೧೮ | 
ವಶಿಕಂ ೧೧೦೨ 
ವಶಿತ್ವ೦ ೪೨ 
ವರಂ ೬೨೭ 
ವಶಿರ: ೪೫೨ 
ವಶ್ಯ : ೧೦೭೦ 
ವಷಟ್ ೧೪೬೫ 
ವಷಟ್ಕತಂ ೭೩೫ 
ವಸತಿ: ೧೨೬೮ 
ವಸನಂ ೬೮೪ 
ವಸಂತ: ೧೪೭ 
ವಸಾ ೬೩೩ 
ವಸಿರಃ ೪೫೨ 
ವಸು ೯೭೬ 
ವಸುಃ ೪೩೬ , ೧೪೨೯ 
ವಸುಕಂ ೯೨೮ 
ವಸುಕ: ೪೩೫ 
ವಸುದೇವಃ ೨೩ 
ವಸುಧಾ ೩೧೧. 
ವಸುಂಧರಾ ೩೧೧ 
ವಸುಮತೀ ೩೧೧ 
ವಸ್ತಿ : ೬೪೨ , ೬೮೩ 
ವಸ್ತ೦ ೩೩೧ . 
ವಸ್ತ್ರಂ ೬೮೪ 
ವಸ್ತ್ರಯೋನಿ: ೬೭೯ 
ವಸ್ತ : ೯೬೬ 
ವಗ್ನಸಾ ೬೩೫ 
ವಹಃ ೯ರ್೪ 
ವ : ೬೨, ೯೨ 
ವಶಿಖಂ ೯೯೩ 
ವಸಂಜ್ಞಕಃ ೪೩೫ 
ವಾ ೧೪೫೦ , ೧೪೬೬, ೧೪೭೩ 
ವಾಃ ೨೬೪ 
ವಾಕ್ ೧೭೯ 


ವಾಕೃತಿ: ೧೦೮೦ 
ವಾಕ್ಯಂ ೧೮೦ 
ವಾಗೀಶಃ ೧೦೮೦ 
ವಾಗುಜೀ ೪೫೧ 
ವಾಗುರಾ ೧೦೨೪ 
ವಾಗುರಿಕ: ೧೦೧೧ 
ವಾಗೀ ೧೦೮೧ 
ವಾಣ್ಮುಖಂ ೧೮೯ 
ವಾಚಂಯಮ : ೭೫೦ 
ವಾಚಸ್ಪತಿ: ೧೧೫ 
ವಾಚಾಟ : ೧೦೮೧ 
ವಾಚಾಲ: ೧೦೮೧ 
ವಾಚಿಕಂ ೧೯೭ 
ವಾಚೋಯುಕ್ತಿಪಟು: ೧೦೮೧ 
ವಾಜಃ ೮೫೪ 
ವಾಜಪೇಯಂ ೧೫೧೩ 
ವಾಜಿ: ೮೧೦ 
ವಾಜಿದಂತಕಃ ೪೫೮ | 
ವಾಜಿಶಾಲಾ ೩೩೪ 
ವಾಜೀ ೫೫೯, ೧೩೦೯ 
ವಾಂಛಾ ೨೩೫ 
ವಾಟೀ ೧೫೨೪ 
ವಾಟ್ಯಾಲಕಃ ೪೬೨ 
ವಾಡವ: ೬೬ , ೭೧೨ 
ವಾಡವಂ ೮೧೩ 
ವಾಡ್ಯವಂ ೧೧೯೯ 
ವಾಣಿ: ೧೦೨೬ 
ವಾಣಿಜ: ೮೮೮, ೯೬೪ 
ವಾಣಿಜ್ಯಂ ೯೬೬ 
ವಾಣಿನೀ ೧೩೧೩ 
ವಾಣೀ ೧೭೯ 
ವಾತಃ ೭೩ 
ವಾತಕಃ ೫೦೪ 
ವಾತಕೀ ೬೨೮ 


೪೨೬ 


ಅಮರಕೋಶಃ 


ವಾತಪೋಢಃ೩೮೪ 
ವಾತಪ್ರಮೀಃ ೩೮೪ 
ವಾತಮೃಗಃ ೫೩೨ 
ವಾತರೋಗೀ ೬೨೮ 
ವಾತಾಯನಂ ೩೩೬ 
ವಾತಾಯುಃ ೫೩೨ 
ವಾತೂಲ: ೧೩೯೭ 
ವಾತ್ಸಕಂ ೯೪೬ 
ವಾದಿತ್ರಂ ೨೧೩ 
ವಾದ್ಯಂ ೨೧೩ 
ವಾನಂ ೩೭೦ 
ವಾನಪ್ರಸ್ಥ : ೩೮೩ , ೭೧೨ 
ವಾನರಃ ೫೨೮ 
ವಾನಸ್ಪತ್ಯ : ೩೬೧ 
ವಾನೀರ: ೩೮೫ . 
ನಾನೇಯಂ ೪೮೬ 
ವಾಪೀ ೨೯೦ 
ವಾಷ್ಯಂ ೪೮೧ 
ವಾಮಃ ೧೩೪೫ 
ವಾಮದೇವಃ ೩೬ 
ವಾಮನಃ ೯೩ , ೬೧೫ , ೧೧೧೫ , ೧೧೫೮ 
ವಾಮಲೂರಃ೩೨೨ 
ವಾಮಲೋಚನಾ ೫೭೨ 
ವಾಮಾ ೫೭೧ 
ವಾಮೀ ೮೧೩ 
ವಾಯದಂಡ: ೧೦೨೫ 
ವಾಯಸ: ೫೪೫ 
ವಾಯಸಾರಾತಿಃ ೫೪೦ 
ವಾಯಸೀ ೫೦೬ 
ವಾಯಸೊಲೀ ೪೯೯ 
ವಾಯುಃ ೭೨ 
ವಾಯುಸಖ : ೬೪ 
ವಾರ: ೫೬೫, ೧೩೬೨ 
ವಾರಣ; ೮೦೧ 


ವಾರಣಬುಸಾ ೪೬೮ 
ವಾರಮುಖ್ಯಾ ೫೮೮ 
ವಾರವಾಣ: ೮೨೯ 
ವಾರಸೀ ೫೮೮ 
ವಾರಾಹೀ ೪೧, ೫೦೬ 
ವಾರಿ ೨೬೪ 
ವಾರಿದ: ೯೬ 
ವಾರಿಪರ್ಣಿ ೩೦೧ 
ವಾರಿಪ್ರವಾಹ: ೩೫೨ 
ವಾರಿವಾಹ: ೯೬ 
ವಾರೀ ೮೦೯ 
ವಾರುಣೀ ೧೨೫೩ . 
ವಾರ್ತ೦ ೧೨೭೭ 
ವಾರ್ತ: ೬೨೬ 
ವಾರ್ತಾ ೧೮೭ , ೮೮೭ , ೧೨೭೭ 
ವಾರ್ತಾಕೀ ೪೬೯ 
ವಾರ್ತಾವಹ: ೧೦೧೩ 
ವಾರ್ಧಕಂ ೬೦೯ 
ವಾರ್ಧುಷಿ: ೮೯೧ 
ವಾರ್ಧುಷಿಕ: ೮೯೧ 
ವಾರ್ಮಣಂ ೧೨೦೧ 
ವಾರ್ಷಿಕಂ ೫೦೫ 
ವಾಲ: ೬೬೪. 
ವಾಲಧಿ: ೮೧೬ 
ವಾಲಪಾಶ್ಯಾ ೬೭೨ 
ವಾಲಹಸ್ತ : ೮೧೬ 
ವಾಲುಕಂ ೬೭೬ 
ವಾಲ್ಕಂ ೬೮೦ 
ವಾವಕಃ೧೦೮೧ 
ವಾವೃತ್ತ : ೧೧೩೭ 
ವಾಶಿಕಾ ೪೫೮ 
ವಾಶಿತಂ ೨೦೫ 
ವಾಸ: ೩೩೩ , ೬೮೪ 
ವಾಸಕಃ ೪೫೮ 


ಶಬ್ದಾನುಕ್ರಮಣಿಕೆ 


೪ ೨೭ 


ವಾಸಗೃಹಂ ೩೩೫ 
ವಾಸಂತೀ ೪೨೭ 
ವಾಸಯೋಗ: ೭೦೩ 
ವಾಸರ : ೧೩೦ 
ವಾಸವಃ ೫೦ 
ವಾಸಿತಂ ೭೦೩ , ೯೩೨ 
ವಾಸಿತಾ ೧೨೭೭ 
ವಾಸುಕಿ: ೨೫೦ 
ವಾಸುದೇವಃ ೨೧ 
ವಾಸೂ : ೨೨೨ 
ವಾಸ್ತು ೩೩೨ 
ವಾಸ್ತು : ೩೪೬ 
ವಾಸ್ತುಕಂ ೫೧೩ 
ವಾಸ್ತೋಷ್ಪತಿ: ೫೧ 
ವಾಸ್ತ್ರಂ ೮೨೧ 
ವಾಹ : ೮೧೦, ೯೭೦ 
ವಾಹದ್ವಿಷನ್ ೫೨೯ 
ವಾಹನಂ ೮೨೪ 
ವಾಹಸ : ೨೫೧ 
ವಾಹಿತ್ವಂ ೮೦೫ 
ವಾಹಿನೀ ೮೪೪, ೮೪೭, ೧೩೧೩ 
ವಾಹಿನೀಪತಿ: ೮೨೯ 
ವಿ; ೫೫೯ 
ವಿಂಶತಿಃ ೯೭೦ 
ವಿಕಂತಕಃ ೩೯೨ 
ವಿಕಚಃ ೩೬೨ 
ವಿಕರ್ತನ: ೧೨೦ 
ವಿಕಲಾಂಗ ೬೧೫ 
ವಿಕಸಾ ೪೪೫ 
ವಿಕಸಿತ: ೩೬೩ 
ವಿಕಸ್ವರಃ ೧೦೭೬ 
ವಿಕಾರಃ ೧೧೭೩ 
ವಿಕಾಸೀ ೧೦೭೬ 
ವಿಕಿರ: ೫೫೯ 


ವಿಕಿರಣ: ೪೩೫ 
ವಿಕುರ್ವಾಣ: ೧೦೫೩ 
ವಿಕೃತಂ ೨೨೭ 
ವಿಕೃತ: ೬೨೭ 
ವಿಕೃತಿ: ೧೧೭೩ 
ವಿಕ್ರಮ : ೮೬೯ , ೧೩೪೨ 
ವಿಕ್ರಯ: ೯೬೯ 
ವಿಕ್ರಯಿಕಃ ೯೬೫ 
ವಿಕ್ರಾಂತ : ೮೪೩ 
ವಿಕ್ರಿಯಾ ೧೧೭೩ 
ವಿಕೇತಾ ೯೬೫ 
ವಿಕ್ರೇಯಂ ೯೬೮ 
ವಿಕ್ತವಃ ೧೦೮೯ 
ವಿಕಾವ: ೧೧೯೫ 
ವಿಗತಃ ೧೧೪೫ 
( ವಿಗತನಾಸಿಕ:) ೬೧೫ 
ವಿಗತಾರ್ತವಾ ೫೯೦ 
ವಿಗ್ರ : ೬೧೫ 
ವಿಗ್ರಹ: ೬೩೯ , ೭೮೫, ೮೭೧ , ೧೧೮೦. 
ವಿಘಸ: ೭೩೭ 
ವಿಘ್ನ : ೧೧೭೭ 
ವಿಘ್ನರಾಜ ೪೫ 
ವಿಚಕ್ಷಣ: ೭೧೪ 
ವಿಚಯನಂ ೧೧೮೮ 
ವಿಚರ್ಚಿಕಾ ೬೨೨ 
ವಿಚಾರಣಾ ೧೬೩ 
ವಿಚಾರಿತಃ ೧೧೪೫ 
ವಿಚಿಕಿತ್ಸಾ ೧೬೩ 
ವಿಚ್ಛಂದಕಃ ೩೩೮ 
ವಿಚ್ಛಾಯಂ ೧೫೦೯ 
ವಿಜನಃ ೭೮೯ 
ವಿಜಯ : ೮೭೬ 
ವಿಜಿಲಂ ೯೩೨ 
ವಿಜ್ಞ: ೧೦ರ್೪ 


೪೨೮ 


ಅಮರಕೋಶಃ 


ವಿಜ್ಞಾತಃ ೧೦೫೫ 
ವಿಜ್ಞಾನಂ ೧೬೭ 
ವಿಟ್ ೬೩೭, ೮೮೭, ೧೪೧೫ || 
ವಿಟಃ ೧೪೯೯ 
ವಿಟಂಕಂ ೩೪೨ 
ವಿಟಪ: ೩೬೯ , ೧೩೩೨ 
ವಿಟಪೀ ೩೬೦ 
ವಿಟ್ಲದಿರ: ೪೦೫ 
ವಿಟ್ಟರಃ ೧೦೨೦ 
ವಿಡಂಗಂ ೪೬೧ 
ವಿತಂಸಃ ೧೦೨೩ 
ವಿತಂಡಾ ೧೪೯೦ 
ವಿತಥಂ ೨೦೧ 
ವಿತರಣಂ ೭೩೮ 
ವಿತರ್ದಿ: ೩೪೩ 
ವಿತಸ್ತಿ : ೬೫೩ 
ವಿತಾನಂ ೫೮೯, ೧೩೧೫ 
ವಿತುನ್ನಂ ೫೦೪ 
ವಿತುನ್ನಕಂ ೯೨೩ , ೯೮೭ 
ವಿತುಕಃ೪೮೧ 
ವಿತ್ತಂ ೯೭೬ 
ವಿತ್ತ ೧೦೫೫, ೧೧೪೫ 
ವಿದನ್ ೧೪೩೫ 
ವಿದರಃ ೧೧೬೩ 
ವಿದಲಂ ೧೫೧೪ 
ವಿದಾರಕಃ ೨೭೧ 
ವಿದಾರಿಗಂಧಾ ೪೭೦ 
ವಿದಾರೀ ೩೭೫ , ೪೬೪ 
ವಿದಿಕ್ ೯೫ . 
ವಿದಿತಂ ೧೧೫೩ , ೧೧೫೪ 
ವಿದುಃ ೮೦೪ 
ವಿದುರಃ ೧೦೭೬ 
ವಿದುಲ: ೩೮೫ 
ವಿ : ೧೧೪೫ 


ವಿದ್ದ ಕರ್ಣಿ ೪೩೯ 
ವಿದ್ಯಾಧರಃ ೧೧ 
ವಿದ್ಯುತ್ ೯೯ 
ವಿದಧಿ; ೬೨೫ 
ವಿದ್ರವಃ ೮೭೭ 
ವಿದ್ರುತ: ೧೧೪೫ 
ವಿದ್ರುಮ: ೯೭೯ 
ವಿದ್ರುಮಲತಾ ೪೮೪. 
ವಿದ್ವಾನ್ ೭೧೩ , ೧೪೩೫ 
ವಿದ್ವೇಷ: ೨೩೩ 
ವಿಧವಾ ೫೮೦ 
ವಿಧಾ ೧೦೩೫ , ೧೧೬೮, ೧೩೦೩ 
ವಿಧಾತಾ ೧೭ 
ವಿಧಿ: ೧೭, ೧೫೭, ೭೪೮, ೧೩೦೧ 
ವಿಧಿದರ್ಶಿ ೭೨೪ 
ವಿಧು: ೨೨. ೧೦೩ , ೧೩೦೧ 
ವಿಧುತಂ ೧೧೫೨ 
ವಿಧುಂತುದ: ೧೧೭ 
ವಿಧುರಂ ೧೧೭೮ 
ವಿಧುವನಂ ೧೧೬೨ 
ವಿಧನನಂ ೧೧೬೨ 
ವಿಧೇಯಃ೧೦೭೦ 
ವಿನಯಗ್ರಾಹೀ ೧೦೭೦ 
ವಿನಾ ೧೪೬೦ 
ವಿನಾಯಕಃ ೧೪, ೪೫, ೧೨೦೭ 
ವಿನಾಶ : ೧೧೮೦ 
ವಿನಾಶೋನ್ಮುಖಂ ೧೧೩೭ 
ವಿನೀತ: ೮೧೧, ೧೦೭೦ 
ವಿಂದುಃ ೧೦೭೬ 
ವಿಂಧ್ಯ : ೩೫೦ 
ವಿನ್ನ೦ ೧೧೫೦ 
ವಿನ್ನ : ೧೧೪೫ 
ವಿಪಕ್ಷ : ೭೭೭ 
ವಿಪಂಚೀ ೨೧೧ 


ಶಬ್ದಾನುಕ್ರಮಣಿಕೆ 


ឬ១ឆ្នាំ 


ವಿಪಣ: ೯೬೯ 
ವಿಪಣಿ: ೩೨೮, ೧೨೫೩ 
ವಿಪತ್ ೮೪೮ 
ವಿಪತ್ತಿ : ೮೪೮ 
ವಿಪಥ: ೩೨೪ 
ವಿಪರ್ಯಯಃ ೧೧೯೧ 
ವಿಪರ್ಯಾಸ: ೧೧೯೧ 
ವಿಪಶ್ಚಿತ್ ೭೧೩ 
ವಿಪಾಟ್ ೨೯೬ 
ವಿಪಾದಿಕಾ ೬೨೧ 
ವಿಪಾಶಾ ೨೯೬ 
ವಿಪಿನಂ ೩೫೬ 
ವಿಪುಲಂ ೧೧೦೬ 
ವಿಪ್ರಲಾಪಃ ೧೯೬ 
ವಿಪ್ರ : ೭೧೩ 
ವಿಪ್ರಕಾರ ೧೧೭೩ 
ವಿಪ್ರಕೃತಃ ೧೦೮೬ 
ವಿಪ್ರಕೃಷ್ಟಕಂ ೧೧೧೪ 
ವಿಪ್ರತೀಸಾರ: ೨೩೩ 
ವಿಪ್ರಯೋಗಃ ೧೧೮೬ 
ವಿಪ್ರಲಬ್ಧ : ೧೦೮೬ 
ವಿಪ್ರಲಂಭ: ೨೪೪, ೧೧೮೬ 
ವಿಪ್ರಲಾಪಃ ೧೯೬ 
ವಿಪ್ರಶ್ನಿಕಾ ೫೮೯ 
ವಿಪುಟ್ ೨೬೮ 
ವಿಪ್ತವಃ ೨೬೮ 
ವಿಬುಧ: ೭ . 
ವಿಭವ: ೯೭೭ 
ವಿಭಾ ೧೨೬ 
ವಿಭಾಕರಃ ೧೧೯ 
ವಿಭಾವರೀ ೧೩೨ 
ವಿಭಾವಸುಃ ೬೫, ೧೨೧ , ೧೪೨೭ 
ವಿಭಿತಕಃ ೪೧೩ 
ವಿಭೂತಿ: ೪೧ . 


ವಿಭೂಷಣಂ ೬೭೦ 
ವಿಭ್ರಮ: ೨೩೯ 
ವಿಭ್ರಾಟ್ ೬೭೦ 
ವಿಮನಾ: ೧೦೫೩ 
ವಿಮರ್ದನಂ ೧೧೭೧ 
ವಿಮಲಂ ೧೧೦೧ 
ವಿಮಲಾ ೪೯೮ 
ವಿಮಾತೃಜ: ೫೯೪ 
ವಿಮಾನಃ ೫೬ 
ವಿಯತ್ ೮೮ 
ವಿಯದ್ದಂಗಾ ೫೭ 
ವಿಯಮ: ೧೧೭೬ 
ವಿಯಾತಃ ೧೦೭೧ 
ವಿಯಾಮಃ ೧೧೭೬ 
ವಿರಜಸ್ತಮಾಃ ೭೫೨ 
ವಿರತಿ: ೧೧೯೫ 
ವಿರಲಂ ೧೧೧೧ 
ವಿರಾಟ್ ೭೬೭ . . 
ವಿರಾವಃ ೨೦೩ 
ವಿರಿಂಚಃ ೧೮ | 
ವಿರಿಂಚನಃ ೧೮ 
ವಿರಿಂಚಿಃ ( ವಿರಂಚಃ, ವಿರಂಚಿಃ) ೧೭ 
ವಿರೂಪಾಕ್ಷ ; ೩೬ 
ವಿರೋಚನ : ೧೨೧ , ೧೩೧೦ 
ವಿರೋಧ: ೨೩೩ 
ವಿರೋಧನಂ ೧೧೭೯ 
ವಿರೋಧೋಕ್ಕಿ: ೧೯೬ 
ವಿಲಕ್ಷ ೧೦೭೧ 
ವಿಲಕ್ಷಣಂ ೧೧೬೦ 
ವಿಲಂಭ: ೧೧೮೬ 
ವಿಲಾಪ: ೧೯೬ 


ವಿಲಾಸ: ೨೩೯ 


ವಿಲೀನಃ ೧೧೪೫ 
ವಿಲೇಪನಂ ೭೦೨, ೧೧೮೫ 


೪೩೦ 


ಅಮರಕೋಶಃ 


ವಿಲೇಪೀ ೯೩೬ 
ವಿವಧ: ೧೨೯೮ 
ವಿವರಂ ೨೪೭ 
ವಿವರ್ಣ: ೧೦೧೩ 
ವಿವಶ : ೧೦೮೯ 
ವಿವಸ್ವಾನ್ ೧೨೦ , ೧೨೫೯ 
ವಿವಾದ: ೧೮೯ 
ವಿವಾಹ: ೭೬೫ 
ವಿವಿಕ್ತ : ೭೮೯ , ೧೨೮೪ 
ವಿವಿಧ: ೧೧೩೯ 
ವಿವೇಕಃ ೭೪೬ 
ವಿಶಂಕಟಂ ೧೧೦೬ 
ವಿಶದಃ ೧೭೩ 
ವಿಶರಃ ೮೮೨ 
ವಿಶಲ್ಯಾ ೪೩೮, ೪೯೧, ೧೩೫೬ 
ವಿಶಸನಂ ೮೮೧ 
ವಿಶಾಖ : ೪೭ 
ವಿಶಾಖಾ ೧೧೨ 
ವಿಶಾಯಃ ೧೧೯೦ 
ವಿಶಾರದಃ ೧೨೯೬ 
ವಿಶಾಲ೦ ೧೧೦೬ 
ವಿಶಾಲತಾ ೬೮೩ 
ವಿಶಾಲತ್ವಕ್ ೩೭೮ 
ವಿಶಾಲಾ ೫೧೧ 
ವಿಶಿಖ : ೮೫೩ 
ವಿಶಿಖಾ ೩೨೯ 
ವಿಶೇಷಕಂ ೬೯೨ 
ವಿಶ್ರಾಣನಂ ೭೩೮ 
ವಿಶ್ರಾವ: ೧೧೮೬ 
ವಿಶ್ರುತಃ ೧೦೫೫ 
ವಿಶ್ವಂ ೯೨೪, ೧೧೧೦ 
ವಿಶ್ವ : ೧೦ 
ವಿಶ್ವಕದ್ರು : ೧೦೨೦ 
ವಿಶ್ವಕರ್ಮಾ ೧೩೧೦ 


ವಿಶ್ವಕೇತು: ೨೯ 
ವಿಶ್ವಭೇಷಜಂ ೯೨೪ 
ವಿಶ್ವಂಭರ: ೨೨ 
ವಿಶ್ವವಸವೆ: ೧೦ 
ವಿಶ್ವಂಭರಾ ೩೧೦ 
ವಿಶ್ವಸೈಟ್ ೧೭ 
ವಿಶ್ವಸ್ತ ೫೮೦ 
ವಿಶ್ವಾ ೪೫೪ 
ವಿಶ್ವಾಸ: ೭೯೦ 
ವಿಷಂ ೨೫೬ , ೨೬೬ , ೧೪೨೪ 
ವಿಷಧರ: ೨೫೩ 
ವಿಷಮಚ್ಚದ: ೩೭೮ | 
ವಿಷಯ : ೩೧೬ , ೧೧೬೯ , ೧೩೫೩ 
ವಿಷಯಿ ೧೬೯ 
ವಿಷವೈದ್ಯ : ೨೫೮ 
ವಿಷಾ ೪೫೪ . 
ವಿಷಾಣಂ ೧೨೫೭ 
ವಿಷಾಣೀ ೪೭೪ 
ವಿಷುವಂ ೧೪೨ 
ವಿಷುವತ್ ೧೪೨ 
ವಿಷ್ಕಂಭಃ ೩೪೪ 
ವಿಷ್ಕರ: ೫೫೯ 
ವಿಷ್ಟಪಂ ೩೧೪ 
ವಿಷ್ಟರಃ ೧೩೭೦ 
ವಿಟಷ್ಟರಶ್ರವಾಃ ೧೮ 
ವಿಷ್ಟಿ : ೨೬೦ . 
ವಿಷ್ಠಾ ೬೩೭ 
ವಿಷ್ಣು : ೧೮ 
ವಿಷ್ಣುಕ್ರಾಂತಾ ೪೫೯ 
ವಿಷ್ಣುಪದಂ ೮೮ 
ವಿಷ್ಣುಪದೀ ೨೯೩ 
ವಿಷ್ಟುರಥಃ ೩೩ 
ವಿಷ್ಯ : ೧೦೯೧ 
ವಿಷ್ಟಕ್ ೧೪೭೦ 


ಶಬ್ದಾನುಕ್ರಮಣಿಕೆ 


೪೩೧ 


ವಿಷ್ಟಕ್ಕೇನಃ ೨೦ 
ವಿಷ್ಯಕ್ಕೇನಪ್ರಿಯಾ ೫೦೬ 
ವಿಷ್ಟನಾ ೪೧೧ 
ವಿಷ್ಟದ್ರಜ್ ೧೦೭೯ 
ವಿಸರ: ೫೬೫ 
ವಿಸರ್ಜನಂ ೭೩೭ 
ವಿಸರ್ಪಣಂ ೧೧೮೧ 
ವಿಸಂವಾದ: ೨೪೩ 
ವಿಸಾರ: ೨೭೯ 
ವಿಸಾರೀ ೧೦೭೬ 
ವಿಸೃತಂ ೧೧೩೧ 
ವಿಸೃತ್ವರ: ೧೦೭೬ 
ವಿಸೃಮರ: ೧೦೭೬ 
ವಿಸ್ತರಃ ೧೧೮೦ 
ವಿಸ್ತಾರ: ೩೬೯ , ೧೧೮೦ 
ವಿಸೃತಂ ೧೧೩೧ 
ವಿಸ್ಸಾರ: ೮೭೪ 
ವಿಸ್ಫೋಟ: ೬೨೨ 
ವಿಸ್ಮಯ: ೨೨೭ 
ವಿಸ್ಮಯಾನ್ವಿತಃ ೧೦೭೧ 
ವಿಸ್ಮತಂ ೧೧೩೨ 
ವಿಸ್ತಂ ೧೭೩ 
ವಿಸ್ತಂಭ: ೭೯೦ , ೧೩೩೭ 
ವಿಸ್ತಸಾ ೬೧೦ 
ವಿಹಗ ೫೫೮ 
ವಿಹಂಗ: ೫೫೮ 
ವಿಹಂಗಮ : ೫೫೮ 
ವಿಹಂಗಿಕಾ ೧೦೨೭ 
ವಿಹಸಿತಂ ೨೪೩ 
ವಿಹಸ್ತ : ೧೦೮೯ 
ವಿಹಸ್ತತಾ ೧೬೫ 
ವಿಹಾಪಿತಂ ೭೩೭ 
ವಿಹಾಯ : ೮೮ 
ವಿಹಾಯಸಃ- ೮೮ 


ವಿಹಾಯಾ: ೮೮ , ೫೫೮ 
ವಿಹಾರಃ ೧೧೭೪ 
ವಿಹ್ವಲ: ೧೦೮೯ 
ವೀಕಾಶ : ೧೪೧೬ 
ವೀಜಿ: ೨೬೭ 
ವೀಣಾ ೭೧೧ 
ವೀಣಾದಂಡ: ೨೧೫ | 
ವೀಣಾವಾದ: ೧೦೧೧ 
ವೀತಂ ೮೦೯ 
ವೀತಿ: ೮೧೦ 
ವೀತಿಹೋತ್ರ: ೬೨ 
ವೀಥೀ ೩೫೯ , ೧೨೮೯ 
ವೀಧಂ ೧೧೦೧ 
ವೀರಃ ೨೨೫ , ೨೨೬, ೮೪೩ 
ವೀರಣಂ ೫೧೯ 
ವೀರತರಂ ೫೧೯ 
ವೀರತರು: ೪೦೦ 
ವೀರಪತ್ನಿ ೫೮೫ 
ವೀರಪಾನಂ ೮೬೯ 
ವೀರಭಾರ್ಯಾ ೫೮೫ 
ವೀರಮಾತಾ ೫೮೫ 
ವೀರವೃಕ್ಷ : ೩೯೭ 
ವೀರಸೂ : ೫೮೫ 
ವೀರಹಾ ೭೬೧ 
ವೀರಾಶಂಸನಂ ೮೬೬ 
ವೀರುತ್ ೩೬೪ 
ವೀರ್ಯ೦ ೨೩೭ , ೬೩೧ , ೧೩೫೫ 
ವೀವಧಃ ೧೨೯೮ | 
ವುಕ್ಕಾ ( ವೃಕ್ಕಾ ) ೬೩೩ 
ವೃಕಃ ೫೩೨ 
ವೃಕಧೂಪಃ ೬೯೭, ೬೯೮ 
ವೃಕ್ಕಾ ( ವುಕ್ಕಾ ) ೬೩೩ 
ವೃಕ್ಷಂ ೧೧ರ್೪ 
ವೃಕ್ಷ : ೩೬೦ 

ಅಮರಕೋಶಃ 


ವೃಕ್ಷಭೇದೀ ೧೦೩೧ 
ವೃಕ್ಷರುಹಾ ೪೩೭ 
ವೃಕ್ಷವಾಟಿಕಾ ೩೫೭ 
ವೃಕ್ಷಾದನೀ ೪೩೩ , ೧೦೩೧ 
ವೃಕ್ಷಾಟ್ಟಂ ೯೨೧ 
ವ್ಯಜಿನಂ ೧೫೩ , ೧೧೧೬ 
ವೃಜಿನಃ ೧೩೧೦ 
ವೃತ: ೧೧೩೭ 
ವೃತಿ: ೩೨೯ , ೧೧೬೬ 
ವೃತ್ತಂ ೧೧೧೫, ೧೨೮೦ 
ವೃತ್ತ : ೧೧೩೭ 
ವೃತ್ತಾಂತಃ ೧೮೭ , ೧೨೬೫ 
ವೃತ್ತಿ: ೮೮೭, ೧೨೬೪ 
ವೃತ್ರ: ೧೩೬೫ 
ವೃತ್ರಹಾ ೫೦ 
ವೃಥಾ ೧೪೪೮, ೧೪೬೨ 
ವೃದ್ದಂ ೪೭೭ 
ವೃದ್ಧ : ೬೧೧, ೧೩೦೨ 
ವೃದ್ದತ್ವಂ ೬೦೯ 
ವೃದ್ದ ದಾರಕಃ ೪೯೨ 
( ವೃದ್ಧನಾರ್ಭಿ) ೬೩೦ 
ವೃದ್ದಶ್ರವಾಃ ೪೯ 
ವೃದ್ದಾ ೫೮೧ 
ವೃದ್ದಿ: ೪೬೭, ೭೮೬ , ೧೧೬೭ 
ವೃದ್ಧಿಜೀವಿಕಾ ೮೯೦ 
ವೃದ್ರೋಕ್ಷ: ೯೪೭ 
ವೃದ್ದಾಜೀವಃ ೮೯೧ 
ವೃಂತಂ ೩೭೦ 
ವೃಂದಂ ೫೬೬ 
ವೃಂದಾರಕಃ ೯ , ೧೨೧೭ 
ವೃಂದಿಷ್ಟ: ೧೧೫೮ 
ವೃಶ್ಚನಃ ೧೦೩೦ 
ವೃಶ್ಚಿಕಃ ೫೩೯ , ೧೨೦೭ 


ವೃಷ: ೧೧೮, ೧೫೩ , ೪೫೮, ೪೭೧, ೯೪೫ , 

೧೪೨೨ . 
ವೃಷಣ: ೬೪೫ 
ವೃಷದಂಶಕಃ ೫೩೦ 
ವೃಷಧ್ವಜ: ೩೮. 
ವೃಷಭ : ೪೭೧, ೯೪೫ 
ವೃಷಲ: ೯೯೮ 
ವೃಷಸ್ಯಂತೀ ೫೭೮ 
ವೃಷಾ ೫೦ , ೪೪೨ 
ವೃಷಾಕಪಾಯಿ ೧೩೫೭ 
ವೃಷಾಕಪಿಃ ೧೩೩೧ 
ವೃಷ್ಟಿ : ೧೦೦ 
ವೃಷ್ಟಿ : ೯೬೩ 
ವೇಗ: ೧೨೨೨ 
ವೇಗೀ ೮೪೦ 
ವೇಣೀ ೪೨೪ , ೬೬೭ 
ವೇಣುಃ ೫೧೬ 
ವೇಣುಧ್ಯಾ : ೧೦೧೧ 
ವೇತನಂ ೧೦೩೫ 
ವೇತಸಃ ೩೮೪ 
ವೇತಸ್ಯಾನ್ ೩೧೭ 
ವೇತಾಲ : ೧೫೦೨ 
ವೇತ್ರವತೀ ೨೯೭ 
ವೇದಃ ೧೮೧ 
ವೇದನಾ ೧೧೬೪ 
ವೇದಿ: ೭೨೬ 
ವೇದಿಕಾ ೩೪೩ 
ವೇಧ: ೧೧೬೬ 
ವೇಧನಿಕಾ ೧೦೩೧ 
ವೇಧಮುಖ್ಯಕಃ ೪೯೦ 
ವೇಧಾಃ ೧೭ , ೧೪೨೯ 
ವೇಧಿತ: ೧೧೪೫ 
ವೇಪಥುಃ ೨೪೬ 


ಶಬ್ದಾನುಕ್ರಮಣಿಕೆ 


೪೩೩ 


ವೇಮಾ ೧೦೨೫ 
ವೇಲಾ ೧೩೯೯ 
ವೇಲ್ಲಂ ೪೬೧ . 
ವೇಲ್ಲ ಜ೦ ೯೨೧ 
ವೇಲ್ಲಿತಂ ೧೧೧೭, ೧೧೩೨ 
ವೇಲ್ಲಿತಃ ೧೧೩೩ 
ವೇಶ: ೩೨೮ 
ವೇಶಂತಃ ೨೯೦ 
ವೇಶವಾರ: ೯೨೦ 
ವೇಶ್ಯ ೩೩೦ 
ವೇಶ್ಯಭೂಃ೩೪೬ 
ವೇಶ್ಯಾ ೫೮೮ 
ವೇಷ: ೬೬೮ 
ವೇಷ್ಟಿತಂ ೧೧೩೬ 
ವೇಹತ್ ೯೫೬ 
ವೈ ೧೪೬೩ 
ವೈಕಲ್ಪಕಂ ೭೦೫ 
ವೈಕುಂಠಃ ೧೮ 
ವೈಜನನ : ೬೦೮ 
ವೈಜಯಂತಃ ೫೪ - 
ವೈಜಯಂತಿಕ: ೮೩೭ 
ವೈಜಯಂತಿಕಾ ೪೨೦. 
ವೈಜಯಂತೀ ೮೬೬ 
ವೈಜ್ಞಾನಿಕಃ ೧೦೫೦ 
ವೈಣವಂ ೩೭೩ 
ವೈಣವಿಕಃ ೧೦೧೧ 
ವೈಣಿಕಃ ೧೦೧ 
ವೈಣುಕಂ ೮೦೭ 
ವೈತಂಸಿಕಃ ೧೦೧೨ 
ವೈತಾನಿಕಃ ೧೦೧೨ 
ವೈತರಣಿ ೨೬೦ 
ವೈತಾಲಿಕಃ ೮೬೩ 
ವೈದೇಹಕ: ೯೬೪, ೧೦೦೦ 
ವೈದೇಹೀ ೪೫೧ 


ವೈದ್ಯ : ೬೨೬ 
ವೈದ್ಯಮಾತಾ ೪೫೮ 
ವೈಧಾತ್ರ : ೫೯ 
ವೈಧೇಯಃ ೧೦೯೩ 
ವೈನತೇಯಃ೩೩ 
ವೈನೀತಕಂ ೮೨೫ 
ವೈಮಾತ್ರೆಯಃ ೫೯೪. 
ವೈಯಾಘ್ರ : ೮೨೦ 
ವೈರಂ ೨೩೩ 
ವೈರನಿರ್ಯಾತನಂ ೮೭೭ 
ವೈರಶುದ್ದಿ : ೮೭೭ 
ವೈರೀ ೭೭೭ 
ವೈವಧಿಕಃ ೧೦೧೩ 
ವೈವಸ್ವತಃ ೬೯ 
ವೈಶಾಖ : ೧೪೫, ೯೬೦ 
ವೈಶ್ಯ : ೮೮೭ 
ವೈಶ್ರವಣಃ ೮೩ 
ವೈಶ್ವಾನರಃ ೬೨ 
ವೈಷ್ಣವೀ ೪೦ 
ವೈಸಾರಿಣಃ ೨೭೯ 
ಪೌಷಟ್ ೧೪೬೫ 
ವ್ಯಕ್ತ : ೧೨೬೪ 
ವ್ಯಕ್ತಿ : ೧೬೦ 
ವ್ಯಗ್ರ : ೧೩೯೧ 
ವೃಜನಂ ೭೦೯ 
ವ್ಯಂಜಕ: ೨೨೪ 
ವ್ಯಂಜನಂ ೧೦೭ , ೧೩೧೭ 
ವ್ಯಡಂಬಕಃ ೪೦೬ 
ವ್ಯತ್ಯಯಃ ೧೧೯೧ 
ವ್ಯತ್ಯಾಸ: ೧೧೯೧ 
ವ್ಯಥಾ೨೬೧ 
ವ್ಯಧಃ ೧೧೬೬ 
ವ್ಯಧ್ವ: ೩೨೪ 
ವ್ಯಯ : ೧೧೭೫ 


೪೩೪ 


ಅಮರಕೋಶಃ 


ವೃಲೀಕಂ ೧೨೧೩ 
ವ್ಯವಧಾ ೧೦೨ 
ವ್ಯವಸಾಯ : ೨೩೭ 
ವ್ಯವಹಾರ: ೧೮೯ 
ವ್ಯವಾಯಃ ೭೬೬ 
ವ್ಯಸನಂ ೧೩೨೨ 
ವ್ಯಸನಾರ್ತ : ೧೦೮೯ 
ವ್ಯಸ್ತ : ೧೧೧೭ 
ವ್ಯಾಕರಣಂ ೧೮೨ 
ವ್ಯಾಕುಲ: ೧೦೮೯ 
ವ್ಯಾಕೋಚಃ೩೬೨ 
ವ್ಯಾಘ್ರ : ೫೨೬ , ೧೧೦೪ 
ವ್ಯಾಘ್ರನಖಂ ೪೮೪ 
ವ್ಯಾಘ್ರಪಾತ್ ೩೯೨ 
ವ್ಯಾಘ್ರಪುಚ್ಛ : ೪೦೫ 
ವ್ಯಾಘ್ರಾಟಃ ೫೪೦ 
ವ್ಯಾಘ್ರ ೪೪೮ 
ವ್ಯಾಜ: ೨೩೮, ೨೪೧ 
ವ್ಯಾಡ: ೧೨೪೩ 
ವ್ಯಾಧ: ೧೦೧೮ 
ವ್ಯಾಧಿ: ೪೮೧, ೬೨೦ 
ವ್ಯಾಧಿಘಾತ: ೩೭೯ 
ವ್ಯಾಧಿತ: ೬೨೭ 
ವ್ಯಾನ: ೭೪ , ೭೫ 
ವ್ಯಾಪಾದ: ೧೬೪ 
ವ್ಯಾಮಃ೬೫೬ 
ವ್ಯಾಯತ: ೧೧೫೮ 
ವ್ಯಾಲ: ೨೫೩ , ೧೩೯೭ 
ವ್ಯಾಲಗ್ರಾಹೀ ೨೫೮ | 
ವ್ಯಾಲಾಯುಧಂ ೪೮೪ 
ವ್ಯಾವೃತ್ತ: ೧೧೩೭ 
ವ್ಯಾಸ: ೧೧೮೦ 
ವ್ಯಾಹಾರ: ೧೭೯ 
ಮೃತಾನಂ ೧೩೨೦ 


ವೃಷ್ಟಿ: ೧೨೪೦ 
ವೂಢ: ೧೨೪೬ 
ವೂಢಸಂಕಟ: ೮೩೨ 

ತಿ: ೧೦೨೬ 
ವ್ರಹ: ೫೬೪, ೮೪೫ , ೧೪೩೯ 
ವ್ಯೂಹಪಾರ್ಟ್ಗ : ೮೪೬ 
ವೊಕಾರ : ೧೦೦೫ 
ವೊಮ ೮೭ 
ವೋಮಕೇಶ: ೩೮ 
ಪ್ರೋಮಯಾನಂ ೫೬ 
ಮೈಷಂ೯೯೮ 
ಪ್ರದಃ ೫೬೫, ೧೨೩೨ 
ವ್ಯಜ್ಞಾ ೭೪೪, ೮೬೨ 
ವ್ರಣ: ೬೨೩ 
ವ್ರತಂ ೭೪೬ 
ವ್ರತತಿ: ೩೬೪, ೧೨೬೮ 
ಪ್ರತೀ ೭೧೬ 
ಪ್ರಾತಃ ೫೬೫ 
ವಾತ್ಯ : ೭೬೨ 
ವೀಡಾ ೨೩೧ 
ವೀಹಿ: ೩೭೪, ೯೦೭ 
ಹೇಯಂ ೮೯೨ 


ಶಕಟ: ೮೧೯ 
ಶಕಲಂ ೧೦೫ 
ಶಕ ೨೭೯ 
ಶಕುನಃ ೫೫೮ 
ಶಕುನಿಃ ೫೫೮. 
ಶಕುಂತಃ ೫೫೮, ೧೨೫೯ 
ಶಕುಂತಿ: ೫೫೮ 
ಶಕುಲ: ೨೮೧ 
ಶಕುಲಾಕ್ಷಕ: ೫೧೪ 
ಶಕುಲಾದನೀ ೪೪೧ , ೪೬೬ 


ಶಬ್ದಾನುಕ್ರಮಣಿಕೆ 


೪೩೫ 


ಶಕುಲಾರ್ಭಕ: ೨೭೯ 
ಶಕೃತ್ ೬೩೬ 
ಶಕೃತ್ಕರಿ: ೯೪೮ 
ಶಕ್ತಿ : ೭೮೫, ೮೬೯ , ೧೨೬೮ 
ಶಕ್ತಿಧರ: ೪೭ 
ಶಕ್ರ : ೫೦ , ೪೨೧ 
ಶಕ್ರಧನು: ೧೦೦ 
ಶಕ್ರಪಾದಪ: ೪೦೮ 
ಶಕ್ರಪುಷ್ಟಿ ೪೯೧ 
ಶಕ್ತಃ ೧೦೮೨ 
ಶಂಕರ : ೩೪ 
ಶಂಕು : ೨೮೨ , ೩೬೩ , ೮೫೯ 
ಶಂಖ: ೮೬ , ೨೮೫ , ೪೮೬ , ೧೨೨೦ 
ಶಂಖನಖಃ ೨೮೫ 
ಶಂಖನೀ ೪೮೧ 
ಶಚೀ ೫೩ 
ಶಚೀಪತಿ : ೫೧ 
ಶಟೀ ೫೦೯ 
ಶಠ: ೧೦೯೨ 
ಶಣಪರ್ಣಿ ೫೦೪ 
ಶಣಪುಪ್ಪಿಕಾ ೪೬೨ 
ಶಣಸೂತ್ರಂ ೨೭೮ 
ಶತಂ ೯೭೧ 
ಶತಕೋಟಿ: ೫೬ 
ಶತದ್ರು : ೨೯೬ 
ಶತಧೃತಿ: ೧೮ 
ಶತಪತ್ರಂ ೩೦೩ 
ಶತಪತ್ರಕಃ ೫೪೧ 
ಶತಪದೀ ೫೩೮ 
ಶತಪರ್ವಾ ೫೧೬ 
ಶತಪರ್ವಿಕಾ ೪೫೭, ೫೧೩ 
ಶತಪುಷ್ಪಾ ೫೦೭ 
ಶತಪ್ರಾಸಃ ೪೩೧ 
ಶತಮನ್ನು ೫೦ 


ಶತಮಾನಂ ೧೫೧೭ 
ಶತಮೂಲೀ ೪೫೫ 
ಶತವೀರ್ಯಾ ೫೧೪ 
ಶತವೇದೀ ೪೯೪ 
ಶತಪ್ರದಾ ೯೮ 
ಶತಾಂಗ : ೮೧೭ 
ಶತಾನಂದಃ ೧೮ 
ಶತಾವರೀ ೪೫೬ 
ಶತ್ರು : ೭೭೬ , ೭೭೭ 
ಶನಿ: ೧೧೭ 
ಶನೈ : ೧೪೭೪ 
ಶನೈಶ್ಚರಃ ೧೧೬ 
ಶಪಥ: ೮೮೯ 
ಶನಂ ೧೮೯ 
ಶಫಂ ೮೧೬ 
ಶಫರೀ ೨೮೦ 
ಶಬರ: ೧೦೧೮ 
ಶಬರಲಾಯಃ ೩೪೭ 
ಶಬಲ : ೧೭೮ 
ಶಬಲೀ ೯೫೪ 
ಶಬ್ಬ : ೧೬೮ , ೧೮೦, ೨೦೨ 
ಶಬ್ದಗುಣ: ೮೯ 
ಶಬ್ಬಗ್ರಹ: ೬೬೩ 
ಶಬ್ಬನಃ ೧೦೮೩ 
ಶಮ : ೧೧೬೧ 
ಶಮಥ: ೧೧೬೧ 
ಶಮನಂ ೭೩೪ 
ಶಮನಃ ೬೯ 
ಶಮನಸ್ವಸಾ ೨೯೪ 
ಶಮಲಂ ೬೩೬ 
ಶಮಿತ: ೧೧೪೩ 
ಶಮೀ ೪೦೭, ೯೦೯ 
ಶಮೀಧಾನ್ಯಂ ೯೧೦ 
ಶಮೀರ: ೪೦೭ 


8 


೪೩೬ 


ಅಮರಕೋಶಃ 


ಶಂಪಾ ೯೮ 
ಶಂಬ : ೫೬ 
ಶಂಬರಂ ೨೬೫ 
ಶಂಬರ: ೫೩೪ 
ಶಂಬರಾರಿ: ೨೭ 
ಶಂಬರೀ ೪೪೨ 
ಶಂಬಲಂ ೧೫೧೭ 
ಶಂಬಾಕೃತಂ ೮೯೫ 
ಶಂಬೂಕಃ ೨೮೫ . 
ಶಂಭಲೀ ೫೮೮ 
ಶಂಭುಃ ೩೪, ೧೩೩೬ 
ರಮ್ಯಾ ೯೦೦ 
ಶಮ್ಯಾಕಃ ೩೭೮ 
ಶಯಃ ೬೫೦ 
ಶಯನಂ ೨೪೪, ೭೦೭ 
ಶಯನೀಯಂ ೭೦೬ 
ಶಯಾಲು: ೧೦೭೮ 
ಶಯಿತಃ ೧೦೭೮ 
ಶಯುಃ ೨೫೧ 
ಶಯ್ಯಾ ೭೦೬ 
ಶರ: ೫೧೭, ೮೫೩ 
ಶರಜನ್ಮಾ ೪೬ 
ಶರಣಂ ೩೩೨, ೧೨೫೪ 
ಶರತ್ ೧೪೮ , ೧೪೯ , ೧೨೯೪ 
ಶರಭಃ ೫೩೫ 
ಶರವ್ಯಂ ೮೫೨ 
ಶರಾಭ್ಯಾಸ: ೮೫೨ 
ಶರಾರಿ: ೫೫೦ 
ಶರಾರು: ೧೦೭೪ 
ಶರಾವಃ ೯೧೮ 
ಶರಾವತೀ ೨೯೭ 
ಶರಾಸನಂ ೮೪೯ 
ಶರೀರಂ ೬೩೯ 
ಶರೀರೀ ೧೬೦ 


ಶರ್ಕರಾ ೩೧೯ , ೯೨೯ , ೧೩೭೬ 
ಶರ್ಕರಾವಾನ್ ೩೧೯ 
ಶರ್ಕರಿಲಃ ೩೧೯ 
ಶರ್ಮ ೧೫೪ 
ಶರ್ವ: ೩೪ 
ಶರ್ವರೀ ೧೩೧ 
ಶರ್ವಾಣೀ ೪೩ 
ಶಲಂ ೫೩೧. 
ಶಲಭಃ ೫೫೪ 
ಶಲಲಂ ೫೩೧ 
ಶಲಲೀ ೫೩೧ 
ಶಲಾಟು: ೩೭೦ 
ಶಲ್ಕ೦ ೧೨೧೩ 
ಶಲ್ಯಂ ೮೫೯ 
ಶಲ್ಯ : ೪೦೮ , ೫೩೧ 
ಶವಂ ೮೮೫ 
ಶಶಃ ೫೩೫ 
ಶಶಧರಃ ೧೦೪ 
ಶಶಾದನ : ೫೩೯ 
ಶಶೂರ್ಣ೦ ೯೯೩ 
ಶಶ್ವತ್ ೧೪೪೪ , ೧೪೫೯ , ೧೪೬೮ 
ಶಷ್ಪಂ ೫೨೨ 
ಶಸ್ತ್ರಂ ೧೫೬ , ೧೧೫೫ 
ಶಸ್ತ್ರಂ ೮೪೯ , ೧೩೮೦ 
ಶಸ್ತ್ರಕಂ ೯೮೪ 
ಶಸ್ತ್ರಮಾರ್ಜ: ೧೦೦೪ 
ಶಸ್ತ್ರಾಜೀವ: ೮೩೪ 
ಶಸ್ತ್ರಿ ೮೫೯ 
ಶಾಕಂ ೪೯೧, ೯೨೦ 
ಶಾಕಟ: ೯೫೦ , ೯೭೪ 
ಶಾಕುನಿಕ: ೧೦೧೧ 
ಶಾಕ್ತಿಕಃ ೮೩೬ 
ಶಾಕ್ಯಮುನಿಃ ೧೪ 
ಶಾಕ್ಯಸಿಂಹ: ೧೫ 


ಶಬ್ದಾನುಕ್ರಮಣಿಕೆ 


೪೭ 


ಶಾಖಾ ೩೬೬ 
ಶಾಖಾನಗರಂ ೩೨೮ 
ಶಾಖಾಮೃಗ: ೫೨೭ 
ಶಾಖಾಶಿಫಾ ೩೬೬ 
ಶಾಖೀ ೩೬೦ 
ಶಾಂಖಿಕಃ ೧೦೦೬ 
ಶಾಟಕ: ೧೫೧೫ 
ಶಾಟಿ: ೧೫೨೧ 
ಶಾಠ್ಯಂ ೨೩೮ 
ಶಾಣ: ೧೦೨೯ 
ಶಾಣಿ ೧೪೯೦ 
ಶಾಂಡಿಲ್ಯ : ೩೮೭ 
ಶಾತ೦ ೧೧೩೬ 
ಶಾತಕುಂಭಂ ೯೮೧ 
ಶಾತವಃ ೭೭೭ 
ಶಾದ: ೨೭೦ , ೧೨೯೧ 
ಶಾಲ: ೩೧೮ 
ಶಾಂತಃ ೧೧೪೩ 
ಶಾಂತಿ: ೧೧೬೧ 
ಶಾಬರಃ ೩೮೮ | 
ಶಾಂಬರೀ ೧೦೦೯ 
ಶಾರಃ ೧೩೬೭ 
ಶಾರದ: ೩೭೮, ೧೨೯೬ 
ಶಾರದೀ ೪೬೬ 
ಶಾರಿಕಾ ೧೪೮೯ 
ಶಾರಿಫಲಂ ೧೦೪೩ 
ಶಾರಿವಾ ೪೬೬ 
ಶಾರ್ಕರಃ ೩೧೯ 
ಶಾರ್ಙ್ಗ೦ ೩೨ 
ಶಾರ್ಜ್ ೨೦ 
ಶಾರ್ದೂಲಃ ೫೨೬ , ೧೧೦೫ 
ಶಾರ್ವರಂ ೧೩೮೯ 
ಶಾಲ: ೨೮೧ , ೩೩೩ 
ಶಾಲಪರ್ಣಿ ೪೭೦ 


ಶಾಲಾ ೩೬೬ 
ಶಾಲಾವೃಕ: ೧೨೧೨ 
ಶಾಲಿ: ೯೧೦ 
ಶಾಲೀನಃ ೧೦೭೧ 
ಶಾಲೂಕಂ ೩೦೧ 
ಶಾಲೂರ: ೨೮೬ 
ಶಾಲೇಯಂ ೮೯೩ 
ಶಾಲೇಯ: ೪೬೦ 
ಶಾಲ್ಮಲಿ: ೪೦೧ 
ಶಾಲ್ಮಲೀವೇಷ್ಟ: ೪೦೨ 
ಶಾವಕಃ ೫೬೪ 
ಶಾಶ್ವತಃ ೧೧೧೮ 
ಶಾಷ್ಟುಲಿಕಂ, ೧೧೯೮ 
ಶಾಸನಂ ೭೯೨ 
ಶಾಸ್ತಾ ೧೪ 
ಶಾಸ್ತ್ರಂ ೧೩೮೦ 
ಶಾಸ್ತ್ರವಿತ್ ೧೦೫೨ 
ಶಿಂಶಪಾ ೪೧೭ 
ಶಿಂಶುಮಾರ: ( ಶಿಶುಮಾರ:) ೨೮೨ 
ಶಿಕ್ಯಂ ೧೦೨೭ 
ಶಿಕ್ಕಿತಂ ೧೧೩೫ 
ಶಿಕ್ಷಾ ೧೮೨ 
ಶಿಕ್ಷಿತಃ ೧೦೪೯ 
ಶಿಖಂಡ: ೫೫೭ 
ಶಿಖಂಡಕಃ ೬೬೫ 
ಶಿಖರಂ ೩೫೧, ೩೬೭ 
ಶಿಖರೀ ೩೪೮ , ೧೩೦೮ 
ಶಿಖಾ ೬೬ , ೫೫೭ , ೬೬೬ , ೧೨೨೦ 
ಶಿಖಾವಲಃ ೫೫೬ 
ಶಿಖಾವಾನ್ ೬೪ 
ಶಿಖಿಗ್ರೀವಂ ೯೮೭ 
ಶಿಖಿವಾಹನಃ ೪೭ 
ಶಿಖಿ ೫೫೬ , ೧೩೦೮ 
ಶಿಗ್ರ : ೩೮೬ , ೯೨೦ 


೪೩೮ 


ಅಮರಕೋಶಃ 


ಶಿಗುಜಂ ೯೯೬ 
ಶಿಂಘಾಣಂ ೯೮೫ 
ಶಿಂಜಿತಂ ೨೦೪ 
ಶಿಂಜಿನೀ ೮೫ಣ. 
ಶಿತಿ: ೧೨೮೪ 
ಶಿತಿಕಂಠ: ೩೬ 
ಶಿತಿಸಾರಕ: ೩೯೩ 
ಶಿಪಿವಿಷ್ಟ : ೧೨೯೬ 
ಶಿಫಾ ೩೬೬ - 
ಶಿಫಾಕಂದ: ೩೦೬ 
ಶಿಬಿಕಾ ೮೧೯ 
ಶಿಬಿರಂ ೭೯೯ 
ಅಂಬಾ ೯೦೯ 
ಶಿರ : ೩೬೭, ೬೬೪ 
ಶಿರಸ್ತ್ರಂ ೮೩೦ 
ಶಿರಸ್ಯ : ೬೬೭ 
ಶಿರೀಷ: ೪೧೮ 
ಶಿರೋಧಿ: ೬೫೭ 
ಶಿರೋರತ್ನಂ ೬೭೧ 
ಶಿರೋರುಹ: ೬೬೪ 
ಶಿಲಾ ೩೪೦ , ೩೫೧ 
ಶಿಲಾಜತು ೯೯೦ 
ඵල නළුව 
ಶಿಲೀಮುಖ: ೧೨೧೯ 
ಶಿಲೊಚ್ಚಯಃ೩೪೮ 
ಶಿಲ್ಪಂ ೧೦೩೨ 
ಶಿಲ್ಪಶಾಲಾ ೩೩೪ 
ಶಿಲ್ಪಿ ೧೦೦೨ 
ಶಿವಂ ೧೫೫ 
ಶಿವಃ ೩೪ 
ಶಿವಕ: ೯೫೯ 
ಶಿವಂಕರಃ ೧೦೪೮ 
ಶಿವತಾತಿ: ೧೦೪೮ 
ಶಿವಮಯೀ ೪೩೬ 


ಶಿವಾ ೪೩ , ೪೦೭ ೪೧೪, ೪೩೯ , ೪೮೨ , 
೫೨೯ , ೧೪೧೩ 
ಶಿಶಿರಃ ೧೦೯ , ೧೪೭ 
ಶಿಶು: ೫೬೪ 
ಶಿಶುಕ: ೨೮೦ 
ಶಿಶುತ್ವಂ ೬೦೯ 
ಶಿಶುಮಾರ: ೨೮೨ 
ಶಿಶ್ನ : ೬೪೫ 
ಶಿಶ್ವದಾನ: ೧೦೯೧ 
ಶಿಷ್ಪ : ೭೯೨ 
ಶಿಷ್ಯ : ೭೧೯ 
ಶೀಕರ : ೧೦೧ 
ಶೀಘ್ರಂ ೭೮ 
ಶೀತ: ೧೧೦ , ೩೮೫ , ೩೮೯ 
ಶೀತಕ: ೧೦೧೬ 
ಶೀತಭೀರು: ೪೨೫ 
ಶೀತಲ: ೧೧೦ , ೫೦೪ 
ಶೀತಶಿವಂ ೪೭೭, ೯೨೮ 
ಶೀತಶಿವಃ ೪೬೦ 
ಶೀಧುಃ ೧೦೩೯ , ೧೫೧೬ 
ಶೀರ್ಷ೦ ೬೬೪ 
ಶೀರ್ಷಕಂ ೮೩೦ 
ಶೀರ್ಷಕ್ಷೇದ್ಯ: ೧೦೯೦ 
ಶೀರ್ಷಣ್ಯಂ ೬೬೭, ೮೩೦ 
ಶೀಲಂ ೨೩೪, ೧೪೦೨ 
ಶುಕ್ ೨೩೩ 
ಶುಕಂ ೪೮೭ 
ಶುಕನಾಸ: ೪೧೨ 
ಶುಕ್ತ : ೧೨೮೪ 
ಶುಕ್ಕಿ : ೨೮೫, ೪೮೫ 
ಶುಕ್ರಂ ೬೩೧ 
ಶುಕ್ರ: ೬೫ , ೧೧೫ , ೧೪೫ 
ಶುಕ್ರತಿಷ್ಯ: ೧೨ 
ಶುಕ್ಲ : ೧೪೯ , ೧೭೩ 


೪೩೯ 


ಶಬ್ದಾನುಕ್ರಮಣಿಕೆ 
ಶುಕ್ಕಾ ೪೫೮ 

ಶೂರ್ಪಂ೯೧೨ 
ಶುಚಿ: ೬೬ , ೧೪೫, ೧೭೩ , ೨೨೫ , ೧೨೩೦ ಶೂರ್ಪಕಾರಾತಿ: ೨೮ 
ಶುಂಠಿ ೯೨೪ 

ಶೂಲಂ ೧೩೯೮ 
ಶುಂಡಾ ೧೦೩೮ 

ಶೂಲಾಕೃತಂ ೯೩೧ 
ಶುತುದ್ರಿ : ೨೯೬ 

ಶೂಲೀ ೩೪ 
ಶುದ್ಧಾಂತ: ೩೩೯ , ೧೨೬೭ 

ಶೂಲ್ಯಂ ೯೩೧ 
ಶುನಕಃ ೧೦೧೯ 

ಶೃಗಾಲ: ೫೩೦ 
ಶುನಾಸೀರ: ೪೯ 

ಶೃಂಖಲಂ ೬೭೮ 
ಶುನೀ ೧೦೨೦ 

ಶೃಂಖಲಾ ೮೦೭ 
ಶುಭಂ ೧೫೫ | 

ಶೃಂಖಲಕ: ೯೬೨ 
ಶುಭಂಯುಃ ೧೦೯೫ 

ಶೃಂಗ: ೪೯೭ 
(ಶುಭಾನ್ವಿತಃ) ೧೦೯೫ 

ಶೃಂಗಂ ೩೫೧, ೧೨೨೭ 
ಶುಭ್ರಂ ೧೩೯೩ 

ಶೃಂಗವೇರಂ ೯೨೩ 
ಶುಭ್ರ : ೧೭೩ 

ಶೃಂಗಾಟಕಂ ೩೨೫ 
ಶುಭದಂತೀ ೯೪ 

ಶೃಂಗಾರ: ೨೨೫ 
ಶುಭ್ರಾಂಶುಃ ೧೦೩ 

ಶೃಂಗಾರಯೋನಿಃ೨೮ 
ಶುಲ್ಕ : ೭೯೪ 

ಶೃಂಗಿಣೀ ೯೫೩ 
ಶುಲ್ಬಂ ೯೮೪, ೧೦೨೪ 

ಶೃಂಗೀ ೨೮೭, ೪೫೫, ೪೭೧ - 
ಶುಷಿ: ೨೪೮ 

ಶೃಂಗೀಕನಕಂ ೯೮೨ 
ಶುಷಿರಂ ೨೪೭, ೨೪೮ 

ಶೃತಂ ೧೧೪೧ 
ಶುಷಿರಾ ೪೮೪ 

ಶೇಖರ: ೭೦೫ 
ಶುಶೂಷಾ ೭೪೩ 

ಶೇಫಃ೬೪೫ 
ಶುಷ್ಕಮಾಂಸಂ ೬೩೨ 

ಶೇಫಾಲಿಕಾ ೪೨೫ 
ಶುಷ್ಮಂ ೮೬೮ 

ಶೇಮುಷಿ ೧೬೧ 
ಶುಷ್ಮಾ ೬೩ 

ಶೇಲು: ೩೮೯ 
ಶೂಕ: ೬೦೧, ೯೦೧ , ೯೦೯ 

ಶೇವಧಿ: ೮೫ . 
ಶೂಕಕೀಟಃ ೫೩೯ . 

ಶೇಷ: ೨೫೦ 
ಶೂಕಧಾನ್ಯಂ ೯೧೦ 

ಶೈಕ್ಷ : ೭೧೯ 
ಶಕಶಿಂಬಿ: ೪೪೨ 

ಶೈಖರಿಕ : ೪೪೩ 
ಶೂದ್ರ: ೯೯೮ 

ಶೈಲ: ೩೪೮ 
ಶೂದ್ರಾ ೫೮೨ 

ಶೈಲಾಲೀ ೧೦೦೯ 
ಶೂದ್ರೀ ೫೮೨ 

ಶೈಲೂಷಃ೩೮೭ , ೧೦೦೯ 
ಶೂನ್ಯಂ ೧೧೦೨ 

ಶೈಲೇಯಂ ೪೭೮ 
ಶೂರ: ೮೪೩ 

ಶೈವಲ ೩೦೧ 


04) 


ಅಮರಕೋಶಃ 


ಶೈವಲಿನೀ ೨೯೨ 
ಶೈವಾಲಂ ೩೦೧ 
ಶೈಶವಂ ೬೦೯ 
ಶೋಕ: ೨೩೩ 
ಶೋಚಿ: ೧೨೭ 
ಶೋಚಿಷ್ಟೇಶ: ೬೩ 
ಶೋಣ: ೧೭೬ , ೨೯೬ 
ಶೋಣಕ: ೪೧೨ 
ಶೋಣರತ್ನಂ ೯೭೯ 
ಶೋಣಿತಂ ೬೩೩ 
ಶೋಧ: ೬೨೧ 
ಶೋಧ೬ ೫೦೪ 
ಶೋಧನೀ ೩೪೫ 
ಶೋಧಿತಂ ೯೩೨, ೧೧೦೧ 
ತೋಫಃ೬೨೧ 
ಶೋಭನಂ ೧೦೯೭ . 
ಶೋಭಾ ೧೦೮ 
ಶೋಭಾಂಜನಃ ೩೮೬ : 
ಶೋಷ: ೬೨೦ 
ಶೌಕಂ ೫೬೯ 
ಶೈಕೇಯ: ೨೫೭ 
ಕೌಂಡ: ೧೦೬೯ 
ಕೌಂಡಿಕ : ೧೦೦೮ 
ಕೌಂಡೀ ೪೫೨ 
ಶೌದ್ರೋದನಿ : ೧೫ 
ಶೌರಿ: ೨೧ 
ಶೌರ್ಯ೦ ೮೬೮ 
ಶೌಕ: ೧೦೦೬ 
ಶೌಷ್ಕಲ: ೧೦೬೫ 
ಶೋತ: ೧೧೬೮ 
ಸ್ಮಶಾನಂ ೮೮೫ 
ಸ್ಮಶು ೬೬೮ 
ಶ್ಯಾಮಃ ೧೭೫ , ೧೩೪೪ 
ಶ್ಯಾಮಲ: ೧೭೫ 


ಶ್ಯಾಮಾ ೪೧೦ , ೪೬೩ , ೪೬೬ , ೧೩೪೪ 
ಶ್ಯಾಮಾಕ: ೫೨೦ 
ಶ್ಯಾಲ: ೬೦೧ 
ಶ್ಯಾವ: ೧೭೭ 
ಶೈತ: ೧೭೩ 
ಶೈನಃ ೫೪೦ 
ಶೈನಂಪಾತಾ ೧೪೮೮ 
ಶ್ಲೋನಾಕಃ ( 

ಸ್ಕೋನಾಕಃ) ೪೧೨ 
ಶ್ರದ್ದಾ ೧೩೦೪ | 
ಶ್ರದ್ಧಾಲು: ೫೯೦, ೧೦೭೩ 
ಶ್ರಯಣಂ ೧೧೭೦ 
ಶ್ರವಃ ೬೬೩ 
ಶ್ರವಣಂ ೬೬೩ 
ಶ್ರವಿಷ್ಯಾ ೧೧೨ 
ಶ್ರಾಣಾ೯೩೬ 
ಶ್ರಾದ್ದಂ ೭೩೯ 
ಶ್ರಾದ್ಧದೇವಃ ೬೯ 
ಶ್ರಾಯಃ ೧೧೭೦ 
ಶ್ರಾವಣ: ೧೪೫ 
ಶ್ರಾವಣಿಕ: ೧೪೫ 
ಶ್ರೀ : ೮೪೮, ೩೦ 
ಶ್ರೀಕಂಠ: ೩೬ 
ಶ್ರೀಘನ: ೧೪ 
ಶ್ರೀದ: ೮೩ 
ಶ್ರೀಪತಿಃ ೨೧ 
ಶ್ರೀಪರ್ಣ೦ ೪೨೧ , ೧೨೫೪ 
ಶ್ರೀಪರ್ಣಿಕಾ ೩೯೫ 
ಶ್ರೀಪರ್ಣಿ ೩೯೧ 
ಶ್ರೀಪುತ್ರ : ೨೮ | 
ಶ್ರೀಫಲ: ೩೮೭ 
ಶ್ರೀಫಲೀ ೪೫೦ 
ಶ್ರೀಮಾನ್ ೩೯೫, ೧೦೬೦ 
ಶ್ರೀಲ: ೧೦೬೦ 
ಶ್ರೀವತ್ಸ : ೩೨ 


ಶಬ್ದಾನುಕ್ರಮಣಿಕೆ 


ပုပ္ပား 


ಶ್ವಶುರೆ ೬೦೬ 
ಶ್ವಶುರ್ಯ: ೧೩೪೭ 

ಶೂ : ೬೦೦ 
ಶ್ವಶೂಶ್ವಶುರೌ ೬೦೬ 
ಶ್ವಶ್ರೇಯಸಂ ೧೫೫ 
ಶ್ವಸನ: ೭೨, ೪೦೭ 
ಶ್ವಾ ೧೦೧೯ 
ಶ್ಯಾವಿತ್ ೫೩೧ 
ಶೈತ್ರಂ ೬೨೩ 
ಶ್ವೇತಂ ೯೮೩ , ೧೨೮೧ 
ಶ್ವೇತ: ೧೭೩ 
ಶ್ವೇತಗರುತ್ ೫೪೯ 
ಶ್ವೇತಮರಿಚಂ ೯೯೬ 
ಶ್ವೇತರಕ್ಕ : ೧೭೬ 
ಶ್ವೇತಸುರಸಾ ೪೨೬ 


ಶ್ರೀವತ್ಸಲಾಂಛನ : ೨೨ 
ಶ್ರೀವಾಸ: ೬೯೮ 
ಶ್ರೀವೇಷ್ಟ: ೬೯೮ 
ಶ್ರೀಸಂಜ್ಞಂ ೬೯೪ 
ಶ್ರೀಹಸ್ತಿನೀ ೪೨೪ 
ಶ್ರುತಂ ೧೨೭೮ 
ಶ್ರುತಿ: ೧೮೧ , ೬೬೩ , ೧೨೭೫ 
ಶ್ರೇಣಿ: ೭೮೪ , ೧೦೦೨ 
ಶ್ರೇಣಿ ೩೫೯ 
ಶ್ರೇಯಃ ೧೫೩ , ೧೬೭ 
ಶ್ರೇಯಸೀ ೪೧೪ , ೪೩೯ , ೪೫೨. 
ಶ್ರೇಯಾನ್ ೧೧೦೪ 
ಶ್ರೇಷ್ಠ: ೧೧೦೪ 
ಶೂರ್ಣ೬೧೭ 
ಶೋಣಿಃ೬೪೩ 
ಶೋಣಿಫಲಕಂ ೬೪೩ 
ಶೋತ್ರಂ೬೬೩ 
ಶೋತ್ರಿಯಃ ೭೧೫ 

ಷಟ್ ೧೪೬೫ 
ಶೃ೦೧೧೦೭ 
ಶೇಷ: ೧೧೬೯ 
ಶ್ರೇಷ್ಮಣಃ೬೨೯ 
ಶ್ರೇಷ್ಮೆಲಃ೬೨೯ 
ಶ್ರೇಷ್ಮಾ ೬೩೧ 
ಶ್ರೇಷ್ಮಾತಕಂ ೩೮೯ 
ಶ್ಲೋಕಃ೧೨೦೩ 
ಶೃ : ೧೪೮೦ 
ಶ್ವದಂಷ್ಕಾ ೪೫೩ 
ಶ್ವನಿಶಂ ೧೫೨೩ 
ಶ್ವಪಚಃ ೧೦೧೭ 
ಶ್ವಭ್ರಂ ೨೪೮ 
ಶ್ವಯಥು: ೬೨೧ 
ಶ್ರವೃತ್ತಿ : ೮೮೮ 
ಶ್ವಶುರ: ೬೦೦ 


ಷಟ್ಕರ್ಮಾ ೭೧೩ 
ಷಟ್ಟದಃ ೫೫೫ 
ಷಡಭಿಜ್ಞ: ೧೪ 
ಷಡಾನನಃ ೪೬ 
ಷಡ್ಯಂಥಃ ೪೦೩ 
ಷಡ್ಗಂಥಾ ೪೫೭ 
ಷಡಂಥಿಕಾ ೫೦೯ / 
ಷಡ್ಕ : ೨೦೬ , ೨೦೭ 
ಷಂಡಂ ೩೦೫ 
ಷಂಡ: ೬೦೮ , ೯೪೮ 
ಷಂಡ: (ಶಂಢಃ) ೭೭೫ 
ಷಷ್ಟಿಕಂ ೯೧೦ 
ಷಷ್ಟಿ ಕ್ಯಂ ೮೯೩ 
ಷಾಣ್ಮಾತುರ: ೪೭ 


ಸಂಕಟಂ ೧೧೩೦ 
ಸಂಕರಃ ೩೪೫ 


ပူပူ 


ಅಮರಕೋಶಃ 


ಸಂಕರ್ಷಣ: ೨೫ 
ಸಂಕಲಿತ : ೧೧೩೮ 
ಸಂಕಲ್ಪ : ೧೬೨ 
ಸಂಕಸುಕ: ೧೦೮೮ 
ಸಂಕಾಶ : ೧೦೩೫ 
ಸಂಕೀರ್ಣ೦ ೧೧೩೧, ೧೨೫೮ 
ಸಂಕೀರ್ಣ: ೯೯೯ 
ಸಂಕುಲಂ ೧೯೯ , ೧೧೩೧. 
ಸಂಕೇತ:- ೧೬೫ 
ಸಂಕೋಚಂ೬೯೩ 
ಸಂಕ್ರಂದನಃ ೫೨ 
ಸಂಕ್ರಮ : ೧೧೮೩ 
ಸಂಕ್ಷೇಪಣಂ ೧೧೭೯ 
ಸಂಖ್ಯಂ ೮೭೦ 
ಸಂಖ್ಯಾ ೧೬೩ 
ಸಂಖ್ಯಾತಂ ೧೧೧೦ 
ಸಂಖ್ಯಾವಾನ್ ೭೧೪ 
ಸಂಗ: ೧೧೮೭ 
ಸಂಗತಂ ೧೯೮ 
ಸಂಗಮ : ೧೧೮೭ , ೧೫೧೭ 
ಸಂಗರ: ೧೩೬೭ 
ಸಂಗೀರ್ಣ೦ ೧೧೫೪ 
ಸಂಗೂಢ: ೧೧೩೮ 
ಸಂಗ್ರಹ: ೧೮೬ 
ಸಂಗ್ರಾಮ: ೮೭೨ 
ಸಂಗ್ರಾಹ: ೮೫೭, ೧೧೭೨ 
ಸಂಘ : ೫೬೭ 
ಸಂಘಾತ: ೨೫೯, ೫೬೫ 
ಸಂಚಯ : ೫೬೫ 
ಸಂಚಾರಿಕಾ ೫೮೬ 
ಸಂಜವನಂ ೩೩೩ 
ಸಂಜ್ಞಪನಂ ೮೮೦ 
ಸಂಜ್ಞಾ ೧೨೩೫ 
ಸಂಜ್ಞಃ ೬೧೬ 


ಸಂಜ್ವರ: ೬೭ 
ಸಂಡೀಸಂ ೫೬೩ 
ಸಂತತಂ ೭೯ 
ಸಂತತಿ: ೭೦೯ . 
ಸಂತಪ್ತ : ೧೧೪೮ 
ಸಂತಮನಂ ೨೫೦ 
ಸಂತಾನ: ೫೯, ೭೦೯ 
ಸಂತಾಪ: ೬೭ 
ಸಂತಾಪಿತ: ೧೧೪೮ 
ಸಂದಾನಂ ೯೬೦ 
ಸಂದಾನಿತಂ ೧೧೪೦ 
ಸಂದಿತಂ ೧೧೩೧ , ೧೧೪೦ 
ಸಂದೇಶವಾಕ್ ೧೯೭ 
ಸಂದೇಶಹರ: ೭೮೩ 
ಸಂದೇಹ: ೧೬೪ 
ಸಂದೋಹ: ೫೬೪ 
ಸಂದ್ರವ: ೮೭೭ 
ಸಂದ್ರಾವ: ೮೭೭ 
ಸಂಧಾ ೧೩೦೪ 
ಸಂಧಾನಂ ೧೦೩೯ 
ಸಂಧಿ: ೧೩೫, ೬೪೭ , ೭೮೫, ೧೧೬೯ 
ಸಂಧಿನೀ ೯೫೫ 
ಸಂಧ್ಯಾ ೧೩೧ 
ಸಂಪತ್ ೮೪೮ 
ಸಂಪತ್ತಿ : ೮೪೮ 
ಸಂಪರಾಯಃ ೧೩೫೧ 
ಸಂಪುಟಕ: ೭೦೮ 
ಸಂಪ್ರತಿ ೧೪೮೧ 
ಸಂಪ್ರದಾಯ : ೧೧೬೫ 
ಸಂಪ್ರಧಾರಣಾ ೭೯೧ 
ಸಂಪ್ರಹಾರ: ೮೭೧ 
ಸಂಫುಲ್ಲ : ೩೬೨ 
ಸಂಬಾಧಂ ೧೧೩೦ 
ಸಂಭೇದಃ ೨೯೮ 


೪೪೩ 


ಸಂಭ್ರಮ: ೨೪೨ , ೧೧೮೪ 
ಸಂಮದಃ ೧೫೪ 
ಸಂಮಾರ್ಜನೀ ೩೪೫ . 
ಸಂಮೂರ್ಛನಂ ೧೧೬೪ 
ಸಂಮೃಷ್ಟಂ ೯೩೨ 
ಸಂಯತ್ ೮೭೨ 
ಸಂಯುತ: ೧೦೮೭ 
ಸಂಯಮ: ೧೧೭೬ 
ಸಂಯಾಮ : ೧೧೭೬ 
ಸಂಯುಗ: ೮೭೧ 
ಸಂಯೋಜಿತಃ ೧೧೩೭ 
ಸಂರಾವ: ೨೦೩ 
ಸಂಲಾಪ: ೧೯೬ 
ಸಂವತ್ ೧೪೭೪ 
ಸಂವತ್ಸರ: ೧೪೯ 
ಸಂವನನಂ ೧೧೬೨ 
ಸಂವರ್ತ : ೧೫೨ 
ಸಂವರ್ತಿಕಾ ೩೬ 
ಸಂವಸಥ: ೩೪೬ 
ಸಂವಹನಂ ೧೧೮೦ 
ಸಂವಿತ್ ೧೬೨, ೧೬೬ , ೧೨೯೪ 
ಸಂವೀತಂ ೧೧೩೬ 
ಸಂವೇಗ: ೨೪೨ 
ಸಂವೇದಃ ೧೧೬೪ 
ಸಂವೇಶ: ೨೪೪ 
ಸಂವ್ಯಾನಂ ೬೮೭ 
ಸಂಶಪ್ತಕ: ೮೬೪ 
ಸಂಶಯಃ ೧೬೩ 
ಸಂಶ್ರವಃ ೧೬೬ 
ಸಂಶ್ರುತಂ ೧೧೫೪ 
ಸಂಶ್ಲೇಷ: ೧೧೮೮ 
ಸಂಸಕ್ತಂ ೧೧೧೩ 
ಸಂಸತ್ ೭೨೩ 
ಸಂಸರಣಂ ೩೨೬ , ೧೨೫೬ 


ಶಬ್ದಾನುಕ್ರಮಣಿಕೆ 

ಸಂಸಿದ್ದಿ : ೨೪೫ 
ಸಂಸ್ಕಾರಹೀನಃ ೭೬೨ 
ಸಂಸ್ಕೃತಂ ೧೨೮೨ 
ಸಂಸ್ಕರ: ೧೩೬೨ . 
ಸಂಸ್ತವಃ ೧೧೮೧ 
ಸಂಸ್ರಾವ: ೧೧೯೨ 
ಸಂಸ್ಕಾಯಂ ೩೩೨ 
ಸಂಸ್ಕಾಯಃ ೧೩೫೨ 
ಸಂಸ್ಥಾ ೭೯೨ 
ಸಂಸ್ಥಾನಂ ೧೩೨೬ 
ಸಂಸ್ಥಿತಃ ೮೮೩ 
ಸಂಸ್ಪರ್ಶಾ ೫೦೯ 
ಸಂಸ್ಫೋಟ: ೮೭೧ 
ಸಂಹತ: ೧೧೨೧ 
ಸಂತಜಾನುಕಃ ೬೧೬ 
ಸಂಹಲ: ೬೫೪ 
ಸಂಹತಿಃ ೫೬೬ 
ಸಂಹನನಂ ೬೩೯ 
ಸಂಹೂತಿ: ೧೮೮ 
ಸಕಲಂ ೧೧೧೧ . 
ಸಕೃತ್ ೧೪೪೩ 
ಸಕೃತ್ವಜ: ೫೪೫ 
ಸುಫಲಾ ೪೦೭ 
ಸಕ್ತಿ ೬೪೨ 
ಸಖಾ ೭೭೮ 
ಸಖೀ ೫೮೧ 
ಸಖ್ಯಂ ೭೭೯ 
ಸಗರ್ಭ ೬೦೩ 
ಸಗೋತ್ರ: ೬೦೩ 
ಸಗ್ಗಿ : ೯೪೧ 
ಸಚಿವಃ ೧೪೦೭ 
ಸಜ್ಜ : ೮೩೨ 
ಸಜ್ಜಿ : ೮೩೨ 
ಸಜ್ಜನಂ ೭೯೯ 


ပုပ္ပ 


ಅಮರಕೋಶ: 


ಸಜ್ಜನ: ೭೧೧ 
ಸಜ್ಜನಾ ೮೦೮ 
ಸಟಾ ೬೬೬ 
ಸತ್ ೧೨೮೫ 
ಸತತಂ ೭೯ 
ಸತೀ ೫೭೫ 
ಸತೀನಕ: ೯೦೨ 
ಸತೀರ್ಥ : ೭೨೦ 
ಸತ್ತಮಃ ೧೧೦೪ 
ಸತ್ಪಥ: ೩೨೪ 
ಸತ್ಯಂ ೨೦೨, ೧೩೫೫ 
ಸತ್ಯಂಕಾರ: ೯೬೯ 
ಸತ್ಯವಚಾ ೭೫೩ . 
ಸತ್ಯಾಕೃತಿ: ೯೬೯ 
ಸತ್ಯಾಗೃತಂ ೮೮೯ 
ಸತ್ಯಾಪನಂ ೯೬೯ 
ಸತ್ಯಂ ೧೩೮೨ 
ಸತ್ರಾ ೧೪೬೧ 
ಸತ್ರೀ ೭೮೧ 
ಸತ್ಯಂ ೧೫೯ , ೧೪೧೪ 
ಸತ್ವರಂ ೭೯ 
ಸದಃ ೭೨೩ 
ಸದನಂ ೩೩೧ 
ಸದಸ್ಯ : ೭೨೪ 
ಸದಾ ೧೪೮೧ 
ಸದಾಗತಿ: ೭೨ 
ಸದಾತನ : ೧೧೧೮ 
ಸದಾನೀರಾ ೨೯೫ 
ಸದೃಕ್ ೧೦೩೪ 
ಸದೃಕ್ಷ : ೧೦೩೪ 
ಸದೃಶ: ೧೦೩೪ 
ಸದೇಶ: ೧೧೧೨ 
ಸದ್ಯ ೩೩೦ 
ಸದ್ಯ : ೧೪೬೭ 


- ಸವ್ರಜ್ ೧೦೮೦ 
ಸನ್ ೭೧೩ 
ಸನತ್ಕುಮಾರ: ೫೯ 
ಸನಾ ೧೪೭೫ . 
ಸನಾತನ: ೧೧೧೮ 
ಸನಾಭಿಃ ೬೦೨ 
ಸನಿ : ೭೪೧ 
ಸನೀಡ: ೧೧೧೨ 
ಸನ್ನ ಕದ್ರು : ೩೯೦ 
ಸನ್ನದ್ದ : ೮೩೨ 
ಸನ್ನಯಃ ೧೩೫೨ 
ಸನ್ನಿ ಕರ್ಷಣಂ ೧೧೮೧ 
ಸನ್ನಿಕೃಷ್ಟ : ೧೧೧೨. 
ಸನ್ನಿಧಿ: ೧೧೮೧ 
ಸನ್ನಿವೇಶಃ ೩೪೬ 
ಸಪತ್ನ : ೭೭೭ 
ಸಪದಿ ೧೪೫೯ , ೧೪೬೭ 
` ಸಪರ್ಯಾ ೭೨೨, ೭೪೩ 
ಸಪಿಂಡಃ ೬೦೨ 
ಸಪೀತಿ: ೯೪೧ 
ಸಪ್ತಕೀ ೬೭೭ 
ಸಪ್ತತಂತು: ೭೨೨ 
ಸಪ್ತಪರ್ಣ: ೩೭೪ 
ಸಪ್ತಲಾ ೪೨೭, ೪೯೮ 
ಸಪ್ತಾರ್ಚಿ: ೬೫ 
ಸಪ್ತಾಶ್ವ : ೧೨೦ 
ಸಪ್ತಿ : ೮೧೦ . 
ಸಬ್ರಹ್ಮಚಾರೀ ೭೨೦ 
ಸಭರ್ತೃಕಾ ೫೮೧ 
ಸಭಾ ೩೩೩ , ೭೨೩ , ೧೩೩೯ 
ಸಭಾಜನಂ ೧೧೬೫ 
ಸಭಾಸತ್ ೭೨೫ 
ಸಭಾಸ್ಕಾರ: ೭೨೫ 
ಸಭಿಕ: ೧೦೪೧ - 


ಶಬ್ದಾನುಕ್ರಮಣಿಕೆ 


೪೪೫ 


ಸಭ್ಯ : ೭೧೧, ೭೨೫ 
ಸಮಂ ೧೧೧೦ , ೧೪೬೧ 
ಸಮಃ ೧೦೩೪ 
ಸಮಗ್ರ೦ ೧೧೧೧ 
ಸಮಂಗಾ ೪೪೫, ೪೯೬ 
ಸಮಜ: ೫೬೮ 
ಸಮಜ್ಞಾ ೧೯೧ 
ಸಮಜ್ಯಾ ೭೨೩ 
ಸಮಂಜಸಂ ೭೯೦ 
ಸಮಧಿಕಃ ೧೧೨೧ 
ಸಮಂತತಃ ೧೪೭೦ 
ಸಮಂತದುಗ್ಗಾ ೪೬೧ 
ಸಮಂತಭದ್ರ : ೧೩ 
ಸಮಯ: ೧೨೯ , ೧೬೫ , ೧೩೫೦ 
ಸಮಯಾ ೧೪೬೪ 
ಸಮರ: ೮೭೧ 
ಸಮರ್ಥ: ೧೨೮೮ 
ಸಮರ್ಥನಂ ೭೯೧ 
ಸಮರ್ಧಕ: ೧೦೫೨ 
ಸಮರ್ಯಾದ: ೧೧೧೨ 
ಸಮವರ್ತಿ ೬೮ 
ಸಮವಾಯುಃ ೫೬೬ , ೧೩೫೨ 
ಸಮಷ್ಟಿಲಾ ೫೧೨ 
ಸಮಸನಂ ೧೧೭೯ 
ಸಮಸ್ತ೦ ೧೧೧೦ 
ಸಮಸ್ಯಾ ೧೮೭ 
ಸಮಾಂಸಮೀನಾ ೯೫೯ 
ಸಮಾಃ ೧೪೯ 
ಸಮಾಕರ್ಷಿ ೧೭೨ 
ಸಮಾಘಾತ: ೮೭೨ 
ಸಮಾಜಃ ೫೬೮ 
ಸಮಾಧಿ : ೧೬೬ , ೧೨೯೯ 
ಸಮಾನ: ೭೪, ೭೫, ೧೦೩೪, ೧೩೨೯ 
ಸಮಾನೋದರ್ಯ: ೬೦೩ 


ಸಮಾಲಂಭ: ೧೧೮೫ 
ಸಮಾವೃತ್ತ: ೭೧೯ 
ಸಮಾಸಾದ್ಯ೦ ೧೧೩೮ 
ಸಮಾಹಾರಃ ೧೧೭೪ 
ಸಮಾಹಿತಂ ೧೧೫೪ 
ಸಮಾಹೃತಿ: ೧೮೬ 
ಸಮಾಯಃ೧೦೪೩ 
ಸಮಿತ್ ೩೬೮, ೮೭೨ 
ಸಮಿತಿ: ೭೨೩ , ೮೭೨, ೧೨೭೨ 
ಸಮೀಕಂ ೮೭೦ 
ಸಮೀಪ: ೧೧೧೨ 
ಸಮೀರ: ೭೩ 
ಸಮೀರಣ : ೭೩ , ೪೩೪ 
ಸಮುಚ್ಚಯಃ ೧೧೭೪ - 
ಸಮುಚ್ಚಯಃ ೧೩೫೩ 
ಸಮುಚ್ಛತಂ ೧೧೫೨ 
ಸಮಂಜ : ೮೬೫ 
ಸಮುದಂ ೧೧೩೫ 
ಸಮುದಯ : ೫೬೬ 
ಸಮುದಾಯ: ೫೬೬ , ೮೭೨ 
ಸಮುದ್ಧ: ೧೪೯೯ 
ಸಮುದ್ಧಕಃ ೭೦೮ 
ಸಮುದ್ವತ: ೧೦೬೮ 
ಸಮುದ್ಧರಣಂ ೧೨೫೭ 
ಸಮುದ್ರ : ೨೬೨ 
ಸಮುದ್ರಾಂತಾ ೪೬೭ , ೪೭೧, ೪೮೮ 
ಸಮುದ್ರಿಯಂ ೨೭೫ 
ಸಮುಂದನಂ ೧೧೮೭ 
ಸಮುನ್ನ೦ ೧೧೫೧ 
ಸಮುನ್ನ : ೧೩೦೫ 
ಸಮುಪಜೋಷಂ ೧೪೬೭ 
ಸಮೂರುಃ೫೩೪ 
ಸಮೂಹಃ೫೬೫ 
ಸಮೃಹ್ಯ: ೭೨೯ 


೪೪೬ 


ಅಮರಕೋಶಃ 


ಸಮೃದ್ಧ: ೧೦೫೭ 
ಸಮೃದ್ಧಿ: ೧೧೬೮ 
ಸಮ್ಯಕ್ ೨೦೨ 
ಸಮ್ರಾಟ್ ೭೭೦ 
ಸರ: ೨೯೦ . 
ಸರಕ: ೧೦೪೦ 
ಸರಘಾ ೫೫೨ 
ಸರಟ : ೫೩೭ 
ಸರಣಾ ೫೦೭ 
ಸರಣಿ: ೩೨೩ 
ಸರಮಾ ೧೦೨೦ 
ಸರಲ; ೪೧೫ , ೧೦೫೪ 
ಸರಲದ್ರವಃ ೬೯೮ 
ಸರಲಾ ೪೬೩ 
ಸರಸೀ ೨೯೦ 
ಸರಸೀರುಹಂ ೩೦೩ 
ಸರಸ್ವತೀ ೧೭೯ , ೨೯೨, ೨೯೭ 
ಸರಸ್ವಾನ್ ೨೬೨, ೧೨೫೯ 
ಸರಿತ್ ೨೯೧ . 
ಸರಿತ್ಪತಿಃ ೨೬೨ 
ಸರೀಸೃಪಃ ೨೫೩ 
ಸರ್ಗ: ೧೮೫ , ೧೨೨೩ 
ಸರ್ಜ ; ೩೯೯ 
ಸರ್ಜಕಃ ೩೯೯ 
ಸರ್ಜರಸಃ ೬೯೬ 
ಸರ್ಜಿಕಾಕಾರ: ೯೯೫ 
ಸರ್ಪ: ೨೫೨ 
ಸರ್ಪರಾಜ: ೨೫೦ 
ಸರ್ಪಿ :-೯೩೮ 
ಸರ್ವ೦ ೧೧೧೦ 
ಸರ್ವಂಸಹಾ ೩೧೧ 
ಸರ್ವಜ್ಞ ೧೨, ೩೭ 
ಸರ್ವತ: ೧೪೭೦ 
ಸರ್ವತೋಭದ್ರ : ೩೩೭, ೪೧೭ 


ಸರ್ವತೋಭದ್ರಾ ೩೯೦ 
ಸರ್ವತೋಮುಖಂ ೨೬೫ 
ಸರ್ವದಾ ೧೪೮೧ 
ಸರ್ವಧುರಾವಹಃ ೯೫೨ 
ಸರ್ವಧುರೀಣ: ೯೫೨ 
ಸರ್ವಮಂಗಲಾ ೪೩ 
ಸರ್ವರಸ: ೬೯೬ 
ಸರ್ವಲಾ ೮೫೯ 
ಸರ್ವಲಿಂಗೀ ೭೫೩ 
ಸರ್ವವೇದಾ: ೭೧೮ 
ಸರ್ವಸನ್ನಹನ: ೮೬೦ 
ಸರ್ವಾನುಭೂತಿ: ೪೬೩ 
ಸರ್ವಾನ್ನಭೋಜೀ ೧೦೬೭ 
ಸರ್ವಾನ: ೧೦೬೭ 
ಸರ್ವಾಭಿಸಾರ : ೮೬೦ 
ಸರ್ವಾರ್ಥ ಸಿದ್ಧ : ೧೫ 
ಸರ್ವ್‌ ಘ : ೮೬೦ 
ಸರ್ಷಪ: ೯೦೩ 
ಸಲಿಲಂ ೨೬೪ 
ಸಲ್ಲ ಕೀ ೪೭೯ 
ಸವ: ೭೨೨ 
ಸವನಂ ೭೫೫ 
ಸವಯಾ: ೭೭೮ 
ಸವಿತಾ ೧೨೨ 
ಸವಿಧಃ ೧೧೨೨ 
ಸವೇಶ: ೧೧೧೨ . 
ಸವ್ಯಂ ೧೧೩೦ 
ಸಮ್ಮೇಷ್ಟಾ (ಸಷ್ಟಃ) ೮೨೬ 
ಸಸ್ಯಂ ೩೭೦ . 
ಸಸ್ಯಮಂಜರೀ ೯೦೭ 
ಸಸ್ಯಶಕಂ ೯೦೭ 
ಸಸ್ಯಸಂವರ: ೩೯೯ 
ಸಹ ೧೪೬೧ 
ಸಹ: ೮೬೮, ೧೪೩೩ 


ಶಬ್ದಾನುಕ್ರಮಣಿಕೆ 


೪೪೭ 


ಸಹಕಾರ : ೩೮೮ 
ಸಹಚರೀ ೪೩೦ 
ಸಹಜ; ೬೦೩ 
ಸಹಧರ್ಮಿಣೀ ೫೭೪ 
ಸಹನ: ೧೦೭೭ 
ಸಹಭೋಜನಂ ೯೪೧ 
ಸಹಸಾ ೧೪೬೫ 
ಸಹಸ್ಯ : ೧೪೪ 
ಸಹಸ್ರಂ ೯೭೧ 
ಸಹಸ್ರದಂಷ್ಟ : ೨೮೦ 
ಸಹಸ್ರಪತ್ರಂ ೩೦೩ 
ಸಹಸ್ರವೀರ್ಯಾ ೫೧೩ 
ಸಹಸ್ರವೇಧಿ ೯೨೬ 
ಸಪಸ್ರವೇಧೀ ೪೯೬ 
ಸಹಸ್ರಾಂಶು : ೧೨೨ 
ಸಹಸ್ರಾಕ್ಷ : ೫೩ 
ಸಹ ೮೨೮ 
ಸಹಾ ೪೨೮ , ೪೬೮ 
ಸಹಾಯ : ೮೩೮ 
ಸಹಾಯತಾ ೧೧೯೮ 
ಸಹಿಷ್ಟು : ೧೦೭೭ 
ಸಾಂತಪನಂ ೭೬೧ 
ಸಾಂತ್ವಂ ೧೯೮, ೭೮೭ 
ಸಾಂದೃಷ್ಟಿಕಂ ೭೯೬ 
ಸಾಂದ್ರ೦ ೧೧೧೧ 
ಸಾಂದ್ರ : ೧೦೭೫ 
ಸಾಂಪರಾಯಿಕಂ ೮೭೦ 
ಸಾಂಪ್ರತ೦ ೧೪೮೧, ೧೪೬೮ 
ಸಾಂಯಾತ್ರಿಕ: ೨೭೩ 
ಸಾಂಯುಗೀನ: ೮೪೪ 
ಸಾಂವತ್ಸರ: ೭೮೦ 
ಸಾಂಶಯಿಕ: ೧೦೫೦ 
ಸಾಕಂ ೧೪೬೧ 
ಸಾಕ್ಷಾತ್ ೧೪೪೪ 


ಸಾಗರ: ೨೬೨ 
ಸಾಚಿ ೧೪೬೩ 
ಸಾತ೦ ೧೫೪ 
ಸಾತಲಾ ೪೯೮ 
ಸಾತಿ: ೧೧೯೬ , ೧೨೬೯ 
ಸಾತಿಸಾರ : ೬೨೮ 
ಸಾಕಂ೨೨೪ 
ಸಾದೀ ೮೨೭, ೧೩೦೮ 
ಸಾಧನಂ ೧೩೨೧ 
ಸಾಧಾರಣಂ ೧೧೨೭ 
ಸಾಧಾರಣ: ೧೦೩೪ 
ಸಾಧಿತ: ೧೦೮೫ 
ಸಾಧಿಷ್ಟ : ೧೧೫೮ 
ಸಾಧಿಯಾನ್ ೧೪೩೬ 
ಸಾಧು ೧೦೯೭, ೧೩೦೩ 
ಸಾಧುಃ ೭೦೧ 
ಸಾಧ್ಯಾ : ೧೦ 
ಸಾಧ್ವಸಂ ೨೨೯ 
ಸಾದ್ವಿ ೫೭೫ 
ಸಾನುಃ ೩೫೨ 
ಸಾನ್ನಾಯ್ಯಂ ೭೩೫ 
ಸಾಪ್ತಪದೀನಂ ೭೭೯ 
ಸಾಮ ೧೮೧ , ೭೮೬ 
ಸಾಮಾಜಿಕಃ ೨೨೫ 
ಸಾಮಾನ್ಯಂ ೧೬೦, ೧೧೨೭ 
ಸಾಮಿ ೧೪೫೦ 
ಸಾಮಧೇನೀ ೭೩೦ 
ಸಾಯುಃ ೧೩೧ 
ಸಾಯಂ ೧೩೧ , ೧೪೭೮ 
ಸಾಯಕಃ ೧೨೦೩ 
ಸಾರ: ೩೬೭, ೧೩೭೨ 
ಸಾರಂಗ: ೫೪೨, ೧೨೨೫ 
ಸಾರಥಿ: ೮೨೬ 
ಸಾರಮೇಯಃ ೧೦೧೯ 


ပုပ္ပဝါ 


ಅಮರಕೋಶಃ 


ಸಾರವ: ೨೯೯ 
ಸಾರಸಂ ೩೦೩ 
ಸಾರಸು ೫೪೭ 
ಸಾರಸನಂ ೬೭೮, ೮೩೦ 
ಸಾರ್ಥ: ೫೬೭ 
ಸಾರ್ಥವಾಹ: ೯೬೪ 
ಸಾದ್ರ್ರ೦. ೧೧೫೧ 
ಸಾರ್ಧ೦ ೧೪೬೧ 
ಸಾರ್ವಭೌಮ : ೯೩ , ೭೬೯ 
ಸಾಲ : ೩೨೯ , ೩೬೦, ೩೯೯ 
ಸಾಸ್ಮಾ ೯೪೯ 
ಸಾಹಸಂ ೭೮೭ 
ಸಾಹಸ್ರಂ ೧೨೦೧ . 
ಸಾಹಸ : ೮೨೮ 
ಸಿಂದುಕ: ೪೨೩ 
ಸಿಂದುವಾರ : ೪೨೩ 
ಸಿಂದೂರಂ ೯೯೧ 
ಸಿಂಧುಃ ೨೬೨, ೧೩೦೨ 
ಸಿಂಹ: ೫೨೫, ೧೧೦೫ 
ಸಿಂಹನಾದ: ೮೭೩ 
ಸಿಂಹಪು ೪೪೮ 
ಸಿಂಹಸಂಹನನ : ೧೦೫೮ 
ಸಿಂಹಾಸನಂ ೭೯೮ 
ಸಿಂಹಾಸ್ಯ : ೪೫೮ 
ಸಿಂಹೀ ೪೫೮, ೪೬೯ 
ಸಿಕತಾ ೩೧೯ , ೧೨೭೫ 
( ಸಿಕತಾಮಯ ) ೨೭೦ 
ಸಿಕತಾವಾನ್ ೩೧೯ 
ಸಿಕಲಂ ೩೧೯ 
ಸಿಕ್ಷಕಂ ೯೯೪ 
ಸಿತಂ ೧೧೪೦ 
ಸಿತ: ೧೭೪, ೯೦೧, ೧೧೪೪, ೧೨೮೨ 
ಸಿತಚ್ಛತ್ರಾ ೫೦೭ 
ಸಿತಾ ೯೨೯ 


ಸಿತಾಭ್ಯ : ೬೯೯ 
ಸಿತಾಂಭೋಜಂ೩೦೪ 
ಸಿದ್ದ : ೧೧, ೧೧೪೬ 
ಸಿದ್ದಾಂತ: ೧೬೫ 
ಸಿದ್ದಾರ್ಥ: ೯೦೪ 
ಸಿದ್ದಿ : ೪೬೭ 
ಸಿಧ್ಯಾ ೬೨೨ 
ಸಿದ್ಧಲ: ೬೩೦ 
ಸಿದ್ಮಲಾ ೧೪೯೧ 
ಸಿಧ್ಯ : ೧೧೨ 
ಸಿಧ್ರಕಾ ೧೪೮೯ 
ಸಿನೀವಾಲೀ ೧೩೭ 
ಸಿರಾ ೬೩೪ 
ಸಿಲ್ಲ : ೯೬೭ 
ಸೀತಾ ೯೦೦ 
ಸೀತ್ಯಂ ೮೯೪ 
ಸೀಮಂತಃ ೧೫೦೦ 
ಸೀಮಂತಿನೀ ೫೭೧ 
ಸೀಮಾ ೩೪೭ 
ಸೀರ: ೯೦೦ 
ಸೀರಪಾಣಿಃ ೨೫ 
ಸೀವನಂ ೧೧೬೩ 

ಸಕಂ ೯೯೨ 
ಸೀಹುಂಡ: ೪೬೦ 
ಸು ೧೪೬೦, ೧೪೬೩ 
ಸುಂದರಂ ೦೦೯೭ 
ಸುಂದರೀ ೫೭೩ 
ಸುಕಂದಕ: ೫೦೨ 
ಸುಕರಾ ೯೫೭ 
ಸುಕಲ: ೧೦೫೪ 
ಸುಕುಮಾರಂ ೧೧೨೩ 
ಸುಕೃತಂ ೧೫೩ 
ಸುಕೃತೀ ೧೦೪೮ 
ಸುಕೇಶೀ ೬೧ 


ಶಬ್ದಾನುಕ್ರಮಣಿಕೆ 


ဖူး 


ಸುಖಂ ೧೫೪, ೧೫೬ 
ಸುಖವರ್ಚಕಃ ೯೯೫ 
ಸುಖಸಂದೋಹ್ಯಾ ೯೮೫ 
ಸುಗತ: ೧೨ 
ಸುಗಂಧಾ ೪೬೯ 
ಸುಗಂಧಿ: ೧೭೨, ೪೭೬ 
ಸುಚರಿತ್ರಾ ೫೭೫೪ 
ಸುಚೇಲಕಃ ೬೮೫ 
ಸುತಃ ೫೬೬ , ೧೨೬೨ 
ಸುತಶ್ರೇಣಿ ೪೪೩ 
ಸುತಾತ್ಮಜಾ ೫೯೮ 
ಸುತ್ಯಾ ೭೫೫ 
ಸುತ್ರಾಮಾ ೫೦ 
ಸುತ್ತಾ ೭೧೯ 
ಸುದರ್ಶನಃ ೩೧ 
ಸುದಾಯ : ೭೯೫ . 
ಸುದೂರ ೧೧೧೪ 
ಸುಧರ್ಮಾ ೫೭ 
ಸುಧಾ ೫೭ , ೧೩೦೩ 
ಸುಧಾಂಶುಃ ೧೦೩ 
ಸುಧೀ : ೭೧೩ 
ಸುನಿಷಣ್ಣಕಂ ೫೦೪ 
ಸುಫಂಥಾ: ೩೨೪ 
ಸುಪರ್ಣ : ೩೩ 
ಸುಪರ್ವಾಣ: ೭ 
ಸುಪಾರ್ಶ್ವಕಃ ೩೯೮ 
ಸುಪ್ರತೀಕ: ೯೩ 
ಸುಪ್ರಲಾಪ: ೧೯೭ 
( ಸುಭಾಗಸುತ:) ೫೯೩ 
ಸುಭಿಕ್ಷಾ ೪೭೯ 
ಸುಮಂ ೩೭೨ 
ಸುಮನಃ೯೦೪ 
ಸುಮನಾ: ೪೨೭ 
ಸುಮನೊರಜಃ ೩೭೨ 
29 


ಸುಮನಸ: ೭ , ೩೭೨ 
ಸುಮೇರು: ೫೮ 
ಸುರಂಗಾ ೧೪೯೦ 
ಸುರಕ್ಕೇಷ: ೧೬ 
ಸುರದೀರ್ಘಕಾ ೫೭ 
ಸುರದ್ವಿಷಃ ೧೨ 
ಸುರನಿಗಾ ೨೯೩ 
ಸುರಪತಿ: ೫೧ 
ಸುರಭಿಃ ೧೪೭ , ೧೭೨, ೪೭೮ , ೧೩೩೮ 
ಸುರರ್ಷಯಃ ೫೬ 
ಸುರಲೋಕ: ೬ 
ಸುರವರ್ತ್ಮ ೮೭ 
ಸುರಸಾ ೪೬೯ 
ಸುರಾ ೧೦೩೬ , 
ಸುರ: ೭ 
ಸುರಾಚಾರ್ಯಃ ೧೧೪ 
ಸುರಾಮಂಡಂ ೧೦೪೦ 
ಸುರಾಲಯ: ೫೮ 
ಸುರಾಷ್ಟಜಂ ೪೮೬ 
ಸುರೋತ್ತಮಃ ೧೨೩ 
ಸುವಚನಂ ೧೯೭ 
ಸುವರ್ಣ೦ ೯೮೦ 
ಸುವರ್ಣ: ೯೭೩ 
ಸುವರ್ಣಕಃ ೩೭೯ 
ಸುವಲ್ಲಿ ೪೫೦ 
ಸುವಹಾ ೪೨೫ , ೪೭೦, ೪೭೪, ೪೭೮ , ೪೯೫ 
ಸುವಾಸಿನೀ ೫೭೮ 
ಸುವ್ರತಾ ೯೫೮ 
ಸುಷಮಂ ೧೦೯೭ 
ಸುಷಮಾ ೧೦೮ 
ಸುಷವೀ ೫೧೦ , ೯೨೩ 
ಸುಷಿ : ೩೪೮ 
ಸುಷಿರಂ ೨೧೨, ೨೪೭ , ೨೪೮ 
ಸುಮ: ೧೦೯ 


೪೫೦ 


ಅಮರಕೋಶಃ 


ಸುಷೇಣ: ೪೨೨ 
ಸುಷೇಣಿಕಾ ೪೬೩ 
ಸುಷ್ಟು ೧೪೬೦, ೧೪೭೬ 
ಸುಹೃತ್ ೭೭೮, ೭೮೪ 
ಸುಹೃದಯ : (ಸಹೃದಯ :) ೧೦ರ್೪ 
ಸೂಕರ: ೫೨೬ 
ಸೂಕ್ಷ್ಮಂ ೫೨೬ 
ಸೂಚಕ: ೧೦೯೨ 
ಸೂಚಿ: ೧೪೯೦ 
ಸೂತ: ೮೨೬ , ೯೮೬ , ೧೦೦೧, ೧೨೬೩ 
ಸೂತಿಕಾಗೃಹಂ ೩೩೫ 
ಸೂತಿಮಾಸ : ೬೦೮ : 
ಸೂತ್ವಾನಃ ೧೦೧೬ 
ಸೂತ್ರ೦ ೧೦೨೫ 
ಸೂತ್ರವೇಷ್ಟನಂ ೧೧೮೨ 
ಸೂದ: ೯೧೪, ೧೨೯೨ 
ಸೂನಾ ೧೩೧೪ 
ಸೂನು: ೫೯೬ 
ಸೂನೃತಂ ೧೯೯ 
ಸೂಪಕಾರಃ ೯೧೩ 
ಸೂರಃ ೧೧೯ 
ಸೂರಣ: ೫೧೨ 
ಸೂರತಃ ೧೦೬೦ 
ಸೂರಸೂತ: ೧೨೪ 
ಸೂರಿ: ೭೧೪ 
ಸರ್ಮಿ ೧೦೩೨ 
ಸೂರ್ಯ ; ೧೧೯ 
ಸೂರ್ಯತನಯಾ ೨೯೪ 
ಸೂರ್ಯೆಂದುಸಂಗಮಃ ೧೩೬ 
ಸೃಕ್ಕ ೬೬೦ 
ಸೃಗಃ ೮೫೮ 
ಸೃಣಿ: ೮೦೮ 
ಸೃಣಿಕಾ ೬೩೫ 
ಸೃತಿ: ೩೨೩ 


ಸೃಪಾಟೀ ೧೫೨೧ 
ಸೃಮರ: ೫೩೫. 
ಸೃಷ್ಟಂ ೧೨೪೦ 
ಸೇಕಪಾತ್ರಂ ೨೭೫ 
ಸೇಚನಂ ೨೭೫ 
ಸೇತುಃ ೩೨೨ , ೩೮೦ 
ಸೇನಾ ೮೪೪ 
ಸೇನಾಂಗಂ ೮೦೦ 
ಸೇನಾನೀ ೪೬ , ೮೨೯ . 
ಸೇನಾಮುಖಂ ೮೪೭ 
ಸೇನಾರಕ್ಷ : ೮೨೭ 
ಸೇವಕ : ೭೭೫ - 
ಸೇವನಂ ೧೧೬೩ 
ಸೇವಾ ೮೮೮ | 
ಸೇವ್ಯಂ ೫೧೯ . 
ಸೈಂಧವ: ೮೧೦ , ೯೨೮ 
ಸೈಂಹಿಕೆಯಃ ೧೧೭ 
ಸೈಕತಂ ೨೭೦, ೩೧೯ 
ಸೈತವಾಹಿನೀ ೨೯೫ 
ಸೈನಿಕ: ೮೨೭ , ೮೨೮ 
ಸೈನ್ಯಂ ೮೪೫ 
ಸೈನ್ಯ : ೮೨೮ 
ಸೈರಂದ್ರಿ ೮೫೭ 
ಸೈರಿಕಃ ೫೯೨ 
ಸೈರಿಭಃ ೫೨೯ 
ಸೈರೇಯಕಃ ೪೩೦ 
ಸೋಢಂ ೧೧೪೨ 
ಸೋತ್ಪಾಸಂ ೨೦೨ 
ಸೋದರ್ಯ: ೬೦೩ 
ಸೋನ್ಮಾದ: ೧೦೬೮ 
ಸೊಪಷ್ಟವಃ ೧೩೮ 
ಸೋಪಾನಂ ೩೪೫ 
ಸೋಮಃ೧೦೪ 
ಸೋಮಪಃ ೭೧೭ 


ಶಬ್ದಾನುಕ್ರಮಣಿಕೆ 


೪೫೧ 


ಸೋಮಪೀಥೀ ೭೧೭ 
ಸೋಮರಾಜೀ ೪೫೦ 
ಸೋಮವಲ್ಕ : ೪೦೫, ೧೨೦೯ 
ಸೋಮವಲ್ಲರೀ ೪೯೨ 
ಸೋಮವಲ್ಲಿಕಾ ೪೫೦ 
ಸೋಮವಲ್ಲೀ ೪೩೮ 
ಸೋಮೋವಾ೨೯೫ 
ಸೋಲುಂಠನಂ ೨೦೨ 
ಸೌಗಂಧಿಕಂ ೨೯೯ , ೫೨೧ 
ಸೌಗಂಧಿಕಃ ೯೮೯ 
ಸೌಚಿಕಃ ೧೦೦೪ 
ಸೌದಾಮನೀ ೯೯ 
ಸೌಧ: ೩೩೬ . 
ಸೌಭಾಗಿನೇಯಃ ೫೯೩ 
ಸೌಮ್ಯಂ ೧೩೬೨ 
ಸೌಮ್ಯಃ ೧೧೬ 
ಸೌರಭೇಯ: ೯೪೬ 
ಸೌರಭೇಯೇ . ೯೫೩ 
ಸೌರಾಷ್ಟಿಕಃ ೨೫೭ 
ಸೌರಿ: ೧೧೬ 
ಸೌವರ್ಚಲಂ ೯೨೯ , ೯೯೬ 
ಸೌವಿದಃ ೭೭೫ 
ಸೌವಿದಲ್ಲ : ೭೭೫ . 
ಸೌವೀರಂ ೩೯೨, ೯೨೫ , ೯೮೭ 
ಸೌಹಿತ್ಯಂ ೯೪೨ 
ಸ್ಕಂದಃ ೪೬ 
ಸ್ಕಂಧಃ ೩೬೫, ೬೪೭ , ೧೩೦೨ 
ಸ್ಕಂಧಶಾಖಾ ೩೬೬ 
ಸ್ಮನ್ನಂ ೧೧ರ್೪ 
ಸ್ವಲನಂ ೨೪೪ 
ಸ್ಪಲಿತಂ ೮೭೫ 
ಸ್ತನಂಧಯೇ ೬೧೦ 
ಸ್ತನಃ ೬೪೬ 
ಸ್ತನಪಾ ೬೧೦ 


ಸ್ತನಯಿತ್ತು : ೯೬ 
ಸ್ತನಿತಂ ೯೮ 
ಸ್ತಬಕಃ ೩೭೧ 
ಸ್ತಬ್ದರೋಮಾ೫೨೭ 
ಸಭ: ೯೬೨ 
ಸಂಬಃ ೩೬೪, ೯೦೭ 
ಸ್ವಂಬಕರಿ : ೯೦೭ 
ಸ್ತಂಬಘನ: ೧೧೯೩ 
ಸ್ತಂಬಷ್ಟು : ೧೧೯೩ 
ಸ್ತಂಬೇರಮ : ೮೦೧ 
ಸ್ತಂಭ : ೧೩೩೬ 
ಸ್ತವಃ ೧೯೧ 
ಸ್ವಿಮಿತಂ ೧೧೫೧ 
ಸ್ತುತಂ ೧೧೫೫ 
ಸ್ತುತಿಃ ೧೯೧ 
ಸ್ತುತಿಪಾಠಕಃ ೮೬೪ 
ಸೂಪಃ೧೫೦೧ 
ಸೈನಃ ೧೦೨೨ 
ಪ್ರೇಮ: ೧೧೮೭ 
ಸ್ವಯಂ ೧೦೨೩ 
ಸೈನ್ಯಂ ೧೦೨೩ 
ಸ್ಪೋಕಃ೧೧೦೭ 
ಸ್ಫೋಕಕಃ ೫೪೨ 
ಸ್ತೋತ್ರಂ ೧೯೧ 
ಸೋಮಃ೫೬೫ 
ಸ್ತ್ರೀ ೫೭೧ 
ಧರ್ಮಿಣೀ ೫೮೯ 

ಗಾರಂ ೩೩೮ 
ಸ್ಟಂಡಿಲಂ ೭೨೬ 
ಸ್ಟಂಡಿಲಶಾಯೀ ೭೫೨ 
ಸ್ಥಪತಿ: ೭೧೭, ೧೨೬೨ 
ಸ್ಟಲಂ ೩೧೩ 
ಸ್ವಲೀ ೩೧೩ 
ಸ್ಟವಿರಃ ೬೧೧ 


೪೫೨ 


ಅಮರಕೋಶಃ 


ಸ್ಪವಿಷ : ೧೧೫೭ 
ಸ್ವಾಣು: ೩೮, ೩೬೩ , ೧೨೫೦ 
ಸ್ಟಾಂಡಿಲಃ ೭೫೨ 
ಸ್ಥಾನಂ ೩೩೨, ೭೮೬ , ೧೩೧೯ 
ಸ್ಪಾನೀಯಂ ೩೨೭ 
ಸ್ನಾನೇ ೧೪೬೮ 
ಸಾಪತ್ಯ : ೭೭೫ 
ಸ್ಥಾಪನೀ ೪೩೯ 
ಸ್ಟಾಮ ೮೬೮ 
ಸ್ನಾಯಕಃ ೭೭೩ 
ಸ್ಟಾಲಂ ೧೫೧೪ 
ಸಾಲೀ ೯೧೭ 
ಸ್ಥಾವರಃ ೧೧೧೯ 
ಸಾವಿರಂ ೬೦೯ 
ಸ್ವಾಸಕ: ೬. ೮೧ 
ಸ್ಪಾಸ್ಸು : ೧೧೧೮ 
ಸ್ಥಿತಿ: ೭೬೨, ೧೧೭೯ 
ಸಿರತರಃ ೧೧೧೮ 
ಸಿರಾ ೩೧೦ , ೪೭೦ 
ಸ್ಥಿರಾಯುಃ ( ಚಿರಾಯುಃ) ೪೦೧ 
ಸೂಣಾ ೧೦೩೨, ೧೨೫೨ 
ಸ್ಕೂಲಂ ೧೧೦೬ , ೧೪೦೫ 
ಸ್ಕೂಲಲಕ್ಷ : ೧೦೫೧ 
ಸ್ಕೂಲಶಾಟಕ: ೬೮೫ 
ಸೂಲೋಚ್ಚಯ : ೧೩೪೯ 
ಸೈಯಾನ್ ೧೧೧೮ 
ಸೌ ಣೇಯಂ ೪೮೭ 
ಸೌರೀ ೮೧೨ 
ಸವಃ ೧೧೬೭ 
ಸ್ನಾತಕಃ ೭೫೧ 
ಸ್ನಾನಂ ೬೯೧ 
ಸ್ನಾಯುಃ ೬೩೫ 

ಗಂ ೬.೩೨ 
೩ಗ್ಗ : ೭೭೮ , ೧೧೬೦ 


ಸ್ಸು : ೩೫೨ 
ಸುಕ್ ೪೬೦ | 
ಸುತಂ ೧೧೩೮ 
ಸ್ನುಷಾ ೫೭೮ - 
ಸುಹೀ ೪೬೦ 
ಸ್ನೇಹಃ ೨೩೫ 
ಸ್ಪರ್ಶ : ೧೬೮, ೧೧೭೨ 
ಸ್ಪರ್ಶನ: ೭೨ 
ಸ್ಪರ್ಶನಂ ೭೩೮ 
ಸ್ಪಶ: ೭೭೯ , ೧೪೧೫ 
ಸೃಷ್ಟಂ ೧೧೨೭ 
ಸ್ಪಕ್ಕಾ ೪೮೮ 
ಸ್ಪಶೀ ೪೪೮ 
ಸ್ಪಷ್ಟಿ: ೧೧೬೭ 
ಸ್ನೇಹಾ ೨೩೫| 
ಸ್ಪಷ್ಟ ೧೧೭೨ 
ಸ್ಪಟೌ ೨೫೫ 
ಸ್ವಾತಿ: ೧೧೬೭ 
ಸ್ವಾರಂ ೧೧೦೯ 
ಸ್ಪಿಕ್ ೬೪೪ 
ಸ್ಪುಟಂ ೧೧೨೭ 
ಸ್ಪುಟ: ೩೬೨ | 
ಸ್ಟುಟನಂ ೧೧೬೩ 
ಸ್ಪುರಣಂ ೧೧೬೮ 
ಸ್ಪುರಣಾ ೧೧೬೮ 
ಸ್ಟುಲಿಂಗ: ೬೭ 
ಸೂರ್ಜಕಃ ೩೯೩ 
ಸ್ಕೂರ್ಜಥು: ೯೯ 
ಸ್ಪೇಷ್ಠ: ೧೧೫೮ 
ಸ್ಮ ೧೪೬೩ , ೧೪೭೫ 
ಸ್ಮರಃ ೨೬ 
ಸ್ಮರಹರಃ ೩೭ 
ಸ್ಮಿತಂ ೨೪೨ 
ಸ್ಮತಿಃ ೧೮೬ , ೨೩೭ 


ಶಬ್ದಾನುಕ್ರಮಣಿಕೆ 


ಸ್ಯದ: ೭೮ 
ಸ್ಯಂದನಃ ೩೮೧, ೮೧೭ 
ಸ್ಕಂದನಾರೋಹ: ೮೨೬ 
ಸೃಂದಿನೀ ೬೩೬ 
ಸೃನ್ನಂ ೧೧೩೮ 
ಸ್ಕೂತಂ ೯೧೨, ೧೧೪೬ 
ಸೂತಿ: ೧೧೬೩ 
ಸೊನಾಕಃ ( 

ಶೋನಾಕಃ) ೪೧೨ 
ಸಂಸೀ ೩೮೩ 
ಪ್ರಕ್ ೭೦೪ 
ಸವ: ೧೧೬೭ 
ಪ್ರವದ್ದ ರ್ಭಾ ೯೫೫ 
ಸವಂತೀ ೨೯೩ 
ಪ್ರವಾ ೪೩೮ 
ಸ್ಪಷ್ಟಾ ೧೭ 
ಪ್ರಸ್ತ೦ ೧೧೪೯ 
ಸ್ವಾಕ್ ೧೪೫೯ 
ಸುಕ್ ೭೩೩ 
ಶ್ರುತಂ ೧೧೩೮ 
ಸುವ: ೭೩೩ 
ಸುವಾವೃಕ್ಷ : ೩೯೨ 
ಸೋತ: ೨೭೨ 
ಸೋತಸ್ವತೀ (ಸೋತಸ್ಮಿನಿ ) ೨೯೩ 
ಸೋತೋಂಜನಂ ೯೮೭ 
ಸ್ವಂ ೧೪೧೨ 
ಸ್ವ : ೬೦೩ , ೧೪೧೨ 
ಸ್ವಚ್ಛಂದ: ೧೦೬೧ 
ಸ್ವಜನ: ೬೦೩ 
ಸ್ವತಂತ್ರ : ೧೦೬೧ 
ಸ್ವಧಾ ೧೪೬೫ 
ಸ್ವಧಿತಿ: ೮೫೮ 
ಸ್ವನಃ ೨೦೨ 
ಸ್ವನಿತಂ ೧೧೪೦ 
ಸ್ವಪ್ಪ : ೨೪೪ 


ಸ್ವಪ್ನಕ್ ೧೦೭೮ 
ಸ್ವಭಾವಃ ೨೪೬ 
ಸ್ವಭೂ : ೧೯ 
ಸ್ವಯಂ ೧೪೭೪ 
ಸ್ವಯಂಭೂ : ೧೬ 
ಸ್ವರ್ ೬ , ೧೪೫೫ 
ಸ್ವಯಂವರಾ ೫೭೬ 
(ಸ್ವರ) ೧೮೩ , ೨೦೭ 
ಸ್ವರು: ೫೬ , ೧೩೬೮ 
ಸ್ವರೂಪಂ ೨೪೬ , ೧೩೩೩ 
ಸ್ವರ್ಗ: ೬ . 
ಸ್ವರ್ಣ೦ ೯೮೦ 
ಸ್ವರ್ಣಕಾರಃ ೧೦೦೫ 
ಸ್ವರ್ಣಕ್ಷೀರೀ ೪೯೩ 
ಸ್ವರ್ಣದೀ ೫೭ 
ಸ್ವರ್ಭಾನು: ೧೧೭ 
ಸ್ವರ್ವೆಶ್ಯಾ ೬೦ 
ರ್ಸ್ವ ೫೯ 
ಸ್ವಸಾ ೫೯೮ - 
ಸ್ವಸ್ತಿ ೧೪೪೨ 
ಸ್ವಸ್ತಿಕಃ ೩೩೭ 
ಸ್ವಸೀಯ: ೬೦೧ 
ಸ್ವಾತಿ: ೧೫೨೦ 
ಸ್ವಾದು ೧೨೯೬ 
ಸ್ವಾದುಕಂಟಕ: ೩೯೨, ೪೫೩ 
ಸ್ವಾದುರಸಾ ೪೯೯ 
ಸ್ವಾದೀ ೪೬೨ 
ಸ್ವಾಧ್ಯಾಯಃ ೭೫೫ 
ಸ್ವಾನಃ ೨೦೩ 
ಸ್ವಾಂತಂ ೧೬೧ 
ಸ್ವಾಪ: ೨೪೪ 
ಸ್ವಾಪತೇಯಂ೯೨೬ 
ಸ್ವಾಮೀ ೭೪೮, ೧೦೫೬ 
ಸ್ಟಾರಾಟ್ ೫೧ 


ပ္ပ 


ಅಮರಕೋಶಃ 


ಸ್ವಾಹಾ ೭೩೦, ೧೪೬೫ 
ಸ್ವಿತ್ ೧೪೪೬ 
ಸೈದ: ೨೪೧ 
ಸ್ಟೇದಜ: ೨೪೧ 
ಸೈದನೀ ೯೧೬ 
ಸೈರ: ೧೩೯೩ . 
ಸೈರಿಣಿ ೫೮೦ 
ಸೈರಿತಾ ೧೧೬೦ 
ಸೈರೀ ೧೦೬೧ 


ಹ ೧೪೬೩ . 
ಹಂಡೇ ೨೨೩ 
ಹಂಜಿಕಾ ೪೪೪ 
ಹಂಜೇ ೨೨೩ 
ಹಂತ ೧೪೪೫ 
ಹಂಸಃ ೧೨೨, ೫೪೯, ೧೪೨೭ 
ಹಂಸಕ: ೬೭೯ 
ಹಟ್ಟ : ೧೪೯೯ 
ಹಟ್ಟವಿಲಾಸಿನೀ ೪೮೫ 
ಹಠ: ೮೭೫ . 
ಹತಃ ೧೦೮೭ 
ಹನು: ೪೮೫, ೬೫೯ 
ಹನ್ನಂ ೧೧೪೨ 
ಹಯ : ೮೧೦ 
ಹಯಪುಚ್ಛಿ ೪೯೩ 
ಹಯಮಾರಕಃ ೪೩೧ 
ಹರಃ ೩೭ 
ಹರಣಂ ೭೯೫ 
ಹರಿ: ೧೨೩ , ೨೫೫, ೫೨೫, ೧೩೭೬ 
ಹರಿಚಂದನಂ ೫೯ , ೭೦೦ . 
ಹರಿಣ: ೧೭೪, ೫೩೨, ೧೨೫೨ 
ಹರಿಣಿ ೧೨೫೨ 
ಹರಿತ್ ೮೯ , ೧೭೫ 


ಹರಿತಃ ೧೭೫, ೧೨೫೨ 
ಹರಿತಕಂ ೯೨೦ 
ಹರಿತಾಲಂ ೧೫೧೪ 
ಹರಿತಾಲಕಂ ೯೯೦ 
ಹರಿದಶ್ವ : ೧೨೦ . 
ಹರಿದ್ರಾ ೯೨೭ 
ಹರಿದ್ರಾಭ: ೧೭೫ 
ಹರಿದ್ರು ೪೫೬ 
ಹರಿಣಿ: ೯೭೮ 
ಹರಿಪ್ರಿಯಾ ೩೦ 
ಹರಿಮಂಥಕಃ ೯೦೪ 
ಹರಿವಾಲುಕಂ ೪೭೬ 
ಹರಿಹಯಃ ೫೧ 
ಹರೀತಕೀ ೩೭೨, ೪೧೪ 
ಹರೇಣುಃ ೪೭೫ , ೯೦೨ 
ಹರ್ಮ್ಮ೦ ೩೩೬ 
ಹರ್ಯಕ್ಷ : ೫೨೫ 
ಹರ್ಷ: ೧೫೪ 
ಹರ್ಷಮಾಣಃ ೧೦೫೩ 
ಹಲಂ ೮೯೯ 
ಹಲಾ ೨೨೩ 
ಹಲಾಯುಧಃ ೨೪, 
ಹಲಾಹಲ: ೨೫೬ 
ಹಲಿಪ್ರಿಯಃ ೩೯೭ 
ಹಲಿಪ್ರಿಯಾ ೧೦೩೬ 
ಹಲೀ ೨೫ . 
ಹಲ್ಯಂ ೮೯೪ 
ಹಲ್ಯಾ ೧೧೯೯ 
ಹಲ್ಲಕಂ ೨೯೯ 
ಹವಃ ೧೧೬೬ , ೧೪೦೮ 
ಹವಿ: ೭೩೫, ೯೩೮ 
ಹವ್ಯಂ ೭೩೩ 
ಹವ್ಯವಾಹನಃ ೬೫ 
ಹಸ: ೨೨೬ 

ಶಬ್ದಾನುಕ್ರಮಣಿಕೆ 


ಹಸನೀ ೯೧೬ 
ಹಸಂತೀ ೯೧೫ 
ಹಸ್ತ : ೬೫೫, ೬೬೭ , ೧೨೫೯ 
ಹಸ್ತವಾರಣಂ ೧೧೬೩ 
ಹಸ್ತಿನಖ : ೩೪೪ 
ಹಸ್ತಿಪಕ : ೮೨೫ 
ಹಸ್ತ ೮೦೦ 
ಹಸ್ಕಾರೋಹ: ೮೨೫ 
ಹಾ ೧೪೫೭ 
ಹಾಟಕಂ ೯೮೦ 
ಹಾಯನ: ೧೪೯ , ೧೩೦೯ 
ಹಾರ: ೬೭೪ 
ಹಾರೀತ: ೫೬೦ 
ಹಾರ್ದ೦ ೨೩೪ 
ಹಾಲಾ ೧೦೩೬ 
ಹಾಲಿಕಃ ೯೫೧ 
ಹಾವ: ೨೪ಂ | 
ಹಾಸ: ೨೨೭ 
ಹಾಸಿಕಂ ೮೦೩ 
ಹಾಸ್ಯಂ ೨೨೭ 
ಹಾಸ್ಯ : ೨೨೫ 
ಹಾಹಾ: ೬೨ 
ಹಿ ೧೪೫೭, ೧೪೬೩ 
ಹಿಂಗು ೯೨೬ 
ಹಿಂಗುನಿರ್ಯಾಸ: ೪೧೭ , 
ಹಿಂಗುಲ: ೧೫೦೨ 
ಹಿಂಗುಲೀ ೪೯೬ 
ಹಿಂತಾಲ: ೫೨೪ | 
ಹಿಂಸಾ ೧೪೩೦ 
ಹಿಂಸಾಕರ್ಮ ೧೧೭೭ 
ಹಿಂಸ್ರ : ೧೦೭೪, ೧೪೩೫ 
ಹಿಕ್ಕಾ ೧೪೮೯ 
ಹಿಜ್ಜಲ: ೪೧೬ 
ಹಿಮಂ ೧೦೮ 


ಹಿಮಃ ೧೧೦ 
ಹಿಮವಾನ್ ೩೫೦ , 
ಹಿಮವಾಲುಕಾ ೬೯೯ 
ಹಿಮಸಂಹತಿಃ ೧೦೯ 
ಹಿಮಾಂಶುಃ ೧೦೩ 
ಹಿಮಾನೀ ೧೦೯ 
ಹಿಮಾವತೀ ೪೯೩ 
ಹಿರಣ್ಯಂ ೯೭೭ , ೯೮೦ 
ಹಿರಣ್ಯಗರ್ಭ: ೧೬ 
ಹಿರಣ್ಯರೇತಾಃ ೬೫ 
ಹಿರಣ್ಯವಾಹ : ೨೯೬ 
ಹಿರುಕ್ ೧೪೬೦, ೧೪೬೪ 
ಹಿಮೋಚಿಕಾ ೫೧೨ 
ಹೀ ೧೪೬೬ 
ಹೀನಂ ೧೧೫೨ 
ಹೀನಃ ೧೩೨೯ 
ಹುಂ ೧೪೫೩ , ೧೪೭೬ 
ಹುತಂ ೭೩೫ 
ಹುತಭುಕ್ ೬೫ 
ಹುತಭುಕ್ಷಿಯಾ ೭೩೦ 
ಹೂತಿ: ೧೮೮, ೧೧೬೬ 
ಹೂಹೂ : ೬೨ 
ಹೃಣೀಯಾ ೧೧೯೦ 
ಹೃತ್ ೧೬೧, ೬೩೩ 
ಹೃದಯಂ ೧೬೧, ೬೩೩ 
( ಹೃದಯಂಗಮಂ) ೧೯೮ 
ಹೃದಯಾಲು : ೧೦ರ್೪ 
ಹೃದ್ಯಂ ೧೦೯೯ 
ಹೃಷಿಕಂ ೧೬೯ 
ಹೃಷಿಕೇಶಃ ೧೯ 
ಹೃಷ್ಟ : ೧೧೪೮ 
ಹೃಷ್ಟಮಾನಸ: ೧೦೫೩ 
ಹೇ ೧೪೬೪ 
ಹೇತಿ: ೬೬, ೧೨೭೨ 


೪೫೬ 


ಅಮರಕೋಶಃ 


ಹೇತುಃ ೧೫೮ 
ಹೇಮ ೯೮೦. 
ಹೇಮಕೂಟ: ೩೫೦ 
ಹೇಮದುಗ್ಗಕಃ ೩೭೭ 
ಹೇಮಂತ: ೧೪೭ 
ಹೇಮಪುಷ್ಪಕ: ೪೧೮ 
ಹೇಮಪುಷ್ಟಿಕಾ ೪೨೬ 
ಹೇಮಾದ್ರಿ : ೫೮ 
ಹೇರಂಬಃ ೪೫ | 
ಹೇಲಾ ೨೪೦ 
ಹೇಷಾ ೮೧೪ 
ಹೈ ೧೪೬೪ 
ಹೈಮವತೀ ೪೩ , ೪೧೪, ೪೫೮, ೪೯೩ 
ಹೈಯಂಗವೀನಂ ೯೩೮ 
ಹೋತಾ ೭೨೫ 


ಹೋಮ: ೭೨೨ 
ಹೋರಾ ೧೪೯೧ 
ಹೃ : ೧೪೮೦ 
ಪ್ರದಃ ೨೮೭ 
ಪ್ರಸಿಷ್ಠ : ೧೧೫೮ 
ಪ್ರಸ್ವ : ೬೧೫ , ೧೧೧೬ 
ಪ್ರಸ್ವಗವೇಧುಕಾ ೪೭೨ 
ಪ್ರಸ್ವಾಂಗ: ೪೯೭ 
ಹಾದಿನೀ ೫೫, ೯೮, ೨೯೨, ೪೭೯ , ೧೩೧೪ 
ಹೀ : ೨೩೧ 
ಪ್ರೀಣ: ೧೧೩೭ 
ಪ್ರೀತ: ೧೧೩೭ 
ಹೀಬೇರಂ ೪೭೭ 
ಹೇಷಾ ೮೧೪ 


ಪರಿಶಿಷ್ಟ - I 
ಉಣಾದಿ ಸಂಗ್ರಹ 


ಆಚಕ್ಷುಃ = ಮಾತಾಡುವವನು 
ಆಡ ( = ತೆಪ್ಪ 
ಆಪತಿಕಃ = ಗಿಡಗ ; ದೈವಾಯತ್ತ 
ಆಪನಿಕಃ = ಇಂದ್ರನೀಲಮಣಿ ; ಕಿರಾತ 
ಆಪಸ್‌ ( ನ) = ಕರ್ಮ 
ಆಪ್ಪು ( ಪು = ಶರೀರ 
ಆಪ್ಟನ್ ( ಪು) = ವಾಯು 
ಆರೂ ( ವಿ) = ಪಿಂಗಳವರ್ಣವುಳ್ಳ 
ಆಷ್ಟಂ = ಆಕಾಶ 


ಅಂಗ್ರಿ : ( ಪು) = ಅಂಫ್ರಿ , ಕಾಲು, 
ಅಕ್ಷಂ = ಅಖಂಡ 
ಅಗ್ರೆಗೂಃ( ವಿ), ಅಗ್ರೆಗು ( ನ) = ಅಗ್ರಗಾಮಿ 
ಅಪ್ಪ = ಪ್ರಜಾಪತಿ 
ಅಂಕಸ್ ( ನ) = ಚಿಕ್ಕ ; ಶರೀರ 
ಅಂಗಸ್ ( ಪು) = ಹಕ್ಕಿ 
ಅಂಕತಿ ( ಪು) = ವಾಯು 
ಅಂಚತಿ ( ಪು) = ವಾಯು 
ಅಂಜಿಷ್ಟ =ಸೂರ 
ಅತಸಃ = ವಾಯು ; ಆತ್ಮ 
ಅತ್ಯ : = ಪಥಿಕ ; ಸಮೀಪ 
ಅಮ್ಮನಿ ( ಪು) = ಅಗ್ನಿ | 
ಅಂದೂ ( ಸೀ = ಬಂಧನ 
ಅಪಸ್ ( ನ) = ಕರ್ಮ 
ಅಪ್ಪಸ್ ( ನ) = ಕರ್ಮ 
ಅಬ್ಬಸ್‌ ( ನ) =ರೂಪ 
ಅಬ್ದಃ = ಹುಳಿ ; ( ವಿ) ಹುಳಿಯಾದ 
ಅಮತಃ = ರೋಗ 
ಅಮತಿ ( ಪು) = ಕಾಲ 
ಅಮನಿ ( = ಗತಿ, ನಡಿಗೆ 
ಅಯಾಃ ( ಅವ್ಯಯ) = ಅಗ್ನಿ 
ಅರರು ( ಪು) =ಶತ್ರು 
ಅರೂಪಃ =ಸೂರ್ಯ 
ಅವಿನಃ = ಅಧ್ವರ್ಯು 
ಅವೀ = ರಜಸ್ವಲೆಯಾದ ಸ್ತ್ರೀ 
ಅವಧಿಷಃ = ಸಮುದ್ರ, ಸೂರ್ಯ 
ಅಭ್ಯಥಿಷಿ = ಭೂಮಿ, ರಾತ್ರಿ : 


ಇಷಿರಃ = ಅಗ್ನಿ 
ಇಷ್ಮ : - ಮನ್ಮಥ; ವಸಂತ 
ಇಷ್ಟಃ = ಆಚಾರ್ಯ 


ಇಷ್ಟ : = ಆಚಾರ್ಯ 


ಉದರಥಿಃ ( ಪು) = ಸಮುದ್ರ 
ಉಂದ್ರ : = ಜಲಚರ 
ಉಶಿಜ್ - ಕ್ ( ಪು = ಅಗ್ನಿ ; ತುಪ್ಪ 
ಉಷಪಃ = ಅಗ್ನಿ ; ಸೂರ್ಯ 


ಊಮಂ = ಪಟ್ಟಣ 
ಊರ್ದರಃ = ಶೂರ ; ರಾಕ್ಷಸ 

ಋ 
ಋಚ್ಛರಾ = ವೇಶ್ಯ 


30 


೪೫೮ 


ಅಮರಕೋಶಃ 


ಯಜೀಕಃ = ಇಂದ್ರ ; ಹೊಗೆ 
ಮಂಜಸಾನ: =ಮೋಡ- 

M 
ಗೂಜ್ರ: = ನಾಯಕ 


ಏತಶಃ = ಬ್ರಾಹ್ಮಣ 
ಏಧುಃ = ಪುರುಷ 
ಏವಃ = ನಡೆಯತಕ್ಕವನು, ಗಂತೂ 


ಕಕ್ಷಂ = ನಕ್ಷತ್ರ 
ಕಂಕಣೀಕಾ = ಕಿರುಗಂಟೆ, ಕೈಬಳೆ 
ಕಂಜಾರಃ = ನವಿಲು 
ಕಚಪಂ = ತರಕಾರಿ 
ಕಟಂಬಃ = ವಾದ್ಯ 
ಕಟಾಕುಃ = ಹಕ್ಕಿ 
ಕಟೀಲಃ( ವಿ) = ಕಟುವಾದ ; ( ಪು) | 

ಕೆಳಜಾತಿಯವನು 
ಕಟ್ಟರಂ =ಊಟದ ವ್ಯಂಜನ ; ಮಜ್ಜಿಗೆ 

( ವಿ) ಕೆಟ್ಟದು 
ಕರಃ= ಕಷ್ಟಜೀವಿ 
ಕಡತ್ರಂ = ಕಳತ್ರ , ಹೆಂಡತಿ 
ಕಡಂಬಃ = ತುದಿ , ಅಗ್ರಭಾಗ 
ಕಡಾರ : = ದಾಸ 
ಕಣಿಚೀ = ಚಿಗುರು; ಧ್ವನಿ ; ಪುಷ್ಟಿ ತಲತೆ 
ಕಣ್ಯಂ = ಪಾಪ 
ಕಂತು = ಮನ್ಮಥ 
ಕಮರಃ= ಕಾಮುಕ 
ಕಂಬೂಃ = ಪರದ್ರವ್ಯಾಪಹಾರಿ 
ಕರಂಬಃ = ವ್ಯಾಮಿಶ್ರ 
ಕರ್ವ: = ಕಾಮ ; ಇಲಿ 
ಕವರಃ= ಪಾಠಕ 
ಕರ್ಷಿ( ಪ)- ಹಿಂಸೆಕೊಡತಕ್ಕವನು 


ಕಟೀಕಾ= ಪಕ್ಷಿವಿಶೇಷ 
ಕಾಣೂಕಃ = ಕಾಗೆ. 
ಕುಕೂಲಂ = ತುಷಾಗ್ನಿ 
ಕುಕ್ಷ : = ಹೊಟ್ಟೆ 
ಕುಚಿತ ( ವಿ) = ಪರಿಮಿತ 
ಕುಟಪಃ = ಅಳತೆಪಾತ್ರೆ 
ಕುಟರು ( ಪು) = ಡೇರೆ 
ಕುಠರಃ = ಕಷ್ಟಜೀವಿ; ವೃಕ್ಷವಿಶೇಷ 
ಕುಡಿ ( ಪು) = ದೇಹ 
ಕುಣಿಂದ: = ಶಬ್ದ 
ಕುಬ್ರಂ = ಅರಣ್ಯ 
ಕುರೀರಂ = ಮೈಥುನ 
ಕುಲ್ಪ ; = ಕಾಲಿನ ಹರಟು ; ರೋಗವಿಶೇಷ 
ಕೂಚೀ = ಕುಂಚ 
ಕೃತ್ನಂ = ನೀರು 
ಕೃತ್ಯು : = ಶಿಲ್ಪಿ 
ಕೃದರಃ=ಕಣಜ , ಉಗ್ರಾಣ 
ಕೃಂತತ್ರಂ =ನೇಗಿಲು - 
ಕೃವಿ ( ಪು) =ನೇಯ್ದೆಯವನ ಒಂದು ವಸ್ತು 
ಕ್ರಾಂತು = ಹಕ್ಕಿ 
ಕ್ರುಶ್ಚನ್ = ( ಪು) = ನರಿ 
ಕಾಂತುಃ = (ಸೊಳ್ಳೆ) 
ಕ್ವಿತ್ವನ್ ( ಪು) = ವಾಯು 
ಕ್ಷಿಪಣಿ ( ಪು) = ಆಯುಧ 


ಖಜಪಂ - ತುಪ್ಪ 
ಖಜಾಕಃ = ಒಂದು ಹಕ್ಕಿ 
ಖರು: ( ಪು) =ಕಾಮ ; ಕೂರ; ಹಠ ಮಾಡುವ 
ಕುದುರೆ ; ( = ಪತಿಂವರಳಾದ ಕನ್ಯ 
ಖಲತಿ ( ಪು) =ಬೋಳುತಲೆಯವನು 
ಖಪ್ಪ = ಸಿಟ್ಟು ; ಬಲಾತ್ಕಾರ 
ಖಾತ್ರಂ = ಗುದ್ದಲಿ; ಬಾವಿ 
ಖದಿರಃ = ಚಂದ್ರ 


ಪರಿಶಿಷ್ಟ - I 


೪೫೯ 


ಖಿದ್ರ =ರೋಗವಿಶೇಷಃ; ದರಿದ್ರ 


ಚಟು ( ನ) =ಪ್ರಿಯವಾಕ್ಯ , ಚಾಟು 
ಚನಸ್ ( ನ) = ಅನ್ನ 
ಚಂದಿರ:= ಚಂದ್ರ 
ಚರ್ಷಣಿ( ಪು) = ಜನ 
ಚಲಿ( ಪು) = ಪಶು 
ಚುಬ್ರಂ = ಮುಖ 
ಚುಪಃ= ಮುಖ 
ಚೈತ್ರ =ಹೋಗತಕ್ಕವನು ; ಅಂಡಜ ; 
ಪುಣ್ಯಹೀನ 


ಗಡೇರ =ಮೋಡ 
ಗಡೋಲಃ= ಬೆಲ್ಲದ ಮುದ್ದೆ ; ಗುಳಿಗೆ 
ಗಂಡಯಂರ್ತ=ಮೋಡ 
ಗಂಡೋಲ= ಬೆಲ್ಲದ ಮುದ್ದೆ, ಗುಳಿಗೆ 
ಗದಯಿತ್ತು = ಮಾತುಗಾರ 
ಗಂತುಃ = ಪಥಿಕ 
ಗಮಥಃ= ಪಥಿಕ 
ಗರ್ವರ = ಅಹಂಕಾರಿ 
ಗಾತು =ಕೋಗಿಲೆ ; ದುಂಬಿ ; ಗಾಯಕ ; 

ಗಂಧರ್ವ 
ಗಾತ್ರಂ = ಗಾಡಿ, ಬಂಡಿ 
ಗಾಂತುಃ = ಪಥಿಕ 
ಗಿರಿ ( ಪು) = ಬೆಟ್ಟ ; ಕಣ್ಣಿನರೋಗ 
ಗುಡಕಃ = ಬೆಲ್ಲದ ಮುದ್ದೆ ; ಗುಳಿಗೆ 
ಗುಡೇರಃ = ಬೆಲ್ಲದ ಮುದ್ದೆ ; ಗುಳಿಗೆ . 
ಗುಧೀರಃ = ರಕ್ಷಕ 
ಗುಪಿಲಃ= ರಾಜ 
ಗುಹಿಲಂ = ಅರಣ್ಯ 
ಗುಹೇರಃ = ಕಮ್ಮಾರ 
ಗೃತ್ಯ = ಮನ್ಮಥ 
ಗೃಹಯಾಯ್ಯ = ಗೃಹಸ್ವಾಮಿ ; ಗೃಹಸ್ಥೆ 
ದೇಷ್ಟು : = ಗಾಯಕ 
ಗೋಪೀಥಂ =ತೀರ್ಥ 


ಛಗಲ = ಮೇಕೆ, ಕಪ್ಪು ಬಟ್ಟೆ 
ಛತ್ವರಃ= ಮನೆ; ಪೊದೆ 
ಛರ್ದಿಸ್ ( ನ) = ವಾಂತಿರೋಗ 
ಛಿದಿ ( ಪು) =ಕೊಡಲಿ 


ಜಘು =ಕೊಲ್ಲತಕ್ಕವನು 
ಜತಃ= ಜನಕ, ತಂದೆ 
ಜನಿಯನ್‌ ( ಪು) = ಜನ್ಮ 
ಜರಂತಃ =ಕೋಣ 
ಜರಾಸಾನಃ= ಪುರುಷ ; ಮನುಷ್ಯ 
ಜರೂಥಂ= ಮಾಂಸ 
ಜರ್ಣ: = ಚಂದ್ರ ; ವೃಕ್ಷ 
ಜರ್ತು ( ಪು) = ಆನೆ ; ಯೋನಿ 
ಜಸುರಿ ( ಪು) = ವಜ್ರ 
ಜಹಕಃ = ತ್ಯಾಗಿ; ಕಾಲ 
ಜಾಗೃವಿ( ಪು) = ರಾಜ ; ಅಗ್ನಿ 
ಜಿಗತ್ತು ( ಪು) = ಪ್ರಾಣವಾಯು ; ವೇಗವಾಗಿ 

ನಡೆಯತಕ್ಕವನು 
ಜಿನಃ= ಅರ್ಹಂತ ; ಬುದ್ಧ 
ಜಿಪು) = ಹಕ್ಕಿ 
ಜೀರ್ವಿ ( ಪು) =ಕೊಡಲಿ 
ಜುಹುರಾಣ := ಚಂದ್ರ 
ಜೂ ( = ಸರಸ್ವತಿ ; ಆಕಾಶ ; ಪಿಶಾಚಿ 


ಘಾತನಃ=ಕೊಲ್ಲುವವನು 
ಘಾಸಿ = ಅಗ್ನಿ ಭಕ್ಷ್ಯ 
ಘುಂಡ: = ಭ್ರಮರ 


ಚಕ್ರು = ಕರ್ತ , ಮಾಡತಕ್ಕವನು 
ಚಂಕರಃ= ರಥ 


೪೬೦ 


ಅಮರಕೋಶ: 


ಝರ್ಝರಃ= ಕಲಿಯುಗ ; ತಮಟೆ ; ಬೆತ್ತದ 

ಕೋಲು 
ಝರ್ಝರೀಕಂ= ದೇಹ 


ತನುಸ್ ( ನ) ಶರೀರ 
ತನ್ಯತು ( ಪು) = ವಾಯು ; (೩ ) ರಾತ್ರಿ 
ತಪಸಃ = ಪಕ್ಷಿ ; ಚಂದ್ರ 
ತಪುಸ್ ( ಪು) =ಸೂರ, ಅಗ್ನಿ , ಶತ್ರು 
ತಮತ ( ವಿ) = ಆಸೆಯುಳ್ಳ 
ತರಂತ: = ಸಮುದ್ರ 
ತರಂತೀ = ನೌಕೆ 
ತರೀಷಃ = ದಾಟುವವನು 
ತರ್ಕು ( ಪು) =ನೂಲು ಸುತ್ತುವ ಕದಿರು 
ತಲುನ ( ವಿ) = ತರುಣ ( ಸ್ತ್ರೀ ತಲು ) 
ತವಿಷಿ = ದೇವಕನ್ಯ ; ನದಿ ; ಭೂಮಿ ; ಬಲ 
ತಸರಃ = ನೂಲುಸುತ್ತವ ಕದಿರು 
ತಾವಿಷಃ = ಸಮುದ್ರ ; ಸ್ವರ್ಗ 
ತಾವಿಸೀ = ದೇವಕನ್ಯ , ನದೀ , ಭೂಮಿ 
ತಿಜಲ:= ಚಂದ್ರ 
ತಿಥ = ಅಗ್ನಿ ; ಮನ್ಮಥ 
ತಿರೀಟಂ = ಚಿನ್ನ 
ತೀವರಃ = ಸಮುದ್ರ ; ವ್ಯಾಧ 
ತುಡಿ ( ಪು) = ತುಂಡರಿಸುವವನು 
ತುಂಡಿ ( = ಬಾಯಿ ; ಮುಖ. 
ತೂಲಿ( = ಕುಂಚ 
ತೂಸ್ತಂ = ಪಾಪ ; ಧೂಳಿ; ಜಟೆ 
ತೃಪತ್ ( ಪು) = ಛತ್ರಿ ; ಚಂದ್ರ 
ತೃಪಲಾ = ಬಳ್ಳಿ 
ತೃಫಲಾ= ತ್ರಿಫಲಾ 


ದರ್ದರೀಕಂ = ವಾದ್ಯ 
ದರ್ವ: = ರಾಕ್ಷಸ 
ದರ್ಶತಃ= ಚಂದ್ರ ; ಸೂರ್ಯ 
ದಕ್ಷ : = ಒಬ್ಬ ಋಷಿ ; ಚಕ್ರ 
ದಿ : ( ಪು = ಕಾಮನಬಿಲ್ಲು 
ದಶರಃ= ಹಿಂಸಕ 
ದಸ್ಮ = ಯಜಮಾನ, ಯಜ್ಞಮಾಡುವವ 
ದಪ್ರ = ಅಗ್ನಿ 
ದಾಕಃ 
ದಾತ್ವ : } ದಾತ, ಕೊಡತಕ್ಕವನು 
ದಾನು: ) 
ದೀದಿವಿ ( ಪು = ಸ್ವರ್ಗ ; ಮೋಕ್ಷ : ಅನ್ನ 
ದೃನ್‌ಭೂಃ ( ಪು) = ಗ್ರಂಥಕರ್ತ ; ಉಪನ್ಯಾಸಕ 
ದೃಂಪೂಃ( ಪು) = ಒಂದು ಸರ್ಪಜಾತಿ 
ದೃಂಭೂಃ ( ಪು) = ಗ್ರಂಥಕರ್ತ ; ಉಪನ್ಯಾಸಕ 
ದೃಶಾನಃ= ಲೋಕಪಾಲ 
ದೇವಟಃ = ಶಿಲ್ಪಿ 
ದೇವಯು = ಧಾರ್ಮಿಕ ; ದೇವತೆ 
ದೇಷ್ಟು = ದಾತ 
ದ್ಯುವಿನ್ ( ಪು) =ಸೂರ್ಯ 
ದೌತಂ =ಜ್ಯೋತಿ 


ಧಮಕಃ=ಕರ್ಮಕರ ; ತಿದಿಹಾಕುವವನು 
ಧರಿಮನ್ ( ಪು) =ರೂಪ 
ಧರ್ತೃ ( ನ) = ಮನೆ | 
ಧವಾಣಕಃ = ವಾಯು 
ಧಾಕಃ = ಎತ್ತು ; ಆಧಾರ 
ಧಾಣಕಃ = ನಾಣ್ಯದ ಒಂದು ಅಂಶ 
ಧಾಯಸ್ಪು ಪರ್ವತ 
ಧಾಸಸ್ | | 
ಧೀವನ್‌ ( ಪು) =ಕರ್ಮಕರ 
ಧುವನ = ಅಗ್ನಿ 
ಧೂಕಃ= ವಾಯು 


ದಕ್ಷಾಯ್ಯ = ಗರುಡ ; ಹದ್ದು . 
ದಂಭ್ರ : = ಸಮುದ್ರ ; ಸ್ವಲ್ಪ 


ಪರಿಶಿಷ್ಟ - T 


೪೬೧ 


ಧೃತ್ವನ್ ( ಪು) = ವಿಷ್ಟು 
ದೃಷುಃ= ದಕ್ಷತೆಯುಳ್ಳವನು 


ನಂಶುಕ ( ವಿ) = ನಶ್ವರ 
ನದನು ( ಪು) =ಮೋಡ 
ನಂದಂತಃ = ಪುತ್ರ 
ನಂದಯಂತಃ = ಪುತ್ರ 
ನಪ್ಪ ( ಪು) = ಮಗನ ಮಗ ; ಮಗಳ ಮಗ . 
ನಭಸಃ = ಆಕಾಶ | 
ನಮತ:= ನಮಸ್ಕರಿಸತಕ್ಕವನು 
ನಮಸ( ವಿ) = ಅನುಕೂಲ 
ನಾಂತ್ರಂ =ಸ್ತೋತ್ರ 
ನಿಮೃಷ್ಟ = ಗೊರಸು 
ನಿರ್‌ಋಥಂ= ಸಾಮಭೇದ| 
ನಿಘಾತಿಃ( ೩ )=ಕೊಡತಿ , ಸುತ್ತಿಗೆ 
ನಿಷಂಗರ್ಥಿ= ಆಲಿಂಗಿಸಿದವನು 
ನಿಷದ್ವರೀ = ರಾತ್ರಿ 
ನೀಕ = ವೃಕ್ಷಭೇದ 
ನೀರ್ಥ= ನಾಯಕ 
ನೀವರ = ಸಂನ್ಯಾಸಿ 
ನೃತೂ ( ಪು) = ನರ್ತಕ 
ನೃಚಕ್ಷಸ್ ( ಪು) = ರಾಕ್ಷಸ 
ನೇಪಃ= ಪುರೋಹಿತ 
ನೇಪ್ಪ = ಋಗ್ವಿಶೇಷ 
ನೋಧಸ್ ( ಪು) = ಋಷಿ 


ಪತೇರಃ= ಹಕ್ಕಿ 
ಪತ್ಸಲಃ= ದಾರಿ - 
ಪಥಿಲ = ಪಥಿಕ 
ಪದ್ರ = ಗ್ರಾಮ 
ಪದ್ಯನ್‌ ( ಪು) = ದಾರಿ 
ಪನ್ನಃ= ಮೆಲ್ಲನೆ ಹೋಗತಕ್ಕವನು 
ಪಪೀ =ಸೂರ್ಯ 
ಪಪುಃ= ಪಾಲಕ 
ಪಯೋಧಸ್ ( ಪು) = ಸಮುದ್ರ 
ಪರ್ಣಸಿ ( ಪು) = ನೀರಿನ ನಡುವೆ ಇರುವ ಮನೆ ; 

ಕಮಲ 
ಪರ್ಪಂ = ಮನೆ ; ಎಳೆಹುಲ್ಲು , ಕಾಲಿಲ್ಲದವರು 

ತೆವಳುವ ಸಾಧನ 
ಪರ್ಪರೀಕಃ=ಸೂರ್ಯ 
ಪರ್ಫರೀಕಂ= ಚಿಗುರು ಎಲೆ 
ಪಾಕುಕಃ = ಅಡಿಗೆಯವನು 
ಪಾಜಸ್ ( ನ) = ಬಲ 
ಪಾತಿ ( ಪು = ಸ್ವಾಮಿ 
ಪಾಥಿಸ್ ( ನ) =ಕಣ್ಣು ; ( ಪು) = ಸಮುದ್ರ 
ಪಾರಜ್ ( ಪು) = ಚಿನ್ನ .. .. 
ಪಾರು: =ಸೂರ್ಯ ; ಅಗ್ನಿ : 
ಪಿಂಜೂಲಂ = ದೀಪದ ಬತ್ತಿ ; ಹೊಸೆದ ದರ್ಭೆ 
ಪಿಂಡಿಲಃ= ಗಣಕ | 
ಪಿತುಃ= ಅಗ್ನಿ ; ಸೂರ್ಯ 
ಪಿಷ್ಟಪಂ = ಲೋಕ 
ಪೀಥಂ= ತುಪ್ಪ 
ಪೀಥಃ = ಸೂರ್ಯ 
ಪೀಯು( ಪು) = ಕಾಗೆ ; ಚಿನ್ನ ; ಕಾಲ 
ಪುರಣ:= ಸಮುದ್ರ 
ಪುರಿ (೩ ) ನಗರಿ ; ಬೀದಿ ; ( ಪು) ರಾಜ 
ಪೇರು: - ಸೂರ್ಯ 
ಪೇತ್ವಂ = ಅಮೃತ 
ಪೇಷಿ ( ಪು) = ವಜ್ರಾಯುಧ 
ಪ್ರಶತ್ವನ್ ( ಪು) = ಸಮುದ್ರ 


ಪಕ್ಷಸ್ ( ನ) = ಪಕ್ಷ ; ರಕ್ಕೆ 
ಪಚತಃ = ಅಗ್ನಿ 
ಪಚಿ = ಅಗ್ನಿ 
ಪಟ್ಟಿ ( ಪು) = ರಥ ; ಭೂಲೋಕ 
ಪಣಸಃ = ಮಾರಾಟದ ವಸ್ತು 
ಪಂಡಾ = ಬುದ್ದಿ 
ಪತಸಃ = ಹಕ್ಕಿ 


೪೬೨ 


ಅಮರಕೋಶಃ 


ಮ 


ಪ್ರಶರೀ = ನದಿ 
ಪ್ರಾಕಶಿಕಃ = ತಲೆಹಿಡುಕ , ಪರದಾರೋಪಜೀವಿ 
ಪ್ರಾಪಣಿಕಃ = ಅಂಗಡಿಯವನು 
ಪುಷ್ಪ =ಸೂರ್ಯ 
ಪುಷ್ಪಾ = ಜಲಬಿಂದು 
ಪ್ರೇತ್ವರೀ = ನದಿ 


ಬುಧಾನಃ = ಪಂಡಿತ ; ಆಚಾರ್ಯ 
ಬೋಧಿ( = ಜ್ಞಾನ 


ಭಡಿಲಃ= ಶೂರ, ಸೇವಕ 
ಭಂಡ:=ನೀಚ, ವಿದೂಷಕ 
ಭಂಡಿಲಃ= ದೂತ; ಕಲ್ಯಾಣ 
ಭದಂತಃ = ಸಂನ್ಯಾಸಿ 
ಭರಟಃ= ಕಮ್ಮಾರ ; ಸೇವಕ 
ಭರಥಃ= ರಾಜ 
ಭರಿಮನ್‌ ( ಪು) =ಕುಟುಂಬ 
ಭವಂತಃ= ಕಾಲ 
ಭವಂತೀ ( = ವರ್ತಮಾನಕಾಲ 
ಭವನ್ನು = ಸ್ವಾಮಿ ; ಸೂರ್ಯ 
ಭವಿಲ ( ವಿ) = ಭವ್ಯವಾದ 
ಭಸತ್ ( = ಜಘನ 
ಭಾತು = ಸೂರ 
ಭಾವಿತ್ರಂ =ಮೂರುಲೋಕ 
ಛಿದ್ರಂ= ವಜ್ರಾಯುಧ 
ಭುಜಿ: = ಅಗ್ನಿ 
ಭುಜ್ಜು ( ಪು) =ಊಟದ ಪಾತ್ರೆ 
ಭುವಿಸ್ ( ಪು) = ಸಮುದ್ರ 
ಭೂಕಂ = ರಂಧ್ರ 
ಭೂರ್ಣಿ( =ಭೂಮಿ 
ಭ್ರಮಿ ( ಪು) = ವಾಯು : 
ಭೇಲ = ತೆಪ್ಪ 


ಮಠರಃ= ಒಬ್ಬ ಮುನಿ ; ಸಮರ್ಥ 
ಮಂಡಯಂತಃ = ಒಡವೆ 
ಮದಾರ = ಹಂದಿ 
ಮದ್ಯನ್‌ ( ಪು =ಶಿವ 
ಮಂದಸಾನಃ= ಅಗ್ನಿ ; ಜೀವ 
ಮಮಾಪತಾಲಃ= ವಿಷಯ , ಇಂದ್ರಿಯಗೋಚರ 
ಮರತ = ಮರಣ 
ಮರಿಮನ್ ( ಪು) = ಮರಣ 
ಮರೂಕಃ= ಮೃಗ 
ಮರ್ತ = ಭೂಲೋಕ 
ಮಹಸಂ = ಜ್ಞಾನ 
ಮಹಿನಂ= ರಾಜ್ಯ 
ಮಹೇಲಾ= ಹೆಂಗಸು 
ಮಾರ್ಜಾಲೀಯ = ಬೆಕ್ಕು ; ಶೂದ್ರ 
ಮಿತ್ರದ್ರು = ಸಮುದ್ರ 
ಮಿತ್ರಯುಃ=ಲೋಕಯಾತ್ರೆಯನ್ನು ಬಲ್ಲವ 
ಮಿವರ = ಹಿಂಸಕ 
ಮೀರ:= ಸಮುದ್ರ 
ಮುಚಿರಃ = ದಾತ 
ಮುಸ್ಸಂ = ಕಣ್ಣೀರು 
ಮುಹಿರಃ= ಸಭ್ಯ ; ಪ್ರಿಯ 
ಮಹೇರಃ=ಮೂರ್ಖ 
ಮೂಲೇರ = ಜಟೆ. 
ಮೃಡಂಕರ್ಣ= ಶಿಶು 
ಮೃಡೀಕಃ= ಮೃಗ 
ಮೈದರ( ವಿ) =ಶೋಭಿಸುವ 

ಯ 
ಯಜತಃ= ಋತಿಕ್ 
ಯಜತ್ರ = ಯಜ್ಞದೇವತೆ 
ಯಃ ( ಪು = ಕುದುರೆ 
ಯಹೃ := ಯಜಮಾನ ; ಶ್ರೇಷ್ಠ 
ಯೋಗಸ್ ( ನ) = ಸಮಾಧಿ, ಯೋಗ 


ಪರಿಶಿಷ್ಟ [ . 


೪೬೩ 


ರಂತೂ ( ೩ ) = ದೇವನದಿ ; ಸತ್ಯವಾದ ನುಡಿ 
ರಸ್ಕಂ = ದ್ರವ್ಯ , ವಸ್ತು . 
ರಾಜನ್ಯ = ಅಗ್ನಿ ; ಕ್ಷತ್ರಿಯ 
ರಿಪ್ರ ( ವಿ) = ನಿಂದ್ಯವಾದ 
ರಿಷ್ಟಃ = ಹಿಂಸಕ 
ರುಚಿತ ) 


ರುಚಿಷ್ಯ ( ವಿ) ಇಷ್ಟ , ಪ್ರಿಯ 


ರೇಪಸ್‌ (ನ) =ದೋಷರಹಿತವಾದದ್ದು 
ರೇಕ್ಷಸ್ ( ನ) = ಚಿನ್ನ | 
ರೋಹಂತಃ = ವೃಕ್ಷಭೇದ 


ಲಭಸಃ= ಧನ ; ಯಾಚಕ 
ಲಮಕಃ= ವಿಲಾಸಿ 
ಲವಾಣಕಃ = ಕುಡುಗೋಲು 
ಲಷ್ಟ := ವಾಯು 
ಲಿಗು ( ನ) = ಮನಸ್ಸು 
ಲಿಗು =ಮೂರ್ಖ 
ಲುಷಭಃ = ಮದಿಸಿದ ಆನೆ 

ವ 
ವಗು = ಮಾತುಗಾರ 
ವಂ ( ಪು = ಮನೆಯ ಹೊದಿಕೆಗೆ ಹಾಕಿರುವ 

ಮರ ; ವಾದ್ಯ ; ಪಕ್ಕೆಲುಬು 
ವಚಕ್ಕು = ಬ್ರಾಹ್ಮಣ ; ವಾಗಿ 
ವಂಚರ್ಥ = ಧೂರ್ತ, ಮೋಸಗಾರ 
ವಠರಃ =ಮೂರ್ಖ 
ವಂಡಃ = ಕೈಕತ್ತರಿಸಲ್ಪಟ್ಟವನು 
ವಂಡಾ = ಕೆಟ್ಟನಡತೆಯವಳು 
ವದಂತಿ ( = ಮಾತು, ಭಾಷಣ 
ವಧಶ್ರ೦ = ಆಯುಧ 
ವನಿ = ಅಗ್ನಿ 
ವಂದರ್ಥ= ಸ್ತುತಿಕರ್ತ ; ಸ್ತುತ್ಯ 


ವಿ ( ಪು) =ಹೊಲ; ಸಮುದ್ರ 
ವಯೋಧಸ್ ( ಪು) = ತರುಣ 
ವರುತ್ರಂ = ಪ್ರಾವರಣ , ಹೊದಿಕೆ 
ವರ್ಣಸಿ ( ಪು) = ಜಲ 
ವರ್ಣಿ ( ಪು) = ಚಿನ್ನ | 
ವರ್ತನಿ( = ರಸ್ತೆ ; ರೆಪ್ಪೆ 
ವರ್ತ್ಮ ನೀ ( = ರಸ್ತೆ 
ವರ್ಪಸ್ ( ನ) =ರೂಪ 
ವರ್ವರೀಕಃ= ಗುಂಗುರುಕೂದಲು ಉಳ್ಳವನು - 
ವಸಿ ( ೩ ) = ವಸ್ತ್ರ 
ವಾತಿ:=ಸೂರ್ಯ , ಚಂದ್ರ 
ವಾದಿ:= ವಿದ್ವಾನ್ 
ವಾರ್ತಾಕು ( ಪು) = ಬದನೆಗಿಡ: ಬದನೆಕಾಯಿ 
ವಾಶಿ = ಅಗ್ನಿ 
ವಾಶುರಾ = ರಾತ್ರಿ 
ವಾಶ್ರ = ದಿವಸ | 
ವಾಶ್ರಂ = ಮನೆ 
ವಾಸಿ ( ೩ ) = ಉಳಿ ; ಛೇದನಸಾಧನ 
ವಿಕುಸ್ತ = ಚಂದ್ರ 
ವಿಧುರಃ = ಕಳ್ಳ ; ರಾಕ್ಷಸ 
ವಿದಥಃ= ಜ್ಞಾನಿ 
ವಿಶಿಪಂ = ಮನೆ 
ವಿಷ್ಟಪ್ಯನ್‌( ಪು) = ಅಗ್ನಿ 
ವೀಕಃ= ವಾಯು ; ಹಕ್ಕಿ 
ವೃಧಸಾನಃ = ಪುರುಷ, ಮನುಷ್ಯ 
ವಶಃ = ಹಸಿಶುಂಠಿ , ಮೂಲಂಗಿ 
ವೃಷಯ := ವಿಷಯ ; ಆಶ್ರಯ 
ವೇನಃ= ಕಳ್ಳ 
ವೇಷ್ಟ - ಪಾನೀಯವಿಶೇಷ 
ವೈಷ್ಪಂ =ಲೋಕ 


ಶಕ್ಟನ್ ( ಪು) = ಆನೆ 
ಶಕ್ಟರೀ = ಅಂಗುಲಿ ; ಛಂದೋಭೇದ 


೪೬೪ 

ಅಮರಕೋಶ: 
ಶಿ = ಆನೆ 

ಸೆರಿಮನ್( ಪು) = ವಾಯು 
ಶುದ್ರಿ ( = ಮರಳು ; ಕಲ್ಲುಹರಳು ಸರ್ಮ = ಗಮನ, ನಡಿಗೆ 
ಶಯಥಃ 

ಸರ್ಜೂ ( ಪು) = ವ್ಯಾಪಾರಿ 
ಶಯಾನಕಃ ಹೆಬ್ಬಾವು, ಅಜಗರು ಸಹಸಾನಃ = ಯಜ್ಞ ; ನವಿಲು 
ಶಯುನಃ 

ಸಹುರಿ =ಸೂರ್ಯ: ( ಭೂಮಿ 
ಶರಿಮನ್ ( ಪು) = ಪ್ರಸವ 

ಸಹೋರ= ಸಾಧು 
ಶರು ( ಪು) = ಆಯುಧ 

ಸಾಧಂತಃ= ಭಿಕ್ಷು 
ಶರ್ಶರೀಕ = ಹಿಂಸಕ 

ಸಾನಸಿ ( ಪು) = ಚಿನ್ನ 
ಶವಸ್ ( ನ) = ಬಲ 

ಸಿಧಿಸ್ ( ಪು) = ಎತ್ತು 
ಶಾಸ್ತಿ ( ಆಜ್ಞೆ ; ದಂಡನೆ 

ಸಿದ್ಧ = ಸಾಧು 
ಶಿತಿ ( ವಿ) =ಕಪ್ಪು ; ಬಿಳುಪು 

ಸಿನಃ= ಕುರುಡ 
ಶಿರಿ ( ಪು = ಪತಂಗ ;ಕೊಲೆಗಾರ : 

ಸಿಮಃ = ಸರ್ವ 
ಶೀರ = ಹೆಬ್ಬಾವು, ಅಜಗರ 

ಸೀಮಕಃ= ಒಂದು ಮರ 
ಶ್ರೀರ್ವಿ: = ಹಿಂಸಕ 

ಸುವನ =ಸೂರ್ಯ , ಚಂದ್ರ ; ಅಗ್ನಿ 
ಶುಕ್ಷಿ : = ವಾಯು 

ಸುವಿದತ್ರಂ = ಕುಟುಂಬ 
ಶುಭ್ರ : = ಬ್ರಹ್ಮ 

ಸೂಚಃ=ಸೂಜಿ 
ಶುಲ್ಬಂ = ತಾಮ್ರ , ಯಜ್ಞಕರ್ಮ - 

ಸೂಮಃ= ಆಕಾಶ . 
ಶೃಧೂ ( ಪು) = ಅಂಡು ; ಅಪಾನವಾಯು. ಸೃತ್ವನ್‌ ( ಪು) = ಪ್ರಜಾಪತಿ 
ಶೇಪಾಲಃ= ಪಾಚಿ, 

ಸೃದರಃ= ಸರ್ಪ 
ಶ್ರವಾಯ್ಯ := ಯಜ್ಞಪಶು 

ಸೃದಾಕು:= ವಾಯು; ( ೩ ) ನದಿ . 
ಸೃಪಃ = ಚಂದ್ರ 

ಸ್ಕಂಧಸ್ ( ನ) = ಸ್ಕಂಧ, ಹೆಗಲು 
ಸಂಯಧ್ವರ = ರಾಜ 

ಸರಿಮನ್‌( ಪು) = ತಲ್ಪ , ಹಾಸಿಗೆ 
ಸಂವಸಥಃ= ಗ್ರಾಮ 

ಸ್ವರೀ ( ಪು) = ಹೊಗೆ 
ಸಂಸ್ಕತ್ ( ಪು) =ಮೋಸಗಾರ . 

೩ಂಭಿಃ= ಸಮುದ್ರ 
ಸಂಸ್ಕವಾನಃ = ವಾಗಿ 

ಸೈನಃ= ಕಳ್ಳ . 
ಸಮಿಥಃ= ಅಗ್ನಿ ; ಯುದ್ದ 

ಸ್ನಾವನ್ ( ಪು) = ರಸಿಕ 
ಸಮೀಚಃ= ಸಮುದ್ರ 

ಸೂರಃ= ಮನುಷ್ಯ 
ಸಮೀಚೀ = ಹೆಣ್ಣು ಜಿಂಕೆ 

ಸ್ನೇಹಯಾಯ್ಯ = ಆಸೆಪಡತಕ್ಕವನು 
ಸಂಪದ್ವರಃ= ರಾಜ 

ಸ್ಯಮಿಕಃ | | 
ಸರಟ್ ( ಪು) = ವಾಯು ; ಮೋಡ; 
ಜೇನುಹುಳು 

ಸ್ಪೂನಃ= ಸೂರ 
ಸರಂಡ = ಹಕ್ಕಿ 

ಸ್ಕೂಮಃ= ಕಿರಣ 
ಸರಣ್ಯುಃ=ಮೋಡ; ವಾಯು 

ಸೂ ( >= ಒಂದು ಯಜ್ಞಪಕರಣ 


ಸಮೀಕ: ಹುತ್ತ ; ಒಂದು ಮರ 


ಪರಿಶಿಷ್ಟ - 1 


೪೬೫ 


ಹತ್ತು ( ಪು) = ವ್ಯಾಧಿ; ಶಸ್ತ್ರ 
ಹಥಣವಿಷ್ಟು 
ಹನುಷಃ= ಘಾತುಕ ; ರಾಕ್ಷಸ 
ಹರ್ಯತಃ = ಕುದುರೆ 
ಹರ್ಷುಲ = ಜಿಂಕೆ , ಕಾಮಿ 


ಹಸ್ತ =ಮೂರ್ಖ 
ಪ್ರೀಕಾ 
ಹೀಕಾ ನಾಚಿಕೆ 
ಹೀಕು ) 
ಸ್ತ್ರೀಕು ( ವಿ) ಲಜ್ಞಾಶೀಲ 


ಪರಿಶಿಷ್ಟ - II 


ಗಣರತ್ನ ಸಂಗ್ರಹ 
ಅಧಿಕಾರೀ ( = ಅಧಿಕಾರವುಳ್ಳವನು ಜನೋವಾದಃ= ಜನರಲ್ಲಿ ನಿಷ್ಟುರವಾಗಿ 
ಅಪೇಹಿಪ್ರಘಸಂ= ದೂರ ತೊಲಗು ಎಂಬ ನುಡಿ ಮಾತಾಡುವುದು 
ಅರ್ಥಕೃತ್ಯ ( ಅ) = ಅರ್ಥಸಹಿತವಾಗಿ 

ಟಿರಿಟಿರಾ= ಕಿರಿಕಿರಿ, ವ್ಯರ್ಥವಾಗಿ 
ಆಖನಿಕಃ = ಜಲಪ್ರವಾಹ 

ಈ ತೊಂದರೆಪಡಿಸುವುದು 
ಆಖನಿಕಬಕಃ= ಮನೆಯಲ್ಲಿ ಇದ್ದುದನ್ನೇ ತಲ್ಪಲಃ= ಆನೆಯ ಬೆನ್ನಿನ ಒಂದು ಭಾಗ . 

ತಿನ್ನುವವನು, ಸೋಮಾರಿ ತರ್ಪರ = ದನಗಳ ಕೊರಳ ಗಂಟೆ 
ಆಚಪರಾಚ ( ವಿ = ಈ ತುದಿಯಿಂದ ಆ ತಾಲೀಕೃತ್ಯ ( ಅ) = ಉತ್ತಮವಾಗಿ ಮಾರ್ಪಡಿಸಿ " 

ತುದಿಯವರೆಗೆ ವ್ಯಾಪಿಸಿದ ದಾರ:= ಹೆಂಡತಿ, ಇದು ಏಕವಚನದಲ್ಲೂ 
ಆಚೋಪಚ ( ವಿ) = ತಂದು ಪೇರಿಸಲ್ಪಟ್ಟ - ಇದೆ : ` ಧರ್ಮಪ್ರಜಾಸಂಪನ್ನೇ ದಾರೇ 
ಉತ್ಪತ್ಯಪಾಕಲಾ ( ೩ ) = ಮೇಲೆ ನೆಗೆದು 

ನಾನ್ಯಾಂ ಕುರ್ವಿತ 
ಬಿಳುಪಾದ ; ಸುಂಟರಗಾಳಿ ( ?) 

ಭೂಸೀಕೃತ್ಯ ( ಅ) = ವಿಸ್ತರಿಸಿ, ಹರಡಿ 
ಊರ್ದಿ = ವಿಮಾನ 

ನಗರಕಾಕಃ = ಸ್ವಾರ್ಥಿ, ವಂಚಕ 
ಓಕಣಿ = ಪರ್ಯಂತವನ; ತಿಗಣೆ ( ?) . ನಗರಶ್ವನ್ ( ಪು)= ಉದ್ಧತ, ದೃಷ್ಟ 
ಔಪನಿಜಕಃ= ಚಾಡಿರ 

ನಗ್ನಮುಷಿತಃ= ಯಾರ ಸರ್ವಸ್ವವೂ 
ಕಾಯಾಯಸ:=ಹೊಟ್ಟೆಬಾಕ ; ದೇಹಾಭಿಮಾನಿ | ದೋಚಿಹೋಗಿದೆಯೋ ಅವನು 
ಕಾರ್ಯಸವ್ಯ = ಕಾರ್ಯದಕ್ಷ 

ನೇತ್ರಕಃ = ಸರಪಳಿ 
ಕಾಶಾಯನ: = ಆಕಾಶ | 

ಪಂಡರೀ = ವಸ್ತ್ರ 
ಕಿಷ್ಕರು ( ಪು) = ಆಯುಧ 

ಪಾಂಪೀಕೃತ್ಯ ( ಅ) = ವಿಸ್ತರಿಸಿ; ನಾಶಗೊಳಿಸಿ ; 
ಕುಂದುಮ = ಬೆಕ್ಕು 

- ಗೋಳಾಡಿ 
ಕುಮಾರೀಪುತ್ರಕಃ 

ಪಾರೀ = ಹಾಲುಕರೆಯುವ ಪಾತ್ರೆ 
ನಾಚಿಕೆ ಸ್ವಭಾವದವನು 
ಕುಮಾರೀಶ್ವಶುರಕಃ 

ಪೇಟಂ = ರಾಶಿ; ಸುತ್ತುವ ಬಟ್ಟೆ 
ಖರಕುಟಿ = ಆಯುಷ್ಕರ್ಮಶಾಲೆ 

ಪ್ರಸಹನೇತೃತ್ಯ ( ಅ) = ಉತ್ಸಾಹಗೊಳಿಸಿ 
ಖಲೇಬುಸಂ = ಸುಗ್ಗಿಯ ಕಾಲ 

ಪ್ರಾಜರುಹಾಕೃತ್ಯ ( ಅ) = ಫಲವತ್ತಾಗಿ ಮಾಡಿ 
ಗರ್ಭತೃಪ್ತ : = ದರಿದ್ರ , ಬಡವ 

ಪ್ರೋಹ್ಯಪದಿ ( ಅ) = ಕಾಲಿನಿಂದ ಮೀಟಿ | 

ಫಲೀಕೃತ್ಯ | ( ಅ) ಫಲವತ್ತಾಗಿ 
(೩ ) ಮಧ್ಯದಲ್ಲಿರುವ ಮರದ ಹಿಡಿ 

ಫಲೂಕೃತ್ಯ ) ಕ್ರಿಯೆಯನ್ನು ಸಾಧಿಸಿ 
ಗುಲುಗುಧಾಕೃತ್ಯ ( ಅ) = ತೊಂದರೆಪಡಿಸಿ ಫಾಲೀ = ತುಂಡು 
ಗೇಹೇಮೇಹಿನ್ ( ಪು) =ಹೊಟ್ಟೆಬಾಕ 

ಬರಟೀ = ಒಂದು ಧಾನ್ಯ 
ಗೇಹೇವಿಚಿತಿನ್ ( ಪು) = ಮನೆಯಲ್ಲಿಯೇ ಬಿಜಾಹಾಕರೋತಿಕ್ರಿ = ಬಿತ್ತುತ್ತಾನೆ 

ಸರಿತಪ್ಪುಗಳನ್ನು ಹುಡುಕುವವನು , ಬುಸ್ತರ = ಮಾಂಸದಿಂದಾದ ಒಂದು ಭಕ್ಷ್ಯ 
ಸೋಮಾರಿ 


ಗಾಂಡೀ 


ಭರುಜಾ ಹುರಿಗಾಳು 


ಪರಿಶಿಷ್ಟ – II 

೪೬೭ 

ವಿಚಪ್ರಭಾ = ಕೆಲವನ್ನು ಸರಿಪಡಿಸಿ ಕೆಲವನ್ನು 
ಭರುಜೀ | 

* ಹಾಳುಮಾಡುವುದು. 
ಭಾರುಜಿಕ = ವಿದ್ವಾನ್ 

ವಿಲಾತ : = ವಿಲಾಸಿ 
ಭ್ರಂಶಕಲಾಕೃತ್ಯ ( ಅ) = ಹಿಂಸೆಪಡಿಸಿ 

ವಿಶಿಪಕೃತಂ = ವಾಸಯೋಗ್ಯವಾಗಿ 
ಮಸಮಸಾಕೃತ್ಯ ( ಅ) = ಪೀಡಿಸಿ 

ಮಾಡಲ್ಪಟ್ಟಿದ್ದು 
ಮೀಮಾಂಸಕ ದುರ್ದುರೂಢಃ = ನಾಸ್ತಿಕನಾದ ಶೀಕಾಯತೇ ( ಕಿ ) = ಚೀತ್ಕರಿಸುತ್ತಾನೆ 

ಮೀಮಾಂಸಕ 

ಶಾರದ ( ವಿ) = ನವೀನ, ಹೊಸದು 
ಯಾಥಾಪುರ್ಯ೦ = ಪ್ರಾಚೀನತೆ 

ಸಂಡಃ= ಎತ್ತು , ಗೂಳಿ 
ರಜ್ಜುಶಾರದಂ = ಹೊಸದಾಗಿ ಸೇದಿದ 

ಸಿರಿಂದ್ರ : = ( ಕಾರಣಾಂತರದಿಂದ)ಕೂಲಿ 
, ಭಾವಿಯ ನೀರು ಮಾಡತಕ್ಕವನು 
ರಾಜದಂತ = ಎದುರಿಗೆ ಕಾಣುವ ಮುಖ್ಯವಾದ ಸ್ನಾತ್ವಾಕಾಲಕಃ= ಸ್ನಾನಮಾಡಿಯೂ 

- ಎರಡುಹಲ್ಲು ಕೊಳಕಾದವನು 
ಲಾಂದ್ರಕಂ = ರುಚಿಯಿಲ್ಲದ ನೀರು 

ಹೇರಂರ್ಬ= ಗಣಪತಿ ( ಹೇ ಪ್ರತ್ಯಹೇ ರಂಬತೇ 
ಲೋಹಾಂಡೀ = ಒಂದು ಹಕ್ಕಿ 

ಶಬ್ಬಾಯತೇ - ವಿಘ್ನ ಬಂದಾಗ 
ವೀಕ್ಷಿಕೃತ್ಯ ( ಅ) = ವಿಚಾರಮಾಡಿ 

ಶಬ್ದ ಮಾಡತಕ್ಕವನು ವಿಘ್ನನಾಶಕ) 
ವಿಜು ( ನ) = ತಲೆ ; ಕುತ್ತಿಗೆ 


ಪರಿಶಿಷ್ಟ - III 


ಕಾಲ ಸಂಬಂಧಿಯಾದ ವಿವರ 


೧ ಕ್ಷಣ - ಎ ಸೆಕೆಂಡ್ 
೨ ಕ್ಷಣ = ೧ ಲವ ೧ . ಸೆಕೆಂಡ್ 


೧೩೫ 


೨ ಲವ = ೧ ನಿಮೇಷ - ೨ ಸೆಕೆಂಡ್ 

- ೧೩೫ 


೧೮ ನಿಮೇಷ = ೧ ಕಾಷ್ಠಾ 


ಗೆ ಸೆಕೆಂಡ್ 


೩೦ ಕಾಷ್ಠಾ = ೧ ಕಲಾ ( ೮ ಸೆಕೆಂಡ್ ) 
೩೦ ಕಲಾ = ೧ ಕ್ಷಣ* ( ೨೪೦ ಸೆಕೆಂಡ್ – ೪ ನಿಮಿಷ) 
೧೨ ಕ್ಷಣ = ೧ ಮುಹೂರ್ತ ( ೪೮ ನಿಮಿಷ) 
೩೦ ಮುಹೂರ್ತ = ೨೪ ಘಂಟೆಗಳ ೧ ದಿನ 
೧೫ ದಿನ = ೧ ಪಕ್ಷ 
೩೦ ದಿನ = ೧ ಮಾಸ 
೨ ಮಾಸ = ೧ ಋತು 
೬ ಋತು ಅಥವಾ ೧೨ ಮಾಸ = ೧ ಸಂವತ್ಸರ 
- ಸಂವತ್ಸರವು ಚಾಂದ್ರ , ಸೌರ, ಸಾವನ, ನಾಕ್ಷತ್ರ , ಬಾರ್ಹಸ್ಪತ್ಯ ಎಂದು ಐದು ವಿಧ. 
ಚಾಂದ್ರ = ಶುಕ್ಷಪಾಡ್ಯದಿಂದ ಅಮಾವಾಸ್ಯೆಯ ಪರಂತ ೧ ತಿಂಗಳು. ಹುಣ್ಣಿಮೆಯ ದಿನ 
` ಚಿತ್ರಾ ನಕ್ಷತ್ರವಿದ್ದರೆ ಚೈತ್ರ , ವಿಶಾಖನಕ್ಷತ್ರವಿದ್ದರೆ ವೈಶಾಖ . ಹೀಗೆ ೧೨ ತಿಂಗಳಿಗೆ 
ಅಧಿಕ ಮಾಸವಿದ್ದರೆ ೧೩ ತಿಂಗಳಿಗೆ ೧ ಚಾಂದ್ರ ಸಂವತ್ಸರ ಪ್ರಭವ, ವಿಭವಾದಿಗಳು 
ಚಾಂದ್ರ ಸಂವತ್ಸರಗಳು, ಕೃಷ್ಣಪಾಡ್ಯದಿಂದ ಹುಣ್ಣಿಮೆಯವರೆಗೆ ೧ ತಿಂಗಳೆಂಬ ಗಣನೆಯೂ 
ಉಂಟು. ಇದು ದಕ್ಷಿಣ ದೇಶದಲ್ಲಿ ಬಳಕೆಯಲ್ಲಿಲ್ಲ. 
* ಕ್ಷಣ ಶಬ್ದವು ಎರಡು ಬಗೆಯ ಕಾಲಪ್ರಮಾಣವನ್ನು ಸೂಚಿಸುತ್ತದೆ. 


ಪರಿಶಿಷ್ಟ – III 

೪೬೯ 
ಸೌರ = ಸೂರ್ಯನ ಗತಿಯನ್ನನುಸರಿಸಿ ಮೇಷಾದಿ ೧೨ ಮಾಸಗಳು, ೩೬೫ ಅಥವಾ 
೩೬೬ ದಿನಗಳು . 

ಸಾವನ =ಸೂರ್ಯೋದಯದಿಂದ ಸೂರ್ಯೋದಯದವರೆಗೆ ೧ ದಿನದಂತೆ ೩೬೦ 
ದಿನಗಳು 

ನಾಕ್ಷತ್ರ = ಚಂದ್ರನು ೧ ನಕ್ಷತ್ರದಲ್ಲಿ ಸಂಚರಿಸುವ ಕಾಲ ೧ ದಿನ. ೨೭ ನಕ್ಷತ್ರಗಳನ್ನು 
೧ ಸಲ ಸಂಚರಿಸಿದರೆ ೧ ನಾಕ್ಷತ್ರಮಾಸ, ಇಂಥ ೧೨ ಮಾಸಗಳಿಗೆ ೧ ನಾಕ್ಷತ್ರವರ್ಷ. 
ಇದರಲ್ಲಿ ೩೨೪ ದಿನಗಳು . 

ಬಾರ್ಹಸ್ಪತ್ಯ - ಮೇಷ ಮುಂತಾದ ಒಂದೊಂದು ರಾಶಿಯಲ್ಲಿ ಬೃಹಸ್ಪತಿ ಇರುವ ಕಾಲ 
೩೬೦ ದಿನ. 

ಚಾಂದ್ರಮಾನದಲ್ಲಿ ಮನುಷ್ಯರ ೧ ತಿಂಗಳು = ಪಿತೃಗಳ ೧ ದಿನ ( ಶುಕ್ಲಪಕ್ಷ ಹಗಲು, 
ಕೃಷ್ಣಪಕ್ಷ ರಾತ್ರಿ ) 

ಸೌರಮಾನದಲ್ಲಿ ಮನುಷ್ಯರ ೧ ವರ್ಷ = ದೇವತೆಗಳ ೧ ದಿನ (ಉತ್ತರಾಯಣ ಹಗಲು, 
ದಕ್ಷಿಣಾಯನ ರಾತ್ರಿ ) 
ಮನುಷ್ಯರ ೩೬೦ ವರ್ಷ = ೧ ದೇವವರ್ಷ 
ಕಲಿಯುಗಪ್ರಮಾಣ ೪ ,೩೨, ೦೦೦ ಮಾನುಷವರ್ಷ 
ದ್ವಾಪರಯುಗ 

೮ ,೬೪, ೦೦೦ 
ತ್ರೇತಾಯುಗ 

೧೨, ೯೬ , ೦೦೦ 
ಕೃತಯುಗ 

೧೭, ೨೮, ೦೦೦ 
ನಾಲ್ಕುಯುಗಗಳು . ೪೩ , ೨೦, ೦೦೦ 
ಈ ೪ ಯುಗಗಳು = ದೇವತೆಗಳ ೧ ಯುಗ (ದೇವಮಾನದಿಂದ ೧೨೦೦೦ ವರ್ಷ ) 
೧೦೦೦ ದೇವಯುಗ = ಬ್ರಹ್ಮನ ೧ ಹಗಲು ( ಪ್ರಾಣಿಗಳು ಜೀವಿಸಿರುವ ಕಾಲ ) 

- = ಬ್ರಹ್ಮನ ೧ ರಾತ್ರಿ ( ಪ್ರಳಯಕಾಲ ) 
೨೦೦೦ ." 

= ಬ್ರಹ್ಮನ ಅಹೋರಾತ್ರ - ೧ ದಿನ 
ಬ್ರಹ್ಮನ ೧ ಹಗಲು = ಕಲ್ಪ - ಮನುಷ್ಯರ ೪೩೨ ಕೋಟಿವರ್ಷ. ಬ್ರಹ್ಮನ ರಾತ್ರಿಯೂ 
೧ ಕಲ್ಪಪ್ರಮಾಣ. 

೭೧ ದೇವಯುಗ = ೧ ಮನ್ವಂತರ 


೪೭೦ 


ಅಮರಕೋಶಃ 


ಟಿಪ್ಪಣಿ :- ಬ್ರಹ್ಮನ ೧ ಹಗಲಿನಲ್ಲಿ ೧೪ ಮನ್ವಂತರಗಳು. ಈ ಲೆಕ್ಕದ ಪ್ರಕಾರ ೯೯೪ : 
ದೇವಯುಗಗಳಿಗೆ ಬ್ರಹ್ಮನ ೧ ಹಗಲಾಗುತ್ತದೆ. ಆದರೆ ೧೦೦೦ ದೇವಯುಗಗಳಿಗೆ ೧ 
ಹಗಲೆಂದು ಮೇಲೆ ಹೇಳಿದೆ. ಉಳಿದ ೬ ದೇವಯುಗಗಳು ಸಂಧ್ಯಾ ಸಂಧ್ಯಾಂಶಗಳಲ್ಲಿ 
ಸೇರುತ್ತವೆ. 
- ೧ ಮನ್ವಂತರದಲ್ಲಿ ೩೦ ಕೋಟಿ ೮೫ ಲಕ್ಷ ೭೧ ಸಾವಿರ ೪೨೮ ವರ್ಷ, ೬ ತಿಂಗಳು, 
೨೫ ದಿನ, ೪೨ ಗಳಿಗೆ, ೫೧ ಚಿಲ್ಲರೆ ವಿಗಳಿಗೆಗಳು ಇರುತ್ತವೆಯೆಂದು ವ್ಯಾಖ್ಯಾನಕಾರನಾದ 
ಮುಕುಟನ ಆಶಯ ( ೧ ಗಳಿಗೆ = ೬೦ ವಿಗಳಿಗೆ) 

ಈಗ ವೈವಸ್ವತವೆಂಬ ೭ನೇ ಮನ್ವಂತರ ನಡೆಯುತ್ತಿದೆ. ೮೬೪ ಕೋಟಿ ಮಾನುಷ 
ವರ್ಷಗಳಿಗೆ ಬ್ರಹ್ಮನ ಅಹೋರಾತ್ರ ರೂಪವಾದ ೧ ದಿನ. ೩೬೦ ದಿನಗಳಿಗೆ ೧ ವರ್ಷ . ಈ 
ರೀತಿಯಲ್ಲಿ ೧೦೦ ವರ್ಷ ಬ್ರಹ್ಮನ ಆಯುಸ್ಸು (೮೬೪ಕೋಟಿ ವರ್ಷ ೩೬೦) ಈ ಆಯುಃ 
ಪ್ರಮಾಣಕ್ಕೆ ಪರ ಎಂದು ಹೆಸರು. ಇದರಲ್ಲಿ ಮೊದಲನೇ ೫೦ ವರ್ಷ ಪ್ರಥಮ ಪರಾರ್ಧ. 
ಆಮೇಲೆದ್ವಿತೀಯ ಪರಾರ್ಧ . ಈಗ ದ್ವಿತೀಯ ಪರಾರ್ಧ ನಡೆಯುತ್ತಿದೆ. ಬ್ರಹ್ಮನಿಗೆ ೫೦ 
ವರ್ಷ ಕಳೆದು ೫೧ನೇ ವರ್ಷದ ೧ನೇ ತಿಂಗಳಲ್ಲಿ ೨೬ನೇ ದಿನ. ಈ ದಿನವೇ ಶ್ವೇತವರಾಹಕಲ್ಪ , 


ಪರಿಶಿಷ್ಟ - IV 
ಅಶ್ವಿನ್ಯಾದಿ ನಕ್ಷತ್ರಗಳ ಪ್ರಾತಿನಿಧಿಕ ಸ್ವರೂಪಗಳನ್ನು ಕೆಳಗೆ ಬರೆದಿದೆ. ಇವು ಪ್ರಾಯೋಣ 
ಸ್ತ್ರೀಲಿಂಗಗಳು, ಲಿಂಗವಚನಗಳಲ್ಲಿರುವ ವಿಶೇಷಗಳನ್ನು ಗುರುತಿಸಲಾಗಿದೆ. ವಿಶೇಷವನ್ನು 
ಬರೆಯದಿದ್ದರೆ, ಆ ಶಬ್ದವುಸ್ತ್ರೀಲಿಂಗವೆಂದು ತಿಳಿಯಬೇಕು. ಈ ನಕ್ಷತ್ರಗಳು ತಾರಾಪುಂಜ 
ಗಳು . ಕಂಸದಲ್ಲಿರುವ ಸಂಖ್ಯೆಯು ಆ ನಕ್ಷತ್ರದಲ್ಲಿರುವ ತಾರೆಗಳ ಸಂಖ್ಯೆಯನ್ನು 
ಸೂಚಿಸುತ್ತದೆ. 

೧. ಅಶ್ವಿನೀ (೩ ) 
೨. ಭರಣೀ ( ೩) 

ಕೃತ್ತಿಕಾ ( ನಿತ್ಯಬಹುವಚನ) ( ೬) 
ರೋಹಿಣೀ ( ೫ ) 
ಮೃಗಶಿರಸ್ ( ನ) 
ಮೃಗಶಿರಾ ( ೩ ) 
ಮೃಗಶೀರ್ಷ ( ನ) (೩) 
ಮೃಗಶೀರ್ಷನ್ ( ಪು) ) 
ಆದ್ರ್ರಾ ( ೧) 

ಪುನರ್ವಸು ( ಪು. ನಿತ್ಯದ್ವಿವಚನ) ( ೨) 
- ಪುಷ್ಯ ( ಪು), ಪುಷ್ಯಾ (೩ ), ತಿಷ್ಯ ( ಪು) ( ೩) 

(ತಿಷ್ಯಪುನರ್ವಸೂ ದ್ವಂದ್ವ ಸಮಾಸ ನಿತ್ಯದ್ವಿವಚನ) 
೯ . ಆಶ್ಲೇಷಾ (ಸಂಖ್ಯೆ ?) . 
೧೦ . ಮಘ ( ಪು), ಮಘಾ, ಮಖಾ(೩ ) ( ೫) 

ಪೂರ್ವ ಫಲ್ಗುನೀ ( ವಿಕಲ್ಪವಾಗಿ ದ್ವಿವಚನ ಮತ್ತು ಬಹುವಚನ) ( ೨) 
( ಪುಪ್ಪೆ , ಹುಬ್ಬೆ ) 
ಉತ್ತರ ಫಲ್ಗುನೀ ( ವಿಕಲ್ಪವಾಗಿ ದ್ವಿವಚನ ಮತ್ತು ಬಹುವಚನ) ( ೨) 

ಉತ್ತರೆ 
೧೩ . ಹಸ್ತ ( ಪು), ಹಸ್ತಾ ( ೩ ) (೫ ) 
೧೪. ಚಿತ್ರಾ ( ೧) 


: نه نه 


೪೭೨ 


ಅಮರಕೋಶ: 


೧೬ . 
೧೭. 


೧೫. ಸ್ವಾತಿ, ಸ್ವಾತೀ ( ಸಂಖ್ಯೆ ?) 

ವಿಶಾಖಾ ( ನಿತ್ಯವಚನ) (೨) 

ಅನುರಾಧಾ (೪) 
೧೮. ಜೇಷ್ಠಾ (೩ ) 

ಮೂಲ( ನ) ( ೧೧ ) 
ಪೂರ್ವಾಷಾಢಾ ( ೨) 
ಉತ್ತರಾಷಾಢಾ (೩) 

ಶ್ರವಣ ( ಪು) ಶ್ರವಣಾ (೩ ) (೩ ) 
೨೩ . ಧನಿಷ್ಟಾ ( ೪) 

ಶತತಾರಾ, ಶತತಾರಕಾ , ಶತಭಿಷಾ, ಶತಭಿಷಜ್ ( ೧೦೦) 
ಪೂರ್ವಭಾದ್ರಾ , ಪೂರ್ವಭದ್ರಾ ( ೨) 

ಪೂರ್ವ ಪೋಷಪದಾ ( ವಿಕಲ್ಪವಾಗಿ ದ್ವಿವಚನ ಮತ್ತು ಬಹುವಚನ) 
೨೬. ಉತ್ತರಭಾದ್ರಾ , ಉತ್ತರಭದ್ರಾ (೨) 

ಉತ್ತರ ಪ್ರೇಷ್ಠಪದಾ ( ವಿಕಲ್ಪವಾಗಿ ದ್ವಿವಚನ ಮತ್ತು ಬಹುವಚನ) 
೨೭ . ರೇವತೀ (೩೨) 

ಸೂಚನೆ : ಪೂರ್ವ ಫಲ್ಗುನೀ , ಉತ್ತರ ಫಲ್ಗುನೀ , ಪೂರ್ವಭಾದ್ರಾ , ಪೂರ್ವ 
ಪೋಷಪದಾ - ಇವುಗಳಿಗೆ ಸಮಾಸವನ್ನು ಮಾಡದೆ ಪೂರ್ವಾಫಲ್ಲು ನೀ , ಉತ್ತರಾ 
ಫಲ್ಗುನೀ - ಮುಂತಾದ ರೀತಿಯಲ್ಲಿ ಪ್ರಯೋಗಿಸುವುದು ವಿಶೇಷವಾಗಿ ಕಂಡುಬರುತ್ತದೆ. 
ತಾರೆಗಳ ಸಂಖ್ಯೆಗೆ ಅನುಗುಣವಾಗಿ ಅಶ್ವಿನ್ಯಾದಿನಕ್ಷತ್ರಗಳ ವಚನಗಳಿರುವುದು 
ಯುಕ್ತವಾದರೂ ಸಮೂಹವು ಒಂದೇ ಆದ್ದರಿಂದ ಏಕವಚನ ಪ್ರಯೋಗವೂ ಇದೆ. 


ಅಮರಸಿಂಹನ ನಾಮಲಿಂಗಾನುಶಾಸನ 

ಅಥವಾ ಅಮರಕೋಶ 

ಎನ್ . ರಂಗನಾಥಶರ್ಮಾ 
ಅಮರಕೋಶ ಎಂದು ಪ್ರಸಿದ್ದವಾಗಿರುವ ಅಮರಸಿಂಹನ ನಾಮಲಿಂಗಾನು 
ಶಾಸನ ಲೌಕಿಕ ಶಬ್ದಕೋಶಗಳಲ್ಲಿ ಪ್ರಮುಖವಾಗಿದೆ... 
- ಅಮರಕೋಶಕ್ಕೆ ಪೂರ್ವದಲ್ಲಿ ಮತ್ತು ಅನಂತರದಲ್ಲಿ ಅನೇಕ ನಿಘಂಟುಗಳು 
ರಚಿತವಾಗಿವೆ... ಅಮರಸಿಂಹನು ತನ್ನ ಕಾಲದಲ್ಲಿ ಪ್ರಚಲಿತವಾಗಿದ್ದ ಇತರ ನಿಘಂಟು 
ಗಳನ್ನೂ ಶಾಸ್ತ್ರಾಂತರಗಳನ್ನೂ ಪರಿಶೀಲಿಸಿ ಈ ಗ್ರಂಥವನ್ನು ರಚಿಸಿದ್ದಾನೆ.. ವ್ಯಾಕರಣ 
ಶಾಸ್ತ್ರದಲ್ಲಿ ಈತನಿಗೆ ವಿಶೇಷವಾದ ಪಾಂಡಿತ್ಯ ಉಂಟು. ಈತನು ಅನುಸರಿಸಿರುವುದು 
ಪಾಣಿನಿಯ ಅಷ್ಟಾಧ್ಯಾಯಿಯನ್ನು ... ಅಮರಕೋಶಕ್ಕೆ ೫೦ ವ್ಯಾಖ್ಯಾನಗಳಿರುವುದು 
ಇದುವರೆಗೆ ತಿಳಿದುಬಂದಿದೆ. ಇದರಿಂದ ಈ ಗ್ರಂಥದ ಉಪಯುಕ್ತತೆಯೂ ಜನ 
ಪ್ರಿಯತೆಯೂ ಸ್ಪಷ್ಟವಾಗುತ್ತದೆ. . . 
- ಅಮರಸಿಂಹನು ಕೋಶರಚನೆಯಲ್ಲಿ ತಾನು ಅನುಸರಿಸಿದ ನಿಯಮಗಳನ್ನು ಆದಿ 
ಯಲ್ಲಿ ತಿಳಿಸಿದ್ದರೂ ಅವನ್ನು ಅನ್ವಯಿಸಿ ಅರ್ಥ ಮಾಡಿಕೊಳ್ಳುವುದು ಎಲ್ಲೆಡೆಯೂ 
ಸುಲಭವಲ್ಲ . ಅಲ್ಲದೆ ಪ್ರಾತಿಪದಿಕದ ಸ್ವರೂಪವನ್ನರಿಯಲು ಇದರಿಂದಾಗದು. 
ಸುಬಂತರೂಪಗಳನ್ನೂ ತತ್ಸಮವಾದ ಕನ್ನಡ ಶಬ್ದಗಳನ್ನೂ ಉಪಯೋಗಿಸಲು 
ಪ್ರಾತಿಪದಿಕಸ್ವರೂಪದ ಜ್ಞಾನ ಆವಶ್ಯಕ, ಶ್ಲೋಕಗಳಲ್ಲಿ ಪದ ವಿಭಾಗವೂ ಅಭ್ಯಾಸಿ 
ಗಳಿಗೆ ಕಠಿಣವೇ . 
- ಈ ಗ್ರಂಥದಲ್ಲಿ ಪ್ರಾತಿಪದಿಕಸ್ವರೂಪವನ್ನು ಸ್ಪಷ್ಟವಾಗಿತೋರಿಸಿ ಅವುಗಳ ಲಿಂಗ 
ವನ್ನು ಕಂಸದಲ್ಲಿ ಬರೆದಿದೆ. ಲಿಂಗವು ಹಿಂದಿನ ಎಲ್ಲ ಶಬ್ದಗಳಿಗೆ ಅನ್ವಯಿಸುತ್ತದೆ. 
ಪುಲ್ಲಿಂಗ ನಪುಂಸಕ ಲಿಂಗಗಳಲ್ಲಿ ಪ್ರಾತಿಪದಿಕದ ರೂಪ ಒಂದೇ . ಸ್ತ್ರೀ ಲಿಂಗದಲ್ಲಿ 
ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಭೇದ ಉಂಟು, ಅದನ್ನು ಅಮರಸಿಂಹನು ತೋರಿಸಿಲ್ಲ . ರೂಪಭೇದ 
ವಿರುವುದನ್ನು ಇಲ್ಲಿ ತೋರಿಸಲಾಗಿದೆ... 
- ಸಂಸ್ಕೃತ ಭಾಷೆಯ ಅಭ್ಯಾಸಿಗಳಿಗೂ ತತ್ಸಮ ರೂಪಗಳನ್ನು ಕನ್ನಡದಲ್ಲಿ ಬಳಸ 
ತಕ್ಕವರಿಗೂ ಈ ಪುಸ್ತಕದಿಂದಉಪಯೋಗವಾಗುತ್ತದೆಯೆಂದು ನನ್ನ ನಂ